Mark en Maartje: verfrissend boek Lied van schijn, maar zónder wezen Reisverhalen de moeite waard Kans op inpoldering Markerwaard kleiner -flEDZQR Breedsprakerige miskraam Nooteboom Burnier Sendak's "In de nachtkeuken" Sendak WOENSDAG 3 JUNI 1981 PAGINA 11 Van Cees Nooteboom verscheen dit jaar zowel een herdruk van Philip en de anderen, (1955) als een "nieuwe" novelle Een lied van schijn en wezen, die twee jaar geleden in twee afleveringen van Avenue stond. Het is maar de vraag, of het verstandig is een jeugdwerk tegelijk met een overrijp werkje op de markt te brengen. Wat men in Philip en de ande- ren voor lief neemt, vanwege de sfeervolle eerste helft, werkt in de novelle ver moeiend. Een lied van schijn en wezen staat bol van de mo dieuze retoriek; het is een sa- menplaksel van twee babbe lende schrijvers anno 1979 en twee robotachtige verhaalfi guren anno 1879. Niemand doet iets, dat de moeite van het lezen rechtvaardigt. De hele novelle is een breedspra kerige miskraam, die voor de tweede maal voor 't publiek gebracht wordt. Een of twee critici hebben zich uitgesloofd om in deze dode vrucht een filosofische ver handeling over literatuur te zien. Op zichzelf kan dat; als sommige schrijvers nadruk kelijk iets willen zeggen over de liefde, of karbouwenroof, of de Russische samenleving, dan kan Nooteboom best iets zeggen over literatuur - als hij iets te zeggen had. Maar er blijft een verschil tussen een essay en een novelle. Een no velle heeft haar eigen eisen; 't minste is toch wel, dat het origineel is, echte mensen be schrijft en liefst een boeiend verhaal bevat. Dat er tenmin ste een sprankje eigen leven in zit. En dat ontbreekt he laas in Een lied van schijn, zonder wezen. Geroutineerd verhaalt Noote boom over gesprekjes, reis jes, ontmoetinkjes. Patroon tjes worden teruggebreid, lange zinnen worden onder broken, en eindigen vaak in een olijkheidje. Bevangen mensen praten en denken er ondertussen het hunne van. Bulgarije-Turkije-Rome-Sch- openhauer-Goethe-Pessoa-B- orges. Het is riskant, als zwakke schrijvers beroemd heden gaan verafgoden. Nooteboom bezit niet de ge ladenheid en taalbeheersing van bijv. Reve of Hermans, dat hoeft ook niet, als zijn proza maar wat sterker een eigen karakter had. Deze no velle is een voorbeeld van on bezield, tweedehands proza, tot de titel toe. De literaire boodschap is: onmacht. Waagt Nooteboom zich nooit aan aangrijpende tonelen? Jawel, en dan wordt 't melo dramatisch, omdat de schrij ver niet weet, waar hij over praat. Hij haalt zwaarwichtig uit met de zomerse stank van lijken of halfverrotte soldaten die nog met een bajonet in de lege lucht stakenen zelfs ge kloven koppen, waar een zwaard in was blijven steken. Hij rondt 't af met lijken van stof, deftige, domme, belache lijke en halve lijken. Om toch positief te eindigen: het boek is mooi verzorgd, smaakvol van omslag, gezet uit de Wal- baum op 90 grams houtvrij papier. Een decoratie voor een dure slaapkamer. Cees Nooteboom Een nieuw, revolutionair ver anderend tijdperk staat voor de deur volgens de auteur Al- vin Toffler. In zijn boek De derde Golf geeft hij zijn visie op de toekomst. Het wereld beeld zal zich drastisch wijzi gen: het leefpatroon van de mensen, hun werk, gezin en de rol die zij spelen in het maatschappelijk leven. Een nieuwe maatschappijvorm, gebaseerd op het individu, is in opkomst, op gang ge bracht door de 'derde golf zoals Toffler het noemt. Uitg. Veen, 34.50. Bij uitgever Veen is versche nen Het Hartboek van Eve en Barry Lewis. Naast alge mene informatie over de funktie van hart en bloed druk, ook onderwerpen als hartinfarct, cholestorol, de