iWesterse
.leiders
bijeen in
Ottawa
zal niet
zwichten:
rente blijft nog hoog
Amerika
Economische top tot mislukken
gedoemd
ZATERDAG 18 JULI 1981
KEB2ÜCII3
PAGINA 15
22
ill
Op Narita, de omstreden luchtha
ven van Tokio, landde deze tijd
twee jaar geleden een vreemde
vogel. Bij wijze van hoge uit
zondering was het de Franse
luchtvaartmaatschappij Air
France toegestaan de supersoni
sche Concorde op Japanse bo
dem aan de grond te zetten. Ar
rogantie is de leiders van de zes
de republiek nimmer vreemd
geweest, maar met het besluit
van de toenmalige Franse presi
dent Valery Giscard d'Estaing
om zijn delegatie van twintig
man juist door deze energiever
slindende herriemaker naar een
topconferentie over energiebe
sparing te laten vervoeren,
kreeg de traditionele Franse ei
genzinnigheid wellicht een wat
te provocerende nadruk.
Het incident galmde in de wan
delgangen van de economische
top nog lang na. Opportunisti
sche grappenmakers die be
weerden dat van een top met dit
soort mensen weinig heil te ver
wachten valt, hadden het gelijk
binnen bereik. Tokio loste wei
nig op, bracht zelfs geen oplos
sing naderbij. Het optreden van
Giscard was dan ook kinderspel
in vergelijking met het vlagver
toon van Japan en de Verenigde
Staten, die geen enkele behoefte
voelden aan de door Europa zo
hartstochtelijk bepleite mati
ging.
Op de economische topconferen
tie die maandag en dinsdag in
Ottawa wordt gehouden met als
belangrijk agendapunt de pro-
belemen rond de hoge rente,
gaat de geschiedenis zich herha
len. dat staat vast. De Europese
leiders, ditmaal met Japan als
nimmer tevoren aan hun zijde,
hebben zich de afgelopen maan
den ingegraven voor het ge
vecht tegen hun gemeenschap
pelijke vijand: Ronald Reagan,
de oorzaak van alle kwaad.
Want zoals de Amerikaanse pre
sident in zijn eentje de schul
denlast moet dragen van een be
leid dat al voor zijn komst in
gang werd gezet, zo wordt re
(Japaa)
centelijk in Europa ook het fe
nomeen van de economische
crisis afgedaan als een fataal
rondje rente-politiek van de
Amerikaanse centrale banken,
de Federal Reserve Board. Niet
geheel bezijden de waarheid,
maar wellicht toch een wat al te
magere benadering van een
veelomvattend probleem. Een
toelichting aan de vooravond
van de topconferentie van de
Verenigde Staten, Japan. Cana
da, Frankrijk. West-Duitsland,
Groot-Brittanie en Italië.
economisch klimaat, waarin
de oliecrises van '73 en '79
hun verwoestende werk kon
den doen. Na '75 was het niet
langer de oorlog in Vietnam,
die Amerika op kosten joeg,
maar de door overheidssubsi
dies kunstmatig laag gehou
den benzineprijs.
De olie-importen van Amerika
zyn onder zowel Nixon als
Door
Ton van
Brussel
Carter fors tocgenoemcn
Olie die in dollars betaald
moest worden. Dollars, die
geen waarde vertegenwoor
digden, omdat ze niet
werkelijk waren verdiend,
maar simpelweg op de pers
gefabriceerd. De olieprodu
cerende landen kregen ze
met bakken binnen en een
maal buiten de VS was al dat
geld een gewillige prooi voor
speculatie.
De voorzitter van de Eu
ropese Commissie, de
Luxemburger Gaston
Thorn trakteerde de
president van de Ver
enigde Staten afgelo
pen dinsdag op een
koekje van eigen deeg.
Met het van de verkie-
zingscampgane van
Reagan bekende pa
thos haalde hij tijdens
een gesprek in het Wit
te Huis fel uit naar het
rentebeleid van de VS
dat het Europese be
drijfsleven het rood in
stuurt en inmiddels 8,5
miljoen Europeanen
werkloos heeft ge
maakt. "Het kunstma
tig hoog houden van de
rente is een paardemid-
del. Ruim veertig pro
cent van de jonge werk
lozen in Europa is nog
geen 25 jaar. Jonge
mensen hebben hoop
nodig. Als ze geen uit
weg meer zien, kunnen
de gevolgen vreselijk
zijn", aldus Thorn zin
spelend op het straat
geweld dat het Ver
enigd Koninkrijk sinds
veertien dagen over
spoeld.
