Hartluchtbruggen
uit nood geboren
De filtersigaret
op mannenmaat:
Cijfers over hartluchtbruggen
DEN HAAG (GPD) - Vorige maand kon het vijfja
rig bestaan van de hartluchtbrug op Houston
worden gevierd. Hoewel vele honderden Neder
landers daar sedert 1976 werden geopereerd, is
dit lustrum in stilte gepasseerd. Deze luchtbrug
is, evenals de beide andere, steeds omstreden ge
weest en officieel niet gewenst, maar uit pure
noodzaak „afgedwongen". Maar het staat wel
vast dat de hartluchtbruggen nog jaren zullen
blijven werken.
Het optreden van voorzitter
Henk Fievet van de Neder
landse Hartpatiënten Vereni
ging en zijn medebestuurslo
den heeft er in 1976 toe geleid
dat de ziektekostenverzeke
raars akkoord moesten gaan
met het vergoeden van bui
tenlandse operaties. Daarna
volgden de hartluchtbruggen
op Zwitserland (centrum Ge-
nolier bij Geneve) en Londen
(drie ziekenhuizen). Coördi
natie van het geheel ge
schiedt bij de Ziekenfonds
raad in Amstelveen.
Het bestaan van lange wachtlij
sten leidde indertijd tot de
uitweg van de luchtbruggen.
Per jaar gaan nu tussen de
800 en de 900 hartpatiënten
naar het buitenland, ooit is
ongeveer de 1000 bereikt. Af
gezien van schommelingen
door incidenten stabiliseert
zich het aantal reizende hart
patiënten (met verwanten)
zich de laatste tijd. Maar do
capaciteit in eigen land is nog
steeds onvoldoende.
Het ministerie van volksge
zondheid, de Tweede Kamer
en de ziektekostenverzeke
raars (die het in de praktijk
voor het zeggen hebben) vin
den dat de luchtbruggen zo
spoedig mogelijk moeten
verdwijnen. Geschat wordt
dat dit over een jaar of drie
het geval zal kunnen zijn,
maar dat hangt sterk af van
de aantallen operaties die in
eigen land kunnen worden
gehaald.
Schande
„Het is eigenlijk een nationale
schande zegt dr. C. W. v.d.
Dool, medisch adviseur van
de Ziekenfondsraad, die da
gelijks zeer nauw met de
coördinatie van de hartlucht
bruggen heeft te maken. „Ne
derland heeft de hoogste ope
ratiecapaciteit van Europa,
ter wereld bieden alleen de
VS en Canada nog meer 'Mo
gelijkheden. Maar toch is die
capaciteit niet voldoende om
in de behoefte te voorzien".
Hoe groot is die behoefte dan?
Al jaren lang leidt het cijfer
6000 operaties per jaar een
geheel eigen leven. De laatste
gegevens zijn zoals staatsse
cretaris mevrouw Veder
(volksgezondheid) najaar
1980 meedeelde aan de Twee
de Kamer, opgebouwd rond
om die 6000 als streefcijfer.
Als dat juist is. zouden inder
daad de luchtbruggen over
driejaar kunnen verdwijnen.
Per jaar groeien de operatiemo
gelijkheden met 'ongeveer 10
procent. Vorig jaar werd de
4500 overschreden, dit jaar
wordt gemikt op onmgeveer
5000 en zo vervolgens. Als het
nieuwe centrum De Klok-
kenberg, dat na vele proble
men goed op gang lijkt te
zijn, zich gunstig ontwikkelt
en bovendien Eindhoven
(Catharinaziekenhuis) be
hoorlijke „produktie" gaat
maken, is sprake van blijven
de groei.
Daar komt nog bij dat van rege
ringszijde toestemming is ge
geven ook een hartchirur-
gisch centrum in het oostei\
van het land op te richten.
Binnen een of twee jaar kan
in Zwolle (ziekenhuizen Sop
hia en De Weezenlanden) dit
centrum van start gaan om
naar een jaarcapaciteit van
400 tot 500 operaties toe te
werken. Met Eindhoven en
Breda mee en zonder proble
men elders kan dan de fa
meuze 6000 vrij snel in zicht
komen.
