N-bom reeds in produktie
Besluit Reagarij
past in beleid
Alsnog gematigd onthaal
vredesvoorstel in Israël
Weer tientallen
executies in Iran
W einberger: "Beste kans op vrede"
Regering
Polen wil
verbod op
betogingen
Demonstratie tegen
besluit Washington
Gambia en Senegal
bundelen krachten
PAGINA 6
BUITENLAND
DW
DINSDAG 11 AUGUSTUS 198
In Nederland was de weerstand
tegen de invoering van de
neutronenbom groot. Velen
meenden dat de aanvaarding
van dit wapen strijdig was
met het nationale beleid be
doeld om de rol van kernwa
pens in het strategisch den
ken en handelen terug te
dringen; de atoomdrempel
verlaagde en de grenzen ver
vaagden tussen conventioner
le en atomaire militaire mid
delen. De invoering van een
militair goed bruikbaar kern
wapen maakte ook een tot
Europa beperkt kernwapen-
conflict denkbaar en dus mo
gelijk. Mede onder druk van
de publieke opinie besliste
onze regering in 1978 afwij
zend over de invoering van
het ERRB-wapen in de Ne
derlandse strijdmacht.
Door generaal b.d.
M.H. von Meijenfeldt
Dat de Amerikaanse president
voorafgaande aan zijn besluit
de bondgenoten in Europa
niet heeft geraadpleegd, is
begrijpelijk. Het neutronen
wapen dient niet alleen voor
de verdediging van Europa,
maar ook voor de versterking
van de strijdkrachten die in
voorkomend geval moeten
optreden in Azi en het Mid
den-Oosten. Bovendien, wan
neer je weet dat overleg wei
nig of niets kan veranderen
aan de plannen, is het maar
beter om een besluit alleen te
nemen. De Amerikaanse re
gering heeft zich ongetwij
feld ook gerealiseerd dat van
een consultatie nauwelijks
enig positief resultaat te ver
wachten was, gelet op de pro
blemen in Europa rond de
opstelling van dc Pershing 2-
raket en de Tomahawk-kruis
raket.
Consultatie van de bondgeno
ten lijkt in dit geval strikt ge
nomen ook overbodig. De
wapens blijven in Amerika.
Toch dragen ook zij daar bij
aan de verbetering van de ge
loofwaardigheid van het wes
terse defensiesysteem. In
vredestijd maakt het niet zo
veel uit waar de neutronen
wapens zijn opgeslagen. Im
mers in tijd van nood kunnen
ze snel naar het operatiege
bied worden overgebracht.
Het Amerikaanse besluit
raakt dus wel degelijk onze
veiligheid. Zonder ons weten
is er over ons beslist. Vooral
veel politici die aan wapenbe
heersing in de relatie tussen
Oost en West een hoge priori
teit geven of eensgezindheid
en samenwerking in de NA
VO een belangrijke politieke
factor vinden, zullen dit als
teleurstellend t
ligt de kern van het probleem",
aldus Hernu.
De Sowjet-Unie zal het Ameri
kaanse programma voor de neu
tronenbom beantwoorden "met
passende vergeldingsmaatrege
len". zo schreef gisteren het Rus
sische persbureau Novosli. Het
was de duidelijkste waarschu
wing tot nu toe aan het adres van
de Amerikaanse regering.
"Washington vergist zich pijnlijk
als het denkt dat het de eerste
kan worden in deze race", aldus
commentator Alexejev van No-
vosti.
Tot dusverre heeft nog geen Russi
sche functionaris de waarschu
wing van president Brezjnjev
van drie jaar geleden herhaald.
Deze verklaarde toen dat elke
Amerikaanse stap in de richting
van produktie van de neutronen
bom door Moskou zou worden
beantwoord met een eigen pro
gramma. Het Novosti-commen-
taar lijkt echter, ook al staat het
er niet met zoveel woorden, een
bevestiging van Brezjnjevs drei
gement.
(Van onze correspondent
Inez Polak
JERUZALEM - De vice-premier
van Israël. Simcha Ehrlich. heeft
verklaard dat het Saocdische
vredesvoorstel onaanvaardbare
eisen in zich bergt, maar dat het
een politieke ommezwaai bete
kent als Saoedi-Arabi inderdaad
bereid is de staat Israël te erken
nen. Dit standpunt staat geheel
in strijd met de officiële verkla
ring van Israël, die het Saocdi
sche voorstel verwerpt en ge
vaarlijk voor Israël noemt.
