Rainer Fassbinder
op Hollywood-toer
Uk. ''Hllli, 'i
De olifantman
indrukwekkend
door soberheid
Scherpe visie
van Resnais
Ai', ''lli,. 'i|
r ,n®'" v
r ,mr „mr
r j\r ,mr
"Vrijdag de
Dertiende:"
onsmakelijk
LAK-Cinema
met Japanse
filmnacht
Menselijk gedrag ontleed
fRIJDAG 29 MEI 1981
llliu 'N
Lili Marleen; regie: Rai-
ner Werner Fassbinder;
hoofdrollen: Hanna Schy
gulla, Giancarlo Giannini
en Mel Ferrer; theater:
I Trianon, Leiden; 16 jaar
liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii
Joseph Goebbels noemde het
"een sentimenteel liedje met
een dodemansgeur", maar
Adolf Hitler was dat niet met
hem eens. Net zo min trou
wens als al die soldaten van
de Noordkaap tot Afrika. Of
zoals de legende wil: als radio
Belgrado Lili Marleen draai
de, dan hield de Tweede We
reldoorlog drie minuten op.
Niet voor niets wordt Lili
Marleen in de gelijknamige
film, die deze week in Neder
landse première ging, het
boegbeeld van het Nazi-regi
me genoemd. Dat was het
ook, ondanks het feit dat het
liedje -ook in de geallieerde
loopgraven graag gehoord
werd. Iedere soldaat werd
verliefd op dat Duitse meisje
dat op hem zou wachten,
daar onder die lantaarn bij de
kazerne.
Hoe fameus het liedje zelf ook
werd - Mariene Dietrich,
Bing Crosby en veel andere
sterren namen het op - de
zangeres bleef praktisch ano
niem. Ze heette Lane Ander
sen, maar iedereen kende
haar als Lili Marleen.
Voor regisseur Rainer Werner
Fassbinder, die altijd al een
Hollywood-achtige film met
een kritische inslag wilde
maken, waren deze twee ge
gevens (de schrale romantiek
van de oorlog en een bekend
liedje gezongen door een on
bekende zangeres) de peilers
van een voor zijn doen monu
mentale film.
Een monument dat in eerste in
stantie bedoeld lijkt voor ac
trice Hanna Schygulla. Al ja
ren blaast ze trouw haar par
tijtje mee in zijn produkties
en met Lili Marleen heeft
Fassbinder een podium op
gericht, waarop haar ster op
timaal fonkelt. Een boeg
beeld van haar carrière, om
even in het idioom te blijven.
Persoonlijk blijft dat monu-
ment voor mij Effi Briest (da
terend van begin zeventig)
maar Schygulla bewijst met
Lili Marleen haar grote veel
zijdigheid als het onbedui
dende zangeresje, dat letter
lijk naamloos door het leven
gaat (althans in de visie van
Fassbinder, want het ware
verhaal van Lale Andersen
wordt in Lili Marleen niet
verteld). Wat in elk geval wel
klopt is dat ze in Zurich car
rière probeert te maken in
nachtclubs. Ze heeft daar een
joods vriendje Robert Men
delsohn (Giancarlo Gianr.i-
ni), die aan de vooravond van
de Tweede Wereldoorlog jo
den en joodse bezittingen de
grens oversmokkelt.
"Robert noemt mij Willie", zegt
ze in de film tegen de haar vij
andig gezinde familie Men
delsohn, die weinig op heelt
met het snolletje Iedereen
noemt haar vervolgens Wil
lie. Tot het moment dat het
succes haar in Duitsland toe
lacht. Een hoge Nazi, die
meer onder de indruk is van
haar fysiek dan haar zangca
paciteiten, laat Willie een
plaatje opnemen.
Dat belandt bij een radiostation
van de Duitsers in Belgrado -
de oorlog is inmiddels in vol
le gang - en wordt een gigan
tische hit. Met Lili Marleen
treedt ze op bij pompeuze
Nazi-feesten en reist de troe
pen langs. Haar Robert is
echter in Gestapo-handen ge
vallen en WilliefLili Marleen
komt onder zware druk te
staan. Enerzijds van zijn
vrienden, die haar hulp wil
len en anderzijds van achter
dochtige Nazi's. Ze snapt er
niets van. "Ik zing alleen
maar een liedje", zegt ze - niet
beseffend dat dat liedje haar
na de roem ook naar de on
dergang voert.
