Beheersing
wapenexport
nog ver weg
Begin zwicht onder druk VS
-Franse ordedienst pleegde moorden
Rëagan zegt toe: dit
jaar praten met Moskou
ini
Na week bemiddelen
Gifschip zorgt voor paniek
VTERDAG 25 JULI 1981
PAGINA 9
$AR1JS - Afgelopen zondagmid-
dag waren vijf mannen gekomen
\om de documenten, maar meer
nog om het geld. Jacques Massié
had hun gezegd dat hij het later in
1 de avond zou geven. Tegen mid-
dernacht verscheen de Renault 14
opnieuw op het terrein van de
Bastidehet Provencaalse huis
van de politie-inspecteur in Au-
i riol, een plaats 25 km ten oosten
>an Marseille. Massié was in de
voonkamer met zijn zwager, Fer-
•arim. Boven sliepen zijn vrouw,
zijn achtjarige zoon Alexander
i zijn schoonouders. Massié wei
gerde kennelijk het geld en de pa
pieren te geven. Hij werd op een
stoel vastgebonden, geslagen en
met een dolk bewerkt. Zijn zwa
ger wilde hem te hulp komen en
werd doodgestoken. Massié wist
zich los te worstelen en de straat
op te slepen, maar een laatste
dolkstoot maakte aan zijn leven
een einde. Voor deze moord is de
Marseillaanse onderwijzer Jean-
Bruno Finochietti zelf verant
woordelijk. zo bekende deze later
aan de politie. Wat er verder ge
beurde was het werk van zijn niet
teruggevonden helpers.
De kleine Alexander wordt in zijn
slaap met een ijzeren staaf op het
hoofd geslagen en met een mes
steek in zijn hart afgemaakt. De
vrouw van Massié en haar ouders
worden eerst met de ijzeren staaf
bewerkt en vervolgens gewurgd.
De helpers van de onderwijzers
slepen de lijken naar buiten en
verdwijnen in de nacht.
Jacques Massié maakte sinds jaar
en dag deel uit van de SAC, de
Service d'Action Civique. die als
een ordedienst van de eigen par
tij door generaal De Gaulle werd
opgericht toen hij meteen na de
Tweede Wereldoorlog aan het
hoofd van de Franse staat stond.
Aanvankelijk was de SAC de
particuliere ordedienst van de
gaullistische partij en van zijn
voornaamste leden. Als De Gaulle
van het toneel verdwijnt stijgt de
verwarring.
Massié was m de Provence een van
de kopstukken van de SAC. Hij
beheerde de papieren, maar bo
venal het geld, waarbij het om
meer dan een miljoen franken zou
zijn gegaan. Massié was zich ech
ter te machtig gaan voelen en hij
had er te veel uitgeflapt. Nel als in
de maffia d iende de orde te wor
den hersteld.
De ultra-rechtse skileraar en onder
wijzer Jean-Bruno Finochietti
krppa van riiv haai de tolofr»,,.
sche opdracht de documenten bij
Massié te gaan weghalen en hem
naar de andere wereld te helpen.
Dat althans verklaarde Fino
chietti tegenover de politie. Water
verder gebeurde liep en igszms uit
de hand Men kon lastige getuigen
niet in letten laten.
De SAC heeft een keurig kantoor in
Parijs waar men in zulke geval
len, evenals in het onderhavige,
slechts verklaart „niet meer te we
ten dan er in de kranten over ge
schreven is". De SAC is een van de
vreemdste wratten in de vijfde re
publiek. Elke dreigende onthul
ling wordt door invloed van ho
gerhand steeds weer voorkomen.
De nieuwe socialistische minister
van justitie. Gaston Deffere, heeft
echter aangekondigd fel tegen al
le ultra-rechtse groepen van leer
te zullen trekken.
De Amerikaanse president Ro
nald Rcagan heeft onlangs
aangekondigd een soepeler
wapenexportbeleid te zullen
hanteren. Dit houdt in dat hij
levering van wapens aan een
ander land niet meer zal laten
afhangen van de mensen
rechtensituatie in dat land
Daarmee wijkt hij af van het
beleid van zijn voorganger
Carter, die eerst keek of het
wel goed zat met de mensen
rechten alvorens tot wapen-
verkoop over te gaan.