Thorns klaagzang bleek tot do
vemansoren gericht. Direct
na zijn gesprek met president
Reagan, liet de laatste zijn
naamgenoot en minister van
financiën Donald Reagan
een verklaring afleggen: "De
Amerikaanse krap-geldpoli
tiek is niet tegen Europa ge
richt en dient alleen om de in
flatie te bestrijden". Een uit
spraak die op de Amsterdam
se effectenbeurs met hoonge
lach werd ontvangen: "Dat is
nou echt het ei van Columbus.
Er is toch geen sterveling die
beweert dat de VS de rente al
leen maar hoog houden, om
hier de recessie aan te wakke
ren. Maar het gebeurt wel.
Niet omdat ze daar bewust op
uit zijn, maar omdat dat het
logische gevolg is van hun be
leid, dat in eerste instantie op
sanering van de hun econo
mie is gericht en met ons geen
rekening houdt".
De verklaring van Donald Rea
gan is een goed voorbeeld
van de communiatiestoornis
die het Witte Huis in zijn con
tacten met Europese politie
ke leiders in stand houdt.
Reagan weet heel goed wat
de effecten zijn van zijn
aanpak. Zijn halstarrigheid
heeft alles te maken met een
afweging van belangen, die
in het voordeel van zijn c-igen
land is uitgevallen.
Voor de uitverkiezing van Ro
nald Reagan tot president
van Amerika ging er een golf
van afgrijzen door Europa bij
het aanhoren van zoveel ver-
kiezingsrethoriek. Toen hij
als onbetwiste winnaar uit de
bus kwam, haastten com
mentatoren zich te melden
dat het met het inlossen van
die ingrijpende beloften wel
niet zo'n vaart zou lopen. Zes
maanden na zijn intrek in het
Witte Huis blijkt het tegen
deel het geval en hoewel dat
bij tijd en wijle aanleiding ge
noeg geeft om de adem te
houden, moet worden vastge
steld dat Reagan op weinig
punten afwijkt van het pro
gramma waarop de kiezers
hem hebben binnengehaald.
De economische topconferen
tie in Ottawa dreigt dan ook
een soort herhalingsoefening
te worden, van de vorige
maand in een sfeer van we
derzijdse irritatie verlopen
conferentie van de OESO, het
Parijse samenwerkingsver
band van Westerse geïndus
trialiseerde landen. "Europa
probeert het eigen onvermo
gen om de teruggang op te
vangen te verhalen op de VS.
Wat willen ze daar eigenlijk?
Jarenlang deden wij het ver
keerd. omdat we de inflatie
niet aanpakten. Nu doen we
dat wel en is het weer niet
goed", aldus het verwijt van
de Amerkaanse delegatie.
Voor die (gespeelde) wanhoop
valt wel het een en ander te
zeggen. De verhouding
Bonn-Washington raakte on
der de regering Carter niet al
leen verstoord door oneven
wichtigheden in het buite-
landse beleid van de Verenig
de Staten Afghanistan),
maar ook door het onvermo
gen van Carter om in de bin
nenlandse economie orde op
zaken te stellen. Reagans ver
gaande bezuinigingsplannen
zijn ingegeven door de on
heilspellend gegroeide tekor
ten op de overheidsbegro
ting, die, net zoals dat des
tijds in Nederland gebruik
was, werden opgevangen
door bankbiljetten te laten
drukken, met alle inflatie van
dien.
Hoewel Carter met een zekere
regelmaat in redevoeringen
voor de Amerikaanse televi
sie een krachtige aanpak in
het vooruitzicht stelde is het
daar nimmer van gekomen.
De Amerikanen hebben dat
in hun portemonnee gevoeld
en dat verklaart de
weerklank van Reagans cam
pagne bij de kiezers.