Voor sommigen is de film Lili
Marleen misschien ook wel
de ondergang van Rainer
Werner Fassbinder. Zijn defi
nitieve knieval voor dc com
mercie of iets dergelijks. Ik
denk het niet. Eigenlijk past
het volledig in de chaotische
dadendrang van Fassbinder,
die alles wil aanpakken en
wars is van dogma's en hok
jes.
Geheel geslaagd kun je Lili
Marleen echter ook niet noe
men, al is het wel een bijzon
dere film. Het is met veel ge
voel voor stijl en schoonheid
gefilmd en de boodschap van
het onwetende meisje, dat
wordt fijngemalen tussen de
Duitse propaganda-machine
en de joodse verzetsbewe
ging, die haar verfoeit maar
ook gebruikt, komt duidelijk
over. Dat is echter niet het ge
val met het mededogen dat
Fassbinder voor Willie pro
beert op te roepen en daar
door komt Lili Marleen een
beetje in het luchtledige te
hangen.
BART JUNGMAN
"Vrijdag de Dertiende
(Friday the 13th); regis
seur Sean S. Cunningham;
hoofdrollen Betsy Palmer
en Adrienne King; theater
Euro 2. Alphen aan den
Rijn; leeftijd 16 jaar.
iiiiiniiiiiiiiiimiiiiiiuiinnui
Ze sluipt rond in een zomerkamp
en boort met een 20 mm boor een
kampleider van achteren door de
hals. Het lijk zet ze naast zich in
de auto. Vervolgens hakt ze een
kampleidster met een bijl in het
gezicht, en gooit dat lijk door een
slaapkamerraam naar binnen,
voor de voeten van haar vriend
Ra, ra. wie is ze?.
Antwoord: Betsy Palmer, die in de
film "Vrijdag de Dertiende" bij
volle maan de kampleid(st)ers
één voor één om zeep helpt. Haar
zoontje is immers in 1957 in dat
zelfde kamp verdronken, terwijl
de toenmalige kampleiders niets
beters te doen hadden dan met
de leidsters te vrijen.
Anno 1980 neemt ze dus wraak, bij
volle maan én op vrijdag de der
tiende. De laatste kampleidsters.
Adrienne King, hakt tenslotte de
ontaarde moeder het hoofd af
Dat dit gebeurt in slow motion,
close-up en technicolor het ge
heel extra smakelijk. Wie tot dan
nog niet over zijn nek was ge
gaan, krijgt een perfect excuus
om het alsnog te doen; braakzak-
ken verkrijgbaar bij de bioscoop-
leiding.
Regisseur Sean Cunningham en dc
bedenker van de slagzin "het
grote succes van het horrorfesti-
val" moeten op de eerste trein
naar een inrichting gezet wor
den. Horror is leuk, maar er be
staat nog zoiets als wansmaak
RAYMOND PEIL
LEIDEN LAK-Cinema verzorgt
morgenavond in het kader van
het LAK-jubileum een filmnacht
met drie Japanse films. Om acht
uur is "Harakiri" van Kobayashi
te zien. "High and low" van Ku
rosawa begint om elf uur. Ten
slotte ook van Kurosowa "Drun
ken Angel" uit 1948. Deze film
begint om twee uur 's nachts.
Het Filmhuis van het Leids Vrij
etijdscentrum verzorgt deze
week twee films.
Allereerst een film van Lindsay
Anderson uit 1968. Het verhaal
speelt zich af op een typisch En
gelse kostschool, waar drie leer
lingen walgen van de ingesufte
tradities en willekeur van oude
rejaars en leraren.
De drie rebellen hebben zich met
machinegeweren op net dak
geïnstalleerd en schieten in blin
de woede op alles en iedereen.
(Vanavond en morgenavond
23.00 uur). "Deux lions au soleil"
heet de film van Claude Faraldo,
hij dateert van vorig jaar. Deze
film, met een licht anarchistische
inslag, vertelt het verhaal van
twee veertigers, die nogal zijn
stukgelopen in hun leven.
