Opkomst
en onder
gang van
Boeren
partij
lob
U KUNT NU
STAATSLOTEN
KOPEN.
Veel Spanjaarden willen terug
Reportage
Efln n
"Boer" Koekoek, een politiek verschijnsel
Rapport: ook voor Nederland van belang
Verlies van 125 banen in metaal
DINSDAG 2 JUNI 1981
VARIA
PAGINA 15
Door Henk Dam
DEN HAAG (GPD) -
Het was lachen toen
Koekoek in 1963 bij de
koningin moest ko
men, omdat hij met
drie zetels in de Twee
de Kamer was terecht
gekomen. „De konin
gin vroeg of ik koffie
wilde. Ik zei: Koffie?
Alstublieft majesteit.
Met veel melk en niet
veel suiker".
Maar de politiek corrum
peert, een beetje. Over het
plaatje dat hij in 1974 sa
men met Vader Abraham
maakte („Koekoek, koe
koek, ja, Joop krijgt voor
z'n broek") zei hij al: „Het
is een nummer met in
houd. Op eenvoudige,
doeltreffende manier zeg
ik dat ik het niet eens ben
met de huidige politiek
van de regering. Daar heb
ik veel leden mee gewon
nen."
De Haagse taal heeft Hendrik
Koekoek, de hoekige zoon
van een Drentse pluimvee
houder, toch ook weer niet
helemaal onbesmet gelaten,
dat blijkt wel uit boven
staande politieke verkla
ring. Slechts zelden was dit
geluid echter de laatste ja
ren nog in 's lands vergader
zaal te horen.
Sherry
Toch was hij veel in Den Haag.
Via de intercominstallatie
luisterde hij dan naar de de
batten. In de buurt de fles
sherry die hij, naar het ge
rucht in de wandelgangen nu
al jaren wil, gelijkelijk met
een fles water verdunde. Uit
zuinigheid.
Als het 's avonds etenstijd was,
zag men hem door de gangen
naar het kamer-restaurant
sloffen. Daar stond het glaas
je chocolademelk al klaar.
Dan weer terugsloffen. Een
man die veel heeft meege
maakt. dat zag je zo...
Het is dus afgelopen met de
Boerenpartij. De partij die
het tot verbazing van velen
toch nog 18 jaar lang in de
Tweede Kamer heeft uitge
houden, is exit. Voorgoed af
gereisd naar de Grazige Wei
den. De 69-jarige Koekoek
kan voortaan zijn groene
Mercedes op het erf van zijn
boerderij in Bennekom laten
staan.
Hendrik Koekoek, een ver
schijnsel in de vaderlandse
politiek. Een door en door ei
genwijze Drent, een gelijk
hebber zonder weerga, en
een autocraat. Een hadjeme-
maar. De perfecte anti held.
Een in wezen anti-democrati
sche alleenheerser. En inder
daad: ook een man die veel
heeft meegemaakt.
Want het verhaal van de Boe
renpartij is een verhaal van
rellen, opstootjes, blunders,
veel, veel ruzies, splitsingen,
beledigingen, rechtszaken.
Met steeds als centrale fi
guur: Hendrik Koekoek, de
b. ier die de politiek inging.
Dat gebeurde officieel in 1958,
toen Koekoek zijn partij bij
de Kiesraad liet inschrijven
met het oog op de kamerver
kiezingen een jaar later. Ver
kiezingen die hem 39.500
stemmen opleverden, net en
kele honderden rode hokjes
te weinig voor een zetel.
Zijn voorgeschiedenis: gebo
ren 12 mei 1912 in Holland-
sche Veld, bij Hoogeveen.
Z'n vader had een kippenfok-
bedrijf, en omdat vele han
den nu eenmaal licht werk
maken, kreeg Hendrik Koe
koek na de lagere school een
opleiding tot pluimveeselec
teur. Dank zij een cursus ver
wierf hij zich ook nog enige
elementaire kennis van han
delscorrespondentie, boek
houden en landbouworgani
satie.
Om scholing heeft Koekoek
zich nooit erg druk gemaakt.