Het "puin" dat Reagan nu zegt
te gaan opruimen is niet al
leen dat van zijn voorganger
Carter, maar zeker ook van
zijn partijgenoot Richard Ni
xon. Deze zag zich tien jaar
geleden geconfronteerd met
een groeiende schuldenlast,
veroorzaakt door de kosten
van de Amerikaanse aanwe
zigheid in Vietnam, Eind
1970 bedroeg de schuld van
Amerika vijftig procent meer
dan het land aan goud en de
viezen bezat. En dat dan in
een tijd dat de waarde van de
dollar nog rechtstreeks was
gekoppeld aan die van het
goud of met andere woorden:
er was toen nog enige relatie
tussen de waarde van de
Amerikaanse goudvoorraad
en de waarde van het totale
aantal dollars in omloop.
Op 15 augustus 1971 maakte
Nixon in een historische re
devoering "het belangrijkste
besluit sinds veertig jaar" be
kend: de band tussen de dol
lar en het goud werd officieel
verbroken, de overheidsuit
gaven met 4.7 miljard ver
minderd en de financiële
steun aan het buitenland met
tien procent verlaagd
Die maatregelen betekenden
geenszins dat de bankbiljet-
tenpersen stil kwamen te
staan. In de vroegere jaren ze
ventig werd door Nixons
"oplossing" van de proble
men in de overheidsfinan
ciën, de kiem gelegd voor een
De dollarkoers van 3,46 in au
gustus 1971 gold als een diep
tepunt, een teken aan de
wand dat er iets moest gebeu
ren. Negen jaar later kelderde
die koers in Amsterdam tot
ver onder de twee gulden. Ni
xon had de verkeerde weg in
geslagen, Carter kwam te laat
met noodzakelijke correcties.
Reagan toonde zich tijdens zijn
campagne vastbesloten de
draad op te pakken, de toen
tot boven de twintig procent
gestegen inflatie fors af te
zwakken en de Amerikaanse
economie weer "gezond te
maken".
In dat beleid wordt Reagan ge
steund door Paul Volcker. de
Amerikaanse Jelle Zijlstra,
die als voorzitter van het stel
sel van centrale banken, de
Federal Reserve Board, een
behoorlijk vinger in de pap
heeft waar het de monetaire
politiek betreft.
Centrale vraag is nu of het me
dicijn van Reagan werkt. Het
belangrijkste rentetarief in
Amerika bedraagt op het
ogenblik 20.5%. Een overtui
gende manier om te laten
zien dat geld schaars is en
een selectief bestedingspa
troon daarom geboden, lijkt
niet voor handen. De Ameri
kanen hebben dat inmiddels
wel door. De uitgaven van ge
zinnen zijn de laatste maan
den nogal opvallend gedaald,
terwijl de spaarlust door de
hoge vergoeding blijkt aan
gewakkerd. Voor Europa is
juist dat het grote probleem
In vrijwel alle Europese lan
den hikken overheden aan te
gen begrotingstekorten, die
worden gedekt door leningen
op de kapitaalmarkt Daar
echter doet zich een schaar
ste aan geld voor bl
leggers nemen de wijk naar
de Amenkaanse markt, waar
hun een gunstiger rente ge
boden wordt Dat verklaart
ook de populariteit van de
Amenkaanse dollar die
koerst in de richting van
j 2.80.
De voor het eerst sinds lange
tijd gedaalde werkloosheid
en de teruggelopen inflatie
(nu op jaarbasis zeven pro
cent) zijn voor Reagan be
langrijke wapenfeiten, vol
doende om maandag in Otta
wa voortzetting van zijn be
leid te bepleiten De Europe
se leiders zullen daar met be
hulp van traditionele midde
len weinig aan kunnen veran
deren. Om een koerswijzi
ging in de Amerikaanse mo
netaire politiek af te dwingen
is meer nodig.
De nieuwe regering in Frank
rijk heeft dat goed begrepen.
