Kaarslicht en
Chinees eten
Steeds meer 'wanbetalers' gas en licht
Wanneer
gaat
nutsbedrijf
over
tot actie
Wat te doen
als afsluiter
voor de
deur staat?
Gas en licht steeds vaker afgesloten
Geef
minima
toeslag
voor
energie
ZATERDAG 11 JULI 1981
EXTRA
PAGINA 13
LEIDEN - De energieprijzen in Ne
derland zijn hard op ueg om de
kosten voor sec het wonen te
overtroeven. Er wordt wat afge-
klaagd over de gas- en lichtre-
keningen. maar tot dusver heb
ben noch actiecomités, noch
hulpverleners de prijzen kun
nen drukken. Het legertje con
sumenten dat de rekeningen
niet meer kan (of wil) betalen
rukt op. En daarmee is het aan
tal openstaande energiereke
ningen in Nederland (volgens de
bekende natte vinger-methode)
nu al opgelopen tot één miljard.
En daardoor komt het dat in de
welvaartsstaat Nederland mo
menteel duizenden mensen zijn
afgesloten van gas en licht.
Twee, voor het normale leven
anno 1981 zo noodzakelijke
voorzieningen.
De nog zo optimistische cijfers
voor wat betreft de Leidse regio
verbloemen de sombere
werkelijkheid. In deze regio is
het aantal mensen dat de reke
ningen niet kon betalen en dus
werd afgesloten van gas of licht
nu opgelopen tot ongeveer vijf
tig. In andere steden ligt dat
aantal veel hoger. Rotterdam
spant de kroon met 3000, Am
sterdam is een goede tweede
met zo'n 1000 'afgeslotenen'.
Verbloemend, dat cijfer, omdat de
nutsbedrijven in zowel Rotter
dam als Amsterdam praktisch
alleen leveren aan de steden al
leen. Het Streekenergiebedrijf
Leiden echter voorziet ook de
dorpen rond de stad van gas en
elektra. En het aantal mensen
dat vanwege een schuld aan het
De stemming in het bewuste gezin
is tamelijk apatisch. Men praat
liever niet over de situatie met
een verslaggever. Een enkel
woordje wil men wel kwijt. Maar
geen naam in de krant en liever
ook geen woonplaats. Met hulp
van de buren is de situatie nog
tamelijk draaglijk. Een actieco
mité beijvert zich ervoor om fa
milie A. weer van licht te voor
zien. Eigenlijk had het comité
veel eerder ingeschakeld moeten
worden dan was het waar
schijnlijk niet zo ver gekomen.
Maar bij familie A. (vader werk
loos) hadden ze er veel moeite
mee om de problemen naar bui
ten te brengen.
Bij comitè's die ageren tegen de
steeds hogere gas- en elektrici
teitsrekeningen kennen ze dat
verschijnsel. Volgens actievoer
der Louis van Adrichem uit Lei
den lopen de mensen nou een
maal niet graag te koop met hun
problemen al heeft hij de laatste
maanden een toenemende be
reidheid opgemerkt om aan ac
ties mee te doen. "Ik heb inmid
dels heel wat huishoudboekjes
gezien. Als je ziet wat sommige
mensen aan inkomen hebben en
hoe de stijgende prijzen van on
der meer gas en licht er in hak
ken dan schrik je als je narekent
wat die mensen overhouden om
te leven".
In Rotterdam, waar veel mensen
'worstelen' met de gas- en licht
rekeningen, staat men ook be
paald niet in de rij om over de
financiële problemen te praten.
Han Logger, die in de Maasstad
acties coördineert, zegt dat de
mensen kopschuw zijn gewor
den door nare ervaringen in het
verleden. "Degenen die de moed
hadden om open en bloot in de
pers over hun problemen te ver
tellen kregen naderhand reacties
in de trant van: vuile profiteurs,
jullie mogen blij zijn dat je een
uitkering krijgt, jullie leven al op
kosten van d*> maatschappij en
nou nog kankeren ook".
Toch willen enkele mensen wel
wat vertellen, zij het onder de
voorwaarde van anonimiteit.
