Gat in markt
groot genoeg
voor Viditel?
Proeftermijn loopt
nog, maar
Viditel gaat door
ZATERDAG 6 JUNI 1981
EXTRA
PAGINA 26
Tekst:
Miep de Graaft
Foto: Dirk Ketting
De proeftermijn van
een jaar is nog net
niet verstreken.
Maar nu al staat
vast dat Viditel de
bel gaat luiden
voor het nieuwe
informatietijdperk
dat zijn intrede
doet. Of, om de
woorden van
staatssecretaris
Neelie Smit-Kroes
aan te halen: vraag
is niet óf Viditel
doorgaat - maar
hóe. De PTT heeft
niet voor niets een
slordige vijftig
miljoen gestoken
in het systeem
waarbij in de com
puter opgeslagen
informatie op het
(aangepaste) tv-
scherm verschijnt.
Een 'gemak' dat
tot het einde van
de proef (augustus)
nog grotendeels is
voorbehouden aan
3000 proefperso
nen, maar na die
tijd de gemiddelde
huiskamer moet
veroveren.
De PTT helpt mee.
Deze maand begint
hij met een groot
scheepse reclame
campagne om Vi
ditel méér bekend
heid te geven.
Want hoewel uit
onderzoeken blijkt
dat maar liefst 46
procent van de Ne
derlandse bevol
king bij het woord
Viditel een lichtje
opgaat is het feno
meen nog lang
Maar wachten is nu
het wachtwoord.
Voor de schaarse
klanten, die het
aantal leveran
ciers en de hoe
veelheid informa
tie nog veel te be
perkt achten. Voor
de leveranciers,
die niet zo hard
hollen voor het in
vullen van bestel
de beeldpagina's
omdat het handje
vol Viditel-bezit-
ters commercieel
niet interessant is.
Een vicieuze cir
kel.
geen begrip in bre
de kring.
Logisch ook, nie
mand zat echt op
Viditel te wachten.
Viditel wordt definitief. Noch
de resultaten van de proef,
noch het advies van de spe
ciale interdepartementale
stuurgroep of het parlement
zelf doen in dezen nog ter za
ke. Goed, de proefperiode
duurt nog voort tot en met
volgende maand. Maar de
klok nu nog terugdraaien zou
onverantwoord zijn, vindt de
staatssecretaris voor verkeer
en waterstaat. En PTT-direc-
teur Leenman is het hart
grondig met haar eens. Want
Viditel moet voor de PTT als
beheerder van de centrale
computers) met informatie
én als leverancier van het
'wegennet' ervan brood op de
plank brengen. En in een jaar
tijd zijn er al ettelijke miljoe
nen in het electronische in
formatiesysteem gestopt. Al
met al redenen genoeg om
niet aan een weg terug te den
ken.
We zullen er mee moeten
leren leven. Want het kan nog
vijf jaar duren (denkt voorzit
ter prof. dr. G. Zoutendijk,
voorzitter van de stuurgroep)
maar dan zal de massa toch
vertrouwd zijn geraakt met
Viditel (Al wil hij nog niet zo
ver gaan met het doorvoeren
ervan als in Frankrijk, waar
een soortgelijk informatie
systeem op den duur zelfs het
telefoonboek gaat vervangen.
Om de mensen maar te ver
plichten afnemers van de in
formatielij n-via-tv te worden.
Een kennismaking met Viditel
is dus geen overbodige luxe.
Bijna de helft van de Neder
landse bevolking heeft wat
Viditel betreft de klok horen
luiden. Maar of die klepel
nou Viditel, Viewdata of Te
letekst heet is het merendeel
niet duidelijk.