(Van onze correspondent Vera Polak)
JERUZALEM - De Amerikaanse afgezant naar het Midde
n-Oosten, Philip Habib, is er na een week bemiddelen in
geslaagd een bestand tussen Libanon en Israël te bewerk
stelligen. Het staakt-het-vuren werd om half twee vrijdag
middag van kracht.
Israël heeft van het begin af aan ge
steld dat een staken van het vu
ren alleen kan plaatsvinden in het
kader van een alomvattende vre
desregeling met Libanon. Israël
stelt de Libanese autoriteiten ver
antwoordelijk voor alle gevechts
handelingen op haar gebied. Van
een bestand met de Palestijnen
kan geen sprake zijn omdat dit
een erkenning van de PLO als ge
lijke partner in het conflict zou
inhouden.
Maar ondanks alle mooie formules
heeft Begin gisteren ingestemd
met een staakt-het-vuren dat hij
nog kort daarvoor absoluut van
de hand wees. De Israëlische pre
mier heeft ten alle tijden verkon
digd de Palestijnen waar en wan
neer dan ook te zullen bestrijden.
Dit door hem veel geprezen be
leid hield in dat Israël niet af
wachtte tot het zelf werd aange
vallen maarpreventief', zonder
directe aanleiding Palestijnse ba
sis in Libanon aanviel. In plaats
daarvan heeft Begin in het huidi
ge bestand nu het voorbehoud
Veiligheids-
conferentie
Madrid
uitgesteld
MADRID - De plenaire vergade
ring van de conferentie voor vei
ligheid en samenwerking in Eu
ropa (CVSE) heeft gisteren in Ma
drid besloten de werkzaamheden
vanaf aanstaande dinsdag te
schorsen en de onderhandelin
gen pas op 27 oktober te hervat
ten. Het zomerreces werd nood
zakelijk, omdat Oost en West het
niet eens konden worden over
een slotdocument en evenmin
over fundamentele elementen
van de nog te houden aparte Eu
ropese ontwapeningsconferen
tie.
Eerder deze week circuleerden
hardnekkige geruchten, dat bei
de partijen dinsdag 28 juli defini
tief uit elkaar zouden gaan, zon
der een nieuwe datum voor her
vatting van de activiteiten vast te
stellen. Hetgeen zou hebben be
tekend dat het CVSE-proces to
taal op dood spoor geraakt en
mislukt zou zijn. Maar die ge
ruchten bleken achteraf niet op
waarheid te berusten.
Overigens is niet iedereen even ge
lukkig met dit uitstel tot eind ok
tober. De Nederlandse ambassa
deur bij de vciligheidsconferen-
tie in Madrid, dr. F. van Dongen,
onderstreepte dat het gevaar be
staat dat midden december (de
nieuwe streefdatum om de confe
rentie af te sluiten) de zaken er
identiek zullen voorstaan als op
dit moment. Volgens Van Don
gen zou de geloofwaardigheid
van deze veilighoidsconferentie
er niet mee gediend zijn als in de
cember zou blijken dat geen
vooruitgang is geboekt op de
meept essentiële punten: nale
ving van de mensenrechten en
het leggen van een basis voor de
Europese ontwapeningsconfe
rentie.
In zijn toespraak tot de plenaire
vergadering van gisteren bestem
pelde dr. Van Dongen deze twee
de fase na het zomerreces als
„uitzonderlijke, allerlaatste po
ging om het over deze kernthe
ma's eens te worden". Maar de
Nederlandse speciale ambassa
deur voegde daaraan toe, dat men
in december mogelijkerwijs tot
de conclusie moet komen dat de
verwachtingen te hoog gespan
nen waren. En dat de gespannen
internationale verhoudingen op
dit moment een verdere toenade
ring tussen Oost en West onmo
gelijk maken
gemaakt dat Israël het recht heeft
op te treden als de Palestijnen
zich niet aan het bestand houden
of zelfs maar voorbereidingen
voor een actie tegen Israël treffe-
n.
