Hoe snel
zal Japan
zich her
bewapenen?
Toenemend geweld Zuid-Afrika
Doden bij Reagan wil top
met Brezjnjev
Orthodoxen beheersen
nieuw kabinet Iran
Spervuur rond N-bom en
kruisraket in Genève
Bevrijdingsbeweging gaat acties verharden
Onder druk VS
VRIJDAG 14 AUGUSTUS 1981
BUITENLAND
PAGINA 9
GENÈVE (Reuter) Washington
en Moskou hebben elkaar giste
ren fel bestookt op de ontwape
ningsconferentie in Genève.
Ten overstaan van de vertegen
woordigers van de veertig lan
den der conferentie, kruisten
hun delegatieleiders de degens
over de arsenalen kernwapens
aan beide zijden.
De Rus, Viktor Issraelyan, vergat
de kruisraketten niet. maar had
het vooral gemunt op het neutro
nenwapen. "De schaduw van dit
abominabele wapen hangt weer
boven het dichtbevolkte Euro
pa", zo zei hij. Door het te produ
ceren vergroot Washington het
gevaar van oorlog door de bewa
peningswedloop kwalitatief te
versnellen en ontwapeningspo
gingen ernstig te bemoeilijken.
De Amerikaan, ambassadeur Char
les Flowerree, zette daar tegen
over, dat de Sowjet-Unie veel
meer "barbaarse" wapens in
haar arsenaal heeft. Haar meeste
kernwapens zijn veel zwaarder
en hebben een grovere uitwer
king dan het neutronen wapen.
Dit is bij uitstek een wapen dat
tegen tanks is gericht. "De Russi
sche raketten zijn juist geschikt
om steden te treffen en niet
tanks", zo zei Flowerree. Wapens
die werken met verhoogde stra
ling verlagen de atoomdrempel
niet, en zijn niet bedoeld om "be
volkingen uit te roeien", zoals
Moskou stelt, doch zijn doeltref
fender en treffen daardoor de
burgerlijke bevolking minder
dan de wapens waarvoor zij in de
plaats komen, aldus de Ameri
kaan.
De Rus beschuldigde de Verenig
de Staten ervan dat de regering-
Carter in 1978 weliswaar had be
sloten de produktie van het neu
tronenwapen uit te stellen onder
druk van anti-oorlogscampag-
nes, maar dat zij in het geheim
waren doorgegaan met de ont
wikkeling. Naar zijn zeggen ver
oorzaakt het neutronenwapen
even grote materiële schade als
een gewoon kernwapen, maar
treft het bovendien door zijn
krachtig doordringend stralings
vermogen burgers, ook als deze
zich in ondergrondse schuil
plaatsen bevinden.
Het stationeren van nieuwe Ameri
kaanse raketten in West-Europa
in 1983 zal het globale evenwicht
op het gebied van kernwapens
voor de afstand ver
storen ten gunste van Europa, zo
zei de Russische afgevaardigde
tenslotte.
De Amerikaan antwoordde op een
en ander, dat de NAVO een te
genwicht moet vinden tegenover
"de militaire versterking van de
Sowjets, die onverdroten door
gaat". Is het vreemd, dat de Ver
enigde Staten en hun bondgeno
ten zich na jaren van terughou
dendheid genoopt voelen het nu
cleaire evenwicht weer te her
stellen. zo vroeg Flowerree zich
af. Ondanks de zogeheten SALT-
onderhandelingen (tussen VS en
Sowjet-Unie ter beperking van
hun strategische bewapening -
red.) en mooi gepraat van Mos
kou over vrede en ontwapening
zijn de Russische defensie uitga
ven blijven stijgen en wel zo. dat
zij thans tweemaal zoveel bedra
gen als in 1960. terwijl de Ameri
kaanse thans vrijwel op het ni
veau staan van twintig jaar gele
den. zo zei hij.
De ontwapeningsconferentie sluit
volgende week haar zitting af
met het opstellen van een verslag
aan de algemene vergadering der
Verenigde Naties over haar
werkzaamheden om te komen
tot beperking van kern-, chemi
sche dan wel conventionele wa
pens. Daarbij zal ook een, reeds
gisteren goedgekeurd, rapport
zijn van een speciale werkgroep
van de conferentie inzake ver
trouwenwekkende maatregelen.
