Zorgen over dure dollar
Solidariteit
moet belofte
nog inlossen
Schoolstaking in
Johannesburg
DUIZEND~EN~EEN DAGJE UIT
Reagans omstreden kandidaat voor
post "mensenrechten" weggestemd
Prijs olie gaat extra omhoog
"Laat ons niet struikelen"
ZATERDAG 6 JUNI 1981
BÜITENLAND
PAGINA 9
WASHINGTON (AFP/UPPGPD)
Ernest Lefever heeft gisteren
zijn kandidatuur voor het Ameri
kaanse onderministerschap voor
mensenrechten ingetrokken. Dat
gebeurde enkele uren nadat de
senaatscommissie voor buiten
landse zaken zich tegen zijn kan
didatuur had uitgesproken.
In een brief aan president Reagan,
waarin hij de president vraagt
hem niet langer kandidaat te
stellen, schrijft Lefever onder
meer dat hij zich "verdachtma
kingen en karaktermoord" van
sommige tegenstanders niet lan
ger kan laten welgevallen. Lefe-
vers terugtrekken bespaart pre
sident Reagan een zwaar gevecht
in de voltallige senaat en zelfs
een mogelijke nederlaag. Reagan
had gistermiddag na de stem
ming in de senaatscommissie
verklaard Lefever "nog steeds"
te steunen. De Amerikaanse se
naatscommissie wees Lefever
met 13 tegen 4 stemmen af.
In de commissie stemden vijf Re
publikeinen, onder wie de voor
zitter Charles Percy, tegen de
omstreden voormalige dominee.
Lefevers opvattingen over men
senrechten en banden tussen
zijn in Washington gevestigde
"Ethics and Public Policy Cen
tre" en dé firma Nestlé, hebben
de nodige deining veroorzaakt.
Lefever maakt onderscheid tus
sen schending van de rechten
van de mens in communistische
landen en schending van de
mensenrechten in autoritaire
maar bevriende staten. Senator
Percy motiveerde zijn breuk met
de regering over de zaak Lefever
door te zeggen dat goedkeuring
van diens benoeming "een onge
lukkig symbool en signaal voor
de rest van de wereld" zou zijn.
Hij zei dat Lefever niet de kwali
teiten had getoond die nodig zijn
voor de uitvoering van stille di
plomatie op het terrein van de
mensenrechten. Lefever heeft
toegegeven dat zijn Ethics and
Public Policy Centre vorig jaar
een donatie van 25.000 dollar van
Nestlé heeft aangenomen. Dat
gebeurde op ongeveer hetzelfde
ogenblik waarop het Centre een
artikel had doen verschijnen met
kritiek op een actie voor het boy
cotten van Nestlé, omdat de fir
ma in landen van de derde we
reld babyvoeding aanprees als
vervanging van borstvoeding.
Lefever sprak tegen dat er enig
verband was tussen donatie en
artikel.
De VS hebben onlangs als enige te
gengestemd toen de Wereldge
zondheidsorganisatie het ge
bruik van deze melkpoeder aan
banden wilde leggen. Dit stukje
"Reagan-beleid" heeft toen ook
tot grote verontwaardiging in
een belangrijk deel van de Ame
rikaanse volksvertegenwoordi
ging aanleiding gegeven. Zowel
de leider van de Republikeinse
meerderheid, Howard Baker, als
de Republikeinse voorzitter van
r buitenlandse
zaken. Percy, hadden president
Reagan bij herhaling gewaar
schuwd dat voor Lefeveis aan
stelling geen meerderheid kon
worden gevonden. Het Witte
Huis sloeg evenwel alle waar
schuwingen in de wind en zei
"geen centimeter" van zijn oor
spronkelijke voornemens te wil
len afwijken In de voltallige se
naat had Lefever wellicht op een
kleine meerderheid kunnen re
kenen. maar de Democraten
dreigden met een z.g. "filibus
ter". een onstuitbare redevoering
waarbij een senator zo lang aan
het woord blijft dat hij slechts
met zestig procent van de stem
men tot zwijgen kan worden ge
bracht. Die stemmen had Baker
niet. maar Reagan bleef stug vol
houden. Gesterkt door een onge
kende populariteit, door een
reeks van politieke triomfen bij
de begrotingsdebatten en met de
aura van martelaarschap na de
aanslag op zijn leven, heeft Rea
gan vermoedelijk gedacht dat
men hem op het beslissende mo
ment niet zou weerstreven.