De toenemende Amerikaanse druk
op Israël was de belangrijkste re
den voor deze ommezwaai in Be-
gin's opstelling. De scherpe ver
oordelingen van Amerikaanse
politici en het volledig verlies van
elke vorm van steun of zelfs maar
begrip in het Congres waren daar
slechts een klein onderdeel van.
Daadwerkelijk zijn de Verenigde
Staten overgegaan tot het treffen
van maatregelen. De levering van
de F-16-vliegtuigen is opge
schort, het Amerikaanse ministe
rie van defensie heeft een voorge
nomen bezoek van een delegatie
naar Israël uitgesteld (deze dele
gatie had tot doel beprekingen
over toekomstige wapenaanko
pen te voeren) en in Israël werd
zelfs de vrees uitgesproken dat
het Pentagon een alomvattende
wapenembargo voorbereid
de.
Naast deze overwegingen speelden
ook plaatselijke factoren een rol.
Van militair oogpunt uit gezien is
Israël erin geslaagd de Palestij
nen een zware klap toe te bren
gen. Enkele hoofdkwartieren van
de Palestijnse organisaties zijn
volledig verwoest. Zo werd het
plaatselijk hoofdkwartier van El
Fatach in Tyrus geheel van de
aardbodem weggeveegd. Het
hoofdkwartier van het Democra
tische Volksfront voor de Bevrij
ding van Palestina onderging
hetzelfde lot waarbij zo'n 20 voor
aanstaande leden omkwamen.
Militair kan Israël zich dus een
bestand veroorloven al hebben
hooggeplaatste officieren ervoor
gewaarschuwd dat de Palestijnse
de rust slechts zullen gebruiken
om zich te reorganiseren.
Oppositieleider Peres verwelkom
de het bestand. Hij zei verleden
week al op een staken van de vij
andigheden te hebben aange
drongen. De ernstige kritiek die
hij op het regeringsbeleid heeft
zal hij volgende week in het parle
ment tot uiting brengen. Aan de
andere kant van de politieke are
na beschreef de extreem-rechtse
Tchija-partij het regeringsbesluit
als een totale overgave aan de
PLO.
JERUZALEM
Jeruzalem i
beschietingen tussen Israel
Philip Habib, de speciale afgezant van de Amerikaanse president, verklaarde gisteren in
aanwezigheid van de Israëlische premier Begin (rechts), dat er na vijftien dagen intensieve
de Palestijnen in Libanon een staakt-het-vuren is afgekondigd.
BONN (Reuter) In eer brief aan
de Westduitse bondskanselier
Helmut Schmidt heeft president
Reagan duidelijk beloofd be
sprekingen met Moskou te zul
len openen over de Eurostrategi-
sche raketten, zo heeft een rege
ringswoordvoerder gisteren in
Bonn meegedeeld. De brief is
verzonden juist voor de econo
mische topconferentie die afge
lopen week in Ottawa is gehou
den.
De woordvoerder gaf geen bijzon
derheden over de inhoud van de
brief, maar volgens de Westduit
se kranten verzekert Reagan op
nieuw dat Washington wil onder
handelen, en dat hij er van uit
gaat dat tussen medio november
en medio december formele on
derhandelingen kunnen begin
nen. Eerst zouden de Ameri
kaanse minister van buitenland
se zaken Haig en zijn Russische
collega Gromyko in september
in New York voorbereidend
overleg voeren.
Volgens de regeringswoordvoer
der heeft deze brief alle eventue
le twijfels over de Amerikaanse
bedoelingen uit de weg geruimd,
zodat de polemiek nu plaats zou
kunnen maken vooreen pragma
tischer benadering van de be
sprekingen.