Ehrlich deed zijn uitspraken giste
ren tijdens de kabinetszitting,
maar werd gekritiseerd door de
minister van buitenlandse zaken
Sjamir. Sjamir verzocht zijn col
lega's zich niet uit te laten over
zaken die niet op hun werkter
rein liggen.
Wegens de afwezigheid van pre
mier Begin, die nog steeds op
vakantie is. werd besloten de dis
cussie over het Saoedische voor
stel uit te stellen. Na een aanvan
kelijke absolute verwerping van
het vredesvoorstel, gaan nu toch
steeds meer stemmen in Israël
op niet al te negatief te reageren.
Hoewel er eensgezindheid heerst
wat betreft dc onaanvaardbaar
heid van de Saoedische eisen,
stelden enkele ministers dat Is
raël er verstandig aan doet haar
reactie op positieve wijze te for
muleren. Daarbij wordt voorna
melijk gedacht aan een uitnodi
ging aan Saoedi-Arabi om aan de
vredesonderhandelingen deel te
..nemen.
PARIJS Een vader omhelst zijn kind temidden van journalisten en fotografen. Gisteren kwani de eerste
groep Fransen uit Iran in het vaderland terug. Morgen vertrekt weer een groep uit Iran.
LONDEN (Reuter) - In Teheran zijn gisteren vier 'monarchisten' en zes
'complotteurs' door vuurpelotons terechtgesteld, zo bericht de Iraanse
radio. Het is voor het eerst dat melding wordt gemaakt van executies
van aanhangers van de monarchie. De meeste slachtoffers van de golf
van executies van de laatste weken vielen onder leden en sympathisan
ten van links-islamitische guerrillabewegingen. Dc 'complotteurs' wa
ren betrokken bij een mislukte poging tot staatsgreep die vorig jaar zou
zijn beraamd door vooral uit de luchtmacht afkomstige officieren. Na
de ontdekking van dat complot, in juli 1980, waren al meer dan honderd
mensen terechtgesteld. Maar verv olgens werd een aantal gevangen offi
cieren vrijgelaten om te kunnen deelnemen aan dc oorlog tegen Irak.
De Iraanse media melden voorts nog de terechtstelling van 23 leden van
de linkse Moedjahidicn. afgelopen zondag. De afgelopen dagen zijn ook
nog 19 'gewone misdadigers' geexecuteerd wegens onder meer drug
smokkel. overspel, homosexualiteit en 'andere daden die strijdig zijn.
met de islamitische moraal'.
Radio-Iran meldt ook dat twee revolutionaire gardisten gisteren zijn
doodgeschotervdoor overvallers in de Kaspische Zee-stad Qa'Emshahr.
In dezelfde plaats vielen enkele gewonden bij aan aanval op het bureau
van de gouverneur.
Vier actieve leden van de Moedjahidien zijn aangegeven door hun moe
der en daarna gearresteerd, zo vermeldt een communiqué van de
'wachters van de revolutie' dat gisteren door radio-Teheran werd voor
gelezen.
Iman Chomeiny had tevoren in een rede gezegd dat ouders moeten wa
ken over hun kinderen, en de inwoners van elk huis over hun buren.
Hij achtte het een religieuze plicht kinderen aan te geven die "in de-
klauwen van oppositiegroepen zijn gevallen"
Bij invallen in ruim dertig schuilplaatsen van leden van de linkse organi
satie Moedjahidien-E-Chalq in Teheran is een "dodenlijst" gevonden,
zo heeft de Iraanse staatsradio gisteren bekendgemaakt. De mensen die
op de nominatie stonden om gedood te worden, waren onder meer
parlementsleden en revolutionaire gardisten.
Het besluit van president
Reagan om de produk
tie te starten van de zo
genaamde neutronen
bom (Enhanced Radia
tion Reduced Blast-
weapon; ERRB-wapen)
past in het strategisch
beleid van de huidige
Amerikaanse regering
om de Russische ex
pansie waar dan ook ter
wereld, tegen te gaan
door de versterking
van de Amerikaanse
militaire macht.