invloed van roken, zwaarlij vigheid, alcohol en stress. Bovendien bevat dit boek ruim 100 'verantwoord sa mengestelde' recepten. Prijs 24,50. Het Nostradamus verraad is de nieuwe thriller van de En gelse schrijver John Gardner. Centraal staan de voorspel lingen van de 16e-eeuwse astroloog Nostradamus die een belangrijke rol spelen tij dens de Tweede Wereldoor log. Uitg. Veen, 19,90. Gard ner is tevens gevraagd de succesvolle serie boeken over James Bond van wijlen Ian Fleming voort te zetten. Zijn eerste poging 007 nieuw leven in te blazen heet Ver gunning verlengd waarin Bond de opdracht krijgt in Schotland een aantal on verklaarbare zaken op te los sen. Uitg. Veen. 19,90. Met voorbedachten rade heet de nieuwe roman van Henri Knap. Evenals het door hem geschreven Boekenweekge schenk van dit jaar vormt de Tweede Wereldoorlog het aanknopingspunt: dit keer gaat het om een wraakactie op een oud-SS-er. Uitg. Else vier, 16,90. Van de Vlaamse auteur Karei Jonckheere verscheen De overkant is hier. een nieuwe gedichtenbundel. Uitg. Else vier, 14,90. In de thriller De Genesis For mule, geschrevendoor Steve Shagan draait alles om een geheime chemische formule in het bezit van de nazi's. Een machtig wapen dat tijdens de laatste dagen van de oorlog spoorloos verdwijnt om 30 jaar later inzet te worden van een verbeten jacht. Uitg. El sevier 29,90. De naam Desmond Bagley zegt liefhebbers van thrillers ge noeg. Bahama Crisis heet zijn nieuwe avonturenroman die zich afspeelt in het Caribi sche zeegebied. Uitg. Else vier 29,90. Nieuw werk van Johan Fabri- cius met zijn verhalenbundel De bruiden in het bad en an dere duistere daden. Uig. Leopold ƒ21,90. De geallieerde konvooien over zee naar het Russische Moer- mansk tijdens de Tweede Wereldoorlog inspireerden de Engelsman Donald Moore tot zijn oorlogsroman Oor logskonvooi P.Q. 63. Deze bevoorradingstransporten van de geallieerden naar hun Russische bondgenoten lie pen via de Noordelijke IJs zee: een helse, ijzige tocht on der constante dreiging van Duitse torpedoboten en slag schepen. Uitg. Veen, 28,50. Christopher Lee, defensiecor respondent van de BBC, geeft in zijn boekje De laat ste tien jaar een beeld van de wapenwedloop tussen Rus sen en Amerikanen. Hij schetst het militair-politiek bedrijf, de talloze onderhan delingen om de produktie van nucleaire en chemische wapens te beperken, de fraaie beloftes, de rol van de NAVO, en de mogelijke ge volgen van een kernoorlog. Uitg. Veen, 29,50. Aanslag op de beul van James Barwick is een roman over de moord op de SS-er Reinhard Heydrich, Hitiers rechter hand. Een deel van het boek is gebaseerd op de realiteit, de rest op fictie. Uitg. Sijt- hoff. 19.90. Mary Higgins Clark maakte naam met thrillers als 'Nancy waar zijn je kinderen' en 'Verbinding verbroken'. On langs verscheen Moord om middernacht dat zich af speelt in een Amerikaans zie kenhuis waar zich dubieuze sterfgevallen voordoen. Uitg. Veen, 22,50. KINDERBOEKEN. Tomte Tummetot is een Zweeds prentenboek, oor spronkelijk uitgebracht in 1960, waarvan eindelijk een Nederlandse (herziene) ver sie is verschenen. Een heel sfeervol geïllustreerd boek over een huiskabouter in een Zweedse hoeve. Uitg. Chri- sotfoor, f 17,50. Verder heeft Christofoor vier jeugdboeken in herdruk uit- gbracht: Koning Havelok door Kevin Crossley-Holland (f 18,50.) Rendiermeisje door Margareth Ruthin (f24,50) De witte eenhoorn door Irme- lin Sandman Lilius (f 16,50) Het koningsteken door Rose mary Sutcliff f 26,50). Andreas Burnier Na Nooteboom viel hèt niet mee aan de nieuwste gedich ten van Andreas Burnier te beginnen. Het bundeltje is niet goedkoop, de