Ervaring van Russen is niet
met Space Shuttle ingehaald
Wie de ruimte om de aarde beheerst heeft de macht
Ruimtevaart één groot
circus in Sowjet-Unie
ZATERDAG 6 JUNI 1981
De Russen voeren zeer
langdurige vluchten uit
naar hun ruimtestation
Saljoet-6. Dit ruimte
station werd al in 1977
gelanceerd en het func
tioneert nog steeds.
Volgens een vast pa
troon gaat een beman
ning van twee kosmo
nauten gedurende lan
gere tijd in de Saljoet
wonen. De kosmonau
ten Valeri Riumin en
Vladimir Kiakhov ble
ven met hun Sojoez-32
175 dagen in de ruimte.
Dezelfde Riumin ging,
samen met Popov kort
daarna voor 185 dagen
naar de ruimte.
Het was overigens niet de be
doeling dat Riumin beide
vluchten zou maken. Voor de
recordvlucht van 185 dagen
was hij lid van de reservebe
manning. Kort voor de lance
ring viel een kosmonaut we
gens een kleine blessure uit.
Zeer tegen de gewoonte in
werd alleen die ene kosmo
naut en niet de hele beman
ning vervangen. Zo kon Riu
min, met een totaalverblijf
van bijna een jaar, een abso
luut record in de ruimte ves
tigen. Sedert 12 maart 1981 is
het ruimtestation Saljoet-6 al
bewoond door de kosmonau
ten Vladimir Kovalyonok en
Viktor Savinykh.
Deze twee Russen kregen eer
der bezoek van de Sojoez-39
met aan boord de kosmonau
ten Jougderdzmidiin Gour-
ragteka en V. Janibekov. Ge
heel volgens het vaste pa
troon verbleven de meeste
bezoekers acht dagen in de
ruimte en keerden toen terug
naar de aarde.
Nieuwe Saljoet
Al enige tijd worden de geruch
ten over een op handen zijn
de lancering van een nieuwe
Saljoet ruimtestation sterker.
Met de lancering van de So
joez-40 zijn alle Interkosmos-
vluchten afgewerkt. Na de
kosmonauten van de acht
reeds genoemde landen zul
len in de komende jaren ook
nog een Fransman en een In
diër een vlucht in een Sojoez-
capsule maken. Uit India is
nog niemand gearriveerd in
het kosmonauten-trainings
centrum „Sterrenstad" bij
Moskou.
De vertegenwoordiger van In
dia zal dus pas eind 1982 of in
1983 een ruimtereis kunnen
ondernemen. De Fransen
hebben echter al bijna een
jaar twee aspirant-kosmo
nauten in Sterrenstad in op
leiding. Het is bekend dat één
van deze twee Fransen uiter
lijk in april 1982, maar waar
schijnlijk ook niet veel eer
der, een ruimtevlucht zal ma
ken. Het is ook bekend dat de
Fransman op bezoek zal gaan
in het nog te lanceren ruimte
station Saljoet-7, omdat daar
in enkele Franse experimen
ten ondergebracht zullen
zijn.
Over de Saljoet-6 weten we in
tussen vrij veel. Een model
op ware grootte van de Sal
joet werd in Parijs op de
tweejaarlijkse Lucht- en
Ruimtevaartsalon van 1979
getoond. Het imponerende
model ging daarna naar de
permanente ruimtevaartex
positie in Moskou.
De Saljoet-6 is een zeer ruim la
boratorium, de kosmonauten
kunnen er met vier man mak
kelijk in wonen en werken.
In de Saljoet zijn niet alleen
de wetenschappelijke instru
menten ondergebracht, maar
de kosmonauten kunnen er
ook een douche nemen, ze
kunnen er videobanden voor
hun ontspanning bekijken,
ze eten er en ze.lezen de post.
Tekst:
Chriet
Titulaer
•Ter gelegenheid van elke
ruimtevlucht met een inter
nationale bemanning geeft
Izvestia een extra nummer
uit. Dit exemplaar ver
scheen na de lancering van
de Sojoez-39 en werd zelfs
bij de desbetreffende kosmo
nauten in de ruimte be
zorgd.