AMSTERDAM (ANP) Vrijwel overal ter wereld begint
men zich in financiële kringen zorgen te maken over de
gevolgen van de voortdurende koersstijging van de dol
lar. Ook gisteren kwam er gedurende het grootste deel
van de dag geen einde aan de opmars van het Ameri
kaanse geld.
Pas tegen het slot vun de handel op
de wisselmarkten in West-Euro
pa zorgden dekkingsaankopen
met het oog op het lange pink-
sterweekeinde voor een reactie.
Gisteren moest vooral de Franse
frank het ontgelden. Mede door
de afneming van het vertrouwen
in de Franse munt als gevolg van
het aantreden van de socialisti
sche regering van premier Mit
terrand steeg de dollar tot 5,7490
frank. Dat is het hoogste peil
sinds 1958, het jaar waarin een
nieuwe frank werd uitgegeven
die honderd oude waard was.
Ook tegenover de lire en het
pond sterling boekte het Ameri
kaanse geld veel winst.
Somber
Allerwegen begint men uitdruk
king te geven aan een groeiende
bezorgdheid over de economi
sche gevolgen van de steeds
duurder wordende Amerikaanse
valuta, die nog altijd de voor
naamste munt is voor de verre
kening van internationale goede
rentransacties. Vooral doordat in
dollars moet worden betaald
voor de olie uit de OPEC-landen
beginnen de vooruitzichten voor
de ontwikkeling van de beta
lingsbalans van de meeste olie-
importerende landen er somber
uit te zien.
Zowel uit Japan als West-Europa
wordt er bij de Amerikaanse au
toriteiten op aangedrongen nu
eindelijk eens wat tegen de bui
tensporig hoge rentevoet in de
Verenigde Staten te onderne
men. Er worden al geruime tijd
grote bedragen in yens en Euro
pese valuta's in dollars omgezet
omdat er bij Amerikaanse ban
ken meer dan twintig procent
rente voor kan worden gemaakt.
In West-Duitsland kan men
hooguit twaalf procent krijgen
en in andere Europese landen is
het al niet veel beter.
Veel hoop op een gunstige reactie
uit Washington is er niet want de
regering-Reagan- is vastbesloten
de strijd tegen de inflatie voort te
zetten door een beleid van krap
geld, ook al gaat dat ten koste
van de werkgelegenheid. In de
VS lijkt men de inflatie nu rede
lijk in bedwang te krijgen maar
heeft men er blijkbaar geen oog
voor dat een beleid dat de dollar
steeds duurder maakt de inflatie
in andere delen van de wereld
opjaagt. Paul Volcker, de voor
zitter van het bestuur van de
Amerikaanse centrale bank, ver
klaarde zijn beleid gisteren op
een bankiersvergadering in Lau
sanne met de woorden: "Ik denk
dat we moeten doen wat we moe
ten doen".
Euthanasie in
Noorwegen
TRONDHEIM (UPI) - De directeur
van een verpleeghuis in het
Noorse Trondheim is gearres
teerd omdat men hem verdenkt
van het doden van 19 bejaarden.
Dit heeft de politie van de haven
stad meegedeeld.
De 44-jarige Arnfin Nessett, die als
ex-verpleger vier jaar directeur
van het tehuis was voor de poli
tie hem in maart arresteerde,
heeft tot nu toe bekend actieve
euthanasie te hebben toegepast
op 17 bewoners. Hij maakte ge
bruik van curare, een middel dat
in kleine doses gebruikt wordt
om patiënten voor een operatie
te verdoven.
