Dalend ziekteverzuim (nog)
geen reden tot juichen...
Beursweek
Oorzaken en
gevolg van
ziek-zijn
"Je zit er niet om te
straff en, maarom naar
problemen te kijken"
ZATERDAG 13 JUNI 1981
EXTRA
PAGINA 25
In het midden van de ja
ren vijftig verschenen
de eerste berichten over
een stijgend ziektever
zuim. Jarenlang had het
verzuimcijfer rond de
vijf procent gelegen tot
het omhoog schoot en
"onrustbarend" werd
genoemd: in de jaren '55
tot '75 verdubbelde het
aantal verzuimde da
gen. Vanwege de kosten
en de verloren produk-
tie werd het ziektever
zuim een bedreiging
voor de nationale eco
nomie en het stelsel van
sociale voorzieningen.
Pas in 1979 trad een stag
natie op in dat cijfer,
waarna vorig jaar een
lichte daling inzette. De
percentages kwamen in
1980 op 9,1 (mannen) en
11,3 (vrouwen! in plaats
van respectievelijk 9.7
en 12.
Het ziet er naar uit dat de
daling zich dit jaar
doorzet. Het eerste
kwartaal zakten de cij
fers. afgezet tegen het
eerste kwartaal 1980,
naar 9,3 en 11.8. (Was
10,3 en 12,4). Het ziekte
verzuim is in het eerste
kuartaal van een jaar
altijd hoger (griep!) dan
in de zomermaanden.
De daling ten spijt, het
ziekteverzuim in Neder
land is nog altijd veel
groter dan in de andere
westerse landen. De ge
zondheid van de werk-
dit land zal
echt niet zoveel slechter
zijn. De sociale voorzie
ningen zijn gewoon veel
beter. In Duitsland bij
voorbeeld kent men
veel meer dan hier een
eigen risico bij ziekte.
In België is de ontslag
bescherming weer veel
minder groot dan hier
het geval is. In Enge
land en vooral in de Ver
enigde Staten kennen
de werknemers niet die
grote zekerheid als in
Nederland. In de V.S.
hanteert men doorgaans
het Mstcem van Mek
leave^days', waarbij el
ke werknemer aan het
begin van het jaar een
aantal dagen 'krijgt' (15
dagen bijvoorbeeld). Hij
mag die dagen voor
ziekteverzuim gebrui
ken. Bij overschrijding
van dit aantal gaan
door de werknemer in
dividueel of collectief af
te sluiten verzekeringen
tegen loonderving bij
ziekte een rol spelen.
Miep de Graaff
Voor het eerst in pakweg tien jaar daalt het ziektever
zuim bij de Nederlandse bedrijven en instellingen. Dat
gegeven is opmerkelijk - afgezet tegen dat van een tijd,
waarin ziek-zijn nauwelijks enig (financieel) risico met
zich meedraagt. Én in een tijd waarin overspannenheid
cq stress gemeengoed is; de persoonlijke omstandighe
den (scheidingen) meer dan vroeger voor ziektever
zuim zouden kunnen zorgen.
Redenen om eens stil te staan bij dat ziekteverzuim, of
wel: het wegblijven van de dagelijkse arbeid.
De tijd dat ziek-zijn een zuiver li
chamelijke kwestie was is voor
bij. Vandaag de dag maakt de
werknemer grotendeels zélf uit
of, en zo ja, hoe ziek hij is. Want
overspannenheid is met geen
thermometer hard te maken. Als
een werknemer klaagt over
hoofdpijn valt er door een verze
keringsgeneeskundige nu een
maal niet te bewijzen dat hij si
muleert.
Maar ook is meer dan ooit de aan
dacht gericht op de hele mens in
plaats van op dat ene zieke on
derdeel van zijn lichaam. Het
ziektebeeld is daardoor vager,
grijzer geworden.
Voeg daarbij de gegevens dat de
'mens-van-nu' mondiger is dan
twintig jaar geleden en dat de so
ciale voorzieningen geperfectio
neerd zijn en de vraag rijst: hoe
kan het bestaan dat het ziekte
verzuim vorig jaar ineens is ge
daald? In de jaren zeventig is
zo'n daling nooit voorgekomen,
pas in 1979 stagneerde het ver-
Het blijft voorlopig gissen. Ook
voor de mensen die het weten
kunnen. Zoals secretaris J. Klok
van het Nederlands Christelijk
Werkgeversverbond, die zich
grondig verdiepte in het feno
meen ziekteverzuim. Hij trok
voorlopige conclusies op basis
van onderzoeken van zijn bond,
maar ook van anderen. Schetst
dat het begrip arbeid door veel
werknemers nu weer als een
'voorrecht' gezien wordt. Naar
mate het slechter gaat met onze
economie is de motivatie om er
de schouders onder te zetten gro
ter. Maar is ook de angst om bij
een geregeld terugkerend ziekte
verzuim als één van de eersten
de laan uit te gaan als er ontsla
gen in het bedrijf vallen heviger.