De werkgroep, bestaande uit ver
tegenwoordigers van 14 landen,
waaronder de Verenigde Staten
en de Sowjet-Unie, beveelt in het
bijzonder aan deze maatregelen,
niet alleen de bewapening te la
ten betreffen, maar ook politie
ke, economische en sociale as
pecten te laten omvatten.
SALISBURY (Reuter) - Het verboden Afrikaanse Natio
naal Congres (ANC) in Zuid-Afrika gaat zijn activiteit
uitbreiden met aanslagen op Zuidafrikaanse functio
narissen. Dat heeft de leider van het ANC, Oliver Tam-
bo, in Zimbabwe gezegd in een vraaggesprek met het
blad „The Herald".
Het ANC beperkte zich voorname
lijk tot guerrilla-acties met de be
doeling het blanke apartheidsbe
wind ten val te brengen. Volgens
Tambo gaat de bevrijdingsbewe
ging daarmee door, maar zal ze
de nadruk leggen op het aanval
len en vermoorden van Zuidafri
kaanse functionarissen.
Oliver Tambo is vorige week in
Zimbabwe aangekomen om de
begrafenis bij te wonen van een
lid van het ANC dat twee weken
geleden in Salisbury werd ver
moord. Voordat hij woensdag
naar Zambia vertrok, heeft Tam
bo een gesprek gehad met pre
mier Robert Mugabe van Zim
babwe.
Met verwijzing naar een aanval van
Zuidafrikaanse commando's op
de Mozambikaanse hoofdstad
Maputo in februari zei Tambo
dat „wij de vijand hetzelfde zul
len aandoen in de loop van de
strijd". Bij genoemde aanval
sneuvelden twaalf leden van het
ANC.
De Zuidafrikaanse autoriteiten
hebben het ANC gehekeld van
wege een reeks bomaanslagen en
een raketaanval woensdag op
een kazerne in Pretoria.
De Zuidafrikaanse politie en vei
ligheidstroepen hebben gisteren
de zwarte wijken rond Pretoria
en Johannesburg afgegrendeld.
"De maatregel werd genomen in
het kader van een grootscheepse
zoekactie naar de daders van de
aanslag van woensdagavond op
Helikopter
stort in zee
LONDEN (Reuter) - Een helikop
ter met dertien man aan bood is
gisteren op rond 32 kilometer
voor de kust van het Engelse
graafschap Norfolk in zee ge
stort. Men vreest dat alle inzit
tenden om het leven zijn geko
men. Tot dusver zouden acht lij
ken geborgen zijn. De helikopter
keerde naar huis terug met arbei
ders die onderhoudswerkzaam
heden hadden verricht op een
gasboortoren.
een groot militair kamp bij Pre
toria.
Een woordvoerder van de politie
deelde gisteren mee dat er ge
zocht wordt naar drie zwaar ge
wapende mannen, die ontkwa
men na een schietpartij met de
politie, kort na de aanslag op het
kamp. De minister van politieza
ken. Louis Le Grange zei er alle
vertrouwen in te hebben dat er
spoedig arrestaties zullen wor
den verricht.
Het ANC heeft zich inmiddels voor
de aanslag verantwoordelijk ge
steld. Bij de aanslag raakte een
zwarte vrouw licht gewond. Vol
gens de politie is er in het kamp
nauwelijks schade aangericht.
Minister Le Grange deelde giste
ren in het parlement mee dat de
politie gisterochtend vroeg twee
zwarte guerrillastrijders heeft
doodgeschoten in een schietpar
tij bij Barkly, ten oosten van
Kaapstad. Een sergeant van poli
tie liep ernstige verwondingen
op. Volgens de minister maakten
de guerrillastrijders deel uit van
een groep die onlangs sabotage
daden in Durban en Oost-Lon-
den had gepleegd.