Verbroken
Meneer B. geeft volmondig toe
constant 'in het rood' te staan.
Hij is werkloos, heeft een vrouw
en twee kinderen en kan naar
zijn zeggen van zijn uitkering
niet rond komen. Omdat de gas-
en lichtrekeningen niet meer
konden worden betaald werd hij
een maand geleden afgesloten.
"Dat heeft niet zo lang geduurd
hoor, die afsluiting. Ik heb ge
woon de zegels verbroken en zelf
de aansluiting hersteld. Ik ken
meer mensen die dat hebben ge
daan. Ik ken ook wel mensen die
inderdaad met een kaars gaan
zitten. Dat kan toch niet in deze
tijd. Je kunt met een gezin toch
met zonder gas en licht gaan zit
ten. Op een gegeven moment
ben ik met m'n vrouw naar het
stadhuis gegaan. Ik heb gezegd:
ik kom er niet meer uit, nu mo
gen jullie het zeggen. Ik heb
weer een lening gekregen en m'n
gas- en lichtrekeningen worden
automatisch door de Sociale
Dienst ingehouden. Maar ik
denk niet dat dat wat oplost. De
prijzen blijven maar stijgen".
Mevrouw C. doet het woord voor
haar bejaarde buurvrouw (68
jaar, alleenstaand) die enkele we
ken van gas verstoken is geble
ven. "Het viel me op dat ze in een
paar dagen tijd al twee keer met
Chinees eten liep te sjouwen.
Toen ik zei: wie het breed heeft
laat het breed hangen kwam het
verhaal er uit. Zelf schaamde ze
zich rot, ze had het eerst niet dur
ven vertellen. Ze had een nahef-
fing van achthonderd gulden
nog niet betaald. Best wel te be
grijpen als je nagaat dat ze net
energiebedrijf wordt afgesloten
is in dorpen doorgaans veel
minder groot dan in grote ste
den.
Daarnaast zijn ze in Leiden nog
vrij coulant met afsluiten. Pas
in het aller-uiterste geval zal
Streekenergiebedrijf Rijnland
tot deze drastische maatregel
overgaan. Veel meer ziet het be
drijf in bemiddelen, overleggen
met de cliënten, het toestaan
van gespreide betaling.
Directeur Brooshooft: "Maar dat
uitsmeren van die rekeningen is
geen eenvoudige zaak. Per slot
van rekening worden de men
sen elke maand opnieuw, behal
achthonderd gulden in de maand
aan aow vangt. Nou is er in Rot
terdam wel wat te regelen maar
je moet dan zelf het initiatief ne
men. Dat durfde dat mens na
tuurlijk niet. Die had zich laten
afbluffen door het Energiebe
drijf. Ze was helemaal in paniek.
Eén telefoontje naar een ge
meenteraadslid was genoeg.
Eerst kon er niks geregeld wor
den maar na dat telefoontje op
eens wel. Nu is ze weer aangeslo
ten, zelfs zonder heraansluitings-
kosten, zogenaamd omdat er
sprake was van een administra
tieve fout. Die achthonderd gul
den mag ze in kleine porties te
rugbetalen. Waar ze allemaal op
in moet teren weet ik niet pre
cies. Daar laat ze zich niet over
uit. Wel weet ik dat ze de krant
en de VARA-gids heeft opge
zegd"
Zenuwen
Mevrouw E. uit Leiden is een al
leenstaande moeder met drie
kinderen. Zij krijgt per maand
van de Sociale Dienst een uilke
ring van ruim twaalfhonderd
gulden. Na aftrek van vaste las
ten (huur, ziekenfonds, terugbe
taling banklening e.d.) blijft daar
zo'n kleine negenhonderd gul
den van over. Al een paar keer is
ze door het Energiebedrijf 'be
dreigd' met afsluiting omdat de
rekeningen niet op tijd waren
voldaan. Via leningen bij de Kre
dietbank is dat totnutoe nog
steeds opgelost. Maar nieuwe
problemen staan voor de deur
Er liggen al weer enkele voor
schotnota's, gezamenlijk ten be
drage van zevenhonderd gulden,
die moeten worden betaald maar
mevrouw E. wil niet meer zoals
in het verleden de nota's automa
tisch van haar uitkering laten in
houden. "Er was een fout ge
maakt, ik had teveel betaald.