Het toedienen van het middel aan
mensen was volgens de directeur
gerechtvaardigd omdat hij hen
zo uit hun lijden verloste.
Opslag
LONDEN (AFP) - Het Britse La
gerhuis heeft gisteren zijn goe-
keuring gehecht aan een jaar-
weddeverhoging van zijn leden
van 2.200 pond sterling (ruim
11.000 gulden) of ongeveer 18
procent.
Na een debat van drie uur verwierp
een kamermeerderheid een voor
stel van socialistische afgevaar
digden om de verhoging te be
perken tot 800 pond sterling per
jaar.
Een socialistisch lagerhuislid zei
dat de Britse ambtenaren - die al
sinds 9 maart actie voeren om
een bepaald percentage aan
loonsverhoging te krijgen -
"woedend" zijn over de salaris
verhoging die de kamerleden
zichzelf hebben gegeven.
Politie pakt jongeren op
JOHANNESBURG (AP) - Met ge
weren en gasmaskers uitgeruste
soldaten hebben gisteren in Jo
hannesburg een deel van de
kleurlingenwijk Westbury om
singeld terwijl de Zuidafrikaanse
rellenpolitie de huizen door
zocht, honderden jongeren op
pakte en in vrachtwagens afvoer
de. Dit heeft het dagblad de Jo
hannesburg Star bekendge
maakt.
Brigadier Kruger, politiecommis
saris voor Witwatersrand, ver
klaarde dat de huiszoeking be
doeld is om de belangrijkste fi
guren uit het scholierenprotest
van de afgelopen twee dagen te
vinden.
"De jongeren worden opgepakt en
naar de politiebureaus gebracht
voor ondervragingen", aldus
Kruger.
ADVERTENTIE
.MADURODAM
IN DEN HAAG, SCHEVENINGEN EN KIJKDUIN IS ALTIJD WAT TE DOEN!
*6 en 7 juni: INTERNATIONAAL TURNGALA op de boulevard in Scheveningen met
demonstraties lange mat, tafelspringen, jazz-gymnastiek; beide dagen 14-17 uur.
8 t/m 13 juni: SPAANSE WEEK IN KIJKDUIN. Stands en kraampjes met specialiteiten
uit de Spaanse keuken, begeleid door muziek en dans door Los Embajadores.
*13 en 14 juni: BRABANTSE FOLKLORE, liedjeszangers, ambachten, schuttersgilde,
volksdansers, en vendelzwaaiers in Scheveningen.
en anders: 'N HELE DAG PLEZIER IN DUINRELL WASSENAAR: minimaal
entree (6,-) maximaal plezier voor jong en oud. 33 GRATIS ATTRAKTIES! En op
13 JUNI NATIONAAL POPPEN-EN BERENFESTIVAL IN DUINRELL!
TflCF*
Inlichtingen: VVV Den Haag/Scheveningen. tel. 070 - 546200
2L
v-i. 1
- JE
MET NS
DAGTOCHT
NR. 19 EN 51
o£eJdwu>egüi e^qen u ul.
MET Dl
KLEUREN Uil HE
GELE DOOSJE
Naar verluidt zou de zoekactie van
de politie naar de leiders van de
protesten, ook gericht zijn op het
opsporen van wapens en benzi
nebommen door middel van
grondige huiszoekingen
Dominee Begbie, een predikant uit
Westbury, verklaarde naar aan
leiding van de politieactie. "Ik
geloof dat de politie nu de oorlog
aan onze gemeenschap heeft ver
klaard".
Sinds de onlusten woensdag be
gonnen, zijn ongeveer 100 scho
lieren in hechtenis genomen
maar inmiddels weer vrijgelaten.
Tegen de helft van hen is een
aanklacht ingediend wegens
overtreding van de wet op sa
menscholingen.