MOSKOU-Zoals elke avond is het
Russische circus in Moskou uitverkocht.
Het loopt tegen het einde van de voorstel
ling. De lichten gaan uit en in de ruimte
zweven ruimtevaarde Helder witte
ruimtekostuums lichten op in de nok van
de circustent. De spreekstalmeester roept
welke bevriende landen er, met hun broe
ders uit de Sowjet-Unie, een vlucht in de
ruimte hebben gemaakt.
Sedert 15 mei, toen de Sojoez-40 met een
Rus en een Roemeen aan boord is gelan
ceerd, zijn dat acht landen. Een Pool, een
Tsjech, een Cubaan, een Hongaar, een
Oost-Duitser, een Roemeen, een Bulgaar
en een Vietnamees, draaiden in een So-
joezcapsule om de aarde. In de nok van de
circustent draaien acht jonge Russinnen
als levende Spoetniks rond tegen een ach
tergrond van sterren. Een feilloze circu
sact, die onderstreept welke propagan
distische doelen het Interkosmos-pro-
gramma dient.
Kosmonauten die ongeveer een
half jaar in de ruimte verblij
ven, krijgen in die tijd af en
toe post van de aarde. Be
mande Sojoezcapsules, die
een standaardbezoek van
acht dagen brengen, hebben
altijd post van familieleden
bij zich. Bij die post bevindt
zich ook een extra editie van
het blad „Izvestia". Ter gele
genheid van iedere Sojoez-
vlucht met een internationale
bemanning geeft de Izvestia
een extra nummer (op mooi
papier) uit in een oplage van
200 tot 300 exemplaren. Een
paar van deze kranten gaan
naar de Saljoet in de ruimte,
de rest wordt verdeeld onder
kosmonauten in Sterrenstad
en onder ruimtevaartautori
teiten.
Postzegels
Postzegels kunnen een
werkelijke informatiebron
worden over de Russische
ruimtevaart. De zegels van de
afgelopen jaren vertonen niet
alleen de portretten van de
eindeloze stroom kosmonau
ten die in de ruimte wordt ge
stuurd, maar ook vaak heel
gedetailleerde opengewerkte
tekeningen van de Saljoet of
de Sojoezcapsule.
Sedert kort heeft Rusland een
nieuw type Sojoezcapsule, de
Sojoez-T, in gebruik. Deze
Sojoez-T biedt plaats aan drie
kosmonauten (de oudere So
joezcapsules hebben slechts
twee plaatsen).
Een Russische ruimtetrein be
staat meestal uit een aan el
kaar gekoppelde Sojoez-Sal-
joet-Sojoezcombinatie. Het
nieuwe koppelingsmechanis
me, dat in de Sojoez-T wordt
gebruikt, kan volledig losge
nomen worden. De kosmo
nauten in de Saljoet-6 deden
dai op 12 mei. In de televisie
uitzending van 21.00 uur van
die dag lieten ze in een recht
streekse uitzending uit de
ruimte zien hoe ze in de Sal-
joet-6 speelden met dit losge
schroefde Sojoez-T-koppe-
lingsstuk. In plaats van een
bemande of onbemande So-
joez-capsule wordt er ook bij
tijd en wijle een onbemande
Progress (Vooruitgang) ruim
tecapsule naar de Saljoet ge
stuurd.
De Progress is een bevoorra
dingsschip, dat automatisch
kan koppelen met de Saljoet.
In de Progress wordt weten
schappelijke apparatuur,
nieuwe film, voedsel, enzo
voorts, vervoerd Een Pro
gress zal ook altijd post voor
de kosmonauten bij zich heb
ben en soms ook andere per
soonlijke bagage, waar kos
monauten om hebben ge
vraagd. Zo is er al eens een
bailalaika naar de Saljoet ge
bracht voor een kosmonaut
die zijn muzikale neigingen
niet meer kon onderdrukken.