Teletekst
Dat terwijl Viditel en Teletekst
nauweliiks overeenkomsten
hebben. Afgezien van het feit
dat beide systemen de moge
lijkheid in zich hebben om in
computers opgeslagen infor
matie via electronische weg
op een tv-scherm te doen ver
schijnen. Teletekst werkt uit
sluitend door de ether, via
het scherm dus. De tekstpa
gina's van het door de NOS
uitgevoerde project worden
op dezelfde wijze doorge
seind als de normale pro
gramma's. Het service-verle
nende Teletekst is bedoeld
om programma's te onderti
telen en is daarom beperkt
van inhoud en opslagmoge
lijkheden. Groot voordeel
van Teletekst is vooralsnog
dat het een vrij goedkoop sy-
teem is. Een tv-toestel met
een teletekst-aansluitmoge-
lijkheid is ongeveer driehon
derd gulden duurder dan een
normale kleuren-tv. De infor
matie zelf wordt verzorgd
door de NOS die de kosten
weer op de omroepbijdrage
verhaalt.
Viditel, oorspronkelijk een vin
ding uit Engeland waar het
onder de merknaam Prestel
wordt uitgebracht, heeft veel
meer mogelijkheden. De be
zitter van een speciaal tv-toe
stel belt via een aparte tele
foon de centrale PTT-compu-
ter. Is de verbinding tot stand
gebracht dan verschijnen via
de modem, het vertaalappa-
raatje bij de telefoon, letters
en tekens op het tv-toestel.
De klant moet vervolgens
gaan doorkiezen, Viditel
werkt via de zg. boomstruc
tuur, om aan de door hem ge
wenste informatie te komen.
Een lijvig 'telefoon'boek ver
meldt welke leveranciers met
welke informatie in de com
puter zitten. Beurskoersen,
het laatste ANP-nieuws, de
prijzen van de auto's, het
weerbericht: je kunt het zo
gek niet bedenken of het is te
vinden. Mits de gebruiker
maar lang genoeg 'doorbla
dert'. Én mits de leverancier
na zijn aanmelding de moeite
heeft genomen de beeldpagi
na's daadwerkelijk in te vul
len. Want daaraan schort het
nog. Een bron van irritatie
vormt de mededeling van een
bedrijf of instelling na veel
gezoek van de klant 'dat de
dienst binnenkort begint.'
De PTT beseft dat ook en
stuurt luie leveranciers wel
aanmaningen en dreigbrie
ven, maar tot levering ver
plichten kan zij hen niet.
Sommige bedrijven hebben
zich destijds haastig aange
meld bij Viditel, bang om de
ze gloednieuwe boot te mis
sen, maar hebben nog geen
idee wat voor informatie ze
erin moeten stoppen. Plaats
vervangend projectleider Vi
ditel bij de PTT, de heer
Trommelen gelooft dat een
aantal leveranciers Viditel
nog te veel als een proef be
schouwt. "En dat is een
slechte zaak. Daardoor vullen
ze de beeldpagina's niet of
gedeeltelijk in, of bieden ze
achterhaalde informatie.
Nee, dat is geen reclame voor
Viditel. We moeten er con
stant op aandringen dat ze ac
tuele informatie geven of
dat ze überhaupt die pagina's
vullen. Maar al te somber
moet u het niet zien; de mees
te informatie-leveranciers
willen het heus wel goed
doen. Daarmee zijn ze zelf
per slot van rekening het
meest gebaat."
Trommelen steekt niet onder
stoelen of banken dat het de
PTT ernst is met Viditel. Ook
hij gelooft heilig in het feno
meen. Bovendien: niet alleen
de PTT zelf, ook de leveran
ciers hebben er al heel wat
geld in gestoken. Viditel be
tekent werkgelegenheid voor
PTT-ers die door de steeds
verder gaande perfectione
ring het telefoonnet geen
werk hebben. "En waarom
zou de PTT geen winst mo
gen maken?" vraagt hij zich
af. "We zitten nog steeds in
de rode cijfers. De staat legt
er nü nog geld bij. Hoe meer
we onszelf kunnen bedrui
pen, hoe beter dat toch voor
de belastingbetaler is?"