verzorging niks bijzonders en de titel Na de laatste keer. Andreas Bur nier is een bekende schrijf ster, die men ooit in Leiden- Zuid kon tegenkomen. Na een paar regels raakte ik geïnteresseerd, ik heb 't in stijgend enthousiasme uitge lezen en herlezen, dankbaar, dat tussen de spuuglauwe tweederangs literaire slemp, die onvermijdelijk, ik weet het, de hoofdmoot van de produktie uitmaakt, toch eens in de zoveel tijd een schrijver of schrijfster ons onmiddellijk bij hart en nie ren grijpt. Wat een ijzerster- ke. warmkloppende bundel. Met indrukwekkende verzen als Twist, Wat is een mens? of Kromme Waal. Het einde van het eerste gedicht: Waar is van de vervlogen nachten mijn confrater? De dromen witter dan de regen zijn neergezegen, nu het later werd dan is verwacht er is geen nacht, maar langs het water slapen de meisjes allerwegen. Wat verrukkelijk na al die keu- telige lolbroekerij, na al dat Vijftiger-gezanik, eindelijk weer eens een eigen stem te horen, van een eersterangs dichteres. Andreas Burnier NA DE LAATSTE KEER, Querido, A'dam 1981 16,50 Cees Nooteboom, EEN LIED VAN SCHIJN EN WEZEN, Arbeiderspers, A'dam 1981, 29,50 De kinderboeken van Burny Bos zijn te vergelijken met die van Dolf Verroen. Beide auteurs slagen er in met be trekkelijk eenvoudige mid delen een boeiend verhaal te schrijven voor kinderen van af 5 jaar. Het kiezen van sim pele woorden die een jong kind kent of zelf kan lezen en daarmee een aantrekkelijk verhaal samenstellen van eni ge kwaliteit, het lijkt zo dood- simpel. In praktijk blijkt dit voor veel schrijvers te veel gevraagd, maar Bos heeft er geen moeite mee. Mark en Maartje is zijn meest recente boek met tien korte verhalen over de alledaagse belevenissen van twee jonge kinderen. Herkenbare situa ties zijn er genoeg in dit boek: het ziekenhuis-eten-de tandarts-de boerderij-spelen- school-verjaardagsvisite. De geijkte onderwerpen, dat wel. De vaardige aanpak van Bos weet ze toch nog iets verfrissends mee te geven. Opvallend is dat de volwasse nen in dit boek voortdurend aandacht hebben voor of be trokken zijn bij de activitei ten van Mark en Maartje. Dat patroon had best wel eens doorbroken mogen worden. Tenslotte staat niet iedere ou- ,der te trappelen om zijn kroost van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat te verma ken. De enige kritische kant tekening bij dit verder uitste kende verhalenboek. De vrolijke tekeningen van Dagmar Stam maken Mark en Maartje ook visueel erg aantrekkelijk. Kleine afge ronde hoofdstukken, korte zinnen, en eenvoudige woor den (meest een- of tweeletter grepig) weten te verpakken in verhalen die óók nog leuk zijn om te lezen. Dat is knap. Op schrijvers als Burny Bos kun je niet te zuinig zijn. Mark en Maartje, uitg. Holke- ma en Warendorf, 16,50. ln de wereld van de illustrato ren neemt de Amerikaan Maurice Sendak een bijzon dere plaats in. Hij begon met het maken van tekeningen bij het werk van anderen. La ter schreef en illustreerde hij zijn eigen verhalen. Zijn prentenboeken bevatten veel autobiografische gegevens. Herinneringen aan zijn jeugd in Brooklyn, zijn vroeg ge storven vriendinnetje Rosie, de liefde voor zijn hond Jen ny. Ook is Sendak sterk beïn vloed door tekenfilms van Walt Disney. Met name diens creatie Micky Mouse heeft Sendak altijd bijzonder ge fascineerd. Dat blijkt wel uit zijn oorspron kelijk in 1970 verschenen prentenboek 'In the night kit chen'. In dit boek. nu door Ploegsma vertaald op de Ne derlandse markt gebracht, speelt het jongesje Mickey een hoofdrol. Aanleiding tot het maken van In de nacht keuken vormde een jeugdhe rinnering van Sendak. Als kind las hij