Onvoorstelbaar veel
stress in bedrijfsleven
Da's pas extra!
Psychologen Suesan en Reiche:
werk afstemmen op capaciteit
11
11
's Lands grootste kruidenier blijft op de kleintjes letten.
Jos Koemans strandt op Vermeeren
Door Frits
Kof fij berg
Over stress (spanningen)
is al veel gezegd en ge
schreven. De psycholo
gen Suesan en Reiche
zijn evenwel de eersten
in ons land dié" een
theoretische benade
ring hebben losgelaten
op de praktijk. Zij ont
wikkelden een metho
dische aanpak om ne
gatieve stress in posi
tieve richting om te
buigen en hebben deze
al mei succes in een
aantal ondernemingen
toegepast.
Een 'zekere mate van stress is
gezond, stellen zü voorop.
Suesan: „Een bepaalde hoe-
veelheid spanning - in de psy
chologie ook wel alertheid
genoemd - heb je nodig, li
chamelijk en geestelijk, om
tot optimale prestaties te ko-
Dr. N. Suesan
Behoefte aan aandacht is een fundamentele behoefte van ieder mens, ook in zijn
arbeidssituatie. Maar de kwaliteit van de aandacht die mensen elkaar geven is
vaak bedroevend, zeker in het Nederlandse bedrijfsleven. Wie zijn werk'goed
doet, hoort daar zelden iets over, maar zodra hij of zij een fout maakt, barst de
kritiek los.
Dat is een van de vele bevindingen van Martin Reiche (32) en Nico Suesan (35),
twee organisatie-psychologen van het adviesbureau Bakkenist, Spits en Co, die
zich de afgelopen jaren intensief hebben beziggehouden met stress in het be
drijfsleven.
Uitdaging
Reiche: „De eisen die het werk
aan cent mens stelt, moeten
net iets boven zijn capacitei
ten liggen, zodat hij zich voelt
uitgedaagd". Suesan: „Ie
mand moet in zijn werk kun
nen groeien". Reiche: „Maar
zijn de eisen te zwaar, dan
slaat de normale spanning
om in negatieve stress".
Iets dergelijks gebeurt ook, als
van iemand te weinig wordt
geéist. Dat ontstaat in feite
„understress", maar het ef
fect is hetzelfde. Reiche: „Het
verschijnsel van understress
zie je bij menige werkloze. De
man raakt geprikkeld, over
spannen vaak, waardoor ook
zijn huwelijk op de klippen
kan lopen". Volgens hem be
staat er een duidelijk ver
band tussen de grote werk
loosheid en het aantal echt
scheidingen de laatste jaren.
Een organisatie waaipn ieder
een. van hoog tot laag, werk
verricht dat is afgestemd op
zijn capaciteiten, is een onbe
reikbaar ideaal. Enige nega
tieve stress komt dan ook in
elk bedrijf voor, stelt het
tweetal vast. Maar de omvang
en de intensiteit van die
spanningen bepalen wel in
belangrijke mate hoe de orga
nisatie functioneert.
Susean en Reiche zijn tot de
conclusie gekomen, dat er in
het Nederlandse bedrijfsle
ven „onvoorstelbaar veel"
negatieve stress bestaat. „Dat
ervaren we zelf in de praktijk
en dat zie je ook aan de WAO-
cijfers". Het verlies voor de
Nederlandse
daarvan het gevolg is, kan
weliswaar niet worden geme
ten, maar moet volgens hen
„enorm" zijn.
Uitstel
4-Delige roestvrijstalen pannenset.
Pannen: 20-18-16 cm0. Steelpan: 14 cm 0
Aluminium bodem, geschikt voor gas
en elektra.
-98T-
Winkclccntrum "Winkelhof", Leiderdorp
Er worden beslissingen uit
gesteld en afgeschoven. Er
wordt ordeloos vergaderd.
Men onttrekt zich aan sociale
contacten. De prikkelbaar
heid neemt toe. Er wordt
meer gerookt. Men heeft al
leen oog voor het/eigen be
lang. Neerslachtigheid en on
zekerheid vieren hoogtij. Het
zich bedreigd voelen is vol
gens beide psychologen type
rend voor negatieve stress.
„Het zuigt niet alleen energie
weg, maar buigt ook de reste
rende energie in de verkeer
de richting. Ruzies, elkaar in
de put praten, eindeloos ge
roddel in de wandelgangen,
het hele doemdenken ook,
dat zijn allemaal resultaten
van negatieve stress", Het te
rugdringen daarvan betekent
dus altijd winst: produktivi-
teitswinst voor de organisatie
en psychologische winst voor
de individuele werknemer.
En met een goede aanpak is het
mogelijk veel spanningen
weg te nemen, aldus het
tweetal. „Het probleem is al
leen, dat stress nog een taboe
is, een onderwerp waar men
liever niet over praat. Bedrij
ven willen of kunnen niet on
derkennen, dat er veel nega
tieve stress in hun organisa
tie voorkomt. Het wordt ge
bagatelliseerd. Gedragswe
tenschappers worden snel als
bedreigend ervaren, omdat
men gewoon niet wil dat er
psychologische problemen
zijn". Het gebeurt dan ook
niet zelden dat een bedrijf or
ganisatie-adviseurs in huis
haalt voor een commercieel
vraagstuk, terwijl er een or
ganisatie-psychologisch pro
bleem blijkt te spelen.