Trommelen legt uit: de tele
foonlijn van een willekeurige
abonnee kan veel intensiever
worden gebruikt dan nu het
geval is. Gemiddeld wordt de
telefoon slechts een kwartier
per dag echt gebruikt. Zonde
van de lijnen, die per aanslui
ting een dikke vierduizend
gulden kosten. "Voordat je
dat geld eruit hebt via een
abonnement..." In de lucht
hangt de vage belofte dat de
telefoontarieven goedkoper
Meter tikt
Logischerwijs spuit Viditel zelf
de laatste cijfers over aan
tallen gebruikers en leveran
ciers. Momenteel -maar dat
kan volgende week zijn ver
anderd- laat een beeldpagina
zien dat er 3503 gebruikers
zijn. Daarvan zijn er 2838
daadwerkelijk op Viditel aan-
gesloten. Er zijn 188 zelfstan
dige informatieleveranciers
(banken, verzekeringsmaat
schappijen, stichtingen, post
orderbedrijven, fabrieken
etc.). Vierhonderd zitten er
'onder paraplu', dat wil zeg
gen dat men via een concern
beeldpagina's koopt. Die le
veranciers doen niet recht
streeks zaken met de PTT om
de eenvoudige reden dat zij
daarvoor te klein zijn. De pa
raplu-organisatie fungeert als
groothandel en voert de
beeldjes van haar 'huurders'
zelf in.
Goedkoop is het allemaal niet
In de eerste plaats moet de
gebruiker een Viditelont-
vang-tv bezitten en die kost
bijna vierduizend gulden. Fa
brikanten hebben evenwel
toegezegd die prijs te laten
drukken, maar dan nog zijn
met de aanschaf enkele dui
zenden guldens gemoeid.
Vanaf augustus kost het en
tree de aspirant-leverancier
10.000 gulden plus honderd
gulden voor ieder aan te
schaffen beeldje. Daar staat
een zekere bron van inkom
sten tegenover. De meeste
beeldpagina's zijn tot dusver
nog gratis te raadplegen. In
de toekomst zal de klant per
pagina een bedragje betalen,
variërend van 0 tot 99 cent. In
de rechter bovenhoek van el
ke pagina zal het betreffende
bedrag staan vermeld. De
computer registreert wat er
wordt bekeken en betaalt de
opbrengst door aan de leve
rancier, na aftrek van een ze
ker percentage. Dan is er na
tuurlijk de telefoonrekening
die gestadig oploopt tijdens
het raadplegen van Viditel.
De hele wereld binnen draai-
bereik - maar de meter tikt
natuurlijk wel dooF
Vertrossing
De vertrossing heeft ook bij dit
gloednieuwe medium al toe
geslagen. De Vidipress, een
tijdschrift voor leveran
ciers en gebruikers van
data, meldt in elk n
een top-twintig van mi
raadpleegde bestanden
Nummer 1 staat de Postgiro-
RPS, gevolgd door de PTT-
post. Een goede derde (vorige
nummer tweede) is Ad
Latjes, de touroperator die
zoveel moppen en spelletjes
in' zijn pagina's stopt. Niet
voor niets overigens. Nu al
vraagt Latjes enkele centen
per spelletjes-pagina. Maar
daarvoor kan de klant dan
zeeslagje spelen, proberen
om schepen cq vliegtuigen
tot zinken dan wel tot neer
storten te brengen. Actief
communiceren met Viditel
kan ook op andere manieren
Het is nu al mogelijk een be
stelling te doen bij een post
orderbedrijf per Viditel - zij
het op beperkte schaal. Het
tweerichtingverkeer staat
nog in de kinderschoenen,
maar de mogelijkheden zijn
onbeperkt.
Trommelen daarover "Het
klinkt allemaal wat science
fictionachtig - maar denk
eens aan de ontwikkeling van
de huiscomputers. Die is on
afwendbaar. En als je dat
tweerichting-verkeer hebt in
gesteld zou je vanuit je huis
computer niet alleen de Vidi
tel, maar ook andere compu
ters die daarmee in verbin
ding staan, kunnen bereiken.
Je kiest je eigen programma.
Je werkt, je studeert wat je
wilt en in plaats van allerlei
studieboeken gebruik je
beelden uit de computerin
Engeland zijn ze daar al heel
ver mee En daarnaast in de
toekomst moet het mogelijk
zijn je bankzaken bijvoor
beeld thuis af te wikkelen. De
échte huisbankier te spelen.