Sterker, als hij eens in een
boek begon, leidde dit al
spoedig tot conflicten tussen
gedrukte tekst en consu
ment. In een interview: „Nee,
boeken heb ik nooit gelezen.
Vroeger wel eens gepro
beerd. Als ik tien bladzijden
uit had, kwam ik tot de ont
dekking dat er niks van waar
was wat er stond. Ik wil me
niet voor de gek laten houden
en daarom lees ik geen boe
ken."
En zo is dat. Koekoek wilde - en
wil - zich niet voor de gek la
ten houden. Daarom stapte
hij in 1955 uit de CHU („Ze
hielden me daar voor 't lap
je"), en daarom had hij ook
zo'n afkeer van het in 1954
opgerichte Landbouwschap.
Want daar belazerden ze ook
de kluit, vond Koekoek.
Wat was namelijk het geval?
Toen de boeren vanaf 1955 de
verplichte contributie aan
het Landbouwschap moes
ten betalen, weigerde Koe
koek. Net als vele kleine an
dere boeren, die in het schap
een bedreiging zagen van
hun bezit en vrijheid als on
dernemer.
Het Landbouwschap was er ge
komen om de landbouw be
ter te structureren. Slechts
door verregaande mechanisa
tie zouden de Nederlandse
boerenbedrijven kans heb
ben de buitenlandse concur
rentie het hoofd te bieden.
Bij deze herstructurering was
voor de staat een hoofdrol
weggelegd, en moesten oude
boerentradities wijken.
Koekoek weigerde en bleef
weigeren contributie te beta
len. Toch kreeg collega-boer
H.C. Everhardus uit Holland-
sche Veld op 14 maart 1960
een brief van het Landbouw
schap waarin stond: „Wij
kunnen u meedelen dat de
bewering van de heer Koe
koek, dat hij nog nooit iets
voor het Landbouwschap
heeft betaald beslist on-
Oorlog
Vanaf dat moment was het
open oorlog tussen het Land
bouwschap en Koekoek, die
over deze brief smalend zei:
„Natuurlijk is er niets van
waar. Dit heeft alleen de be
doeling boer Everhardus
over te halen tot tekenen."
Open oorlog dus, en dat bleek
in de lente van 1963. Het
Landbouwschap was tot de
conclusie gekomen dat er nu
maar eens een voorbeeld
moest worden gesteld aan de
wanbetalers. De bezittingen
van drie boeren te Holland-
sche Veld die hardnekkig
weigerden te betalen, zouden
in het openbaar worden ver
kocht.
Berend Niimeijer, Klaas Hart
en Danil van der Sleen
zouden hierdoor de martela
ren worden, die de Boeren
partij nodig had om groot te
worden. Want er kwamen
woeste gevechten aan te pas.
alvorens de drie boerderijen
konden worden ontruimd.
Rijkspolitiemannen met
gummistokken, traangas-
bommen, klewangs en kara
bijnen, dat was lang niet in
ons land vertoond, laat staan
in het land van Bartje.
En Koekoek gaf het ene inte-
riew na het andere, waarin hij
krijgslustige taal uitte als: „Ik
ga door tot het einde. Tot het
bittere einde. Al raak ik mijn
koeien, mijn geld en mijn
boerderij kwyt: ik blijf neen
zeggen tegen het Landbouw
schap."
En: „Men heeft mij verweten
dat ik propaganda wil maken
voor de verkiezingen, maar ik
doe dat toch niet? Het Land
bouwschap zet die mensen
van de boerderij af. Natuur
lijk is het een schitterende
propaganda voor ons. Men
zal eens zien hoeveel kamer
zetels wij veroveren..."
Inderdaad, dat bleek spoedig.
Tot schrik en afkeer van de
gevestigde parlementaire
krachten behaalde de Boe
renpartij in 1963 drie zetels in
de Tweede Kamer. Die geves
tigde krachten lieten geen
kans onbenut „die domme
boeren" onderuit te halen.