"Onmenselijk"
Bisschop Desmond Tutu heeft gis
teren het optreden van de Zuid
afrikaanse autoriteiten tegen een
paar honderd zwarten, die ille
gaal bij Kaapstad en Johannes
burg in krotten leven, onmense
lijk genoemd. „Hoe kunnen per
sonen, die naar uiterlijk mensen
zijn en zich zelf christenen noe
men, zo handelen als degenen
die noodwoningen vernielen en
mensen zelfs de bescherming
van hun ontoereikende behui
zing ontnemen", zo vroeg de
zwarte bisschop zich af.
De Zuidafrikaanse autoriteiten
proberen de zwarten die volgens
de Zuidafrikaanse wet illegaal in
„blank gebied" verblijven door
het vernielen van hun onderko
mens te dwingen terug te keren
naar hun „thuisland". Veel zwar
ten zoeken in de steden werk of
willen met hun famlie s
Reagan goedgemutst op persconferentie tijdens vakantie.
noodweer A
In Kaapstad werden woensdag de
krotten vernield van de illegale
bewoners, veelal vrouwen en
kinderen. Veiligheidstroepen na
men hen zelfs alles af wat kon
dienen als béscherming tegen re
gen en kou van de Zuidafrikaan
se winter.
BELGRADO (AFP) - Tenmin
ste negen personen zijn om
het leven gekomen door het
sterk wassende water van de
rivier de Kruscica in Joego
slavië. De plotselinge stijging
werd veroorzaakt door een
hevig noodweer, zo heeft het
Joegoslavische persbureau
Tanjug gisteren meegedeeld.
De slachtoffers zijn seizoenar
beiders van zigeunerafkomst
en hun gezinnen. In deze da
gen zijn er veel seizoenarbei
ders in de bergen van Kruis-
cica te vinden, waar ze
werken in de frambozen-
oogst. Drie mensen zijn met
ernstige verwondingen in
een ziekenhuis opgenomen.
Er zijn twee vermisten.
WASHINGTON (GPD) - President Reagan is bereid tot
een topconferentie met Sowjet-president Brezjnjev, wan
neer de VS voorstellen voor werkelijke vermindering
van bewapening hebben geformuleerd. Hij zei op zijn
ranch in Californië Brezjnjev eens te hebben geschreven
dat regeringen soms de mensen in de weg staan en te
hebben gesuggereerd dat zij wellicht te enigertijd een
gesprek onder vier ogen moesten hebben.
TEHERAN (AFP/DPA/Reuter) -
De Islamitische orthodoxen heb
ben gisteren met de vorming van
een nieuw kabinet hun greep op
het bewind in Teheran versterkt,
terwijl uit de provincie berichten
ADVERTENTIE
gezond begin:
naarschool
op de fiets!
Vraag bij fietsenmaker, boek
handel of ANWB naar het boekje
"Goed en veilig fietsen" of
bestel het door overmaking van
f 7,90 op postgiro 234567 t.n.v.
stichting: fiets!, Amsterdam.
binnenkwamen over een groot
scheepse campagne tegen hun
linkse tegenstanders.
Op de lijst van 22 ministers die de
premier, Hodjatoleslam Djavad
Bahonar, aan het parlement
voorlegde, komen 13 nieuwe na
men voor. Van deze bewindslie
den komen vier in de plaats van
de ministers van verkeer, poste
rijen, volksgezondheid en ener
gie die bij de aanslag op het
hoofdkwartier van de regerende
Islamitische Republikeinse Par
tij (I.R.P.) op 28 juni om het leven
kwamen.
Voor het eerst is er ook weer een
minister voor oliezaken, de voor
malige gouverneur van de pro
vincie Choezestan Mohammad
Gharazi. Toen zijn voorganger.
Mohammad Djavad Toud-
gouyan, in november vorig jaar
in de strijd met Irak gevangen
was genomen, had Teheran ver-,
klaard dat zijn plaats onbezet zou
blijven zolang Toudgouyan in
gevangenschap verkeerde. Vol
gens de nieuwe premier kon de
ze toestand echter niet langer
voortduren.
De belangrijkste portefeuilles blij
ven intussen in dezelfde handen.