Geen uitbreiding
Mede in dit vooruitzicht willen
de officiële instanties dan
ook geen veranderingen in de
bestaande situatie van de
luchtbruggen aanbrengen.
Reeds jaren verzet de Neder
landse Hartpatiënten Vereni
ging zich om diverse redenen
tegen de luchtbrug op Hous
ton. Naar aanleiding van de
kwestie met de Limburgse
patiënt, die een kunsthart en
vervolgens een ruilhart kreeg
van de vermaarde hartchi
rurg Denton Cooley, kwam
deze wens opnieuw naar vo-
De NHV heeft zowel het minis
terie als de hoofdinspectie
voor de volksgezondheid, de
begeleidingscommissie hart-
chirurgie Nederland (hoogste
adviesorgaan op dit terrein)
en de Ziekenfondsraad ge
vraagd om een voorlopige
stopzetting totdat de kwestie
rondom de Limburgse pa
tiënt is uitgezocht. Het minis
terie heeft daartoe geen be
voegdheid (staatssecretaris
r Een hartoperatie: het wachten is op voldoende capaciteit in eigen land.
Veder is overigens met
vakantie) en de verzekeraars
en begeleiders denken niet
aan inwilliging van het ver
zoek.
Volgens NHV-voorzitter P. van
Overveld zijn in de jaren
1977, 1978 en 1979 zeker to
taal 30 patiënten niet geope
reerd uit de VS teruggeko
men. „Sommige van de te
ruggekeerden zijn door onze
bemiddeling in Nederland en
in Londen daarna wel gehol
pen". voegt hij.daaraan toe.
Medisch adviseur Van den
Dool noemt dit getal „uit de
lucht gegrepen". Totaal komt
er uit Houston ongeveer 1
procent niet geopereerd te
rug, zegt hij.
„Wij hébben klacht op klacht
gedeponeerd bij de Zieken
fondsraad", zegt Van Over
veld, „over het feit dat veel
patiënten tevergeefs gaan en
ook hebben we gewézen op
de meerdere kosten en de an
dere nadelen als afstand en
bezwaren van de verre reis,
het feit dat Londen goedko
per en dichterbij is. Maar het
heeft niets geholpen en daar
om hebben we in 1978 al ge
zegd geen verantwoordelijk
heid meer te willen dragen
voor wat er in de VS ge
beurt"
ADVERTENTIE
Van der Schaar
Feit is inmiddels dat de NHV al
jaren in onmin leeft met hart
chirurg dr. P. van der Schaar,
die in de loop der jaren met
twee „gouden handdrukken"
(totaal ruim een miljoen gul
den) even zovele hartcentra
verliet (Eindhoven en - De
Klokkenberg) en steeds een
omstreden figuur is geble
ven. De NHV vindt dat Van
der Schaar als begeleider (en
de laatste jaren als enige
coördinator van „Houston")
te duur is, een extra kosten
verhogend effect.
Niettemin, zegt Van Overveld,
de vrije keus van de patiën
ten staat bij ons voorop. „Als
iemand naar Houston wil,
dan wijzen we hem de weg en
lichten hem zo nodig voor,
maar we dragen geen verant
woordelijkheid". Hij hekelt
ook het eigenmachtig optre
den van Van der Schaar, die
alles regelt en ook zijn hand
tekening zet voor patiënten
„die nergens op de wachtlijst
staan".
Al met al vindt de NHV-voor-
zitter dat er op die manier op
de Houstonluchtbrug onver
antwoordelijk met patiënten
wordt omgesprongen. Het
gebeuren met de 36-jarige W.
Meuffels uit Sittard (die in ja
nuari samen met nog een pa
tiënt uit Houston onverrich-
terzake werd teruggezonden)
was voor Van Overveld de
druppel die de emmer deed
overlopen en vandaar zijn
verzoek.
Maar ZFR-functionaris Van
den Dool heeft geen enkele
aanleiding om te klagen over
welk van de drie luchtbrug
gen ook. „Uit Houston ko
men een of twee, misschien
drie patiënten per jaar terug.