De militaire mogelijkheden die
het ERRB-wapen biedt, zijn
bepaald niet gering. Bij een
explosie zijn de effecten als
hitte, luchtdruk en radio-ac
tieve neerslag beperkt en wat
overblijft, is een directe neu
tronenstraling. Door deze ei
genschap is het wapen, in het
bijzonder op het gevechts-
veld. goed bruikbaar tegen
gepantserde formaties die te
gen deze straling weinig of
geen bescherming hebben.
Een anti-tankwapen dus en
de behoefte eraan té groot ge
let op het overwicht bijvoor
beeld aan tanks van het War
schaupact (NAVO 11.000 -
Warschaupact 26.000).
Het besluit van president Rea
gan maakt ook duidelijk dat
de toepassing van de atoom-
technolögie voor militaire
doeleinden nauwelijks meer
te stuiten is. Wapens zoals de
neutronenbom leveren een
bepaalde hoeveelheid gerich
te vernietigingskracht die
voor gelijke prijs en inspan
ning met conventionele mili
taire middelen niet bereik
baar is. Het bezit van dergelij
ke wapens is dan ook belang
rijk in een tijd waarin zowel
Amerika als de bondgenoten
de grootste moeite hebben
om een toereikende conven
tionele strijdkracht in stand
te houden.
Het neutronenwapen houdt de
NAVO al bijna meer dan acht
jaren bezig. In 1973 noemd de
Verenigde Staten van Ameri
ka dit wapen - waarvan de
ontwikkeling reeds in de ja
ren '50 was gestart - als een
van de mogelijkheden voor
de modernissering van de
NAVO-atoombewapening.
Het zou commandanten te
velde in een concrete oor
logssituatie meer mogelijk
heden geven om snel en doel
matig op te treden tegen be
dreigende ontwikkelingen.
De invoering van het ERRB-
wapen betekende een verbe
tering van flexibiliteit en ef
fectiviteit van de tactische
atomaire defensie en daar
mee van het totale westerse
afschrikkingssysteem. Zij
paste volledig in de op oor-
logsvoorkoming en -afschrik
king gerichte NAVO-strate-
gie van het aangepaste ant
woord.
In 1977-1978 brak voor de NA
VO de tijd aan om te beslis
sen. Amerika stelde de invoe
ring van het neutronenwapen
afhankelijk van de bereid
heid van de Europese leden
van het bondgenootschap om
het wapen te accepteren. De
opvattingen in Europa wa
ren, zoals gebruikelijk, ver
deeld. De Duitse Bondsrepu
bliek wilde voorafgaande aan
het besluit tot invoering, het
wapen inbrengen in het over
leg te Wenen tussen NAVO
en Warschaupact over de we-
derzijdse beperking van de
strijdkrachten in Europa.
Amerika had echter, mede uit
budgettaire overwegingen,
geen tijd om de resultaten
van dit overleg af te wachten.
Begin 1978 besloot president
Carter vrij onverwachts het
project te laten vallen. In sep
tember van dat jaar kwam hij
gedeeltelijk op deze beslis
sing terug en gaf hij toestem
ming tot produktie van on
derdelen (componenten) van
het ERRB-wapen. De invoe-
WASHINGTON (Reuter/UPI/AFP) - De Amerikaanse mi
nister van defensie, Caspar Weinberger, heeft gisteren
verklaard dat de Verenigde Staten reeds een begin heb
ben gemaakt met de produktie van de neutronenbom
men en bezig zijn ze op te slaan op Amerikaans grond
gebied.
Het besluit tot produktie van het
neutronenwapen dat dit week
einde door het Witte Huis werd
bekendgemaakt, heeft veel be-
s roering gewekt en heeft tot
scherpe kritiek geleid van som
mige NAVO-bondgenoten.
De minister verklaarde tegenover
journalisten dat er slechts enige
uren nodig zijn om de neutro
nenbommen naar West-Europa
over te vliegen wanneer besloten
wordt ze in het geval van een cri
sis in te zetten.
