Shag is schadelijker
dan de fabriekssigaret
De gokkast
gaat straks
uitbetalen
De schaduwzijde
van het zonnen
Zelfrollers ontzien alleen portemonnee
Nieuwe wet in de maak
Bruin
worden
is
eigenlijk
de huid
beschadigen
MAANDAG 13 JULI 1981
Wie zijn sigaretten zelf rolt, ontziet
alleen zijn portemonnee. Want
het gehalte aan schadelijke stof
fen in sigaretten van eigen fabri
kaat - zelfs met filter - is veel ho
ger dan in lichte en normale fil
tersigaretten van de fabriek. Dat
concludeert de Duitse organisa
tie Warentest na een onderzoek
van 22 merken shag, waarvan er
tien ook in ons land worden ver
kocht.
Uit het onderzoek van Warentest is
gebleken dat iemand met een
zelfgerolde sigaret meer schade
lijke stoffen inhaleert dan met
een filtersigaret van de fabriek.
de inhoud hebben. Vaste nor
men voor de schadelijkheid van
de shag kan Warentest daarom
niet geven. Bij het onderzoek
werden geoefende proefperso
nen ingeschakeld die van elk
merk shag ongeveer 1000 sigaret
ten maakten.
Koolmonoxyde
In de discussie over de schadelijk
heid van het roken gaat het niet
alleen om nicotine en teer. Siga-
retterook bevat daarnaast vele
andere stoffen die schadelijk
kunnen zijn. Sommige zijn door
de deskundigen opgespoord. Als
voorbeeld noemt Warentest het
kleur- en reukloze koolmonoxy
de gas, dat 6 procent van de rook
uitmaakt. Koolmonoxydegas
kan schadelijk zijn, omdat het de
rode bloedlichaampjes blokkeert
en daardoor de zuurstoftoevoer
vermindert.
De kwestie van koolmonoxyde laat Ind6X
volgens Warentest zien dat filters
niet de zaligmakende oplossing
zijn. Filters laten de meeste gas
sen ongehinderd door. Ze kun
nen het koolmonoxyde-gasge-
halte in de rook zelfs vergroten.
Een filter verhoogt namelijk de
trek-weerstand in de sigaret en
remt daardoor de zuurstoftoe
voer. Dat leidt automatisch tot
een verhoging van het koolmo-
noxydegehalte. De sigarettenfa-
brikanten hebben dit probleem
naar de mening van Warentest
nagenoeg opgelost door middel
van ventilatie.
Stikstofmonoxyde wordt ervan
verdacht longkanker en bronchi
tis te veroorzaken. Stikstof is op
zich onschadelijk, maar in ver
binding met zuurstof wordt het,
wat Warentest noemt, een agres
sief prikkelgas, dat werkt op de
slijmvliezen en de ademwegen.
Het teergehalte in de zelfgerolde si
garet lag tussen de 15,5 tot 22,6
mg tegen 6 tot 14 in de fabriekssi-
garetten, het nicotinegehalte tus
sen 0,8 tot 22,27 mg (fabriek: 0,37
tot 0,93) en het koolmonoxydege-
halte 15,7 tot 22,3 mg (fabriek: 6,0
tot 15).
Alleen het gehalte aan stikstofmo
noxyde is vrijwel gelijk aan dat
van de fabriekssigaret. De per
centages worden wel onder enig
voorbehoud gegeven. De zelfrol
lers bepalen bijvoorbeeld zelf de
dikte van hun sigaret, terwijl fa-
briekssigaretten allemaal dezelf
Merk
A
B
C
D
E
F
Javaanse Jongens
1013
19,5
1,32
21,2
0,206
83,8
Winner
980
16,5
0,80
19,6
0,174
66,6
Batavia
893
18,4
1,31
20,1
0,355
88,7
Bison halfzware
987
21,4
1,76
22,3
0,258
97,4
Drum halfzware
1014
20 9
1 61
20,6
0,186
88,3
Dregon halfzware
876
21.1
1,61
21,3
0,279
94,4
Samson halfzware
982
22,4
2,15
21,9
0,174
100,1
Van Nelle halfzw.