Verschillen van inzicht tus
sen cardiologen hier en daar
kunnen een rol spelen, waar
om zou men in de VS niet kri
tisch mogen zijn, hoewel dat
jammer is voor de betrokke
nen", aldus de medisch advi
seur van de Ziekenfonds
raad:
Brugge
Van Overveld herinnert eraan
dat enkele jaren geleden
dank zij de NHV de lucht
brug op Londen is gestart.
Daar kan de capaciteit nog
worden opgevoerd, stelt hij,
en zijn de kosten lager. Bo
vendien is er een overcapaci
teit in het St. Jans Hospitaal
in Brugge. „Prof. dr. P. J. H.
Kuijpers, hartchirurg in Nij-
1 megen en voorzitter van ons
medisch adviescollege, heeft
de resultaten van dat hart-
centrum bestudeerd en oor
deelt dat de kwaliteit goed
„Waarom dan", zo vraagt Van
Overveld zich af, maken we
geen gebruik van de moge
lijkheden daar? Men moet
daar inderdaad een eigen bij
drage betalen, naar schatting
700 gulden, maar dat bedrag
plaats ik dan wel tegenover
de 2500 gulden die een ticket
naar Houston kost. Boven
dien worden in Brugge al pa
tiënten uit Zeeuwsch-Vlaan
deren geopereerd en kan de
afhandeling van de financiële
kwesties rechtstreeks met
onze ziekenfondsen woiden
gedaan. Er zijn vele miljoen
op de hartoperaties te bespa
ren en er moet toch bezui
nigd worden?"
In februari van dit jaar, toen de
mogelijkheden in Brugge aan
de orde kwamen liet de Zie
kenfondsraad weten dat pa
tiënten die daar willen wor
den geopereerd er tenminste
duizend gulden voor over
moeten hebben. Bovendien
moeten zij tevoren toestem
ming vragen aan hun zieken
fonds (dan wel particuliere
verzekeraar). Die „eigen bij
dragen" zijn niet terug te vor
deren.
Van den Dool zegt wel gevoelig
te zijn voor de kosten, maar
„we moeten ook de relatie tot
de kwaliteit zijn". En de kwa
liteit van de buitenlandse
hartcentra, waarmee wordt
gewerkt is goed. „We willen
niet uitbreiden en er geen pa
tiënten aan wagen. Boven
dien moet worden bedacht
•dat Brugge nog maar twee
jaar in opbouw heeft, nog
maar twee chirurgen bezit en
drie operatiekamers, waar
van er twee leeg staan".
Volgens de medisch adviseur
van de ZFR zijn tot dusver in
Brugge alleen „eenvoudige
gevallen" behandeld. Hij ver
moedt ook dat de capaciteit
in de toekomst vrij snel met
Belgische patiënten gevuld
zal zijn. Van den Dool vindt
eigenlijk dat Nederlanders
die capaciteit niet in beslag
moeten nemen. „Wat we in
Londen doen, is ethisch ge
zien in feite al op het randje,
omdat we als rijke Nederlan
ders gebruik maken van
voorzieningen die vele Engel
sen niet kunnen betalen".
Waarom is de kwaliteit van
Brugge niet nader onder
zocht? Van den Dool: „Daar
over hebben de verzekeraars
en de begeleidingscommissie
zeer uitvoerig gesproken,
maar dat heeft niet geresul
teerd in een verzoek aan de
begeleidingscommissie
(waarin cardiologen en hart
chirurgen zitten) om een na
der onderzoek in te stellen,
het werd niet opportuun ge
vonden".
Die beslissing betreurt Van den
Dool, zo blijkt, want hij geeft
toe dat de ZFR sterker zou
staan als er wel een rapport
over Brugge zou zijn. „Ik ben
wel gevoelig voor de voorde
len, zoals de afstand en het
ontbreken van een taalbarriè
re.' Maar daar staat nu een
maal tegenover dat er geen
uitbreiding ;gewenst is."