Ze wonen samen, gaan samen op
vakantie. Op zekere dag probe
ren ze hun leven wat meer in
houd te geven door het slechte
pad op te gaan. Ze stellen alles
wat los en vast zit, maar ook dit
bevalt niet. Op zoek naar liefde
en zon trekken ze de Provence in
en vinden dan het geluk. Hoewel
nog niet alle problemen voorbij
zijn. (Dinsdag, woensdag en don
derdag 20.00 uur).
De maand juni in het filmhuis staat
geheel in het teken van de Fran
se film. In totaal zullen acht
Franse films worden vertoond,
allemaal van vrij recente datum.
Het Kijkhuis vertoont volgende
week films met The Marx Bro
thers. "At the Circus" uit 1939 is
maandag te zien. De goudkoorts
is het thema van "Go West" uit
1940, die donderdag zal worden
vertoond.
"Animal Crackers" uit 1930 is de
tweede film van de komische
broers. Hierin wordt de spot ge
dreven met de schilderkunst en
het 'grote toneel'. (Vrijdag 5 en
zaterdag 6 juni). Alle films van
The Marx Brothers zijn op de be
wuste avonden in twee voorstel
lingen te zien: om acht uur en
kwart over tien.
Alain Resnais, regisseur van Mon Oncle d'Amerique, met rechts actrice Nicole Gray.
Het zien van "Mon Oncle d'Améri-
que" levert niet zo'n optimisti
sche kijk op de mens op. De film
is gebaseerd op de ideccn van de
Franse bioloog Laborit. en toont
indringend hoe een drietal men
sen weinig zelfbewust en vaak
laf met het leven omspringt. Dc
film is "collage-achtig" opgezet,
flashbacks combinerend met een
chronologisch verlopend ver
haal, en daar tussendoor com
mentaar van Laborit.
Het centrale thema is het beeld dat
de mens van zichzelf en zijn toe
komst vormt, in de eerste jaren
van zijn leven. Het belangrijkste,
aldus Laborit. dat de mens van
dier en plant onderscheidt, is zijn
geheugen. Maar het kind staat de
eerste jaren hulpeloos in de we
reld, en bouwt op de ervaringen
in die jaren dus overtuigingen,
maar volgens Laborit vooral:
houdingen.
Het is dc verdienste van de verfil
ming van Resnais dat de ideeén
van Laborit vaak helder tot leven
worden gewekt. We zien hoe drie
mensen met verschillende op
voedingen met verschillende
houdingen in de wereld staan. Er
is de plattelandsjongcn die zich
opwerkt tot fabrieksdirecteur,
maar het moet afleggen tegen het
cynische commerciële gedrag
van zijn bazen (Gérard Depar-
dieu), de jongen uit een rijk gezin
die het tot politicus schopt (Ro
ger Pierre), en het meisje dat aan
vankclijk de maatschappij wil
hervormen maar later ook kiest
voor roem en aanzien (Nicole
Garcia).
Hun levens worden in wezen ver
pest door óf een slechte relatie.
Film: "Mon Oncle d' Améri-
que". Regie: Alain Resnais.
Voorn, rollen Gerard Dc-
pardieu, Nicole Garcia, Ro
ger Pierrcr. Studio Leiden,I
12 jr.
lllliiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiilliiilliil
óf neiging tot aanpassing, óf te
weinig zelfvertrouwen Wat blijft
hangen uit al deze beelden is het
idee dat al het gedrag van de
mens aangeleerd gedrag is. Soms
verzet de mens zich. soms past
hu zich aan. maar altijd zit hij in
een situatie van gedomineerd
worden of zelf dominant zijn.
Dit aangeleerde gedrag van de
mens leidt uiteindelijk tot accep
tatie van hierarchic, en ook tot
oorlog. "Dit moet erkend wor
den, anders verandert er niets",
aldus Laborit aan het einde van
de film Wat er echter na zo'n er
kenning precies moet verande
ren, dat is een probleem dat in
deze film blijft liggen Blijft over:
een serieuze film die de moeite
waard is.