Strikt genomen kan een Pro
gress (die veel op een Sojoez
lijkt) het middendeel auto
matisch laten landen op aar
de. Bij de spionagesatellie-
ten, die ook op Sojoez-capsu-
les lijken, doet Rusland dat.
De spionagesatellieten keren
met belichte films terug op
aarde. De Progress-voertui
gen en de onbemande So-
joez-capsules verbranden
echter meestal bij de terug
keer in de aard-atmosfeer,
doch zoals gezegd, een terug
keer van het middendeel is
realiseerbaar.
Sterrenstad
Al enkele jaren probeer ik toe
stemming te krijgen een be
zoek te mogen brengen aan
Sterrenstad. In feite is Ster
renstad een moderne kleine
stad op ongeveer 40 kilome
ter afstand van Moskou. De
stad mag alleen met een
doorlaatbewijs van de Russi
sche overheid worden be
zocht. De bezoekers aan Ster
renstad ziet moderne fiatge
bouwen waar de militaire
kosmonauten en de technici
met hun gezinnen wonen. De
kosmonauten die niet in mili
taire dienst zijn, wonen voor
het grootste deel in Moskou
zelf, veelal in de buurt van de
Mira Prospect (de brede bou
levard in het noorden van
Moskou, waaraan ook het
ruimtevaartmonument en de
ruimtevaarttentoosteling en
Hotel Kosmos staan).
In Sterrenstad staat een fraai
ruimtevaartmuseum, een
standbeeld voor Joeri Gaga
rin en de enige ruimevaart-
souvenierwinkel in de Sow-
jet-Unie. Het kosmonauten-
trainingscentrum is weer een
onderdeel van Sterrenstad en
dat onderdeel kan alleen be
zocht worden als men daar
speciaal toestemming voor
heeft. De souvenicrwinkel zal
wel nooit rijk worden, want
bijna niemand krijgt toe
stemming om Sterrenstad te
betreden.
In april van dit jaar kreeg ik of
ficieel van de Russische am
bassade in Nederland te ho
ren dat ik toestemming had
Sterrenstad te bezoeken. He
laas werd erbij vermeld dat
een bezoek in de gevraagde
periode (mei 1981) niet moge
lijk was. Heel waarschijnlijk
is de vlucht van de Sojoez-40
de reden geweest dat een be
zoek in mei ongelegen kwam.
Sterrenstad was rond de dag
van de Sojoez-lancering een
verlaten stad vrijwel alle
kosmonauten waren op dat
moment m Baikonoer om ge
tuige te zijn van de lancering.
Op Baikonoer werden overi
gens helemaal geen bezoe
kers toegelaten Alleen de
Russische persvertegen
woordigers zijn aanwezig bij
een lancering en zij zyn ook
de enige buitenstaanders die
in het vluchtleidingscentrum
voor de bemande ruimte
vaart in Kalinengrad (ook
dicht bij Moskou) mogen ko-
Jubileum
Op de dag dat de eerste Ameri
kaanse Space Shuttle werd
gelanceerd, 12 april 1981, was
het precies 20 jaar geleden
dat Joeri Gagarin als eerste
mens een vlucht in de ruimte
had gemaakt Rusland, als al
tijd erg gevoelig voor herden
kingen. heeft ruime aandacht
aan dit jubileum geschonken.
Mcijoor Joeri Gagann. die in
1967 bij een vliegtuigongeluk
om het leven kwam. wordt
meer dan ooit geeêrd. In Mos
kou kreeg hy onlangs een
nieuw monument op een hui
zenhoog voetstuk.
Overal in Rusland kom je Ga-
garin-bomen tegen in botani
sche tuinen. Vele tuinen zijn
naar Gagarin genoemd. Het
dorp waar hy werd geboren
is bijna een bedevaartsplaats
geworden en ieder jaar ver
schijnt er wel een postzegel
met Gagarin.