969
20,4
2,27
21,0
0.295
105,0
Gauloises Caporal
871
19,5
1,33
20,9
0,294
88,1
Jav. Jongens sterk
892
22,6
1,95
21,2
0,179
96,4
Betekenis van de letters: A
Gewicht sigaret
n mg
B - Teer in
mg.; C - Nicotine in mg.; D
Koolmonoxyde
n mg.
E - Stikstof-
monoxyde; F - Schade-index.
Nicotine- en teergehalte worden op
de pakjes sigaretten vermeld. De
shagproducenten zijn volgens de
Duitse organisatie eveneens be
zig met het opzetten van infor-
matieregels. Warentest vindt dat
dan zoveel mogelijk schadelijke
stoffen op de shag-verpakking
moeten worden genoemd. Men
heeft een index samengesteld
van schadelijke stoffen in de on
derzochte merken. Uitgangspunt
was het getal 100, als de hoogste
schadelijke stoffen waarde (ge
bruikt voor het onderzoek van
fabriekssigaretten met filter).
De lichte shag komt er nog het
gunstigste af. Het Nederlandse
merk Winner was het minst ge
vaarlijk met een indexcijfer van
66,6. Daarna volgden Silver Tip
(72,1) en Senoussi (72,5). De lei
ders in het gevarenklassement
zijn twee halfzware types, beide
Nederlandse. Van Nelle zit wel
erg diep in de gevarenzone met
105,0. Samson scoort 100.1.
Er zijn shags bij met relatief weinig
teer en nicotine, met veel teer en
nicotine (Samson halfzware) en
met veel teer en weinig nicotine.
Vaak gaan hoge koolmonoxyde
en hoge teerwaarden samen,
maar niet altijd. Warentest voegt
er nog de alom bekende waar
heid aan toe dat niet uitsluitend
de hoeveelheid schadelijke stof
fen in een sigaret bepalend is
voor de gevaren, waaraan de ro
ker bloot staat, factoren zijn ook:
hoe diep men inhaleert, hoeveel
sigaretten men per dag rookt en
het moment van de dag waarop
men met roken begint en de
duur van het roken.
Spelen op gokkasten in café's,
cafetaria's en sportkantines
wordt binnenkort bij de wet ge
regeld, maar dat betekent niet
dat deze wijze van gokken aan
banden wordt gelegd. „Voor het
publiek zal er niet veel verande
ren. Het belangrijkste verschil
zal zijn, dat de kasten straks de
prijzen rechtstreeks uitbetalen,
zodat je niet meer stiekem naar
de kastelein hoeft te gaan om je
prijsje in ontvangst te nemen",
zegt de heer H. van Dessel uit het
Limburgse Meijl. landelijk voor
zitter van de Vereniging Auto
matenhandel Nederland (VAN).
Tienduizenden Nederlanders zijn
verslaafd aan de gokkast. De
nieuwe wet, die het uitbetalen
van prijzen gaat legaliseren, zal
er niet toe leiden dat het aantal
verslaafden vermindert. „Je
kunt verslaving onmogelijk uit
bannen", zegt de heer Van Des
sel. „Als je het spelen op gokkas
ten gaat verbieden, wordt het
clandestien gedaan en dan kan
het in de criminele sfeer terecht
komen. Dan wordt er in achter
kamertjes gespeeld op kasten die
oncontroleerbaar zijn".
Op 17 november 1980 hebben de
staatssecretarissen van economi
sche zaken en justitie een wets
ontwerp bij de Tweede Kamer
ingediend. Een bijzondere ka
mercommissie houdt zich er
sindsdien mee bezig en heeft in
middels een aantal wijzigingen
voorgesteld, waarover de staats
secretarissen zich in een memo
rie van antwoord moeten uit
spreken. Zo heeft de commissie
onder meer gevraagd straks ook
gokkasten bij de „droge horeca'
(cafetaria's etc. die geen drank
vergunning hebben) toe te staan
Daardoor tracht men te voorko
men dat mensen speciaal naar
café's moeten gaan om te kun
nen gokken.
