Verdeeldheid in
Poolse partij:
nieuwe spanning
Rachman minder gematigd dan hij ophet oog leek
Samenwerking Bonn-Parijs
blijft op hetzelfde niveau
„Crisis" in
West-Berlijn
toch opgelost
door steun
vier liberalen
Toch Franse kernproeven
WOENSDAG 3 JUNI 1981
BUITENLAND
PAGINA 9
Afgelopen zaterdag pleegden militairen in de havenstad Chittagong in het zuidoosten van Bangladesj
een moordaanslag op president Zia Oer Rachman en probeerden vervolgens in het hele land de
macht te grijpen. De coup is op een mislukking uitgelopen, maar de achtergronden blijven tot nu toe
onduidelijk. Onderstaand wordt het verband uitgelegd tussen deze poging tot staatsgreep en de
onderdrukkingspolitiek die door de voormalige president werd gevoerd.
Het artikel is geschreven door de Bangladesj-groep Nederland bestaande uit mensen die allemaal voor
langere tijd in Bangladesj hebben gewerkt, hetzij voor de Nederlandse regering of voor privé-hulp-
organisaties.
Het vermoorde staatshoofd van
Bangladesj, Zia Oer Rach
man, stond met name in het
buitenland bekend als gema
tigd. Hij zou niet omkoop
baar zijn geweest en zijn ui
terste best hebben gedaan de
bevolking op het platteland
aan een menswaardiger be
staan te helpen. De
werkelijkheid is echter heel
anders.
In de eerste plaats is Zia Oer
Rachman via een staatsgreep
aan de macht gekomen en be
gon zijn bewind met het
naast zich neerleggen van de
eisen die naar voren werden
gebracht door de militairen
die hem steunden. Kolonel
Taher, de man die Zia Oer in
het zadel hielp en die de sol-
datenopstand had geleid,
werd opgehangen na een
schertsproces dat achter de
tralies werd gevoerd.
Intriges en repressie zijn sinds
dien het bewind van Zia Oer
Rachman blijven kenmer
ken. Van een twintigtal po
gingen tot staatsgreep die er
tegen hem zijn ondernomen.
is er één (in oktober 1977)
maar net misgelopen. De af
straffing was uitzonderlijk
wreed: honderden officieren
en soldaten werden in het ge
heim geëxecuteerd.
Harde middelen werden door
Zia Oer niet alleen tegen riva
len of militairen gebruikt,
maar evenzeer tegen groepe
ringen die van onderop uit de
maatschappij in verzet kwa
men. Een bijzonder triest
voorbeeld is het bloedbad dat
in oktober vorig jaar plaats
vond in de gevangenis van de
provinciehoofdstad Khoelna
Een bezetting met als doel
betere materiële voorzienin
gen werd met een slachtpartij
de kop in gedrukt. Ook in an
dere gevangenissen vonden
dergelijke moordpartijen
plaats.
Rechtstreeks verantwöordelijk
is de regering verder voor de
moorden die het afgelopen
halfjaar gepleegd zijn op
groepen arme boeren in de
kuststreken van Bangladesj.
Aanslibbend land valt vol
gens de Bengaalse wet toe
aan landlozen, maar wordt
vrijwel altijd ingepikt door
grootgrondbezitters of het
ministerie van bosbouw.
Protesten worden hardhan
dig onderdrukt. Zo zijn afge
lopen januan 73 boeren die
probeerden zulk nieuw land
in bezit te nemen, met behulp
van de politie omgebracht
Het zwaarst leed de bevolking
uit de heuvels rond Chitta
gong onder Zia Oer's dicta
tuur. Dit gebied, dat grenst
aan de provincie waar de po
ging tot staatsgreep werd ge
pleegd, wordt bewoond door
een twaalftal stammen - een
minderheid van zo n 600 000
mensen op een totale bevol
king van 85 miljoen. In taal.
cultuur en godsdienst
(boeddhisme) onderscheidt
deze groep zich scherp van
de Bengaalse moslims. Histo
risch gezien genoot dit ge
bied een aanzienlijke mate
van zelfbestuur. Tijdens de
Britse overheersing was wet
telijk geregeld dat buiten
staanders zich niet mochten
vestigen in deze heuvels.
De stelselmatige ondermijning
van deze min of meer autono
me stammen is al tientallen
jaren geleden begonnen.