HENK VEGTER
john Merrick heette de man die in
de tweede helft van de vorige
eeuw door het leven moest met
een wanstaltig uiterlijk als ge
volg van een ziekte. De 'olifant
man' werd hij genoemd, want
zijn gezicht was het best met de
kop van dit dier te vergelijken.
De omvang van zijn hoofd was
buiten proporties, met afschuwe
lijke wratachtige gezwellen en
enorme knobbels. Zijn huid was
geplooid als die van een olifant
en zijn rechterarm was bijna de
helft langer als de andere. Daar
bij kwam nog dat hij door zijn
ziekte een afschuwelijke stank
verspreidde. Het was dan ook
niet verwonderlijk dat deze man
als een beest werd behandeld.
Hij werd 'gekocht' door een ker
misexploitant en moest als trek
pleister dienen voor diens rantei-
tenkraam. Tot op een goede dag
de arts Treves de olifantman ont
dekte en hem als interessant ge
val meenam naar het ziekenhuis.
Dan blijkt dat de man, altijd voor
imbeciel gehouden, een stel goe
de hersens heeft en een innerlu-
ke beschaving waarop maar wei
nigen prat kunnen gaan. Merrick
komt in contact met de hoogste
kringen, waar men zich ver
dringt om kennis met dit won
derlijke wezen te maken. Mer
rick sterft wanneer hij zevenen
twintig jaar oud is.
Dit gegeven heeft men verfilmd op
door soberheid indrukwekkend»-
wijze. John Hurt, een Britse ac
teur die hier in Nederland vooral
bekend werd door zijn rol als Ca
ligula in de telcvisiserie I Clau
dius, nam geen lichte taak op
zich door de rol van Merrick te
willen vertolken. Zeer ingehou
den acterend brengt hij Merrick
tot de persoon die hij moet zijn
geweest: een bescheiden, maar
intelligente man met gevoel voor
schoonheid en kunst Een man
die het vreselijk vond een ander
met zijn uiterlijk schrik aan te ja
gen. Een man ook die dankbaar
was voor elke vorm van aan-
Ilk "flu.
"De olifantman"; hoofd
rol: John Hurt; Lido 4, Lei
den; 16 jr.
iiiiiiiHiimiinimiiiiii
dacht, die de mensheid hem wil
de geven.
Met heel subtiele beelden weet de
regisseur de sfeer van die tijd te
schilderen. In zwart-wit tekent
hij het Engeland van de indus
triële revolutie. Met zijn stoom
machines en vieze fabrieken, ro
kende schoorstenen en miezeri
ge huizen. De kermis als enig
vertier voor de arme lieden uit
die tijd. Merrick was een mooi
slachtoffer voor de platvloerse
hang naar griezeligheid van die
soort mensen.
Zonder valse schrikeffecten laat
hij het leven van de aandoenlijke
olifantman zich voltrekken Aan
vankelijk is er de - begrijpelijke -
afkeer van het verplegend perso
neel in het ziekenhuis. Die afkeer
verandert langzamerhand in be
langstelling en affectie voor deze
aardige en gevoelige man, wiens
enige fout het is dat hij eruit ziet
als een monster
Een heel aandoenlijke film. die zijn
kracht put uit het feit dat de re
gisseur heeft vermeden ook
maar iets aan te dikken. Waar
mee bewezen is dat een goed ge
geven geen franje behoeft Het is
alleen jammer dat deze film nu
pas in Leiden is te zien. Hij draait
al een groot aantal weken in het
land en komt nu zo'n beetje als
mosterd na de maaltijd Maar b»-
ter laat dan nooit, want hij is de
moeite zeker waard
ANNEMIEK RUYGROK
U kunt komende week met een
gerust hart naar de bioscoop.
Kwalitatief noch kwantitatief
hebben de omroepen veel
ruimte van hun zendtijd voor
films ingeruimd. De Neder
landse zenders laten het - op
zondagavond na - zelfs hele
maal afweten.
De schaarse krenten in de pap
er even uitgelicht. Om te be
ginnen met de eigen bijdra
ge: Ate de Jong (nu zo suc
cesvol met Een vlucht regen
wulpen) maakte met de to
neelgroep Baal een filmver
sie van Bekende gezichten,
gemengde gevoelens. Oor
spronkelijk een toneelstuk
van Botho Strauss, waarin
drie echtparen en een vrijge
zel tesamen de kerstdagen
doorbrengen in een hotel.