Dat er iets aan de hand is,
wordt meestal pas beseft, als
er fysieke afwijkingen optre
den: hoge bloeddruk, over
vermoeidheid, maagzweren,
slapeloosheid. Reiche: „Dan
is het al fundamenteel mis".
Suesan: „Worden die klach
ten alleen puur medisch be
handeld, dan blijft het bij
symptoombestrijding".
Hoe slechter de werksfeer in
een bedrijf, hoe lastiger het
voor de leiding zal zijn om er
zelf aan te dokteren. „Als je
duidelijk stress-veroorzaken
de factoren in je organisatie
hebt, ben je als werkgever
„besmet" voor je werkne
mers. Als de ene partij maat
regelen voorstelt, is de ande
re parij wantrouwend. Men
zit te veel gevangen in de
stress om er tegenaan te kun
nen kijken. Er moet dan hulp
van buiten worden gezocht,
de zogenaamde neutrale der
de".
Toch kan een organisatielei
ding zelf vrij veel doen om
spanningen te verminderen.
De twee psychologen spre
ken van stress-management.
Dat begint al bij het aantrek
ken van medewerkers. Op
dat punt worden reeds ont
zettend veel fouten gemaakt,
menen zij. Het promoveren
van medewerkers gebeurt
volgens hen nog overheer
send op basis van vakbe
kwaamheid en dienstjaren,
terwijl ook - eigenlijk vooral -
op de persoonlijkheid zou
moeten worden gelet. Be
langrijke dingen die stress
kunnen verminderen, zijn so
ciale ondersteuning en waar
dering. „Mensen verlangen
positieve waardering. Krij
gen ze die niet, dan zoeken ze
negatieve waardering. Als er
maar aandacht is. Hoe de fun
damentele behoefte wordt in
gevuld door bijvoorbeeld een
chef bepaalt in belangrijke
mate hoe zijn medewerkers
hun werksituatie ervaren".
Suesan: „Het is meestal gemak
kelijker voor een baas om ne
gatieve aandacht te geven
dan positieve. Het wordt in
het algemeen vanzelfspre
kend gevonden, dat iemand
zijn werk goed doet. De baas
zegt meestal pas iets als er
fouten zijn gemaakt".
Complimentje
Reiche: „Wij mensen hebben
eigenlijk nauwelijks geleerd,
hoe we positieve aandacht
moeten geven en ontvangen.
Je ziet ook dat mensen zich
geen houding weten te ge
ven, als ze een keer een com
plimentje krijgen".
„Maar dat leerproces verloopt
uiterst moeizaam". Gedrags
verandering vereist een alert
heid die erg veel energie
kost: het is minder inspan
nend je tè laten terugvallen in
oude gedragspatronen. Bij
gedragsverandering in orga
nisaties werken we dan ook
niet met individuen, maar
met groepen, hele afdelingen,
de hele top, enzovoorts".
Toch zien beide heren nog niet
veel bedrijven de hand in ei
gen boezem steken. „Aller
eerst moeten de stress-facto
ren bespreekbaar worden ge
maakt. Maar er bestaat veel
aarzeling in organisaties om
het onderwerp aan te snijden.
Het taboe dus. Dat moet weg.
Wfe hebben een begin ge
maakt, maar lopen nog regel
matig met de hersens tegen
de muur en trappen in allerlei
valkuilen. We hebben ook al
le fouten gemaakt die er maar
te maken zijn".
Stress-verminderend werkt
verder het verhogen van de
individuele sociale vaardig
heid door cursussen en trai
ningen. Suesan: „Leren om
gaan met spanningen en ze
weten om te buigen. Leren de
betrekkelijkheid in te zien
van je eigen probleem: zelf
spot in plaats van zelfmede
lijden. De mens is gemak
zuchtig: hij is snel begaan
met zichzelf en heeft dikwijls
geen oog voor de behoeften
van anderen. Dat moet de
mens maar eens weten".
Iets doen
„Er wat aan doen", vult Reiche
aan. ,,^ls je het in een organi
satie alleen bij de diagnose
laat, zijn de mensen slechter
af dan voorheen. Omdat ze
zich dan bewust zijn gewor
den van alle tekortkomingen,
zonder dat daaraan een
aanpak tot verbetering wordt
gekoppeld. Blijft die achter
wege, dan is de diagnose al
leen maar stress-bevorde
rend. Als mensen op een vrij
blijvende manier over stress
gaan praten, zie ik er weinig
heil in. Het uitgangspunt met
zijn, dat men vast van plan is
er iets aan te doen".