Toen heb ik opgebeld naar de
gas- en lichtfabrieken. Zegt die
man: dat verrekenen we volgend
jaar wel. Daar ga ik niet mee ak
koord. Voor mij is zo'n bedrag
van tweehonderd gulden veel.
Dat kan ik hun niet voorschie
ten. Dus zeg ik: als ik het geld nu
niet terug krijg dan betaal ik de
nieuwe voorschotnota's niet
want ik werd kwaad. Die man
ook kwaad. Dan sluiten we je wel
af, zegt ie. Dus nou zit ik in de
zenuwen. Want wat moet ik zon
der gas en licht met drie kmde-
Die stijgende gas- en lichtreke-
ning, het is toch niet meer op te
brengen. Bij de Sociale Dienst
zeggen ze: zoek maar iemand die
borg wil staan en ga naar de Kre
dietbank. Probeer maar een le
ning te krijgen. Ik ben al vier
keer bij de Kredietbank geweest.
ve in de vakantiemaand juli,
met een nota geconfronteerd.
Wij zijn zeer met die mensen be
gaan. Maar wat kunnen we
meer doen dan het geven van
goede voorlichting over isola
tie, het wijzen op hoe te bezuini
gen met energie?"
Brooshooft ziet de toekomst wat
betreft een nog verdere stijging
van gas- en elektriciteitsprijzen
somber in. De lasten in Leiden
zijn hoog. Het Streekenergiebe
drijf kampt met verouderde
netten én met een kostbaar ver
voer naar veraf gelegen dorpen.
Aan de gastarieven sleutelt het
Leidse energiebedrijf niet, zij
worden landelijk vastgesteld.
Ik ben begonnen met een schuld
van vijfhonderd gulden. Dat is
inmiddels opgelopen tot zesdui
zend gulden. Ik durf er bijna niet
meer naartoe. Ik heb een kast
verkocht, m'n bankstel verkocht,
m'n dochter van de mavo ge
haald. Ze kon goed leren maar
dan is het weer typegeld, dón
weer geld voor materialen en het
schoolgeld niet te vergeten. Dat
kan ik allemaal niet opbrengen.
Door
MiepdeGraaff
en
Bert Paauw
Ruimte voor iets extra's is er abso
luut niet Laatst was één van de
kinderen ziek, die moest snel
naar het ziekenhuis. Ik heb geen
middelen van vervoer dus wat
moet je? Ik heb een taxi gebeld
maar dat mag je eigenlijk niet be
talen van je uitkering maar waar
anders van? Ik heb erge last van
m'n gebit, ik kan niet goed meer
eten maar ik heb geen geld om er
iets aan op te laten knappen
De prijzen voor elektriciteit
echter worden wel degelijk
door elk energiebedrijf afzon
derlijk bepaald. Daaraan zal
ongetwijfeld gesleuteld moeten
worden, want het energiebe
drijf staat aan de vooravond
van een verlies-situatie. Broos
hooft denkt dat het volgend jaar
zover is. De tarieven daardoor
in Leiden verder de hoogte in?
"Ik ben er bang voor".
Terug naar de schulden zelf. Het
uitsmeren daarvan is, zoals ook
Brooshooft dus toegeeft, geen
definitieve oplossing.
Een dilemma? Voor hulpverle-
nings-instanties evenzogoed als
Twee kinderen moeten aan de
bril. Dat moet dan maar met
plastic glazen anders zijn ze veel
te gauw kapot. M'n zoon is een
hele levenslustige jongen, veel
voetballen en ravotten op straat.
Nou, dan komt ie al gauw met
kapotte gympies of een kapotte
broek thuis. De krant heb ik op
gezegd.