Ruimtevaart leeft nog steeds in
de Sowjet-Unie. Niet alleen
in boeken en postzegels,
maar ook in wandschilderin
gen op vliegvelden, op mun
ten. op borden in de gangen
van de hotels Zoals flMfd
leeft ruimtvaart zelfs in het
circus. In het circus van Mos
kou is niet alleen de slot act
er een van levende satellie
ten. Ook het openingsnum
mer is op de ruimtevaart
geïnspireerd. Er worden dan
levende Spoetniks naar de
nok van de tent geschoten.
Maar de echte lanceringen gaan
door. De Sowjet-Unie heeft
een ervaring in de ruimte op
gebouwd, die niet met een
paar Space Shuttle-vluchten
wordt ingehaald.
"Met de succesvolle lancering
van de Space Shuttle (ruim
teveer of ruimtependel) Co
lumbia, heeft Amerika dui
delijk gemaakt dat het zijn
positie als grootmacht ook
in dc ruimte wil waarma
ken. Dc rol die de ruimte
speelt in de machtsstrijd
tussen Oost en West is be
paald niet gering. Rond de
aarde cirkelen tal van mili
taire satellieten: foto-ver-
kennings-, verbindings-,
elektronische spionage en
weersatcllieten. Deze satel
lieten zijn belangrijke hulp
middelen voor onder meer:
de waarneming van ver
plaatsingen van militaire
eenheden, schepen en vlieg
tuigen; de waarschuwing te
gen vijandelijke raketaan-
vallen; de controle over de
plaatsing en beproeving van
nieuwe kernwapensyste
men; het onderhouden van
de verbindingen; het afluis
teren van het vijandelijke
berichtenverkeer en naviga-
tiedoeleinden.
In de toekomst maken satellie
ten het raketonderzeeboten
mogelijk om hun positie op
zee tot op tien meter nauw
keurig te bepalen. Een der
gelijke nauwkeurige plaats
bepaling is een voorwaarde
om militaire doelen, zoals
raketopstellingen, met kern
wapens te kunnen aanval
len. In 1979 werden 94 mili
taire satellieten gelanceerd:
10 door Amerika en 84 door
Rusland.
De militaire activiteiten in de
ruimte dragen nu reeds in
belangrijke mate bij aan de
instandhouding en verbete
ring van de doelmatigheid
van de veiligheidssystemen
van Oost en West. De prak
tijk leert dat de strijdkrach
ten van de supermachten
zich met de dag meer op sa
tellieten verlaten. Het is
daarom begrijpelijk dat zo
wel Amerika als Rusland
middelen ontwikkelen en in
gebruik nemen om hun sa
tellieten te beschermen en
die van dc tegenstander te
vernietigen. Rusland heeft
in de laatste jaren 19 onder
scheppingssatellieten in de
ruimte gebracht om doelsa-
tellieten op te sporen en uit
te schakelen.
Volgens Amerikaanse bron
nen waren de laatste twaalf
missies succesvol en be
schikt Rusland momenteel
over een bruikbaar anti-sa
tellietsysteem. Amerika is
op dit gebied ook actief.
Aanvankelijk beschikte het
over anti-satellietraketten
die opgesteld stonden op ei
landen in de Stille Zuidzee.
Momenteel ontwikkelt de
Amerikaanse luchtmacht
echter andere satellietbc-
strijdingssystemen. De ver
wachting is dat binnen twee
jaar een modern anti-satel
lietsysteem in de ruimte kan
worden beproefd.
De Amerikanen hebben de
controle over de militaire
activiteiten in de ruimte op
gedragen aan een ruimtever
dedigingscentrum dat voor
onder andere het opsporen
en volgen van de duizenden
satellieten beschikt over
minstens negen raketvolg-
stations en acht camerasta
tions. Een belangrijke taak
van het centrum in tijd van
vrede is het uit elkaar hou
den van het normale ruimte-
verkeer en een mogelijke
vijandelijke raketaanval. In
oorlogstijd houdt het ook
toezicht op de verdediging
van de Amerikaanse satel
lieten en de vernietiging van
de Russische. In Amerikaan
se politieke en militaire
kringen wordt met de ge
dachte gespeeld om in de
toekomst alle ruimte-activi
teiten te laten controleren
vanuit een in de ruimte ge
plaatst commando-orgaan.