Schmidt heeft herhaaldelijk laten
blijken dat hij Washington graag
wat meer vaart zou zien zetten
achter het openen van bespre
kingen met de Sowjet-Unie. De
bondskanselier staat daarbij ook
onder druk van zijn eigen so
ciaal-democratische partij, waar
binnen de discussie over de
plaatsing van Pershing-II en
SHOREHAM (AP) - In het zuid-Engelse havenplaatsje Shoreham zijn gistermiddag de ongeveer 600 geëva
cueerde inwoners naar hun huizen teruggekeerd nadat volgens de autoriteiten het gevaar was geweken van
lekkende tolueendampen uit een Nederlandse vrachtvaarder de Frisia Star. die in de haven afgemeerd laq
Een van de 556 met tolueen gevulde vaten aan boord van de Frisia Star was gaan lekken De inwoners van
Shoreham werden geëvacueerd, omdat tolueen een uiterst brandbaar en giftig gas is. Na enkele uren had de
a rand weer het gas geneutraliseerd
Cruisraketten in Europa de laat
ste tijd weer in alle hevigheid is
opgelaaid. In die discussie heeft
Schmidt zijn politieke toekomst
verbonden aan uitvoering van
beide elemanten van het Navo-
besluit van december 1979: mo
dernisering van de middellange
afstandsraketten en opening van
onderhandelingen tussen oost en
west.
In de brief aan Schmidt zou Rea
gan nu beklemtonen dat ook hij
zeer hecht aan naleving van het
besluit tot onderhandelen. Het
feit dat de betreffende Sowjet-
wapensystemen alleen op West-
Europa zijn gericht doet niet af
aan de Amerikaanse vastbera
denheid om deze dreiging in te
perken, zo zou Reagan geschre
ven hebben.
Polen vraagt
uitlevering
vliegtuigkaper
WARSCHAU (AP) - Polen hoeft
de Verenigde Staten om de uitle
vering gevraagd van Bernard
Pientka. de Pool die dinsdag een
vliegtuig van de Poolse lucht
vaartmaatschappij Lot kaapte en
dwong naar West-Berlyn te
vliegen.
Het officiële nieuwsagentschap
PAP meldde dat zowel in War
schau 'als Washington stappen
zijn ondernomen om uitlevering
van Pientka te bewerkstelligen
Het gekaapte vliegtuig landde in
de Amerikaanse sector van West-
Berlijn.
Het bericht van PAP meldde dat
Polen de jurisdictie van de Duit
se rechtbank m West-Berlijn niet
erkent.
De kapingen zijn volgens PAP on
dermeer het resultaat van de
zwakke houding die de Westber
lijnse autoriteiten innemen ten
opzichte van kapers en de weige
ring om de kapers uit te leveren."
De kaping van dinsdag was de
vierde sinds 1969 woarbij een
toestel dat gedwongen werd
koers naar West-Berlijn te zetten.
Deze kaper werd door de recht
bank tot vier jaar gevangenis
straf veroordeeld.
Frankrijk
Economische belangen spelen
in deze koersverandering
weliswaar een grote rol. Min
stens even belangrijk is ech
ter Reagans angst voor een
uitbreiding van de commu
nistische invloed in met na
me landen van de Derde We
reld.
Logischerwijs kan men veron
derstellen dat Nederland, als
(Navo-)bondgenoot van de
VS in deze koers kan worden
meegesleurd. De reactie van
Nederlandse politici bleef
echter vooralsnog uit. Druk
als de heren het hadden met
de informatie Toch waren er
enkelen te vinden die bereid
waren wat voorzichtige reac
ties op dit besluit te geven.
VVD-kamerlid Blaauw, die wa
penexport niet per se een
vies woord vindt, ziet voor
alsnog geen aanleiding om de
VS bestraffend toe te spre
ken. Volgens hem is de 'ge
dachte-Carter' (mensenrech
ten als uitgangspunt) wel
'enigszins, maar niet hele
maal' losgelaten. Wat een Eu
ropees beleid inzake beper
king van de wapenexport be
treft stelt Blaauw dat het
voorlopig een kwestie van af
wachten is hoe Frankrijk zich
gaat opstellen. De VVD
maakt zich sterk voor één uit
gangspunt, waar het gaat om
beperking van wapenexport.
Blaauw: "Wij vinden dat er
geen wapens mogen worden
geleverd aan regeringen of
groepen die ze gebruiken te
gen de eigen bevolking".