over bakkers die 's nachts in de keuken ('in de nachtkeuken' dus brood en koek bakken, terwijl ie dereen slaapt. Dit gegeven heeft hij in een prentenboek uitgewerkt. Centraal staat het jongetje Mic key dat niet in slaap kan ko men. Hy valt uit zijn bed, ver liest zijn pyama en rolt poe delnaakt in de nachtkeuken, precies in de gereed staande beslagkom. Drie Oliver Har- dy-achtigc koks hebben niks in de gaten en schuiven de in deeg gehulde Mickey in de oven. De jongen ontsnapt, kneedt een vliegtuigje van brooddeeg en helpt de koks een handje by het klaarma ken van het deeg. Tenslotte belandt hy doodmoe maar voldaan in zijn bed. De vorm die Sendak aan dit fantasieverhaal geeft is bui tengewoon. Het is een bonte mengeling van grapjes met namen en voorwerpen die verwijzen naar Sendak zelf. Potten, pakken, flessen en voorraad blikken in de nacht keuken hebben verlichte ra men en dragen opschriften uit jeugdherinneringen van de illustrator. Daarmee geeft Sendak aan dat illustreren voor hem meer is dan alleen maar wat plaatjes maken. In zijn prentenboeken (In de nachtkeuken maakt deel uit van een drietal bij elkaar aan sluitende boeken) wil Sen dak gevoelens en emoties als angst, verveling, teleurstel ling en woede naar voren brengen om kinderen te hel pen daarmee om te gaan Tien jaar geleden rezen er in de Verenigde Staten bezwaren tegen In the Night kitchen. Al op de eerste pagina's ver liest Mickey zyn nachtkle ding en vervolgt naakt zyn avonturen. Dat ging de preut se Amerikanen te ver. Mo menteel geen enkel pro bleem, lijkt me. In de nachtkeuken, 19,90, uitg. Ploegsma Je mag je afvragen wat nu exact de taak is van de sa mensteller van een bundel verhalen en/of gedichten van andere auteurs. Wordt hij dik betaald en zo ja, waarvoor precies? Hugo Raes staat vet vermeld als samenbrenger van "verhalen en gedichten van bekende Noord- en Zuid nederlandse schrijvers" met als thema en titel "Reizen, trekken, zwerven". Ik stel mij voor dat Raes allerhande boekjes, bundels en manus cripten ingetuurd heeft om vervolgens zijn persoonlijke voorkeur te laten prevaleren. Waarop die voorkeur vervol gens gebaseerd is weet ik niet, want de samensteller heeft zorgvuldig vermeden dit reis-, trek- en zwerfboek van een inleiding of toelich ting te voorzien. De achterflap geeft als gebrui kelijk maar geringe informa tie. De bloemlezing is kenne lijk o.m. samengesteld van wege een feestje van de Vlaamse jeugdherbergcen trale met als gedachte: "Tochten door onherbergza me streken, lange zwerftoch ten en ontdekkingsreizen naar alle mogelijke landen en uithoeken van onze aarde zijn mogelijk geworden, zelfs voor onbemiddelde en jonge mensen die via het interna tionale netwerk van jeugd herbergen aan hun trekken komen." Los van de waarheid van deze uitspraak in economisch moeilijke tijden, een lofwaar dig idee om er de uitgave van een reisverhalenboek aan vast te koppelen. Bovendien is het een buitengemeen aar dig boek geworden - juist om die reden had ik graag wat meer omtrent het hoe en waarom van Raes zelf willen vernemen. "Reizen, trekken, zwerven" bevat zo'n 44 verhalen en ge dichten over ervaringen, ont moetingen en bezienswaar digheden in binnen- maar vooral ook in (verre) buiten landen. Een aantal zaken valt op Zo zijn er kennelijk maar wei nig vrouwelijke auteurs die zich ver van huis en fornuis begeven, want van maar drie schrijfsters is een bijdrage opgenomen; niet onvermake lijke en bepaald ironische verhalen van Alcida Leeu wenberg (Frankrijk), Lizzy Sara May (met het 2CV-ver- haaltje "Kip ik heb je") en Mischa de Vreede die allerlei reis-ellende in Griekenland en Friesland