M'n kinderbijslag, daar zie ik vrij
wel niets van. Dat gaat automa
tisch bijna compleet naar de Kre
dietbank. Het kleine beetje dat ik
er aan overhoud kan ik in m'n
omgeving gelijk uitdelen want
dat bedrag heb ik allang bij ande
ren geleend.
Vakantiegeld
Ik ben zes jaar geleden voor het
laatst op vakantie geweest, kam
peren op Duinrell. Van het
vakantiegeld heb ik in het verle
den altijd de kinderen aange
kleed. Ik heb gelukkig steun van
m'n familie, m'n zuster kleedt
mij aan en de kinderen mogen in
de vakanties met familieleden
mee, dagjes uit en zo. Maar je
bent zo afhankelijk, het is geen
prettig gevoel.
Dan komt er een maatschappelijk
werkster van de Sociale Dienst,
iemand van 18 jaar die nog niks
van het leven weet en die zegt:
van dat maandelijkse bedrag
moet je wat sparen. Wat me ook
zo steekt is dat er vaak wordt ge
zegd: het is hier toch nog netjes.
voor dc cliënten zelf. Probleem
gevallen genoeg, zo bewijzen de
cijfers van het energiebedrijf.
In januari van dit jaar bijvoor
beeld kregen 1760 gebruikers in
deze regio de 'rode kaart' over
handigd. Echt gedreigd met af
sluiten werd er die maand tegen
vier- a vijfhonderd mensen. Cij
fers die de daarop volgende
maanden ongeveer synchroon
zouden gaan lopen.
Een groot aantal crediteuren
wendt zich tot de Sociale
Dienst. Die kan echter ook wei
nig anders doen dan de armen
vertwijfeld ten hemel heffen.
Een woordvoerder: "Wij kun
nen echt niets doen, behalve
Zo iemand zou ik wel zo aan de
overkant tegen de muur willen
plakken. Wat willen ze dan, dat
ik er in m'n armoe vuil bij ga zit
ten. Moet ik, omdat ik van de So
ciale Dienst trek. de boel maar la
ten waaien? Ik ben juist blij dat
ik in huis nog goed bezig kan
zijn. Ik mag niet buitenshuis
werken van de dokter. Van het
laatste kind heb ik nierproble
men gekregen. Dat is nooit meer
goed gekomen. Ik heb een tas vol
medicijnen.
Alles wordt nu zo duur, ik weet het
niet meer. Nou kan ik ook nog
wel dc televisie verkopen maar
dan hebben we helemaal geen
ontspanning meer in huis. Dat
kan ik de kinderen niet aandoen.
Bovendien, wat lost het op? De
prijzen blijven maar stijgen Gas
en licht, het is zo'n beetje ver
dubbeld. En volgens mij wordt
het allemaal nog veel erger".
Volgens actievoerder Louis van
Adrichem zullen de actiecomi
tés, die zich nu nog voornamelijk
beperken tot het voeren van
overleg met instanties als ge
meenteraden, beheercolleges
van energiebedrijven en sociale
diensten zich harder gaan opstel
len als de pryzen voor gas en
licht verder worden opgevoerd
Landelijk praten al zo'n twintig
comités over na de vakantie te
nemen maatregelen. Van Adn
chem, die daar nog niet al te zeer
over wil uitweiden, heeft het on
der meer over pnkacties. het in
houden van verhogingen en het
beletten van afsluitingen. "Veel
mensen kunnen die verhogingen
niet meer opbrengen Dat geldt
heus niet alleen voor de laagste
inkomens. Wc hebben ook veel
steun van middenstanders die
over het algemeen niet zo snel
actiebereid zijn. Aan vage
praatjes en begrip hebben we
niks Er moeten concrete toezeg
gingen komen En afsluitingen
zijn helemaal uit den boze".