Al gauw werd duidelijk dat af
katten toch niet helemaal de
juiste tactiek was. Sterker:
hoe meer intellectuele dou
wen Koekoek te verwerken
kreeg, hoe beter het voor
hem was. Een niet onaanzien
lijk deel van ons volk genoot
daarvan Het Koekoek-effect
(de Hollandse variant van het
underdog-effect) was gebo-
Tientje
Prachtige redevoeringen hield
hij in die dagen. Zoals: „Voor
elk tientje krijgen we maar
een gulden terug, want ze
moeten d'r beter van worden.
Waarom gaan ze zich anders
met ons bemoeien? Want zo
is 't toch? Je gaat je je er niet
mee bemoeien als je d'r niet
wijzer van wordt. Zo is het
toch een keer in de wereld?
Je bemoeit je d'r mee om er
wijzer van te worden. Als je
d'r niet wijzer van wordt, dan
bemoei je je d'r niet mee."
Maar juist door het succes be
gon zich iets als paniek af te
tekenen. Toen hij bij de sta
tenverkiezingen drie keer zo
veel stemmen kreeg als bij de
kamerverkiezingen, wist hij
het ook niet meer. Waar
moest hij in vredesnaam kan
didaten vandaan halen voor
al die gemeenteraden waar
hy in zou komen?
Boerenslimheid redde hem uit
dat probleem. In kranten
werden advertenties ge
plaatst teneinde voldoende
namen op de lijsten te krij
gen. De gemeenteraadsver
kiezingen van '66 werden het
onbetwistbare hoogtepunt
voor de Boerenpartij, die 8.8
procent van de stemmers
achter zich wist te krijgen.
Dat was goed voor 333 raads-
zetels in den lande.
Maar er was iets gebeurd. Om
dat de Boerenpartij domweg
te weinig kader had voor alle
vertegenwoordigende func
ties die deze Gideonsbende
in de schoot waren gevallen,
kregen allerlei louche figuren
met bedenkelijk rechtse sym
pathieën ook een kans. De
verloedering van de Boeren
partij begon van binnenuit.
Klap
Een daverende klap, uitgereikt
op Prinsjesdag '66 door de li
berale senator ir. J. Baas,
luidde de ondergang in. De
gene die Baas' vuist op het
rechteroog kreeg, was de
boerensenator ir. H. Adams.
Baas had opmerkingen ge-
maakt over het oorlogsverle
den van Adams.
Dat bracht Adams ertoe Baas
in de koffiekamer een „pro
leet" te noemen. Met de
rechtse directe van Baas als
resultaat. Adams, die zijn
bneven met „Heil Hitier"
placht te ondertekenen, was
niet de enige oud-nazi in de
Boerenpartij. De fout du-
Koekoek nu maakte, was dat
hij Adams te lang de hand bo
ven het hoofd hield.
Enkele maanden later verloor
Koekoek een kort geding van
het WD-kamerlid mevrouw
Van Someren-Downer, van
wie hij had gezegd dat zy
voor de oorlog lid van de na
tionaal-socialistische jeugd
storm was geweest. Dat klop
te niet, zoals de rechter al
gauw vaststelde, maar Koe
koek zei: „Ik bied deze me
vrouw geen excuses aan
want ze is zelf een grote bele-
digster."
De Boerenpartij was over zyn
top heen. maar haalde in 1967
toch nog zeven zetels in de
Kamer Lang zouden die ze
ven BP'ers de eenheid niet
handhaven Al in juni 1968
splitsten zich vier boeren af
onder leiding van Harm sen
Idle zijn poep later Binding
Rechts zou noemen)
Dat leidde tot fascinerende dis
cussies in de Kamer. Zo zei
het Koekoek-getrouwe ka
merlid Nuyens over de vier
opposanten „Nu zie je eens
wat ervan komt als je een aap
leert klimmen. Ze gaan je
met kokosnoten gooien En
Harmsen en de zijnen klaag
den op hun beurt luid over de
dictatoriale trekken van boe
renleider Koekoek.