De geleerden van het GAK weten
ook nog niet waaraan de daling is
toe te schrijven. Directeur L. La
Grouw van het Leidse GAK:
"Angst voor werkloqsheid kan
een oorzaak zijn, maar zeker is
het niet. Overigens is het nog te
vroeg om te juichen. De daling
van het aantal ziekmeldingen in
dit jaar ten opzichte van 1980 be
staat voor het GAK uit slechts
twee procent. En het is griezelig
om uit dat cijfer conclusies te
trekken, omdat van de verzeker
den, in loondienst werkzaam, die
zijn aangesloten bij het GAK een
beperkte groep vormen. Wij ont
vangen zestig procent van het
aantal ziekmeldingen. De overi
ge veertig procent wordt ontvan
gen door zelfadministrerende be
drijfsverenigingen. De gegevens
daarvan zijn ons niet bekend."
La Grouw denkt dat de stijgende
werkloosheid ook een oorzaak
kan zijn voor de daling. Mensen
die langer werkloos zijn of via de
RWW, respectievelijk de WWV
een uitkering krijgen hoeven
zich niet bij de bedrijfsvereni
ging ziek te melden. Die (grote)
groep valt er buiten.
Het ziekteverzuim is een veelkop
pig monster. La Grouw ziet het
als een "complex van factoren
die samenwerken en op elkaar
inwerken". Vast staat dat de
hoogte ervan nauw samenhangt
met de omstandigheden in een
bedrijf. Klok: "Je kunt nóg zo'n
fraaie positie hebben, nog zulke
fijne collega's, maar als de sfeer
rot is ben je weg."
Bewezen is ook dat de motivering
van werknemers beduidend gro
ter is naarmate het werk hoogge-
kwalificeerder. Hoe interessan
ter het werk - hoe minder hoog
het ziekteverzuim.
Moet lopende-band werk daarom
maar leren leven met een hoog
ziekteverzuim? Volgens secreta
ris Klok is dat helemaal niet no
dig. "Je moet als werkgever pro
beren om de betrokkenheid van
de werknemers met het produkt
te vergróten" denkt hij. "Een
werkoverleg creëren. De taak
verdeling meer controleren. Pro
beren ervoor te zorgen dat werk
nemers zo weinig mogelijk mo
notone handelingen verrichten.
Het produkt in groepjes laten
maken bijvoorbeeld. En het be
leid zo inrichten dat iedereen
zich op zijn plek kan ontplooien,
zich betrokken voelt bij wat hij
doet."
Daarnaast moet een bedrijf vol
gens hem oog hebben voor de
persoonlijke omstandigheden
van zijn werknemers. "Als je pri
vé in een rotsituatie zit verzuim
je, al is je werk nog zo interes
sant. Een man die door ziekte of
afwezigheid van zijn vrouw de
kinderen naar school moet bren
gen móet de mogelijkheid heb
ben later op zijn werk te komen.
Anders komt hij helemaal niet.
Als je als werkgever geen oog
hebt voor zulke psychische as
pecten lok je verzuim Uit."
La Grouw noemt de verslechterde
economische omstandigheden
als een motief om te verzuimen.
"Er zijn werknemers die daar
door in een stress-situatie ko
men. En dat is natuurlijk niet zo
vreemd. Je zult maar bij een be
drijf werken dat op het punt
staat om te worden opgeheven."
Overigens is het ziekterisico van de
regio Leiden voor wat 1980 be
treft op één na het laagste. La
Grouw gelooft niet dat de inwo
ners van deze regio gezonder zijn
dan elders. Hij denkt dat de be
geleiding wellicht beter is en de
aandacht van de bedrijven voor
het fenomeen groter dan elders.