Bengalen gingen de lakens
uitdelen in de visindustne en
in het transportwezen. In
1961 werden 18.000 gezinnen
verdreven toen er een stuw
dam gebouwd werd in de
heuvels rond Chittagong.
Schadeloosstelling hebben
ze nauwelijks ontvangen.
Bengalen afkomstig uit ande
re provincies konden dank zij
de 'medewerking' van ambte
naren land van stamleden in
pikken.
Het cynisme in het bewind van
Zia Oer bleek het duidelijkst
door het op grote schaal her-
vestigen van Bengalen. Naar
verluidt zijn vorig jaar zeker
honderdduizend 'landlozen'
in vrachtwagens van de rege
ring overgebracht naar het
gebied rond Chittagong.
Straatarme Bengaalse gezin
nen worden zo gebruikt om
minderheden te laten ver
dwijnen.
De heuvels rond Chittagong
zijn tijdens Zia Oer Rach-
man's regime volledig gemili
tariseerd. De stammen heb
ben uit zelfverdediging de
wapens opgepakt. Om die
strijd de kop in te drukken,
bevinden zich naar schatting
57 000 regeringssoldaten in
het gebied. Een verhouding
van bijna 1 op 10. Ze terrori
seren de plaatselijke bevol
king en hebben een hele sene
massamoorden op hun gewe
ten.
Er wordt gezegd dat Zia Oer
zich heeft ingespannen voor
ontwikkeling van de land
bouw. Het is waar dat Bang
ladesj de afgelopen jaren
geen acute hongersnood op
nationale schaal heeft ge
kend, maar dit is voorname
lijk te danken aan gunstige
weersomstandigheden. Ame
rika en andere westerse lan
den pompen het land vol met
geld en goederen, de regering
draait daar volledig op Als
die hulp zou stoppen, is het
land binnen twee weken fail
liet. Dat zou voor de platte
landsbevolking. die nog
steeds op de rand van het be
staan leeft, geen verschil uit
maken, maar de elite zou zijn
belangrijkste bron van verrij
king verliezen.
Voor landloze boeren, vrouwen
en stammenminderheden
was generaal Zia Oer bepaald
geen weldoener, doch ook
onder de middenklasse en
stedelijk georiënteerde poli
tieke partijen groeide de on
tevredenheid. Veel beroering
ontstond er onder andere
rondom een „Wet op roerige
gebieden". Deze werd afgelo
pen december ingediend en
zou overheidspersoneel het
recht geven burgers enkel op
verdenking neer te schieten
Dat de minderheidsbevol
king van de heuvels rond
Chittagong hiervan het eerste
slachtoffer zou worden, valt
in de lijn der verwachtingen.
Bangladesj is allang rijp voor
een omwenteling en de re
cente coup kwam dan ook
niet als een verrassing. Men
kan hoogstens teleurgesteld
zyn over het feit, dat de laat
ste poging tot staatsgreep in
feite niet meer was dan een
machtsstrijd tussen hoge mi
litairen Geruchten als zou
den linkse guerrillastrijders
of het bevrijdingsleger van
de stammen bij de staats
greep betrokken zijn ge
weest, lijken ongegrond. De
maatschappelijke basis van
de rebellerende soldaten was
uiterst zwak. Fundamentele
veranderingen vereisen een
hechtere organisatie van de
landloze vrouwen en man-
WARSCHAU (Reuter/AFP/UPI) Na een korte periode van betrekkelijke rust zijn in
Polen de afgelopen dagen de spanningen wederom toegenomen.
Deze vloeien dit keer niet voort uit
de activiteiten van de vrije vak
bond Solidariteit, maar uit de
ontwikkelingen binnen de com
munistische partij zelf. De ver
deeldheid die al enige tijd bin
nen deze partij bestaat is nu
openlijk aan de dag getreden,
waarbij Moskou zich ondubDel-
zinnig geschaard heeft achter die
elementen in de partij die zich
verenigd in het zogenaamde "fo
rum van Katowice" keren te
gen de vernieuwingsgezinde
krachten. Volgens het Poolse
blad "Zycie Warszawy" is het fo
rum uit op een krachtmeting in
Polen en bedreigt het de "socia
listische idealen".
Het was al langer bekend dat de
vernieuwingen die sinds het op
treden van Solidariteit in Polen
zijn doorgevoerd, verdeeldheid
hebben gezaaid in de partijgele
deren, maar volgens diplomaten
in Warschau is zij met de activi
teiten van het forum van Katowi
ce voor het eerst openlijk naar
buiten gebracht. Het lijkt erop
dat de orthodoxe partijleden de
tijd rijp achten om de vernieu
wingsgezindheid in de partij een
halt toe te roepen.