Instemming
De Vereniging Automatenhandel
Nederland heeft de suggestie
van de kamercommissie met in
stemming begroet. Immers, de
VAN-leden zouden een groot
stuk inkomen gaan missen als er
straks niet meer in cafetaria's
kan worden gegokt. De kamer
commissie wil ook. dat de gok
kasten vóór plaatsing worden ge
keurd door het IJkwezen. Ook
daarmee stemt de VAN in, om
dat het geknoei met het uitbeta
lingspercentage van de kasten
door die ijking voorkomen zou
kunnen worden.
De kamercommissie voelt er veel
voor dat de gokkasten zo worden
afgesteld, dat er per uur niet
meer dan ongeveer een bruto
uurloon van een modale werkne
mer kan worden verloren, terwijl
het uitkeringspercentage ten
minste 70 zou moeten zijn. Hier
schuilt een addertje onder het
gras. Want dat maximale verlies
per uur van straks Z zo'n 35 tot
40 gulden - is een gemiddeld ver
lies.
De dagelijkse praktijk in café's en
cafetaria's is, dat iemand die
pech heeft wel honderd gulden
per uur kan verliezen bij een kast
waarvan het uitkeringspercenta
ge meer dan 70 bedraagt. Een
verslaafde speler kan zelfs vele
honderden guldens achter elkaar
in zo'n kast werpen zonder zelfs
maar quitte te spelen. Een ande
re speler die direct daarna
slechts een gulden in dezelfde
kast gooit kan, als hij wl geluk
heeft, een groot bedrag winnen.
Maar het is nooit te zeggen wan
neer de kast gaat „geven". Ook
niet bij de nieuwe kasten. Zodat
verslaving en grote verliezen ook
bij de nieuwe wet blijven be
staan.
Door
Henk
Kuipers
schatting
zo'n twee
miljard,
gulden
Twee miljard
Naar schatting zijn er in Nederland
30.000 gokkasten waarvoor een
vergunning is afgegeven. Er is
wel eens becijferd, dat er per jaar
twee miljard gulden in die kas
ten verdwijnt, waarvan dan een
onbekend percentage als
„winst" terugkomt. Per kast be
tekent dat dus een inworp van
zo'n 6000 gulden per jaar gemid
deld, want er zijn kasten waarin
per week hetzelfde bedrag ver
dwijnt, maar er zijn ook gokauto
maten waarop weinig wordt ge
speeld. Het zal dus niemand ver
bazen, dat de overheid in het
gokkastenwezen graag een
beetje orde op zaken wil stellen.
Dat de automatenhandel omvang
rijk is blijkt ook uit de investe
ring van 200 miljoen gulden, die
volgens VAN-voorzitter Van
Dessel nodig zal zijn om bij in
voering van de wet de bestaande
kasten te vervangen door nieu
we, rechtstreeks uitbetalende au
tomaten. De heer Van Dessel
zegt dat 90 tot 95 procent van de
huidige kasten niet kan worden
aangepast aan de nieuwe richtlij
nen. „Dat wordt straks een ge
weldig stuk kapitaalvernietiging.
Een klein deel van de huidige
kasten kan aan het buitenland
worden verkocht, het overgrote
deel zal moeten worden vernie
tigd. Gelukkig geldt er straks, als
wet er is, een over
gangsregeling waarbij de oude
kasten nog anderhalf jaar mogen
blijven staan. Wij zouden veel lie
ver zien. dat die overgangstijd
drie jaar gaat duren", zegt de
heer Van Dessel.
Vrije handel
De handel in gokkasten in Neder
land is vrij, ook al probeert de
Vereniging Automatenhandel
Nederland de zaak te coördine
ren. „Iedereen die automaten wil
kopen en plaatsen, mag dat. Al
leen de caféhouder heeft een ver
gunning nodig. Als de nieuwe
wet er door komt, wordt die vrije
handel aan banden gelegd. Dan
heeft de handel een exploitatie
vergunning nodig, die wordt in
getrokken als er met geijkte au
tomaten is geknoeid. De hande
laren zullen daar straks wel voor
oppassen, want als iemand zijn
exploitatievergunning kwijt is
ligt de concurrent al op de loer
om de caféhouder van nieuwe
kasten te voorzien. Volgens een
woordvoerder van het ministerie
van economische zaken zal het
nog wel een jaar duren voordat
de nieuwe wet er is. De heer Van
Dessel houdt het op zo'n ander
half tot twee jaar. Dat betekent
dus, dat de eerste rechtstreekse
uitbetalende gokkasten tegen
het jaar 1983 hun intrede zullen
doen.