Zo behoudt Mir Hossein Mousa-
vi buitenlandse zaken. Deze 39-
jarige architect kuu vorige
maand op deze post worden be
noemd, na de afzetting van presi
dent Bani-Sadr die zijn benoe
ming negen maanden had tegen
gehouden. Binnenlandse zaken
blijft onder Hodjatoleslam Mah-
davi Kani die daarmee hoofd
blijft van de 'bewakers van de re
volutie' en de 'revolutionaire co
mités'. Behzad Nabavi behoudt
zijn invloedrijke positie als mi
nister van staat voor bestuursza
ken.
Zeven ministers van het oude kabi
net keren niet terug in de nieuwe
ploeg. De belangrijkste onder
hen is kolonel Djavad Fakouri,
de gewezen minister van defen
sie die echter wel opperbevel
hebber van de luchtmacht blijft.
Hij wordt opgevolgd door kolo
nel Moussa Namjou. die onlangs
was benoemd als vertegenwoor
diger van Chomeini in de opper
ste defensieraad, als opvolger
van Mostafa Tsjamran die op 21
juni in de strijd tegen Irak was
gesneuveld.
De ministerlijst die in nauw over
leg met de revolutionaire leider
Chomeini is opgesteld, is al
goedgekeurd door het nieuwe
staatshoofd, de vorige premier
Ali Radjai.
De onthulling van Reagans corres- perkingen van de onderwerpen
pondentie met Brezjnjev en zijn en de doeleinden,
aanbod voor een topconferentie
Haig en Gromiko gaan niet zelf on
derhandelen, maar in hun ge
sprek zullen behalve de Europe
se kernwapens alle kwesties aan
de orde komen die met de ver
houding tussen de VS en de
Sowjet-Unie te maken hebben.
De Amerikanen zijn ervan over
tuigd dat de kwestie van de Eu
ropese kernwapens en de onder
handelingen over vermindering
daarvan, binnen het SALT-pro-
ces thuishoort.
valt samen met nieuwe scherpe
Russische aanvallen op het Ame
rikaanse besluit neutronenwa
pens te gaan maken. Reagan, tij
dens een geimproviseerde pers
conferentie na de plechtige on
dertekening van zijn economi
sche hervormingen, zei de Russi
sche vertwijfeling wel te begrij
pen: „Zij janken alsof ze in een
scherpe spijker zijn gaan zitten,
eenvoudig omdat wij nu de wil
tonen hen niet te laten komen tot
een punt dat ze een ultimatum
aan de vrije wereld kunnen stel
len - geef je over of sterf, en daar
houden zij niet van".
Een topconferentie tussen beiden
is intussen nog ver weg. Haig. de
Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, en zijn Russi
sche ambtgenoot Gromiko zul
len in de marge van de Algemene
Vergadering van de VN binnen
kort een inleidend gesprek heb
ben, dat ergens tussen midden
november en midden december
moet leiden tot onderhandelin
gen over kernwapens voor de
middellange afstand in Europa.
Volgens een topfunct.onaris van
het ministerie van buitenlandse
zaken in Washington moet voor
die tijd niet alleen de Amerikaan
se positie in nauw overleg met de
NAVO-bondgenoten worden
vastgesteld, maar zal men het
ook over tijd, plaats en onder
handelaars eens moeten zijn. ter
wijl het tevens nuttig zou kun
nen blijken tevoren al te bespre
ken wat het Westen van die be
sprekingen verwacht, over de be-
De VS hebben het SALT-2-ak-
koord dat Carter parafeerde, in
middels als onvoldoende terzijde
gelegd, omdat het niet werkelijk
voorziet in vermindering van de
intercontinentale kernwapens.
De raketten die in Europa ko
men te staan hebben een korter
bereik maar vormen wel een deel
Van het hele kernwapenspec
trum en kunnen daarom niet op
zichzelf staan. Hoe dat gaat ge
beuren is nog niet duidelijk,
maar de onderhandelingen hoe
ven daarop niet te wachten. In
West-Europa wordt al langere
tijd aangedrongen op een SALT-
3-akkoord over deze middellan
ge afstandsraketten.