In dat kader zit de VVD enigs
zins in haar maag met de le
vering van wapens aan El
Salvador.
Zijn collega Stermerdink van
de PvdA ziet al evenmin heil
in een bestraffend Neder
lands vingertje tegenover dc
VS. Ook binnen de NAVO
verwacht hij weinig van een
scherp afkeurend geluid naar
aanleiding van het gewijzig
de VS-beleid. "Je kunt het
onderwerp wapenexport wel
op de agenda van een Navo-
vergadering plaatsen, maar
dan zeggen de VS dat dit
geen Navo-aangelegenheid is
en zullen er verder niet op in
gaan".
Stemerdink wijst erop dat
sinds 1974 wel de Europese
Navo-landen samen met
Frankrijk in een aparte club
(op staatssecretarissen-ni
veau) praten over beperking
van de wapenexport "Frank
rijk heeft er tijdens de peno-
de-Giscard nooit over willen
praten". Nu met Mitterrand
aan het bewind ziet hij goede
mogelijkheden om binnen
Europa tot afspraken te ko
men, mogelijk op basis van
de 'vrij stringente' Westduit
se wetgeving op dit gebied,
"Mitterrand heeft al gezegd
weliswaar de bestaande af
spraken te zullen nakomen,
maar bij nieuwe transacties
zich toch wat terughouden
der te willen opstellen. Al te
veel illusies maak ik me er
ook niet over. maar als het
lukt om tot een Europees be
leid te komen - en daarvoor is
de medewerking van Frank-
ryk onmisbaar - dan is er ook
een basis voor een goede dis
cussie met de VS. Dat lijkt
me de te volgen koers".
Stemerdink ziet overigens wel
een verdere scheiding tussen
de Europese en de Ameri
kaanse politiek sinds de
komst van Reagan. "Het be
leid van de VS is volstrekt te
genstrijdig aan de ontwikke
lingen in Europa. Dat heeft
ook alles te maken met de
Derde Wereld-politiek"
Niet helemaal, maar voor een
groot deel. vindt hij D'66'er
Brinkhorst op zijn lijn. "Een
gemeenschappcluke benade
ring zie ik veel meer als op
lossing van het probleem Ze-
ker nu Frankrijk een socialis
tische regering heeft".
Dat Frankrijk de wapenexport
als voornaamste steunpilaar
van de economie beschouwt,
ziet hij als een verwaterende
traditie "Mitterrand heeft
tien kabinetten in de vierde
republiek met-gedraaid. En al
is hij socialist, hg is en blyft
natuurlijk een Fransman.
Maar gelukkig hebben tradi
ties de neiging een langzame
dood te sterven. En vooral de
uitlatingen van Mitterrand
wat bt ln M Derde Wereld
geven dc indruk dat Franr
kijk op dit punt op eén lijn zit
mei die .in NedernI Een
progressieve hjn wel te ver
staan".
Brinkhorst betreurt dat vooral
sociaal-economische proble
men aanleiding geven tot ver
soepeling van het wapenex
portbeleid. "Ook in een land
als Nederland'
Daar komt volgens hem wal be
treft de VS dan nog de ideolo
gische benadering bij van
wat hg noemt 'de versmalling
van de beeldvorming van
Derde Wereld-conflicten' "Ik
ben ervan overtuigd dat de
supermachten, de Sowjet-
Unie niet uitgesloten, de nei
ging hebben op gebieden
waar een 'waardevrije situa
tie' heerst, een eigen beleid te
voeren".
Europees beleid
Helaas is er binnen de Navo
wat het wapenexportbeleid
betreft nog geen eensgezind
heid. Dat maakt het al moei
lijk als Westcuropese bond
genoten een kntisch geluid te
laten horen tegenover de VS.