Nadelen
Dat het verzuim daalt brengt, iro
nisch genoeg, niet alleen voorde
len met zich mee. Want een aan
tal bedrijven (waaronder DAF)
heeft inmiddels al de noodklok
geluid bij het Nederlands
Christelijk Werkgeversverbond
Door de daling krijgen sommige
bedrijven plotsklaps te maken
met een overschot aan werkne
mers. Zij calculeren voor elke
dag een bepaald ziekteverzuim
in, hebben daarvoor extra men
sen in dienst. Blijft het ziektever
zuim dalen, dan moet het beleid
worden aangepast. Concreet be
tekent dat minder vacatures bij
de bedrijven, dus (nog) minder
arbeidsplaatsen.
Een kort verzuim kost het bedrijf
het minst, maar levert we) de
meeste problemen op. Valt een
arbeidsplaats voor langere tijd
open dan wordt naar oplossin
gen gezocht (uitzendkracht).
Wellicht mede daarom kent de
wet twee werkwachtdagen voor
dat een uitkering volgens de
Ziektewet wordt gedaan. In de
praktijk krijgen de meeste werk
nemers al vanaf de eerste ziekte
dag uitbetaald: de meeste werk
gevers betalen -de CAO volgend-
gewoon door.
Met de regelmaat van de bekende
klok worden er plannen gemaakt
om die wachtdagen weer in te
voeren, en de uitkeringen om
laag te brengen. Geen enkel plan
heeft het tot dusver gehaald. La
Grouw zegt eraan te twijfelen of
ééen van die plannen ooit zal
worden uitgevoerd. "Want de
wét hoeft niet te worden veran
derd. Die geeft aan dat tachtig
procent wordt uitgekeerd en
kent twee werkwachtdagen. De
meeste CAO's vullen dat aan. Als
de CAO's aangepast worden zou
het anders liggen, maar aan de
wet ligt het niet. Een uitkering
van honderd procent is een ver
kregen recht, zegt de vakbewe
ging. Nee, dan moet zij inzien dat
het zo niet verder kan."
Dat het ziektebeeld vager is gewor
den blijkt uit de cijfers. Zo'n
tig procent van het aantal absen
te werknemers verzuimt on
bekende redenen. Is de verzeker
de (nog) wel bonafide? La Grouw
denkt van wel. "We gaan er ten
minste steeds van uit, tenzij het
tegendeel zou blijken. Natuurlijk
wordt er wel eens misbruik van
de Ziektewet gemaakt, maar het
is zeker geen gewoonte, zoals
sommige mensen denken. We
krijgen wel anonieme tips van
buren of kennissen. Mensen die
hun buurman zien rondlopen
terwijl ze weten dat hij in de
Ziektewet zit. Het valt me dan op
dat mensen zo snel oordelen.
Terwijl het best kan zijn dat die
buurman een gedeeltelijke uitke
ring heeft, en erbij mag werken
Of hij loopt buiten, maar uit onze
gegevens blijkt dat hij nog maar
drie maanden te leven heeft
Nou, van mij mag hoeft die man
dan niet meer naar z'n werk.
En al die verdachtmakingen wor
den kreten over het vele mis
bruik van de sociale voorzienin
gen. Terwijl het lang niet altijd zo
'Verzekeringsgeneeskundige'
Ploos van Amstel:
OEGSTGEEST
- Een doorsnee-werk
nemer die zich ziek meldt
krijgt binnen een dag of twee
een rapporteur van het GAK,
het Gemeenschappelijk Ad
ministratie Kantoor, aan de
deur. Het GAK voert namens
een aantal bedrijfsverenigin
gen regionaalhet controle-
en administratiewerk uit dat
met een ziekmelding gepaard
gaat.
Betreft het een simpele ziekte
(griep) dan xx>lstaat dit GAK
in het algemeen met het stu
ren van die rapporteur. Gaat
het langer duren, of weet noch
de controleur, noch de patiënt
zelf wat er precies met hem
loos is dan neemt de verzeke
ringsgeneeskundige de bege
leiding op zich.
De term 'verzekeringsgenees
kundige' is vrij nieuw; ze ver
vangt het fenomeen controle
rend geneesheer. De dreigen
de controle- en strafwaas is er
zodoende een beetje vanaf ge
poetst.
Want zoals de huisarts niet
meer dat aureool heeft, is ook
de controlerend geneesheer
van zijn voetstuk gevallen.
En: nee, hij zit er niet om zie
ke werknemers wantrouwend
te benaderen om ze met ge
zwinde spoed weer richting
werk te sturen.