Na een kleine opleving (in '73
keerde de Boerenpartij met
drie zetels terug in de Kamer)
ging het in '77 deflniti. i i
De kranten stonden weer bol
van de verhalen over wat het
geroyeerde BP-kamerlid Vic
tor A Honig van den Bossche
noemde „De puinhoop ge
naamd Boerenpartij
Want wat bleek er was fraude
gepleegd met de stembriefjes
voor de kandidaatstelling
voor de Tweede-Kamerver
kiezingen van dat jaar En bo
vendien: waarom wilde Koe
koek nooit inzage geven in de
financiën van de party7 Wat
was er gebeurd met de 25
procent van het inkomen die
alle kamer-, staten- en ge
meenteraadsleden moesten
afstaan aan de partij7
Koekoek volgde zyn beproefde
tactiek: hy royeerde de her
rieschoppers. en bleef daar
mee in '77 als eenling over.
Geëindigd zoals hy begon
nen was Daar kwam nog by
dat hy zich in zyn kwaliteit
van landbouwer enige pro
blemen op de hals haalde.
Juist.'zijn pony's.
Koekoek, die volgens buurtbe
woners zyn drie pony's we
kenlang niets te eten en te
drinken gaf, gebruikte de
zendtyd voor politieke party
en op de radio ervoor om de
kiezers eens haarfljn uit te
leggen hoe dat nu wel zat,
met z'n bi
Hy sprak, in zyn eigen onna
volgbare taal ..Nu gaat het er
alleen om. dames en heren,
dat ze my dus zoals ik in het
begin al zei. dus willen be
smeuren en ondermynen,
nou het vertrouwen afnemen,
en hoe doen ze dat? Via die
ren, en dat moet er dan toe
leiden dat dus u eigenlijk dui
delijk gemaakt wordt dat ik
niet goed voor dieren ben."
Niet thuis
Deze zelfverdediging vermocht
niet meer baten. Dat hy au
gustus vorig jaar de krant
haalde omdat hij op een
groep voor zyn huis demon
strerende studenten van de
Landbouwhogeschool zou
zijn ingereden, deed er al niet
eens meer toe. Exit Boeren
partij
Dat voelde de leider fijn aan,
toen hy maart van dit jaar de
naam van zyn schepping ver
anderde in Rechtse Volks
Party, een naam waarachter
dinsdag niet meer dan 17 555
kiezers het hokje hebben
rood gemaakt
Koekoek heeft in ieder geval
bij de laatste verkiezingen
nog voor het mooiste stukje
tv van de avond gezorgd Niet
gauw zullen we de beelden
vergeten van die NOS-repor-
ter voor Kockoek's dichte
deur met achter het raam dat
miniscule briefje ..NIET
THUIS
ADVERTENTIE
neclerlani
slabeniJ
t
-
Verkoopadressen in de Gouden Gids. Per giro spelen
kan ook. Bel voor informatie: 070-469647
MÉÉR KANS IN DE STAATSLOTERIJ.
DEN HAAG (ANP) - In to
taal willen 332 Spanjaar
den in Nederland met hun
meer dan duizend naaste
familieleden terug naar
hun vaderland. Ze
werken, soms al jaren, aan
concrete plannen voor
hervestiging.
De plannen behelzen dertien coö
peratieve projecten en 41 minder
omvangrijke ondernemingen,
voor het overgrote deel voor één
gezin. De plannen kunnen alleen
slagen als ook de Nederlandse
overheid met geld over de brug
komt.
Voetbal - In het toernooi om de
Spaanse beker is Real Madrid in
de kwartfinale uitgeschakeld
door Gyon dat met 2-3 won. Bar
celona won met 3-1 van Rayo
Vallecano en plaatste zich bij de
laatste vier.
Voetbal - In een kwalificatiewed
strijd voor Spanje heeft Para-
quay in Asuncion met 3-1 gewon
nen van Ecuador.
Dit blijkt uit het rapport dat de
Stichting Remigratie Spanjaar
den (SRS) heeft opgesteld. Ze
wil hiermee bereiken dat de her
vestiging een plaats krijgt bin
nen het minderhedenbeleid in
ons land. Daarbij is ervan uitge
gaan dat verantwoorde terug
keer in het belang is van de be
trokken Spanjaarden en van de
Nederlandse samenleving.