beschrijft. Hier valt een tweede aspect op. Je zou verwachten dat deze jeugdherberguitgave de vreugde van 't reizen zou be nadrukken, schone in- en vergezichten, fraaie kleurig gepenseelde landschappen en wat al niet. Niks daarvan, vindt Mischa (en met haar ve le collega's in deze bundel): "Vannacht bedacht ik dat ik eigenlijk helemaal niet houd van vakantie. Oorlog is erger, maar het lijkt er soms wel wat op. Alles is anders en je zekerheden vallen weg. Als je thuisblijft, moet je je melk man, je slager en je andere re laties missen en als je weg gaat, weetje al helemaal niet wat je te wachten staat." En zo is het. Allemaal thuisblij ven dit jaar en genieten van zon (flatbalkon op 't noorden) en regen (voor wie een grote tuin op het zuiden bezit). Een derde punt: de gedichten. Leuk bedacht van Raes om de verhalen met aardige reis- poézie af te wisselen. Niet te veel en niet te lang gelukkig, al hoeft Schierbeek's privé- wauwel voor mij niet; maar daar staan de rollende, gol vende dichtregels van Slauerhoff s "Spaansche kust" dan wel weer tegen over: 't Schip heeft mij om de wereld voortgebracht: !Het trok, staag varend bij dag en nachtjEen strakke lijn door ronde oneindigheid J Door eindeloos effen rutschen bege leid". Prettig is ook dat ongeveer de helft van de literaire vakan- tiebijdragen niet 'eerder in boekvorm verschenen is (wel in tydschriften?); bekende verhalen als van Biesheuvel, Brakman, Jef Geeraerts of Kees van Kooten ("Een kof fer met poep" is altijd een succesnummer) zijn goed ge noeg om nog 's te herlezen, maar de nieuwe heb ik 't liefst. Tot de laatste categorie behoren de dne eerder ge noemde damesreisavoptu- ren, maar ook leerzaam en toch (meestal uiterst) amu sant werk van Femand Au- wera, Rudolf Geel ("met zijn wat zure "Drie varlanties op het reizen"), Wim Hazeu. Jan Gerhard Toonder, Piet Valk man e a Het is moeilijk om favorieten uit Ie kiezen, na zoveel im pressies gelezen te hebben wil 't geheugen nog wel eens falen, maar mij zijn vooral "Cherokee" van Ben Borgart en "Tussenlanding in Suri name" van Bouke Jagt beval len; het eerste een verslag van een roekeloze kanotocht door de Biesbosch, het twee de een kleurige, spannende èn komische vertelling over een heer die verhitte pogin gen doet émdelyk een vlieg tuig te pakken te krijgen om ons voormalig wingewest maar te kunnen verlaten. Reizen, trekken, zwerven, ver halen en gedichten van be kende Noord- en Zuidneder landse schrijvers, samenge bracht door Hugo Raes. Uitg. Elsevier Manteau, Antwer pen/Amsterdam 1981, 24,90. ROB VOOREN KNVB akkoord met contract Jeliaskov ZEIST - Het ministerie van so ciale zaken kan van de Stich ting Arbeidszaken KNVB een positief advies verwach ten met betrekking tot Feye- noords verzoek de Bulgaarse international Jeliaskov een werkvergunning te verlenen. Het advies geldt voor één sei zoen. „Doorslaggevend argument was voor ons dat er momen teel in Nederland en ook in de andere EG-landen geen vergelijkbaar aanbod is", lichtte Joop van der Klink vanochtend het standpunt van de Stichting Arbeidsza ken toe. „Voor ons zelf heb ben wij een beperking inge bouwd in de zaak-Jeliaskov, want we willen de situatie per jaar bekijken. Het minis terie van sociale zaken staat het overigens vrij met ons ad vies te doen wat het wil. Maar meestal wordt onze zienswij ze gedeeld". Voorzitter PvdA ziet niets in waakhond HILVERSUM (ANP) - PvdA- voorzitter Max van den Berg ziet niets in een "zelfstandige club" binnen de partij die bij de frma- tie gaat bewaken wat er aan de kiezers is beloofd. Hij zei dit gisteravond voor de tele visie in NCRV's actualiteitenru briek "Hier en