In EG-knngcn in Brussel is
de afgelopen weken gesugge
reerd dat van het debuut van
Francois Mitterrand tijdens
deze economische top een
wat genoemd wordt "verfris
sende werking" kan uitgaan
Daarmee wordt dan gedoeld
op uitlatingen van de nieuwe
minister van buitenlandse za
ken van Frankrijk Claude
Cheysson, die al tot twee keer
toe heelt laten weten dat een
voortzetting van het huidige
economische beleid van de
regering Reagan de NAVO-
bijdrage van Europese lan
den in gevaar brengt. Welis
waar had het kleine Dene
marken al eerder iets soortge
lijks betoogd, maar politiek
gezien legt zo'n uitlating van
Franse zijde begrijpelijker
wijs meer gewicht in de
schaal. Dat maakt de uitein
delijke houding van Mitter
rand tot het enige ongewisse
element aan het schouwspel
dat de komende dagen in Ott-
wa wordt opgevoerd.
Lukt het Frankrijk, met West-
Duitsland in het kielzog niet
een doorbraak te bewerkstel
ligen, dan is er nog ëén factor
die op enige termijn tot een
koerswijziging kan bijdra
gen. Die factor is van binnen
landse politieke aard.
Onder de Amenkaanse bevol
king groeit de weerstand te
gen de regering Reagan Rea
gan mag dan de inkomsten
belasting fors verlaagd heb
ben, maar dat levert de rijken
aanzienlijk meer voordeel op
dan de armen. Hij mag dan
tot groot verdriet van werklo
zen en bejaarden, de uitkerin
gen hebben gekort, om zo
doende het begrotingstekort
terug te dringen; aan de an
dere kant is een aantal begro
tingsposten nogal fors opge
voerd (deferfcie) Daar komt
bij dat Reagan zelf een slecht
voorbeeld stelt: de begroting
van het Witte Huis beloopt
een nimmer gehaald niveau
Uit enquêtes, die in Amerika
met een veel grotere regel
maat worden gehouden dan
hier. blijkt d populariteit
van Reagan weer terug op het
lage niveau, waar het voor de
aanslag op zijn leven was.
Ook in het bedrijfsleven steekt
kritiek sinds kort de kop op.
Amerikaanse bedrijven be
schikken in vergelijking met
Europese over meer eigen
vermogen om investeringen
te financieren, maar helemaal
zonder vreemd kapitaal kan
men het ook daar niet stellen
De hoge rente betekent ook
voor het doorsnee Ameri
kaanse bedryf een knellend
keurslijf. En daar komt dan
bij dat in een aantal vitale
sectoren van de industrie (au
to's en een groot aantal luxe
consumptiegoederen) het
herstel is uitgebleven.
Het staat vast dat de regering
Reagan het met deze politiek
in het Congres niet kan red
den. zonder de steun van de
invloedrijke industrie En het
is in dit verband opvallend
dat juist deze week de in
vloedrijke commissie voor
wegen en middelen van het
Huis van Afgevaardigeden,
Reagans voorstel om de in
komstenbelasting de komen
de drie jaar met 25% te verla
gen. heeft afgewezen In
plaats daarvan nam de com
missie een voorstel var. de
democraten aan om de indi
viduele belastingen te veria
gen. een plan waarmee vooral
de mensen met een inkomen
tussen de 15 000 en ét M
dollar aan hun trekken ko
men De achtergrond is dui
delijk de koopkracht van dc
gemiddelde Amerikaan moef
veilig worden gesteld, wil dt
afname in de verkoop var.
consumptiegoederen niet ca
tastrofale vormen gaan aan
nemen.
Voor de man in de straat is het
sprookje al lang uit. Die in
van de komst van Reagari
geen cent wijzer geworden
Te verwachten valt dat op
enige termijn de weerstan
den ook in andere bevol
kingsgroepcn gaan toenne
men En dat is dan ook do
schrale troost'voor het hogo
bezoek, dat dinsdagavond
onvernchtcrzake uit Ottawa
zal terugkeren.
In New York wordt vrijwel da
gelijks geprotesteerd tegen de be
zuinigingsplannen van Ronald
Reagan. Deze bejaarde man
neemt hel op voor zijn lotgenoten:
zestig procent van de oudere
Amerikanen stemde voor Reagan,
nu worden onze uitkeringen ge
kort. Waarom?
(Foto: Dirk Ketting»
lot of £l de rl t
voters Supported
fresident -rfacan
hou OUR TïHfFirs I
arf brir/g cut