Dat laatste is althans de me
ning van Gerard Ploos van
Amstel (29), een Oegstgeeste-
naar die de afgelopen tijd als
waarnemend verzekeringsge
neeskundige inviel in plaat
sen als Hoofddorp, Amster
dam en Beverwijk. 'Je zit er
niet om te straffen, maar om
te kijken wat de problemen
zijn. Ik verwerp het snelle
oordeel dat veel mensen klaar
hebben als ze hun buurman
buiten zien lopen terwijl ze
weten dat hij in de Ziektewet
zit. In zo'n geval maakt die
man volgens hen 'misbruik'
van de sociale voorzieningen
Terwijl hij misschien net een
hartinfarct achter de rug
heeft en best mag rondlopen
Ik bedoel maar.."
Ploos van Amstel is geenszins
van plan, met de ervaringen
van het waarnemen in zijn
achterhoofd, over mtsbruik
van de sociale voorzieningen
te spreken. "Je krijgt een en
kele keer het gevoel dat le-
En de nieuw g°signaleerde
trend: sneller aan het werk
uit angst voor het verlies van
een baan'
"Er zijn wel mensen die zich
sneller dan goed is beter wil
len melden. Ze zeggen dan
bang te zijn hel contact met
het werk te verliezen. Maar ik
kan niet beoordelen of ze dat
echt op zichzelf betrekken of
dat ze bang zijn anders als
één van de eersten de laan uit
te gaan Maar dat de ver
slechterde economie een rol
speelt bij het aantal ziekmel
dingen, dat is duidelijk.
Naast de bekende rugklachen
is overspannenheid een veel
voorkomende reden voor ziek
teverzuim. Niet zo vreemd na
tuurlijk, met al die dreigende
bedrijfssluitingen.
Ook Ploos van Amstel is ervan
overtuigd dat er een verband
bestaat tussen het ziektever
zuim en de arbeidsomstan
digheden. "En in het signale
ren van slechte arbeidsom
standigheden heb je als verze
keringsgeneeskundige een
duidelijke taak" vindt hij.
"Nee, je laat het niet bij pas
sief luisteren alleen. Het is
juist de bedoeling van dit vak
om niet alleen te stellen, de fo
to van uw rug was goed, dus
werken maar Terwijl je al
lang hebt geproefd dat het
ónders ligt Je hebt een zekere
macht, je hebt altijd toegang
tot de bedrijven Of je kunt
het zo regelen dat er een ar-
beidsdeskundige naar toe
gaat
"Maar in het algemeen hebben
mensen die korte tijd ziek zijn
best zin om weer aan de slag
te gaan. Thuis vliegen ze ook
tegen de muren op. Anders
ligt het bij werknemers die
langere tijd uit de roulatie
zijn geureest. Maar ook dan
kun je niet spreken van mis
bruik, of onuuL Want die
mensen zijn vervreemd van
hun werk. Op dat gevaar
moet je ze als verzekeringsge
neeskundige ook wijzen En
daarom kan het heel nuttig
zijn als mensen weer aan het
werk gaan, hetzij om aange
past werk te doen, hetzij al
vast voor een paar uur per
dag."
AMSTERDAM (GPD) - Ook
deze week, waarin de Beurs
*l van New York de volle vijf
dagen werkte, maar Amster-
0 dam maandag gesloten was,
vertoonde grotendeels het
zelfde beeld als dat van de
voorafgaande. Wall Street
kon z'n draai weer niet goed
vinden, hetgeen Amsterdam
enerzijds remde maar waar
over het geheel genomen de
stemming toch niet onvrien
delijk was.
/oor Wall Street liepen de
meeste beursdagen op een te
leurstelling uit. Vooral in de
eerse helft van de week. Wel
iswaar bereikte meerdere
malen de koersindex van
Dow Jones de andere kant
van de 1000, maar steeds
drukten winstnemingen het
peil terug tot de 990. Dit ken
merkt de onzekerheden
waarmee de vele beleggers
momenteel tobben, want de
dagelijkse omzetten waren
meestal vrij ruim.
Enerzijds kwam de beurs on
der de druk van de interna
tionale spanningen zowel in
Polen als in het Midden-Oos
ten, terwijl anderzijds nog al
tijd niet duidelijk is waar de
rente naar toe wil. Nadat vori
door
C. Wagenaar
ge week alle banken omhoog
waren gegaan naar de 20 pro
cent, brachten midden deze
week een paar banken hun
rentetarief weer op 19,5 pro
cent. Toen dit voorbeeld door
meerdere gevolgd werd, kon
Wall Street permanent boven
de 1000 blijven.