Nu" als reactie op de vorming van de werkgroep "socialistische politiek". Deze groep wil er voor zorgen dat de Partij van de Arbeid by de for matie-onderhandelingen voor een nieuw kabinet geen compro missen sluit wat betreft de zoge naamde strijdpunten. Volgens Van den Berg is het partij bestuur het enige juiste orgaan om te bewaken wat aan de kie zers is beloofd. Hij zei het verder terecht te vinden dat PvdA-frac tieleider Den Uyl gezegd heeft, dat over die strijdpunten wel te praten is. "Ik wil geen dictaten op tafel leggen", aldus Van den Berg. DEN HAAG (ANP) - De Vereni ging tot Behoud van het IJssel- meer ziet de kans dat de regering overgaat tot inpoldering van de Markerwaard afnemen, vooral nu het kabinet sinds de verkie zingen zijn meerderheid kwijt is. Bovendien heeft D'66, die zich al heel lang en zeer nadrukkelijk te gen de plannen tot inpoldering heeft verzet, spectaculair gewon nen. "Naar het zich laat aanzien zal in de nu gekozen Tweede Ka mer geen meerderheid gevonden kunnen worden voor een besluit tot aanleg van de Markerwaard", aldus Winfried Janssen, voorzit ter van de vereniging Toch is de vereniging wat voor zichtig met haar optimisme, om dat zij het niet uitgesloten acht dat de Markerwaard in het poli tieke spel als wisselgeld kan gaan fungeren en eventueel wordt ingeleverd om andere za ken binnen te halen. De polder zou ook nog als partijpolitiek prestige-object kunnen gaan die nen, zo meent de voorzitter. Ernstige kritiek heeft de vereni ging overigens op de regerings nota "de ontwikkeling van het Markerwaardgebied" die zich al leen maar toespitst op inpolde ring. Over alternatieve gebruiks- vormen van het IJsselmeer wordt niet gesproken, zo luidt het commentaar van de vereni ging, die vindt dat inpoldering afgewogen moet worden tegen mogelijk andere toepassingen van de waterplas. De vereniging staat op het stand punt dat de huidige problemen van ruimtegebrek en overbevol king niet kunnen worden opge lost door de drooglegging van het meer By voortzetting van het ruimtelyke beleid van de overheid, waarbij jaarlyks 130 vierkante kilometer landelijk ge bied wordt onttrokken ten be hoeve van stedelyke functies, zou de landwinning met 410 vier kante kilometer gauw zijn uitge put. De problemen moeten vol gens de voorzitter op het oude land worden opgelost. Van een reele keuzemogelijkheid is by de planologische kernbe slissing geen sprake, klaagt de vereniging. De overheid moet naast het plan tot inpoldering een alternatief beheersplan voor het gehele IJsselmeergebied op stellen Daarom zal de planologi sche kernbeslissing opgeschort moeten worden en de inspraak procedure, die 15 juni eindigt, met anderhalf jaar verlengd moe ten worden. Daarna kan de Tweede Kamer op grond van alle bezwaren die de bevolking in middels heeft aangedragen, een definitieve beslissing nemen. De vereniging doet daarom een be roep op de Raad van Advies voor Ruimtelyke Ordening dit te ver wezenlijken. Reddingsactie Gronings ijshockey GRONINGEN De spelers van de voormalige yshockeys- tichting Snickers hebben in Groningen een reddingsactie op touw gezet om topyshoc- key in het stadspark te kun nen blyven spelen. Gesteund door de Canadese spelers en de Nederlandse Canadezen zyn de Groninger spelers al een week bezig om een nieu we stichting in het leven te roepen De yshockeycrs wil len zich zomaar niet neerleg gen bij het opdoeken van het Groninger topteam. Captain Johan Toren heeft al mensen in principe bereid gevonden om in een nieuw bestuur te stappen, terwijl «r ptetint n zijn om op korte ter mijn sponsors te vinden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 11