Terugkeer van 1400 Spanjaarden
betekent verlichting van de druk
op de sociale voorzieningen, de
sociale infrastructuur en op de
arbeidsmarkt. Onmiddellijk ko
men 500 arbeidsplaatsen vrij. De
vraag naar nog eens 500 arbeids
plaatsen binnen vijf jaar voor de
tweede generatie vervalt.
Daarnaast komen er meteen 250
woningen beschikbaar en zijn er
in de naaste toekomst geen 400
nodig voor de tweede generatie.
Ondersteuning van terugkeer
projecten ziet de SRS dan ook al
lerminst als een wereldvreemde
liefdadigheid.
In de jaren '75-'80 keerde meer dan
27 procent van de Spanjaarden
die in de kop van Noord-Holland
werkten, definitief naar Spanje
terug. De terugkeer was uitzicht
loos. De by de SRS bekende
Spaiyaard die bewust aan terug
keer werkt, werkt gemiddeld
twaalf jaar in ons land, is gemid
deld 38 jaar, gehuwd, heeft iets
meer dan twee kinderen. Een op
de zeven heeft gemiddeld ook
vier jaar in andere Westeuropese
landen gewerkt.
Als redenen voor terugkeer wor
den genoemd: opvoeding van
kinderen (80 percent), onduldba
re scheiding van rest van familie
(40), heimwee (10), ziekte vrouw
(12), psychische problemen
vrouw (13), ziekte kinderen (4),
klachten over voeding en kh
maat door de man (16) discrimi
natie (28).
Uit de gegevens van de SRS is niet
op te maken, dat de Spanjaarden
met remigratieplannen een a par
te groep vormen binnen de
Spaanse populatie in ons land
Alleen zyn er wat meer mensen
onder, van wie het gezin (weer)
in Spanje woont da Mmmh
komen voor 80 percent uit het
gebied van de stichting buiten
landers "Peregnnus" in Bever
wyk. waar SRS een jaar geleden
is opgericht
Ze ontstond om Spanjaarden te be
geleiden die terugkcerplannen
koesterden. Ze is een zelforgani
satie van Spaanse gastarbeiders
Ze vindt terugkeer niet alleen
een vrome wens maar ook een
onvervreemdbaar recht. De Ne
derlandse en Spaanse overheden
zyn verplicht goed geplande re
migratie mogelyk te maken, al
dus het rapport
DRUNEN (ANP) - Bij de metaal
bedrijven Alcoa en Lips in Dru-
nen moeten in totaal 125 banen
verdwijnen Dc directies hebben
dat de vakbonden gisteren mee
gedeeld.
Alcoa heeft een gczondmakings-
plan opgesteld om het bedrijf uit
de rode cijfers te halen Hoofd
punten daarvan zijn verbetering
van het machinepark en verbre
ding van het produktie-assorti-
ment. Daarnaast zal worden ge
stopt met de verliesgevende acti
viteiten in dc afdeling bouwpro-
dukten en zullen de ondersteu
nende diensten worden samen
gevoegd. In totaal kost die opera
tie ongeveer 75 banen By Alcoa,
dat zich bezighoudt met alumi
niumproduktcn werken byna
800 IBCBMB
By het metaalbedrijf Lips kampen
de afdelingen koperen buizen en
verstelbare schroeven bed ryf
met verliezen. De directie wil
daarom proberen de kostprijs te
verlagen door het aantal werkne
mers dat niet direct by de pro-
duktie betrokken is te beperken.
Daardoor zouden veertig tot vyf-
tig arbeidsplaatsen verloren
gaan. Bij Lips zyn ruim duizend
mensen in dienst. De vakbonden
hebben afwachtend op de sane
ringsplannen van Alcoa en Lips
gereageerd. Distnctsbestuurder
A Verhoeven van dc Unie BLHP
vindt dat d«- .lellen bet. r
moeten worden onderbouwd Al
le vakorganisatie- /ijn het er
over eens dat gedwongen ontsla
gen zoveel mogelyk moeten wor
den voorkomen