Geen discussie
Weinberger onderstreepte op een
persconferentie in Washington
dat de Amerikaanse regering
heeft besloten de neutronenbom
op eigen grondgebied te plaatsen
om een "lange en niet overtui
gende discussie" met Europese
tegenstanders van het wapen te
vermijden. De minister meent
dat door een uitstel van het pro-
duktiebesluit niets zou zijn ge
wonnen. Diegenen die in Europa
tegen de neutronenbom zijn ge
kant, zullen dat ook over enige
maanden nog zijn, zo verklaarde
hij. Washington moest volgens
de minister wel doorzetten, an
ders hadden de bondgenoten op
nieuw, net als onder president
Carter, de indruk gekregen dat
WARSCHAU (AFP/Reuter/UPI) -
De Poolse regering overweegt
een verbod af te kondigen op
straatdemonstraties. Dit heeli
premier Wojciech Jaruzelski gis
teren tijdens een vergadering
van de ministerraad gezegd. Zijn
voorstel zal vandaag aan dc orde
komen op een bijeenkomst van
het centraal comité van de Pool
se communistische partij.
Jaruzelski verklaarde dat de rege
ring maatregelen onderzoekt om
in de toekomst straatdemonstra
ties te voorkomen die de openba
re orde en de veiligheid van het
land in gevaar brengen. Zijns in
ziens moet er vooral worden op
getreden tegen demonstraties
met voertuigen, die in de ogen
van de premier neerkomen op
een "onaanvaardbare vorm van
pressie". Hij zinspeelde hiermee
op de recente blokkade van het
centrum van Warschau door eni
ge honderden vrachtwagens,
bussen, trams en taxi's.
Jaruzelski het er geen enkele twij
fel over bestaan dat de regering
er niet voor zal terugdeinzen
haar toevlucht te nemen tot ge
weld om de "orde in Polen" te
handhaven. "Wij staan gunstig
tegenover de sociale eensgezind
heid. wij willen dat het weder
zijdse begrip overheerst, maar
we bullen niet toestaan dat de
verzwakking van het gezag en de
ontmanteling van de staat de
prijs is die we daarvoor moeten
betalen", aldus de premier. Hij
deed in dit verband een felle aan
val op "extremistische krachten"
in het vrije vakverbond Solidari
teit, die hij verweet aan te sturen
op een cojifrontatie.
de Amerikaanse regering een
zigzag-koers volgt.
Weinberger gelooft niet in de kri
tiek dat de neutronenbom de
drempel tussen een conventione
le en nucleaire oorlog verlaagt.
"Afschrikking is een van de
grootste voordelen van dit wa
pen", zo zei hij.
Naar de minister meedeelde, zijn
er nog maar weinig neutronen
bommen geproduceerd. In elk
geval nog niet genoeg om ingeval
van een crisis het wapen te kun
nen inzetten. Hij wilde niet zeg
gen hoeveel neutronenbommen
er vervaardigd zullen worden en
ook wilde hij niets loslaten over
de plaatsen waar ze zullen wor
den opgeslagen.
Nieuwe IRA-
hongerstaker
BELFAST (AFP) - Een zeven
tiende activist van het verbo
den Ierse Republikeinse Le
ger (IRA) weigert sinds giste
ren in de Maze-gevangenis bij
Belfast voedsel tot zich te ne
men, nu een tiende honger
staker zich in een "kritieke
toestand" bevindt.
Dit heeft een woordvoerder
van het Britse staatssecreta
riaat voor Noord-Ierland in
Belfast meegedeeld. Pat
Sheehan (23 jaar), een IRA-
lid dat tot een gevangenis
straf van 15 jaar werd veroor
deeld wegens een aanslag op
een winkel in Belfast in 1978.
doet mee met zijn vrienden
van wie er één, Michael Devi-
ne, op zijn 50ste stakings
dag - heel slecht aan toe is.
Volgens zijn familie wordt hij
blind en kan hij geen water
meer opnemen. In de Maze-
gevangenis is een kamer ter
beschikking gesteld van de
familie van Devine.
Afgelopen zaterdag overleed de
negende IRA-hongerstaker
Thomas Mcllwee (23) na een
hongerstaking van 62 dagen.
Na het bekend worden van
zijn dood was het erg onrus
tig in Belfast.