Eén stel vormt een danspaar,
dat druk in training is voor
kampioenschappen. leder
een in het hotel houdt zich
daar na verloop van tijd mee
bezig.
Duitsland 3 zendt woensdag
avond Tirez sur le pianiste
van regisseur Fra/icois Truf-
faut uit. De film dateert van
1969 en lijkt op het eerste ge
zicht een misdaadfilm, maar
achter die facade gaat wel
wat meer schuil.
Vrijdag is er op Duitsland 1 de
komische western, The
sheepman met Glenn Ford in
de hoofdrol. Hij is een scha
penfokker die moeilijkheden
krijgt als hij andere boeren
dwars zit.
Het programma
ZATERDAG The awful truth;
16.00 uur; Bel 1 (regie Leo
McCarey met Cary Grant.
Amerikaanse film uit 1937).
Edge of eternity; .12 40 uur.
Dtsl 1 (regie Don Siegel met
Cornel Wilde. Amerikaanse
film uit 1959).
ZONDAG Marooned; 14.50
uur, Dtsl. 2 (regie: John Stur-
ges met Gregory Peck Ame
rikaanse film uit 1969) Be
kende gezichten, gemengde
gevoelens; 21.30 uur; Ned. 1.
MAANDAG Les doigts dans
la tète; 11.45 uur. Dtsl 3 <r«--
gie: Jaqcues Doillon met
Cristoph Soto. Franse film
uit 1975). To vary peponi;
23 00 uur. Dtsl. 1 (Griekse
film uit 1978)
DINSDAG Los pequenos pri-
vilegios; 22.05 uur. Dtsl 2
(Mexicaanse film uit 1977).
DONDERDAG II generale
della rovere; 20 15 uur. Dtsl
3 (regie Roberto Romllnl
met Vittono de Sica. Italiaan
se film uit 1959).
VRIJDAG: The sheepman;
20 15 uur; Dtsl 1 Das ratsel
der roten Orchidee. SS 10
uur. Digi 2 (met Christopher
Lee Duitse film uit 1962)
BLIJVERS
"McVlcar" - Roger Daltrey in 'har
de' gevangenisfilm. Lido 1. Leiden
"Chère inconnue" - Signoret schit
tert in tragi komedie. L»do 3. Lei-
den
•Ordinary people" - Prachtige film
over ensis in doorsnee-Amerikaans
gezin. Luxor. Leiden
"Ntghthawka" - Rutger Hauer als
misdadiger in Amerikaanse film. Li-
do 2. Leiden.
"Recht voor x'n (r)aap" - Komi
sche vechtfilm met Clint Eastwood.
Euro 4. Alphen.
"The Blue lagoon" - Suikerzoete
eilandgevchiedenis. Euro 4, Alphen
(OP)NIEUW
"Flying high" - Bizam? vliegtocht
als persiflage op rampenfilms. Ca
mera. Leiden.
"Once upon a time in the West"
Western, Euro 3, Alpen.
NACHTFILMS
"And jiuticc for nil- Ctmrn. L»t-
den
"Pornoroute naar de ton Rex.
Leiden
"Driver" Euro 1. Alphcn.
"Vrijdag de 13de" - Euro 2. Alphen
"Capricorn one" - Euro 3. Alphen
"De grote jachtorgle" - Euro 4. Al-
REX
The Nightbird".
DEN HAAG
"Tirolers in SLTropez" - Apollo 1
(460340), 16 jr.
"Joy ride" - Apollo 2 al
"The Genius" - Asta (463500), 12 jr
"Change of seasons" Bijou
(461177), 16 jr.
'Taxi driver" - Calypso (463502), 16
jr
"Ordinary people" - Babylon 1
(471656), al
"The stuntman" - Babylon 2. 16 jr.
"It's my turn" - Babylon 3, al
"Een lekker stel" Camera
((467200), 12 jr
"McVicar" Cineac 1 (630637), 16jr
"Nighthawks" - Cineac 2. 12 jr
"Vrijdag de dertiende" - Cineac 3.16
jr-
"The empire strikes back" - Du Midi
(855770), 12 jr.