In dit verband wordt bij de
ZFR herinnerd aan de uit
spraak van algemeen secreta-
ris L. Marselis dat „het poli
tiek en maatschappelijk on
gewenst en onverkoopbaar is
een vierde buitenlands cen
trum in te schakelen". Toch
zijn er Nederlanders in Brug
ge geopereerd, maar dit was
tot dusver mogelijk krach
tens de speciale overeen
komst die met België bestaat
om ziekenhuisvoorzieningen
voor Zeeuwsch-Vlamingen
toegankelijk te doen maken.
Getallen zijn echter niet be
kend.
Nieuw, 'n Filtersigaret
op mannenmaat. Kort. Vol.
En daardoor pittiger.
25 sigaretten-f3.25
DEN HAAG - De kosten voor
een hartoperatie in een bui
tenlands centrum lopen nog
al uiteen en zijn vooral de
laatste jaren als gevolg van
valuta-schommelingen
(vooral van de dollar en het
Engelse pond) nogal geste
gen, zeker wanneer men die
vergelijkt met het voor Ne
derland al ruim zeven jaar
vastgestelde bedrag van
f25.000.
Dr. C. W. v.d. Dool, medisch
adviseur van de Zieken
fondsraad, verstrekte de
volgende cijfers: Houston
(VS) kost nu f37.000, Londen
f23.000 en Genolier (Zwit
serland) f28.000. Hierbij
gaat het om gemiddelden, de
kosten kunnen hoger wor
den als er complicaties zijn
en een patint langer moet
blijven. In 1978 was Zwitser
land het duurst, Londen het
goedkoopst en zat Houston
daar tussenin.
Wat de cijfermatige ontwikke
ling van de hartluchtbrug
gen betreft, het begint in
1976 met 190 patiënten
(voornamelijk Houston). In
1977 werden 731 patiënten in
het buitenland geopereerd
en in 1978 werd een hoogte
punt bereikt met 1078. Het
jaar 1979 gaf een daling te
zien: 867, vorig jaar was er
een stijging, tot 957, daarbij
speelde onder andere het
Klokkenbergconflict een
rol.
Dit jaar werden volgens de
laatste stand (ongeveer tot
en met eind juli) 573 patiën
ten „uitgezonden": 102 naar
Houston, 375 naar Genolier
en 96 naar Londen, het to
taal wordt mogelijk in 1981
dus iets hoger. Vorig jaar
w aren de cijfers, uitgesplitst
per luchtbrug: Houston 187,
Londen 146, Genolier 538 en
„overigen" (Frankrijk, West-
Duitsland en de VS, inciden
tele gevallen) 65.
Tegenover de relatieve daling
van aantallen patiënten
naar het buitenland staat
een sterke stijging van hart
operaties in ons land: 1658 in
1975, 2095 in 1976, 1487 in
1977, 3092 in 1978 3945 in
1979 en ruim 4500 in 1980.
Deze ontwikkeling heeft in
elk geval de wachtlijsten in
de meeste centra verkort.
Bovendien is afgelopen voor
jaar besloten een meldings
plicht in te stellen. Hartcen
tra moeten, als een deel van
hun capaciteit tijdelijk on
benut blijft, dit meiden aan
de Ziekenfondsraad. Hier
mee wil men voorkomen dat
patiënten onnodig naar het
buitenland gaan door het
voeren van een centraal be
leid.
De verzekeraars hadden het
liefst een centrale, landelij
ke wachtlijst willen instel
len. Daarvoor voelden de
cardiologen echter niets,
omdat ze dan niet meer zelf
kunnen bepalen naar welk
centrum hun patiënten
gaan. De cardiologen, zo
werd beargumenteerd,
werken vaak al jaren samen
met dezelfde centra en heb
ben daarmee goede contac
ten opgebouwd.
Om in aanmerking te komen
voor operatie in het buiten
land moet een hartpatiënt
over een medische verkla
ring beschikken, die ver
meldt dat hij niet binnen
drie maanden in Nederland
kan worden geopereerd. De
ze patiënten worden dan wel
eerst in Nederland onder
zocht, waarna hun gegevens
naar het betreffende buiten
landse hartcentrum worden
gestuurd. Dit laat dan weten
of een patiënt in beginsel
voor operatie wordt aan
vaard.