Toekomstblik
Even voorbijgaande aan de ge
breken en kinderziektes
waaraan Viditel voorlopig
nog lijdt: moet de consument
het op papier vastgelegde
maar vast gaan opruimen?
Bereikt alle relevante infor
matie ons over tien jaar per
scherm?
Die toekomstblik gaat zelfs de
ingewijden van Viditel te ver.
De voorzitter van de interde
partementale stuurgroep (die
juist de maatschappelijke as
pecten aan Viditel moet be
kijken). prof. Zoutendijk
meent dat het Viewdata-sys
teem een aanvulling is op het
op papier geschreven woord
en dat ook blijft "Nee, Vidi
tel zal nooit echt de kranten,
tijdschriften en boeken gaan
vervangen" meent de Oegst-
geestenaar. "Maar Viditel
kan wel aanvullend werken
Er is in onze maatschappij
MB verdere groei aan infor
matie-behoefte te verwach
ten. Wat wel zal verdwijnen is
de specifieke informatie.
Zo'n Gouden Gids bijvoor
beeld. Maar men moet niet
vergeten dat het aantal te
kens per beeldpagina be
perkt is én blijft. Een boek is
niet te vervangen. Maar als je
snel iets wilt weten dan zoek
je het via Viditel op. Dat
blijkt ook uit de gemiddelde
tijdsduur dat Viditel wordt
geraadpleegd: vijftien minu
ten."
Trommelen is eenzelfde me
ning toegedaan: "Nee hoor.
ik zie me al lézen op de Vidi
tel
Maar, zoals gesignaleerd, het is
zelfs nog maar de vraag of Vi
ditel ooit zo populair wordt
dat het systeem vervangend
zoü kunnen werken De be
langstelling van de zijde van
de consument is mondjes
maat. Het gebruik van Viditel
zal de eerste jaren wel groten
deels zakelijk blijven. Of men
en masse geïnteresseerd
raakt hangt volgens profes
sor Zoutendijk af van de be
tekenis die Viditel meekrijgt,
wordt het een statussym
bool?
Prof. Zoutendijk: "Het opmer
kelijke is dat de aanvragen
voor een abonnement op Vi
ditel komen uit een groep die
je niet zou verwachten. Je
zou denken dat de hogere in
komens-groep geïnteres
seerd is. Maar wat we zien is
dat bijvoorbeeld Surinamers
graag een abonnement wil
len. Als het verschijnsel een
maal is ingeburgerd juist in
de lagere inkomensgroepen
gaat het natuurlijk snel met
Viditel. De omstandigheden
zijn economisch nu niet gun
stig, daarvan hangt een snelle
of langzame ontwikkeling
ook af.
Bedroevend matig is de belang
stelling vanuit het parlement
voor het electronisch infor
matie-systeem, weet profes
sor Zoutendijk (hy is zelf eer
ste kamerlid voor de WD) te
vertellen. "Zowel in de Ka
mer als in de CRM-begroting
komt Viditel nauwelijks aan
bod. De meeste kamerleden
zien Viditel als een betrekke
lijk onbelangrijke ontwikke
ling".
Procedure
Hoe is de procedure wat Viditel
aangaat nu? De proef loopt
begin augustus af, maar offi
cieel gebeurt er op dat mo
ment weinig Wel /al Into
markt na 1 augustus komen
met de resultaten van een
reeks onderzoeken naar soort
en de hoeveelheid gebruik
van Viditel Medio november
komt de PTT met zijn laatste
rapport En de stuurgroep zal
begin volgend jaar verslag
uitbrengen aan het kabinet
Voordat dat definitief ja' zegt
tegen Viditel schrijven we al
weer anderhalf jaar verder,
maar dat 'ja' is louter een for
maliteit. De opmars is niet
meer te stuiten. Vraag blijft
is het gat in de markt groot
genoeg om Viditel :n kwijt te
kunnen?