Het scholierenprotest was gericht
op de vrijlating van Aziz Jardine.
een jongerenleider die vorige
weck door de politie was opge
pakt nadat hij opgeroepen had
tot een boycot van de feestelijk
heden rond het 20-jarig bestaan
van Zuid-Afrika als republiek.
Volgens het Zuidafrikaanse pers
bureau Sapa was gisteren onge
veer de helft van de leerlingen op
kleurlingenscholen in West-Jo
hannesburg afwezig uit protest
tegen de acties van de politie.
Eerste tweeling
via reageerbuis
in Australië
MELBOURNE (Reuter) - In het
Queen-Victonaziekenhuis van
Melbourne in Australië is 's we
relds eerste reageerbuistweeling
geboren. In een korte medede
ling van de directie van het zie
kenhuis stond dat artsen kort te
voren de bevalling van de twee
ling - een jongen en een meisje
waren gaan opwekken De
moeder was in de 37ste week van
haar zwangerschap. De verlos
sing stond onder leiding van dr.
Peter Renou, het hoofd van de
verloskundige afdeling van het
ziekenhuis
Hoe de moeder heet werd niet on
middellijk gezegd, maar artsen
zeiden wel dat zij 31 jaar was en
al acht jaar vergeefs op een baby
had gewacht
's Werelds eerste reageerbuisbaby
was Louis Brown, in juli 1978 ge
boren in Engeland. Eerste rea
geerbuisbaby in het Queen-Vic
toriaziekenhuis van Melbourne
was een andere Brown, Candice,
geboren in juni van het vorig
jaar.
BONN De stad Norlheim in
Nedersaksen (W.Dldis als ge
volg van rampzalige overstro
mingen die het nooroosten van
de bondsrepubliek troffen van
de buitenwereld afgesneden.
Vrijwel alle toegangswegen tot
de stad met haar 33.000 inwo
ners staan nog onder hoog wa
ter. De inwoners van Northeim
waar twee rivieren samen
stromen, zijn geevacueerd of
naar hoger gelegen verdiepin
gen verhuisd. Pogingen om een
dijkbreuk in Northeim te voor
komen mislukten en tonnen wa
ter en puin stortten zich op een
stadswijk. Er zijn één dode en
een gewonde. Het water, vernie-
lender dan in 35 jaar het geval
is geweest, beweegt zich noord
waarts, naar de streek van
Hannover.
Tass vertoornd
over vrijlating
WARSCHAU (ANP, UPI) - De vier
leiders van een Poolse oppositie
groep zijn gisteren op vrije voe
ten gekomen. Een woordvoerder
van enige tientallen hongersta
kers deelde mee. dat men blijft
vasten tot de autoriteiten ook
twee andere gevangenen op vrije
voeten stellen
Om half vier verlieten één voor één
vier dissidenten de Rakowiecka-
gevangenis in Warschau. Zij had
den daar - zonder dat er een pro
ces tegen hen gehouden is vast
gezeten sinds december vorig
jaar.
Het gaat om Leszek Moczulski (een
jurist van 50) die geldt als de lei
der van de KPN, de bond die
streeft naar een onafhankelijk
Polen, Romuald Szeretiew (een
jurist van 35), Tadeusz Stanski
(een jurist van 32) en Tadeusz
Jandziszak (een historicus van
38).
De echtgenote van Moczulski deel
de mee. dat zy haar hongersta
king - met verscheidene anderen
in een metaalgieterij in Katowice
- pas opgeefi als ook de broers
Kowalczyk vrijkomen. Die zitten
een straf van 25 jaar uit, nadat zij
in 1972 een school hadden opge
blazen. Bij die aanslag raakte
niemand gewond.
Enkele dagen geleden was een vijf
de lid van de KPN. Krzystof
Bzdyl, al vrijgekomen. Het tegen
de vijf dissidenten geopende on
derzoek lijkt echter door te gaan
De vrije cakcentrale 'Solidariteit'
had bij herhaling aangedrongen
op vrijlating van de KPN leden,
al is die het met de politieke
ideeën van Moczulski c.s. niet
eens. Ook de Poolse bisschop
pen hidden de autoriteiten ver
zocht, de KPN-leden vrij te laten.