Vooral nu het buitengewone partij
congres, dat in juli zal worden
gehouden, naderbij komt. De al
gemene verwachting is dat dit
congres allerlei democratische
hervormingen zal goedkeuren
die de orthodoxe communisten
een doorn in het oog zijn.
Steun
Bij hun pogingen om deze ontwik
keling te voorkomen, kunnen de
ze lieden in ieder geval rekenen
Hongerstaking
bisschop Tutu
van Z-Afrika
JOHANNESBURG (UPI/ANP) -
De Zuidafrikaanse bisschop
Desmond Tutu is gisteren in
hongerstaking gegaan. Hij wil
namelijk dat de Zuidafrikaanse
autoriteiten het hem in april jl.
afgenomen paspoort teruggeven
zodat hij naar Griekenland kan
reizen om daar een prijs in ont
vangst te nemen. Volgens een
kerkelijke woordvoerder wil Tu
tu zijn actie tot vrijdag volhou
den, de dag waarop hij in Athene
moet zijn om de prijs te ontvan
gen.
De regering in Johannesburg nam
in april het paspoort van Tutu,
secretaris-generaal van de Zuid
afrikaanse Raad van Kerken, af
na een reis van Tutu door Europa
en de Verenigde Staten waar hij
zich sterk maakte voor economi
sche druk op Zuid-Afrika en
voor beëindiging van het apart
heidsbewind.
De Alexander Onassisstichting in
Athene heeft Tutu de prijs toege
kend voor "zijn vooraanstaande
rol in de internationale strijd te
gen rassendiscriminatie en in het
bijzonder voor zijn uitzonderlij
ke moed in zijn eis voor gelijk
waardigheid voor zwart en blank
in Zuid-Afrika".
op de steun van Moskou. Giste
ren werd in een bericht van het
officiële Russische persbureau
Tass, dat gepubliceerd werd in
het partijblad de Prawda, een lid
van het forum van Katowice,
Stefan Owczarz, geciteerd die
verklaart dat de Poolse commu
nistische partij in twee kampen
uiteen is gevallen en geen strate
gie bezit om de problemen van
het land te overwinnen. In het
Tass-bericht wordt gesuggereerd
dat de Poolse partij wordt onder
mijnd door "Revisionisten". De
weergave van de standpunten
Vice-premier
Jagielski
in Moskou
MOSKOU (DPA) - De Poolse
vice-premier Mieczyslaw Ja
gielski verblijft opnieuw in
Moskou. Dit is gisteren in
Poolse kringen in de Sowje-
trussische hoofdstad verno
men. Naar de mening van po
litieke waarnemers vormt de
voortdurende economische
crisis in Polen het hoofdthe
ma van het bezoek.
Jagielski, die sinds het begin
van de Poolse crisis verschei
dene malen naar Moskou
reisde om over hulp van de
Sowjet-Unie te praten, onder
handelde daar in maart van
dit jaar met onder andere eer
ste vice-premier Iwan Archi-
pow.
van de Katowice-groep maakt
duidelijk dat het Kremlin deze
onderschrijft en vreest dat de
Poolse leiders niet in staat of
zelfs onwillig zijn weerstand te
bieden aan verdere hervormings-
De afgelopen weken werd in de
Sowjet-pers veelal de hoop uitge
sproken dat de Poolse commu
nisten een uitweg zouden vinden
uit de crisis. Er werd echter in de
perscommentaren in dit verband
niet direct verwezen naar de
Poolse partijleider Stanislaw Ka-
nia en zijn collega's in het Polit
buro, hetgeen een aanduiding
zou kunnen zijn dat Moskou an
dere mensen op het oog heeft.
En kennelijk zijn dat dan, gezien
het Tass-bericht van gisteren de
Enkele werknemers van een motorenfabriek in het Poolse Sosnowies zijn in hongerstaking gegaan t
vrijheid van politieke gevangenen af te dwingen.
mensen van het forum van Kato
wice. Deze groep bezigt in elk ge
val een taal die Moskou zeker
niet onplezierig in de oren zal
klinken. Zo is het forum van oor
deel van dat de communistische
partij sinds de geboorte van een
onafhankelijke vakbeweging ten
prooi is gevallen aan bourgeois-
liberalisme en anarchistische en
destructieve tendenzen. De
groep meent dat er een revisio
nistische machtsgreep dreigt in
de partij
Zoals het zich nu laat aanzien staat
het forum tamelijk geïsoleerd.