D'66 is echter overtuigd van
het grote belang van het Na
vo-lidmaatschap "In die zin
zyn wy voorstander van een
Europeanisering van het de
fensiebeleid. We moeten pro
beren met dc Bondsrepu
bliek en Franknjk op eén lijn
te komen. Ik ben geen voor
stander van de kleine landcn-
politiek van de PvdA Ik
noem dat altijd het Cahmero-
effect: ik is klein en zij zijn
groot. Het is niet realistisch
om als enige binnen de Navo
een bas toon te produceren,
terwijl de anderen een fluit
toon ten gehore brengen
Ook CDA-kamerlid Mommer-
steeg heeft enige hoop dat
Frankrijk op het gebied van
wapenexporten nog eens een
andere toer zal volgen. "Dat
kan invloed hebben op het
beleid van de VS. Vandaar
dat ik weliswaar terughou
dend. maar niet somber ben".
Terugkomend op de strategi
sche belangen ziet VVD'cr
Blaauw de koerswyziging als
'een aanpassing van de situa
tie zoals die zich aan het ont
wikkelen is'. Daarbij doelt hu
op toenemende spanningen
in de wereld en de wens van
Reagan de sterkte van de ei
gen defensie zo op te voeren
dat het mogelijk is om twee
oorlogen tegelijk te voeren.
"Die politiek kan ook tot uit
drukking komen door export
van wapens naar landen die
zich politiek gezien wat in de
richting van de VS ontwikke
len. zoals Maleisië. Thailand
en Indonesië. Als je die poli
tiek voorop stelt, kun je het
niet altyd even nauw nemen
met dc mensenrechten", al
dus Blaauw, die het verster
ken van de externe defensie'
geen verwerpelijke zaak
vindt. "Dat doen we in Ne
derland ook met leveren van
fregatten aan Indonesië en
duikboten aan Taiwan".
Overigens heeft het mensen-
rechtenbeleid van Carter ten
aanzien van wapenexporten
volgens Blaauw toch niet
veel uitgehaald en kan ook
dat zijn meegewogen door
Reagan
Een relatie met een groeiend
verzet tegen kernwapens in
Europa ziet Blaauw niet. Wel
zou hij graag willen geloven
dat de afhankelijkheid van
kernwapens afneemt door
een toename van de conven
tionele bewapening. "Maar
dat zal niet zo zijn", meent de
WD-woordvoerder.
Stemerdink sluit evenmin uit
dat strategische motieven
een rol spelen. Maar het is
erg moeilijk om daar een po
litiek op te bouwen, met na
me ten aanzien van het Mid
den-oosten. Landen als Saoe-
di-Arabie en Iran kunnen
vandaag Amerikaanse wa
pens kopen, maar morgen
overstappen op Russische
wapens Dat is in omgekeer
de richting ook in Egypte ge
beurd".
Dat Reagan zich heeft laten lei-
d< n door angst voor Md
groeiend Europees pacifis
me. acht hij onwaarschijnlijk.
"Ook voordat de mode kreet
Europees pacifisme was uit
gevonden. waren ze in de VS
al bang voor Europa"
Volgens hem stoelt de koers
wijziging van de VS voor een
belangrijk deel op economi
sche motieven. Die economi
sche belangen ('het grote pro
bleem') ziet hy ook als voor
naamste obstakel om met
Frankryk tot effectieve af
spraken te komen over een
wa pene x po rt be perkin g
Daarbij wyst hy op het 'gi
gantische aandeel (15 tot 20
procent) van Frankrijke in de
totale mondiale wapenexport
en op het feit dat de Franse
wapenindustrie borg staat
voor 300.000 arbeidsplaatsen.
Veel lijkt dus af te hangen van
wat Frankrijks nieuwe presi
dent in petto heeft ten aan
zien van de wapenexporten.
Mocht Frankryk hienn wat
terughoudender worden en
recente uitlatingen van de
Franse minister voor buiten
landse zaken gaan in die rich
ting dan kunnen er mis
schien voorzichtige stappen
worden ge/et naar een Euro
pees beleid. Vooralsnog
wordt wapenexport echter
als een puur nationale zaak
beschouwd, waarmee een an
der land zich niet dient te be
moeien De weg naar beheer
sing van wapenexport is nog
erg lang.
WIM FORTUYN
ANNEM1EK RUYGROK