Ook vinden de VS het niet noodza
kelijk dat de Europese kernwa
pens alle op hun plaats moeten
staan voordat resultaten kunnen
worden bereikt. Maar, zei de
Amerikaanse topfunctionaris,
als er tegen 1986 geen afsluiting
voor die onderhandelingen is ge
vonden. dan ben ik ervan over
tuigd dat die er ook nooit zal ko-
Terwijl het debat over
Japans mogelijke her
bewapening voort
duurt, wordt de Japan
se premier Zenko Su
zuki met een politiek
dilemma geconfron
teerd dat jaarlijks te
rugkeert: linkse groe
peringen willen dat hij
in Hirosjima een vre-
destoespraak geeft
voor de slachtoffers
van de atoombom en
rechtse groeperingen
willen dat hij in de Ya-
sukuni-tempel in Tokio
hulde betoont aan de
2,5 miljoen Japanse sol
daten die stierven in de
Tweede Wereldoorlog.
De huidige Japanse grondwet
verbiedt officiële bezoeken
aan religieuze instellingen,
maar de meeste Japanse pre
miers omzeilden dit pro
bleem door de Yasukuni-
tempel op 15 augustus als pri-
vépersoon te bezoeken. Die
datum is de dag van de Ja
panse overgave.
Verwacht wordt dat premier
Suzuki het voorbeeld van
zijn voorgangers zal volgen.
Maar de Japanse premier
staat onder druk van de Izo-
ku Kai, een organisatie van
nabestaanden van oorlogs
slachtoffers, om de tempel in
officiële hoedanigheid te be
zoeken, en om de tempel bo
vendien staatsbescherming
te geven.
Ruim 300 parlementariërs van
de regerende LDP-partij zijn
lid van de Izoku Kai en dat de
groep aan invloed wint, blijkt
uit Suzuki's toezegging om
de mogelijkheid te onderzoe
ken of Japan een dag van
rouw kan afkondigen voor de
herdenking van oorlogs
slachtoffers. Het debat over
officiële dodenherdenking
speelt zich af tegen Japans
meest gevoelige politieke
vraagstuk in jaren: hoe snel
en in welke mate gaat het
land zich herbewapenen?
Japan heeft een vredesgrond-
wet. en na de Tweede Wereld
oorlog werd de wederop
bouw van het Japanse leger
„voor altijd" verboden. Maar
toen de Amerikaanse bezet
tingstroepen in de Koreaanse
oorlog moesten worden inge
zet. gaf Washington toestem
ming voor de formatie van
een ..zelfverdedigingsmacht"
van 75.000 man. Over de jaren
is dit leger uitgegroeid tot
ruim 300.000 man. en nu staat
Japan onder Amerikaanse
druk haar leger verder uit te
breiden. Het gaat hier vooral
om het voor NAVO-begnp-
pen geringe Japanse defen
siebudget. dat onder de 1 pro
cent van het bruto nationaal
produkt ligt. Ter vergelij
king: Nederland haalt een
percentage van ruim drie.
Slagader
Er zijn meerdere redenenen
waarom de wensen van Was
hington niet zomaar gene
geerd kunen worden. De
Amerikaanse markt is nog
steeds de slagader van de Ja
panse economie, en toegang
tot Amerikaanse technologie
is voor het land van de Rij
zende Zon van groot belang.
Amerika kan Japanse import
beperken, maar beschikt
daarnaast nog over verschil
lende andere pressiemidde
len. In de afgelopen maand
heeft Japan discreet ge
klaagd over beperking van
toegang tot hoogwaardige
Amerikaanse technologie
voor haar ruimtevaartpro
gramma En eerder dit jaar
werd een Japanse missie
naar Amerika gestuurd om
opheldering te vragen over
het uitbleven van grondstof
fen die gebruikt worden voor
de vervaardiging van strate
gisch belangrijke metaal-le
geringen.