De initiatiefnemers zijn nauwe
lijks bekende partijmensen, die
nooit eerder van zich hebben
doen spreken. Zij lijken alleen
op de steun te kunnen rekenen
van de "apparatsjiks" in de pro
vincie, wier privileges bedreigd
worden door al die vernieuwin
gen die Polen de meest liberale
staat van Oost-Europa hebben
gemaakt.
De activiteiten van het forum zijn
de afgelopen dagen uitgebreid
belicht en gekritiseerd in de
Poolse media. Voorts prak giste
ren het Poolse Politburo zijn ver
oordeling uit over de groep. Vol
gens het Politburo is de opstel
ling van de groep "schadelijk"
voor de eenheid van de partij.
Ondanks een golf van kritiek en
veroordelingen zegt een woord
voerder van het forum van Kato
wice dat zich steeds meer "echte
communisten" bij de groep aan
sluiten. Volgens deze woord
voerder is het pas gekozen Polit-
burolid Gerhard Gabrys de lei
der van het forum. Hij is een
mijnwerker. Een andere naam
die genoemd wordt, m het blad
"Gazeta Krakowska", is die van
Wsievold Woltsjev, een assistent-
hoogleraar aan het wetenschap
pelijk instituut van Silezië
BONN - De Frans-Duitse politieke
consultaties zullen ook onder de
nieuwe Franse president Mitter
rand op oude voet worden voort
gezet (werkbesprekingen zonder
protocollaire omhaal). Aldus re
geringswoordvoerder Becker
gisteren in Bonn na de eerste be
sprekingen tussen de Westduitse
minister van buitenlandse zaken
Genscher en zijn Franse collega
Claude Cheysson. Aan Westduit
se kant was men verheugd dat
Cheysson al zo kort na zijn be
noeming Bonn als eerste consul-
tatiedoel had gekozen.
Belangrijkste punten van de be
sprekingen waren de Europese
vraagstukken, de problemen van
de Derde Wereld en het Midden-
Oosten. Cheysson liet zich vooral
informeren over de Duitse opvat
tingen en te verwachten resulta
ten van de veiligheidsconferen
tie in Madrid. Minister Genscher
maakte duidelijk, dat deze confe
rentie tot een goed einde moet
worden gebracht zonder zich
door Moskou onder druk te laten
zetten. Hij zei verder dat het
Franse voorstel voor een ontwa
peningsconferentie in Europa
door Bonn doelbewust wordt ge
steund „om op dit gebied geen
initiatieven uit handen te ge
ven".
Cheysson kondigde aan, dat
Frankrijk binnenkort een serie
contacten in het Midden-Oosten
zal ontplooien en ook tegenover
de Derde Wereld zijn politiek zal
versterken. Op dit gebied en ook
bij de besprekingen over de
Oost-Westverhouding en de vei
ligheid in West Europa werd.
volgens regeringswoordvoerder
Becker, opnieuw de brede
grondslag voor een Duits-Franse
samenwerking duidelijk beves
tigd.
Voor zijn vertrek had Cheysson
nog een kort onderhoud met
bondskanselier Schmidt. Daar
bij kwamen o.a. de aanstaande
zitting van de Europese Raad in
Luxemburg, de Duit- Kr.m
consultaties in juli in Bonn en de
economische topconferentie in
Ottawa ter sprake.
BONN - De ..regeringscrisis'' in
West-Berlyn is opgelost Vier af
gevaardigden van de rechter
vleugel van de liberale FDP heb
ben de christen-democraat Von
Weizsacker, die op 11 juni tot
burgemeester zal worden geko
zen, hun steun toegezegd De
christen-democraten behaalden
weliswaar op 10 mei by de ver
vroegde verkiezingen voor een
nieuw stadsparlement van West-
Berlijn een daverende overwin
ning op de door een bouwschan-
daal ten val gekomen regerings
coalitie SPD-FDP. maar kwa
men voor een absolute meerder
heid twee zetels te kort
Oppositie
De door de christen-democraten
gekoesterde hoop samen met de
liberalen een nieuwe stadsrege
ring te vormen, werd door een
besluit van de Westberlijnse
FDP te niet gedaan Deze wilden
liever samen met de SPD in de
oppositie blyven. De „alternatie
ve groepen", die meer dan 7 pro
cent van de stemmen binnen
haalden, willen met geen enkele
party samenwerken en alleen op
positie bedryven.