De twee psychologen hebben
een aantal diagnose-midde
len ontworpen om in een or
ganisatie stress snel te kun
nen signaleren en de oorza
ken te achterhalen. Ze
werken met een paar vragen
lijsten met in totaal negentig
vragen, en interviewen een
aantal sleutelfiguren in de or
ganisatie. „Met zo'n klimaat
onderzoek weten we vrij
gauw waar de fout zit en
waardoor. Afhankelijk van
de medewerking van de be
trokkenen kan het plaatje
rond zijn in drie vier weken
tot anderhalve maand".
Ze hebben inmiddels in diverse
organisaties meegemaakt,
dat de passieve medewer
king, die ze in het begin kre
gen, veranderde in actieve
medewerkjng toen men inzag
dat „die gedragwetenschap
pers" gelijk hadden met hun
conclusies en aanbevelingen.
„De resultaten zijn er naar",
aldus Suesan, „de sfeer is er
verbeterd: dat merk je vanaf
het gefluit in de gang tot aan
de hogere productiviteit".
Rectificatie
LEIDEN - In het lijstje van
evenementen in de regio (de
ze krant van afgelopen za
terdag) ontbrak rederij Slin
gerland. Daaruit zou wel
licht de indruk getrokken
kunnen worden dat dezè re
derij niet (meer) vaart. Het
tegendeel is dus waar; Slin
gerland maakt wel degelijk,
ook op zondag, rondvaarten
vanaf de Steenstraat in Lei
den.
NOORDWIJK - Hoe sterk dit jaar het tennistoernooi
in Noordwijk wel is, althans voor wat betreft de be
zetting van de herennummers, wordt wellicht het
beste geïllustreerd door het feit dat niet alleen het
herenenkelspel A een kwalificatietoernooi heeft,
maar ook het herenenkelspel B. In de kwalificatie
voor het HEA traden gisteren twee gerenommeerde
spelers uit de regio Leiden aan, namelijk Hcnny
Koemans en Jos Koemans. Eerstgenoemde verloor
na een overigens goede partij van de Amerikaan Ed
wards: 1-6, 6-7. In de tweede set leidde Henny Koe
mans nog met 6-5 en 40-30 (setpunt). Jos Koemans
ontmoette in de kwalificatie een landgenoot, Chris
Vermeeren uit Noord-Brabant. In de eerste set had
Jos Koemans het juiste ritme nog niet te pakken
(1-6), maar in de tweede had hij met 4-3 en 40-15
volop kansen op setwinst. Dat gebeurde echter niet.
Een zeer solide tennissende Vermeeren haalde de
buit in twee sets binnen: 6-4.
In het HEB won gisteren Frans Grimbergen in twee
sets van R. Blommendaal, juist hersteld van een
beenblessure, 6-3, 6-3. In de kwalificatie won Thijs
Steensma van Edwin Bosch, 6-2, 6-3, Erik Jan
Schrcuder van D. Kraal, 6-1, 6-2 en Jon Asselbergs
van de Westduitser Jochem Gerads, 6-2, 6-3.
In het DEB zijn geplaatst Karin Bakkum (Beverwijk),
Mirjam de Groot (DDV-A'dam), Monique Lembeck,
Nicole Eysen, Ellen Driebergen, Veroniquc Pardoel,
Jacqueline van Wijk en Mirelle Smit (Beverwijk).
De eerste vier geplaatsten in het HEC zijn Waldo
Jansen, Jan de Groot, Jan Willem Lugthart en K.
Huizinga. Bij de dames zijn de favoriteten Marlies
van Baaien. Elly Groof, Juliette Grimbergen en Pat
Heyligers. Enkele uitslagen in het HEC: D. Willems -
Th. de Mooy, 6-3, 6-4, Roy de Groot - H. v.d. Mees,
3-6, 6-3,6-3, Jan van der Lippe - B. Voorhoff, 6-0,6-2.
Koudekerk
Arno Vonk was gisteren met R. de BakKer al tot de
derde ronde in het HEC gevorderd. Wat laatstge
noemde betreft is dat niet zo opmerkelijk. R. de
Bakker is immers een geroutineerd toernooispeler,
die bovendien het racket zeer behoorlijk weet te
hanteren. Maar Arno Vonk treedt in dit toernooi pas
voor de eerste maal in het HEC aan. Eerst won hij
van R. Schrcuder, 6-3, 6-2 en vervolgens van Pim de
Bruin, 6-2, 6-3. R. de Bakker had evenmin onoverko
melijke problemen, 7-5, 6-1 tegen H. Eradus en 6-3,
6-2 tegen E. Vonk. Geplaatst zijn in het HEC J A.
Vink en Bart van der Velde (Artesia). In het DEC
voert de geroutineerde Ali Snellenberg de deel-
ncemsterslijst aan, met M Bergwerf als no. 2. Bij de
heren in D worden C. Koeleman en A. Vonk als
kanshebbers gezien en bij de dames zijn dat Yvonne
Snellenberg en L. Leunissen. Die laatste bereikte
gisteren de derde ronde via een bye in de eerste ron-
zegc in de tweede ronde op Boekweit, 6-4,
6-0.
FRANK BONTE