In mei van dit jaar beloofde de
Japanse premier in Washing
ton dat Japan meer aan de
fensie zou doen. maar dat
hierover eerst overeenstem
ming bereikt moet worden
onder het Japanse volk. De
campagne om deze overeen
stemming te bereiken, is nu
in volle gang In het jaarlijkse
witboek van de Japanse de
fensie wordt Rusland nu be
schreven als een bedreiging,
en bijna dageluks verschu-
nen er berichten in Japanse
kranten waann hooggeplaat
ste functionarissen, Japans
en Amerikaans, de noodzaak
van een sterker leger bena
drukken. In groten getale
verschijnen rapporten en stu
dies over de gebreken van
het Japanse leger, en zelfs Ja
panse militairen mengen zich
in het debat, iets wat voor
heen taboe was.
.Als de Russen komen, staan
ze in een paar uur in Sappo
ro", zei een militair officier
op het Japanse noordelijke
eiland Hokkaido. „En als ze
aanvallen, hebben we niet
eens de communicaticfacili-
teiten om Tokio in te lichten.
We moeten een gewone telex
of telefoon gebruiken
Klachten
Ook wordt geklaap^ over ge
brek aan efficiënte radar, pa
trouillevaartuigen en ammu
nitie. Volgens een militair ex
pert heeft het Japanse leger
genoeg munitie om elf minu
ten tegen de Russen te vech
ten. Luitenant-generaal Wil
liam Ginn, commandant van
het Amarikum m h gi i in Ja
pan, zei dat „zelfs Zwitser
land een effectiever verdedi
gingssysteem heeft".
De afgelopen jaren heeft Rus
land haar leger in Azië dras
tisch uitgebreid. Volgens een
Japanse militaire specialist,
Masamichi Inoki. president
van het research instituut
voor vrede en veiligheid, zijn
hiervoor twee oorzaken: ver
hoogde spanning tussen
Moskou en Peking, en Mos-
kou's gevoel dat haar weste
lijke flank in Europa zodanig
versterkt is, dat meer aan
dacht besteed kan worden
aan Azië.
In de wateren voor de Russi
sche oostkust varen ruim 500
destroyers, onderzeeboten en
patrouillevaartuigen. De
Russische luchtmacht be
schikt over honderden vlieg
tuigen. voor korte en lange
afstand, en de 1,8 miljoen
Russische soldaten in Azie
beschikken over genoeg nu
cleaire wapens om vnend en
vijand schrik aan te jagen.
Wat kan Japan daar militair te
genover stellen'' Te weinig,
zeggen alle experts. Maar Ja
panse en Amerikaanse des
kundigen zun het oneens
over de hoeveelheid extra
wapens die nodig zouden
zijn. In Tokio zegt men dat de
defensie 16 extra onderzeeërs
nodig heeft. Volgens Amen-
ka is het aantal 25. Volgens
Japan zijn 10 squadrons F-14
gevechtsvliegtuigen genoeg
Amerika zegt dat 14 vereist
zijn. Amerika wil dat Japan
125 P3C anti-duikbootvlieg-
tuigen aanschaft, maar vol
gens Japan is 45 voldoende.
Verder wil Amenka een gro
tere budrage voor de statio
nering van de 45 000 man
Amerikaanse troepen in Ja
pan. De Japanse budrage
voor deze troepen is slechts
75 miljoen dollar, tcrwül
Amerika er jaarlijks 400 mil
joen dollar voor moet neertel
len.
Het Japanse defensiebudget
bedraagt op het ogenblik 10
miljard gulden per jaar De
begroting voor volgend jaar
vraagt om een verhoging van
ruim 7 procent Verdere stij
gingen zullen afhangen van
het geduld van Amerika,
waar men niet langer bereid
is om Japan voor een dubbel
tje op de voorste ru te laten
zitten.
Ondertussen gaat Japan voor
zichtig haar eigen economi
sche weg. De export import-
bank van Japan tekende on
langs een contract met Rus
land voor de lening van 1 mil
jard dollar om te helpen met
de ontwikkeling van Siberië.
En geld voor de aankoop van
Amerikaanse wapens /al er
ook wel komen Het Japanse
ministerie van internationale
handel cn industrie heeft vo
rige week voorspeld dat de
Japanse export volgend jaar
weer alle records zal breken
JAN KRIKKE