Voorlopig echter zit familie A. nog
zonder licht Hoe lang ze zich
nog met kaarsen moeten behel
pen is voor hen een grote vraag
"We hopen niet al te lang meneer
want heus. het is geen pretje Ge
lukkig is het nu lang licht dus
hoeven de kaarsen niet zo snel te
worden aangestoken. Want mis
schien vindt u het overdreven
maar met die kaarsen springen
we ook heel zuinig om. Want wat
dat kost, dat valt ook nog goed
tegen".
proheren te bemiddelen tussen
dc cliënt en het Streekenergie
bedrijf. Maar met achterstallige
rekeningen, schulden dus. kun
nen wij ons niet gaan bezighou
den. Je moet het ook zó bekij
ken: die schuld is er niet van de
ene op de andere dag. Mensen
zien dat toch aankomen'* Ze
moeten meteen komen, niet als
die schuld al huizenhoog is op
gelopen.
De Sociale Dienst verwacht dat
het aantal schrijnende gevallen
nog maar een topje van M IJ*
berg is, die binnen nu en een
half jaar in zijn ware grootte
naar boven zal komen. "Over
pakweg een half jaar hebben we
legio gevallen van mensen die
afgesloten zijn of dat dreigen te
worden. Soms zou ik willen dat
we ze nü al hadden, dan konden
we voor die cliënten met recht
stampij maken. Maar nu het
vaak bij dreigen met afsluiten
blijft, staan we machteloos."
Wat staat een wanbetaler te
wachten, en wanneer onder
neemt een nutsbedrijf actie?
De entena in Nederland ver
schillen van gemeente tot ge
meente. maar in Leiden ziet
de procedure ér als volgt uit:
De 24-ste van elke maand (be
halve de maand juli) gaan de
voorschotnota's de deur uit.
Is de betaling na 14 dagen
niet binnen dan volgt een
herinneringsnota.
Weer geen reactie binnen na
acht dagen, dan komt de 'ro
de kaart' op de proppen. De
ze kaart wordt persoonlijk bij
de crediteur bezorgd Met de
mededeling dat het voor
schotbedrag met een boete
van twintig gulden is ver
hoogd. De gebruiker kan op
dat moment of binnen enkele
dagen aan de kas alsnog beta
len.
Het is officieel zover als hij
niet binnen die termijn van
een paar dagen heeft betaald.
De elektriciteit of het gas
wordt in pnncipe afgesloten.
(Meestal betreft het gas).
De praktijk werkt echter an
ders in dit stadium Het me
rendeel van de niet-betalers
kan namelijk aantonen dat de
rekening (nog) niet kan wor
den voldaan. (Het salaris is
onderweg, er is een ernstig
zieke in huis enz.)
Degenen die geen geldige re
den hebben om rood te blij
ven staan, in Leiden zijn het
er enkele tientallen per
maand, worden daadwerke
lijk afgesloten. Op het mo
ment suprème betalen de
meesten alsnog.
Is afsluiting een feit, de meter
verzegeld, dan is er maar één
oplossing om weer licht en
warmte, kortom behaaglijk
heid in huis, terug te winnen.
De rekening betalen plus de
(her)aansluitkosten. In Lei
den is het bedrag dat hier
voor in rekening wordt ge
bracht niet mals vierhon
derd gulden. In Rotterdam
betaalt de consument de
helft.
En dan helpt er geen lieve moeder-
ti«- om mb M wm Da
man van het energiebedrijf staat
voor de deur om af te sluiten
Wat zgn er op dat kritieke mo
ment nog voor mogelijkheden?
De man te laten staan In een spo
radisch geval is het 'technisch'
onmogelijk voor het energiebe
drijf om af te sluiten.
Hem binnen te laten De energie
bedrijven zgn zo vriendelijk om
nooit do g.« n -1 ktr11 it.
meter tegelijk af te sluiten
Meestal blgft het bu dc gasmeter.
De afsluiter vragenlTaar zijn be
voegdheid als opsporingsambte
naar. naar deugdelijke papieren.
Die heeft hg hoogstwaarschgn-
lijk niet. Er is in Nederland geen
wet waarin staat dat zo'n man on
beperkt toegang tot het huis
heeft Het kan natuurlgk zgn dat
er in de algemene leveringsvoor
waarden van het energiebedrgf
(dat elke gebruiker du nt te on
dertekenen) de verplichting om
hem wèl binnen te laten is opge
nomen Staat die regel niet in do
voorwaarden dan is er geen vuil
tje aan de lucht. Behalve als het
energiebedrijf ertoe overgaat om
gas cq elektriciteit buiten, voor
dc deur, af te sluiten.