Afschrikking
Weinberger noemde de neutronen
bom het doetrefféndste afschrik-
kingswapqn tegen het enorme
Russische overwicht op het ge
bied van infanterie en tanks in
Europa. Het is voor de Verenigde
Staten belangrijk te beschikken
over dit wapen, dat de beste
kans biedt op vrede in de moder
ne wereld". Hij voegde eraan toe
dat de Verenigde Staten zouden
uitnodigen tot agressie, wanneer
zij zwak zouden zijn.
BELLAGHY - De acht zusters van de negende IRA-hongerstaker die overleed, Tom Mcllwee, dragen de kist
naar zijn laatste rustplaats.
Caspar Weinberger: "Geen zinlo
ze discussie voeren".
Volgens de Amerikaanse minister
zal het besluit de neutronenbom
te produceren een gunstig effect
hebben op de toekomstige on
derhandelingen tussen de Ver
enigde Staten en de Sowjet-Unie
over beperking van strategische
wapens. De Verenigde Staten
zilllen dan vanuit een sterke po
sitie onderhandelen, hetgeen van
wezenlijk belang is voor een ef
fectief resultaat, aldus Weinber
ger.
DAKAR (UPI) - Senegal en Gambia hebben besloten hun veiligheids
troepen te combineren, zo heeft de Gambiaanse president Sir Dawda
Jawara meegedeeld. Een comuniqué met dit besluit is gisteren in de
Sengalese hoofdstad Dakar gepubliceerd. Over de interventie van Se
negalese troepen in Gambia, die hier een poging tot staatsgreep hebben
onderdrukt, zei Jawara dat de 'veiligheid van Senegal en Gambia onlos
makelijk verbonden is'. Het kleine Gambia ligt als een enclave temid
den van Senegalees grondgebied. Gambia beschikt niet over een eigen
leger, slechts over een militie van rond 600 man, maar de Senegalese
strijdkrachten tellen ongeveer 10.000 man.
Het Senegalese dagblad Le Soleil publiceerde gisteren ook een verkla
ring van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken, waarin
de Senegalese regering geluk wordt gewenst met 'het moedige en doel
treffende optreden van dc Senegalese strijdkrachten'.
De leider van de coup. Kukli Samba Sanyang. is nog voortvluchtig. De
luchthaven bij de Gambiaanse hoofdstad Banjoel is gisteren weer ge
opend.
DEN HAAG (ANP/Reuter/DPA) -
De Haagse afdeling van het sa
menwerkingsverband 'Stop de
neutronenbom' heeft gisteren
voor de Amerikaanse ambassade
een uur lang gedemonstreerd te
gen het besluit van Reagan tot
produktie van dit wapen.
De beslissing van de Amerikaanse
regering is. volgens een reactie
van de Partij van de Arbeid, een
verdere stap in de bewapenings
wedloop.
Nederland heeft gisteren tijdens
het overleg van de permanente
NAVO-vertegenwoordigers in
Brussel de bondgenoten herin
nerd aan de bezwaren die in ons
land leven tegen de produktie
van de neutronenbom.
Volgens de conservatieve Frank
furter Allgemeine Zeitung in
West-Duitsland is het Ameri
kaanse besluit in Bonn met 'ter
nauwernood onderdrukte vloe
ken' begroet. Bonn neemt Was
hington kwalijk dat bij de pre
sentatie van het besluit geen re
kening is gehouden met de effec
ten in West-Europa. Bondskan
selier Helmut Schmidt was van
de economische top vorige
maand in Ottawa teruggekeerd
in de overtuiging dat er voortaan
op beter overleg zou kunnen
worden gerekend. Maar Reagans
besluit heeft duidelijk gemaakt
dat in het Witte Huis en het Pen
tagon niet meer wordt geluisterd
naar Amerikaanse politici die
aanvoeren dat rekening moet
worden gehouden met eventuele
gevolgen voor de bondgenoten.
Volgens de Franse minister van de
fensie. Charles Hernu. heeft het
Amerikaanse besluit een "dub
belzinnig" karakter. "De Ver
enigde Staten willen dit wapen
in produktie nemen en het alleen
op Amerikaans grondgebied op
slaan. Maar het gaat om een tac
tisch wapen met een beperkt
operatiegebied eigenlijk uitein
delijk Europees gebied. En daar