De vrijlating van Moczulski en de
andere kopstukken van de KPN
is 'een concessie aan de contra
revolutie'. Dit was het commen
taar van het Sowjet-pers bureau
Tass' op de vrijlating van de dis
sidenten. De Franse krant 'Le
Monde' noemde de vrijlating op
de voorpagina 'een uitdaging aan
het adres van Moskou'.
"We hebben hier veel te win
nen. maar ook te verhezen."
Zo luidden de eerste woor
den van de Poolse vakbonds
leider Lech Walesa nadat hu
begin deze week in Genève
voet op Zwitserse bodem had
gezet om zun debuut te ma
ken op het platform waar
waarnemers, werkgevers en
regeringen onderhandelen
over internationale arbeids
wetgeving de International
Labour Organisation (ILO).
Een dooddoener, zo leek het
Maar in dit geval was er toch
aanleiding voor opperste ver
bazing. Wat had Solidariteit
dan wel te verliezen? Wat
stond Walesa anders te doen
dan de roem te inhaleren die
hem en zijn onafhankelijke
Poolse vakbeweging ten deel
viel?
Inderdaad: de ontvangst van
Solidariteit in Genève leken
Walesa's scepsis te gaan lo
genstraffen. Toen hij zich
dinsdag in het Palais des Na
tions vervoegde om de werk
nemersvergadering bij te wo
nen, werd hij binnengehaald
als een held. Onder ovatio
neel applaus kon Walesa, de
armen geheven, als een
triomfator het vrijheidsteken
maken. Zijn handtekening
vond gretig aftrek, evenals de
handkus die hy in petto
bleek te hebben voor vrou
welijke collega's als Shirley
Carr ("I'm from Canada").
"We komen hier om te leren, de
wereld ons gezicht te tonen
en te polsen wat de ILO ons
te bieden heeft", verklaarde
Walesa tijdens zijn eerste by-
eenkomst met de internatio
nale pers. en het bed leek ge
spreid voor Solidariteit. Wa
lesa hoefde maar te kikken
en de zo dringend gewenste
hulp zou de Benjamin onder
de vakbonden in de schoot
vallen.
Hulp
Om die hulp is het Walesa voor
al te doen in Genève. Simpe
le, praktische hulp die het
mogelijk moet maken een
vakbond op poten te zetten.
Want in een land met grote
problemen heeft Solidariteit
tot nu toe niet veel meer kun
nen doen dan - met succes -
te vechten voor de eigen er
kenning. Pas nu kunnen
Lech Walesa en de zynen aan
de slag. Vakbondsverkiezin
gen organiseren, een sociaal
plan maken, kantoren op- en
inrichten. Pas nu kan Solida
riteit zich werkelyk gaan in
zetten voor verbetering van
de vaak erbarmelijke om
standigheden van de Poolse
arbeider, die nog niet heeft
kunnen profiteren van de
ontwikkelingen in zyn land.
Bij hem, de arbeider, zyn
slechts verwachtingen ge
wekt. Solidariteit moet nog
beginnen met het inlossen
van de beloften.
Walesa: "Op dit moment zijn
wc nog geen professionele
vakbond, maar veel meer een
sociale organisatie die zich
bezig houdt met alle proble
men in de Poolse samenle
ving. We beginnen nu pas,
stapje voor stapje, orde op za
ken te stellen."
In Genève lykt Walesa aan het
juiste adres voor het verkrij
gen van de onontbeerlijke
hulp. Toch hoeft hij het aan
bod geweigerd om weg te zin
ken in de overwinningsroes
en zich te laten overladen
met toezeggingen.