Door Hein Dik
Urenlang
wentelen
in de zon
heeft
schadelijke
kanten
U hoeft uw vakantieple-
zier er niet door te la
ten vergallen. Er is
geen reden om somber
op uw hotelkamer of in
uw tent te blijven. Zó
gevaarlijk is de zon
nou ook weer niet.
Maar gezond? Iedere
dokter zal het tegen
spreken. Urenlang
wentelen onder „de ko
peren ploert" heeft
schadelijke kanten.
„Mensen willen zo vlug moge
lijk bruin worden", zegt F. A.
Bol, voormalig huisarts en nu
hoofdredacteur van Medisch
Kontakt. „Dus wat doen ze?
Ze gaan liggen sudderen met
zo'n ingevette huid. Dat is be
slist niet goed. Het ultravio
lette licht van de zon verhoogt
de kans op huidkanker. Onze
huid is niet toegerust op zo'n
grote dosis zonneschijn. Let
wel: de mensen komen echt
niet met huidkanker terug
van vakantie. Zo werkt het
niet. Het is een proces van ja
ren. Vergelijk het maar met
roken. Je doet er lange tijd
over voor je longen worden
aangetast.
Zonnebanken
„Het verband tussen te veel zon
en huidkartker is al lang be
kend. Je ziet bijvoorbeeld
meer huidkankers als je dich
ter bij de evenaar komt. Het
zonlicht wordt daar minder
gefiltreerd. Zo sta je meer
bloot aan ultraviolette stra
ling. Onze zonnecultuur leidt
ook tot een toeneming van
huidkankergevallen. Mensen
halen een hoogtezon in huis.
Er wordt reclame gemaakt
voor een solarium of voor zon
nebanken. Tijdens hun
vakantie willen mensen in
drie weken tijd maximaal
bruin worden. Pas op lange
termijn blijkt of er schade is
aangericht".
Dokter Bol beschouwt zichzelf
niet als een deskundige. „Wat
ik zeg over dit onderwerp
weet iedere arts. In Koning
Klant heb ik indertijd nogal
gefulmineerd tegen die zon
nebanken. Ik ben toen wat
dieper in de literatuur gedo
ken".
De fabrikanten van solaria von
den dat Bol het te zwart voor
stelde en begonnen een te
genoffensief. Glimlachend
herinnert de arts zich deze
woordenwisseling.
„Ze stelden dat het gevaar voor
al werd veroorzaakt door de
korte ultraviolette golven.
Hun apparaten zouden lange
golven uitzenden. Inderdaad
zijn de korte golven gevaarlij
ker dan de lange. Maar dat be
tekent niet dat die zonder risi
co zijn. Ultraviolette straling
heeft altijd een negatieve in
vloed op de huid"
Langzaam beginnen
„Het ultraviolet vernietigt de
DNA-moleculen in de huid.
Gelukkig is er wel een herstel
mechanisme. De huid heeft
het vermogen zichzelf te repa
reren. Je moet dat mechanis
me wel de tijd geven. Daarom
is het zo belangrijk om lang
zaam te beginnen als je gaat
zonnebaden. Naarmate de
huid bruiner wordt, kan hij
zich beter verdedigen. Een
beetje overdreven kun je stel
len: bruin is eigenlijk een
huidbeschadiging".
„Zonnebrandmiddelen hebben
nauwelijks effect. De reclame
die voor deze crèmes en
zalfjes wordt gemaakt, zit op
de grens van misleiding. In
feite zou op elk flesje zonne
brandolie moeten staan: „Te
veel zon is schadelijk voor de
huid". Er is wel een enkel zalf
je dat inderdaad bescherming
biedt. Het probleem daarvan
is dat je er nauwelijks bruin
van wordt. Al het ultraviolet
wordt gefilterd".