Pas na lang overleg en onder ster
ke druk van het FDP-bestuur in
Bonn. lukte het gisteren vier van
de zeven liberale afgevaardigden
in West-Berlyn ertoe over te ha
len de CDU-burgemeesterskan-
chdaat Von Weizsacker te steu
nen. De ommezwaai van de vier
afgevaardigden is vooral het
werk van FDP-voorzitter en mi
nister van buitenlandse zaken
Genscher. Hij pleitte er nadruk
kelyk voor de christen-democra
ten in West Berlyn „terwille van
de democratie een faire kans te
PARIJS (Reuter) De regering Mitterrand zal de Franse
kernproeven op het Atol Moeroeroa in het zuiden van de
Stille Oceaan hervatten, maar pas na een diepgaande be
studering van het programma. Dit heeft de Franse minis
ter van defensie Charles Hernu gisteren bekendgemaakt.
De Westduitse bondskanselier Helmut Schmidt sprak gisteren ook met de nieuwe Franse
minister van buitenlandse zaken Claude Cheysson (rechts). Diens Westduitse collega Gen
scher was eveneens aanwezig.
De nieuwe socialistische minister
schortte vorige week alle onder
grondse kernproeven in Frans-
Polynesie op, in afwachting van
een grondige studie van het hele
Franse kemwapenbeleid. Hernu
zei niet wanneer precies de kern
proeven worden hervat.
In een verklaring die minister Her
nu gisteren in Parijs uitgaf sefl
hy dat "na de tyd die benodigd is
om de zaak te bestuderen cn in
overleg met president Francois
Mitterrand, kernproeven zullen
plaatsvinden". Naar in Parijs
verluidt heeft die studie al
plaatsgevonden en is Mitterrand
al geraadpleegd. De datum van
de hervatting van de kernproe
ven is echter niet bekend, omdat
deze onder de militaire geheim
houding valt.
Het besluit van de nieuwe Franse
regering om de kernproeven op
te schorten veroorzaakte vongc
week flinke beroering onder con
servatieve politici. Oppositielei
der Jacques Chirac veroordeelde
maandagavond nog het besluit
als een actie "die het defensie-
systeem van Frankrijk in gevaar
brengt". De aankondiging van
Hernu over de hervatting van de
kernproeven ontneemt de ver
trekkende parlementaire meer
derheid m Paftys MD I«II I 11
belangrijkste argumenten in de
komende strijd rond de parle
mentsverkiezingen van 14 en 21
juni.
geven
Waarschuwingen
Of de nu gevonden oplossing van
lange duur zal zyn en of de sa
menwerking „in los verband"
met de christen-democraten ge
volgen zal hebben voor de coali
tiepolitiek van de liberalen in de
Bondsrepubliek, is nog niet te
overzien Het Berlynse model
zou ook in de deelstaat Rynland
Palts tot voorbeeld kunnen die
nen. waar de christen-democra
ten onder minister-president Vo
gel over een kleine meerderheid
beschikken. Eerste contacten
zyn al gelegd. Aan waarschuwin
gen uit kringen van SPD of FDP
voor nieuwe CDU FDP samen
werking is geen gebrek, want dit
zal opnieuw de Westduitse rege
nngscoalitie SPD-FDP belasten
die. met problemen als begro
ting. energiepolitiek, defensie,
het al mocilyk genoeg heeft
Minder vluchten ruimteveer
WASHINGTON (AFP) - De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA
heeft besloten het aantal tot 1985 met het ruimteveer (Space Shuttle) uit
te voeren vluchten terug te brengen van 48 tot 34 Redenen voor het
besluit zyn inkrimping van het budget en een wyziging van de externe
tank van het ruimteveer, zo deelde NAS A-directeur dr Stanley Weiss
gisteren in Washington mos
De externe tank die leeg 35 ton weegt zal dnc ton lichter worden, zodat
het ruimteveer meer vracht kan meenemen Door de technische wyzi
ging kan de tank niet in het tempo worden afgeleverd dat NASA zich
had voorgenomen De externe tank die twee miljoen liter vloeibare
zuurstof en vloeibare waterstof bevat, zit aan de onderkant van het
ruimteveer cn is het enige onderdeel dat na een vlucht met opnieuw
kan worden gebruikt.