Het militaire gebruik van de
ruimte beperkt zich nu nog
tot dc volgende twee taken:
hulpverlening bij het lei
dinggeven aan het militaire
optreden op aarde door on
der andere het verschaffen
van gegevens over de tegen
stander en het onderhouden
van verbindingen (1), en de
verdediging van de eigen en
de vernietiging van vijande
lijke satellieten (2). Deze ac
tiviteiten kunnen aanzien
lijk worden uitgebreid. De
ruimte immers biedt uitste
kende mogelijkheden voor
het uitvoeren van andere
militaire taken zoals: het
uitschakelen van strategi
sche kernwapensystemen
tijdens hun vlucht door bij
voorbeeld laserwapens, en
het aanvallen van doelen op
aarde met in de ruimte ge-
stationneerde wapens.
Zouden de grootmachten tot
een dergelijke uitbreiding
besluiten dan wordt hun mi
litaire positie in de ruimte
in toenemende mate beslis
send voor de machtsverhou
dingen op aarde. Een kracht
meting in de ruimte kan dan
een van de partijen tot over
gave dwingen zonder dat
zijn strijdkrachten op aarde
wezenlijk zijn aangetast.
Met andere woorden: een
verdere militarisering van
de ruimte kan tot gevrlg
hebben dat het conflict tus
sen Oost en West in de ruim
te wordt beslist.
De betekenis van het Ameri
kaanse ruimteveer Colum
bia is, dat het enerzijds
bruikbaar is in het kader
van het huidige pakket van
militaire ruimte-activiin-
ten: het transport van utd<
lieten van en naar de aarde
en het opsporen, inspecteren
en eventueel vernietigen
van vijandelijke satellieten,
anderzijds een nuttig instru
ment kan zijn voor de ver
sterking van de Amerikaan
se positie in de ruimte: het
vervoer van materieel en
personeel voor de bouw en
het functioneren van een
commando-orgaan en het ac
tief deelnemen aan gevech
ten in de ruimte. In de toe
komst kunnen meerdere
space shuttles een ruimte-
vloot vormen die slag levert
om uit te maken Wie de
ruimte om de aarde en daar
mee de aarde beheerst.
Een mogelijke versterking
van de Amerikaanse militai
re positie in de ruimte, heeft
uiteraard ook gevolgen voor
de verhoudingen binnen de
Navo. Zij leidt op het gebied
van de zorg VMf d. ril
heid tot een grotere afhanke-
lijkheid van Europa ten op-
zi( hte van merika ij n jn
dan niet alleen aangewezen
op dc bescherming van de
Amerikaanse "atoompara
plu" maar ook op die van de
Amerikaanse "ruimtepara
plu I uropa kan op drie
manieren op deze ontwikke
ling reageren: de toenemen
de afhankelijkheid aanvaar
den; pleiten voor deelname
aan het Amerikaanse ruim
tevaartprogramma of probe
ren zelf een machtspositie in
de ruimte op te bouwen.
Gelukkig is het nog niet zo ver
dat wij nu al moeten kiezen
voor een van deze mogelijk
heden. Immers het is nog
niet duidelijk of de groot
machten inderdaad streven
naar een verdere militarise
ring van de ruimte. Een wa
penwedloop in de ruimte: is
namelijk erg kostbaar; bete
kent een verdere aantasting
van de internationale poli
tieke stabiliteit en vormt
een belemmering voor de
ontspanning tussen Oost en
West. Bovendien is deze
wedloop door verdragen al
enigszins aan banden ge
legd. Ik denk in dit verband
aan het verbod van kern
proeven in de ruimte (Ver
drag van 19631 en het verbod
M Nt.iti.nu-ring van kern
wapens in de ruimte (Ver
drag van 1967). Te hopen is
dat Amerika en Rusland hun
politiek beleid richten op
een uitbreiding van deze
verdragen en op de aanwen
ding van hun technologische
mogelijkheden voor een
vreedzaam gebruik van de
ruimte.