Ondertussen begint de weer
stand buiten Amerika tegen
het in dat land aanhoudende
zeer hoge rentepeil ziendero
gen toe te nemen. Er is nu
een soort samenzwering ont
staan tussen een aantal grote
landen als Franknjk, Italië,
Japan en West-Duitsland, die
om de beurt in Washington
druk uitoefenen om de rente
in dat land omlaag te krijgen
Als laatste kwam Frankrijk
dezer dagen dit front verster
ken en de nieuwe minister
van buitenlandse zaken
kwam in niet mis te verstane
woorden de regering van
Reagan duidelijk maken hoe
ongunstig de hoge Ameri
kaanse rente voor de Europe
se economie werkt.
Belangrijke grondstoffen als
petroleum moeten steeds
duurder worden ingekocht,
omdat zij in dollars luiden.
En doordat omvangrijke be
leggingskapitalen vanuit Eu
ropa naar Amerika blijven
stromen, omdat daar veel
meer rente wordt genoten,
wordt ook de rente in vele
Westeuropese landen toren
hoog opgetrokken. En dit
remt weer het economische
herstel.
Op de komende OESO-confe-
rentie willen de grote indus
trielanden daarom opnieuw
kabaal maken over de hoge
Amerikaanse rente, maar of
het veel zal helpen is nog de
vraag. Reagan en zijn omge
ving zijn diep onder de in
druk gekomen van Enge-
lands inflatiebcteugeling.
Doordat in dat land de rente
eveneens lange tijd op circa
20 procent heeft gehangen, is
de inflatie inderdaad fors ge
zakt van rond 25 procent tot
waarschijnlijk 8 procent dit
jaar. Maar dit is met enorme
offers gepaard gegaan. Een
werkloosheid die nóg groter
is dan in de lugubere jaren
dertig en een daling van de
industriële produktie met 20
procent
Ook in ons land is men druk
doende de rente terug te drin
gen. Althans op papier Want
een ambtelijke studiegroep
heeft bezuinigingsmogelijk-
heden opgesteld tot over de
20 miljard gulden. Minister
Van der Stee verwacht overi
gens ook een rentedaling,
want als er geen nieuwe grote
tegenvallers optreden, is Va
dertje Staat dit jaar al ruim
aan zijn trekken gekomen en
kan de druk v,
staatsleningen voor de rest
van het jaar verminderen
Wat echter niet wegneemt,
dat de Beurs er stellig op re
kent dat volgende week een
nieuwe staatslening zal wor
den uitgeschreven
Dit jaar heeft het ministerie van
financién al voor 5,5 miljard
gulden binnengekregen,
meer dan een aantal jaren te
rug in een heel jaar In dit
verband is het opvallend dat
ook deze week de obligatie
markt in Amsterdam een stij
gende trend liet zien. Vrijwel
elke dag kon het koerspeil
van de staatsfondsen een
kwart tot een half procent op
lopen. Dit was ook voor de
aandelenmarkt gunstig en
verleende de Amsterdamse
Beurs in zijn geheel een niet
onvriendelijk karakter
Wel bleven emoties ook nu niet
uit De rentestnjd met de
Verenigde Staten en de toe
genomen internationale poli
tieke spanningen deden de
dollar rechtsomkeert maken.
Van meer f2,70 /akt<- dt
koers deze week in Amster
dam tot even f2,60 Nog meer
viel echter het Britse pond nu
ook Engeland wordt gedwon
gen mee te doen met de olie
prijsverlagingen. Dit leverde
Unilever een flauwe stem
ming op die het aandeel tijde
lijk flink deed zakken. KLM
trok met de zwakkere dollar
naar beneden en verloor zo'n
tien gulden. Na enige dagen
trad er echter voor deze valu
ta weer enig herstel op. het
geen ook de internationals
weer deed aantrekken
Ook de bankaandelen begon
nen te stijgen, nu blijkt dat er
dit jaar toch nog enige groei
in deze sector wordt ver
wacht Koopjesjagers begon
nen voorts meer interesse te
tonen VOOt sterk in koers in
zakte vroeger goed aange
schreven bcleggingsaande
len. Zo werd drie tot vijf gul
den meer betaald voor Norit,
KBB Bijenkorf. Wegener.
Heineken en Hoek Schutte
ma trok zelfs tien gulden aan,
maar Borsumij moest 20 gul
den prijsgeven op het zwak
ke eerste kwartaal van dit
jaar. Tien gulden verloor de
ADM Beheer, maar Fokker
kon daarentegen profyt trek
ken uit de sterke aandacht
die het bedrijf tijdens de gro
te luchtvaartshow in Parijs
op zich vestigde en liep een
drietal guldens op