Sterker: vanaf het moment van
aankomst heeft hy niet an
ders gedaan dan om zich
heen te steken door in werk
nemerskringen voortdurend
te benadrukken dat er - bui
ten Solidariteit vrijwel
geen onafhankelyke vak
bond te vinden is in de we
reld: in het communistische
oosten is de vakbeweging te
sterk verweven met de rege
ring. in het kapitalistische
westen zyn het politieke par
tyen of overtuigingen die
veelal de dienst uitmaken by
de vakbeweging. Geen popu
laire praat van Walesa en wat
hy dan ook vreest te verlie
zen in Genève is de sympa
thie. "Men zou ons wel eens
niet seneus kunnen nemen",
zo realiseert Walesa zich
Imago
j byna denken dat Wa
r op uit is de sympathie
van de bondgenoten van So
lidariteit te verspelen. Maar
zo is het niet. Waar het om
gaat is dat Walesa éen ding
koste wat het kost wil voor
komen: dat Solidariteit z'n
imago van volkomen onaf
hankelijkheid verliest Wale
sa is niet naar Genève geko
men om iedereen de les te le
zen. Hy deed het toch cn met
voorbedachte rade. Uit pure
noodzaak.
Het laat zich verklaren door de
sterke verzuiling van de in
ternationale vakbondswe
reld. Zo hebben de bonden
uit communistische landen
zich georganiseerd in het We
reld Vak Verbond (WW), ter
wijl de niet-chnstelyke bon
den uit de "westerse" wereld
zijn gebundeld in het Inter
nationaal Verbond van Vnje
Vakverenigingen (IVW).
Het WW is communistisch;
het IVW anti-communis
tisch.
Bij geen van deze organisaties
kan Solidariteit zich aanslui
ten zonder zich verdacht te
maken het zou zelfs de dood
steek betekenen voor een on
gebonden Poolse vakbond in
een communistische land.
Solidariteit kan haar recht op
onaftiankelyk voortbestaan
alleen behouden indien vol
strekt duidelijk blijft dat zij
geen politiek instrument is.
maar alleen een pure, uit
noodzaak geboren belangen
organisatie.
"Regeringen moeten regeren
en vakbonden moeten de be
langen van de arbeiders be
hartigen". is de stelregel van
Walesa, die zich daarmee
meteen een standaardant-
woord heeft verschaft op tal
van vragen.
Gevraagd naar de ontwikkelin
gen binnen de Poolse com
munistische party, die toch
nauw samenhangen met het
succes van Solidariteit, ant
woordt Walesa dat het hier
gaat om een interne party
kwestie die Solidariteit niet
aangaat.
Gevraagd naar de mogelijkhe
den tot het aanknopen van
banden met Frankrijk dat in
Francois Mitterrand een so
cialistische president heeft
gekregen, antwoordt Walesa
dat Mitterrand geen vakbond
vertegenwoordigt.
Kerk
Maar hoezeer Lech Walesa de
onafhankelijke status van So
lidariteit ook beschermt, ook
deze Poolse vakbeweging
kan geen volstrekte ongebon
denheid pretenderen. Daar
voor zyn de banden met de
katholieke kerk in Polen te
nauw. Aandoenlijk detail in
dit verband Walesa presen
teert zich in Geneve met een
sticker van de Heilige maagd
Maria op zyn revers
Walesa erkent de belangrijke
rol van de kerk by de ontwik
kelingen in Polen Het over
lijden van kardinaal Wyszms-
ki ("een grote nationale auto
nteit, ook op sociaal gebied")
bestempelt hy als "een groot
verlies".
Politieke onafhankelykheid en
krachtige steun van de kerk.
Dat zyn de pylers waarop So
lidariteit zich hoopt te hand
haven als onafhankelyke
vakbond in het oostblok. Een
brede achterban alleen is niet
toereikend.
Hoe kwetsbaar de positie van
Solidariteit is, bleek toen een
vermoeide en nerveuze Lech
Walesa de verzamelde pers in
Genève om krediet vroeg
"Solidariteit is nog maar een
kind dat net heeft leren pra
ten en nauwelijks kan lopen.
Probeer ons niet nu al te la
ten struikelen
WIM FORTUYN