"Papillon" - Euro Cinema (667066),
12
jr.
Charlie Chan en de wraak van de
drakenkoningin" Metropole 1
(456756). 16 jr
"Sphinx" - Metropole 2. 12 jr.
"The formula" - Metropole 3. al
"Een vlucht regenwulpen" - Metro-
pole 4. 12 jr
"Soldaat Benjamin" - Metropole 5.
al.
"De spiegel barstte" - Odeon 1
(462400), al
"The funhouse" - Odeon 2. 16 jr.
"Van 9 tot 5" - Odeon 3. al.
"The dogs of war" - Odeon 4. 16 jr
"Recht voor z'n raap" - Odeon 5. 12
jr
"Orgie voor jonge meisjes" - Le Pa
ris 1 (656402). 18 jr
"Joy, de pornopoes" - Le Pans 2. 18
jr-
"Hostage tower" - Passage (460977),
al
"Call girl BV" - Royal 3 (601192), 18
jr
"Lady karate" - Royal 4. 16 jr
"Seven men's army" - Royal 5, 16 jr
"The Blue Lagoon" - Studio 2000
<542288)1, al
"Ordinary people" - De Uitkijk
(542288). al
AMSTERDAM
"Hopscotch" - Alfa 1 (278806), 12 jr
"A change of seasons" - Alfa 2. 16 jr
"Cafe express" Alhambra 1
(233192), 12 jr.
"Een pak slaag" - Alhambra 2. ai
"Alligator" Bcllevue Cinerama
(23487676622716 jr
"L»li Marleen" - Calypso 1 (266227/
234876). 16 jr
"Death ship" - Calypso 2, 16 jr
"Flying high" - Calypso 3. al
"Babylon pink" - Centraal (248933),
18 jr
"Stingray de hel op vier wielen" -
Cineac Öamrak(255648), 16 jr
"VrUdag dc dertiende" - Cineac
Damrak 2, 16 jr.
"De peetvader 1" - Cineac (243639),
12 jr
"Home movies" - Cinecenter
(236615), 16 jr
"Voltaü Eugemo" - Cinecenter. 16
jr-
"La Provinciale" - Cinecenter, 16 jr
"Foul play" - Cinema 1 (151243). al
"Nighthawks" - Cinema 2, 12 )i*
"De spiegel barstte" City 1
(234579), al
"Nine to five" - City 2(234579), al
"Raging bull" - City 3(234579). 16 jr
"Een vlucht regenwulpen" - City 4
(234579), 12 jr.
"Sphinx City 5 (34579). 12 jr
"Soldaat Benjamin" City 6
(234579). al
"Blauwbaards verborgen schat"
City 7 (234579), al
"Baby face" - Classic Cinema
(226551). 18 jr
"The deer hunter" - Cine "D*
(226551), 12 jr
"Boys from Brasil" Dcsmet
(226551). 16 jr
"The great escape" - Du mldi
(723653) 16 jr
"Ordinary people" - Leidseplctn
theater (235909), al
"Nighthawks" - Nóggerath(248933).
12 jr
"Hoe heter hoe beter" - Pansicn
(248933). 18 jr
"Mother» day" - Rembrandtplnn
theater (2235451, 16 ir
"Hostage tower" Rembrandtplcin
theater 2 (223545). al
"Zen Kwun do strikes" - Rex
(266132). 16 jr
"Monty Python's life of Brian"
Rioito (723488), 12 Jr
"La banqiere" - Rivoli (723486), 16
jr
"The funhouse" - Ror.y (232809), 16
jr
"It's my turn" - Studio K (231706),
al
"Voltati Eugcnio", 16 jr. "Le der
nier metro", 16 jr Animal Crac
kers'The Movies (245790i. 16 jr
"Charlie Chan en de wraak van de
drakenkoningin" Tuschinski 1
(262633). a)
"Black Stallion" Tuschunski 2
(262633). aJ
"This is America, deel 2" Tu
schunski 3 (262633). 16 jr
"Caligula" - Tuschinski 4 (262633),
18 jr
The dogs of war" - Tuschinski 5.16