LEIDEN/ROTTERDAM Rond half elf 's avonds worden de kaarsen aangestoken. Nee,
niet omdat kaarslicht zo gezellig is of omdat ze bij familie A. (vader, moeder en drie
kinderen) willen bezuinigen op de elektriciteitsrekening. Er valt namelijk niks meer te
bezuinigen. Familie A. is afgesloten van het licht. De maandelijkse rekeningen konden
niet langer worden voldaan en na de nodige aanmaningen voerde het Energiebedrijf
toch nog vrij onverwacht uit waarmee werd gedreigd: afsluiting.
Foto: Dirk Ketting
Ook het Bureau voor Rechts
hulp, een instelling voor (gra
tis) juridisch advies, wordt de
laatste tijd veelvuldiger dan
ooit met onbetaalde energie
nota's geconfronteerd. Een
medewerker van het Leidse
Bureau schetst die tendens
dan ook als "een duidelijk
opkomend probleem. De
laatste tijd hebben wij hier
een toevloed van mensen die
met energierekeningen ko-
Hij kan niet zeggen of het de
meeste klagers gaat om het
niet-kunnen betalen. "De
mensen worden gewoon veel
alerter, ze zijn eerder geneigd
om te controleren of de meter
dan wel de rekening wel
klopt."
Ook het Bureau voor Rechts
hulp staat machteloos tegen
over onbetaalde rekeningen.
"We kunnen weinig doen. En
het wordt voor ons ook
steeds moeilijker om iets te
'regelen' met de Sociale
Dienst."
Woorden in die strekking zijn
ook te horen bij burgerraads
man Cor Last. Tot dusver
kon het Instituut Burger
raadslieden meestal nog hel
pen om afsluiting te voorko
men - ook hier via 'regel
werk'. Ook bij de Burger
raadslieden zijn de catego
rieën klagers te splitsen in
twee groepen: een groep die
de juistheid van de nota be
twijfelt én een groep die echt
niet in staat is deze te vol
doen.
Last gelooft dat de enige echte
oplossing door de overheid
moet worden aangedragen.
De Burgerraadsman denkt
aan een soort energie-toeslag
voor mensen met een mini
mum-inkomen.
Een probleem dat debet is aan
dat van de niet op te brengen
rekeningen vormt voor veel
energiebedrijven de catego
rie van de vertraagde beta
lers. Steeds meer mensen be
talen pas na diverse aanma
ningen of wachten zelfs het
bezoek van een controleur af.
In een stad als Den Haag
heeft tien procent van het
aantal aangeslotenen een
achterstand met het betalen
van de energienota's. Ook in
Leiden signaleert het Stree
kenergiebedrijf het ver
schijnsel trage betalers. Daar
van getuigen ook de gemid
deld 1500 rode kaarten die
maandelijks worden uitge
deeld. Op 90.000 aansluitin
gen geen onaanzienlijk aan
tal.
En tenslotte een laatste gevolg
van de gestegen energieprij
zen: het knoeien met gasme
ters. Een energiebesparende,
doch in sommige gevallen le
vensgevaarlijke hobby. Gas
meters die met zegel en al
worden verwijderd, hele
fietsbanden die tussen de
meter in worden gepropt, af
tappingen van het openbare
net via onooglijke draadjes.
DE PRIJSSTIJGINGEN VAN GAS ELEKTRICITEIT IN DE AFGELOPEN VIJF JAAR
Gas (per m^)j
eerste 600 m
volgende m^
■75
'76
'77
'78
'79 '80
'81
26
27
27
27
27 aH?1 29
39,9
16
20
20
23
25 1/7 32
11,1
16,1
15,6
16,1
15,2 17,8
22,3
per kW-uur
Jarenlang werden verschillende gastarieven berekend voor de eerste
600 m en de daarop volgendeVcrig jaar werd het systeem van één
tarief ingevoerd.