„Als je toch wilt zonnebaden,
moetje voorzichtig beginnen.
Mensen die met vakantie
gaan, raad ik aan om de eerste
dag helemaal niet in de zon te
liggen. Het beste kun je ge
woon wat rondlopen, de boel
verkennen. De tweede dag
kan je een kwartiertje zonnen,
aan beide kanten. Zo krijgt de
huid gelegenheid om zich aan
te passen. Er zijn natuurlijk
ook individuele verschillen.
Blonde en roodharige men
sen met een lichte huid lopen
meer risico dan donkere ty
pes".
Vitamine D
„Het verhaal dat zonlicht ge
zond is. stamt uit het begin
van deze eeuw. Je zag toen
nogal wat mensen met een vi-
tamine-D-tekort, met als ge
volg Engelse ziekte. In die tijd
werkten kinderen zo'n 15 uur
per dag in de fabriek. Ze gin
gen bij donker weg en kwa
men bij donker weer thuis.
Bovendien was de voeding
veel te eenzijdig
Tegenwoordig loop je eerder de
kans op een teveel eenzijdig,
vitamine D dan op een tekort.
In margarines en zuigelingen
voeding wordt de hoeveel
heid vitamine D verminderd.
Een teveel is namelijk ook
niet goed. De kalkhuishou-
ding in het lichaam kan er
door in de war worden ge
stuurd".
„Mensen die medicijnen ge
bruiken. moeten soms extra
voorzichtig zijn met zonlicht.
Er zijn nogal wat medicamen
ten die de gevoeligheid verho
gen. Antibiotica bijvoor
beeld, maar ook medicijnen
die worden gebruikt bij asth
ma en rheuma. Iedereen die
voortdurend medicijnen ge
bruikt. raad ik aan eerst zijn
arts te raadplegen voor hy
gaat zonnebaden".
.Huidkanker is in de meeste ge
vallen goed te behandelen. Er
zijn ook wel wat kwaadaardi
ge soorten waar je niet veel
tegen kunt beginnen. De kans
datje die overleef, is gering.
Meestal wordt huidkanker
operatief behandeld in com
binatie met bestraling. Litte
kenvorming is moeilijk te
voorkomen Na de behande
ling zal elke huidarts je advi
seren het zonlicht zoveel mo
gelijk te mijden".
Overgevoeligheid
Overigens is huidkanker niet
het enige risico van te veel
blootstelling aan zonlicht. „Je
ziet vaak overgevoeligheids
reacties: jeukbulten. rode
plekken. Bovendien verou
dert de huid sneller by veel
zonnebaden. Hij droogt uit en
gaat rimpelen. Hy wordt ook
gevoeliger voor infecties".
„De moeilijkheid is dat mensen
in onze tijd een rotsvast ver
trouwen hebben in de genees
kunde. Wat we door verkeerd
gedrag kapot maken, kan de
dokter wel repareren, is zo'n
beetje de houding Men is
daardoor onverschillig voor
wat men zelf aanricht. Maar in
feite kan de geneeskunde ver
rekt weinig Menselijk gedrag
is veel belangryker voor de
gezondheidstoestand dan de
stand van de wetenschap
Voorkomen is beter dan weg
nemen wat rot ia Daarom
moet veel meer worden ge
daan aan gedragsbeïnvloe
ding van jonge mensen"
Wie per se toch zonnebrandolie
wil gebruiken, moet volgens
dokter Bol de voorkeur geven
aan Vila Ignnul U DOYOD
de i tie .unem.lellingen.
„Of reclame voor die middelen
verboden moet worden1 Ik
ben niet zo erg voor verbie
den. Maar je zou erby moeten
zeggen wat de nadelen zy n'
Mensen die bruin willen wor
den kunnen volgens hem ook
een crerhe gebruiken die de
huid kleurt zonder dat er zon
licht aan te pas komt A
het goed gebruikt, krijg je een
prachtige kleur. En het is ge
zonder dan dagenlang in de
zon liggen"
