Is de
bouw
ongeneeslijk ziek?
Vakantiebon
breekpunt
Beursweek
ZATERDAG 23 MEI 1981
PAGINA 15
De bouwwereld maakt
zich op voor nieuwe
problemen. Aannemers
hebben door slechte
economische tijden
zorgen aan hun kop.
Als de Eerste Kamer
een serie wetswijzigin
gen aanneemt (de be
handeling is gepland
voor 2 juni), wordt het
er niet eenvoudiger op.
De wetswijzigingen
moeten de kwalijke
praktijken van koppel
bazen indammen. Aan
nemers geloven echter
niet zo in de effectivi
teit ervan.
Justitie heeft ook niet zulk
groot vertrouwen in de nieu
we wetten. Officier van justi
tie mr. J. Zwinkels wordt in
zijn standplaats Den Bosch
voortdurend geconfronteerd
met de haast ongrijpbare
koppelbazen. De nieuwe wet
ten zijn een verbetering.vindt
hij: „Maar die koppelbazerij
bestaat al zo lang. Het is een
haast onuitroeibaar ver
schijnsel. Er zullen wel weer
nieuwe foefjes gevonden
worden".
Koppelbazen konden jarenlang
goud geld verdienen door
loonwerk aan te nemen van
hoofdaannemers en dat uit te
laten voeren door zwartwer
kend eigen personeel. Het
geld dat eigenlijk aan sociale
verzekeringen en belasting
moest worden afgedragen
was het 'loon' van de koppel
bazen. Miljarden guldens ver
dwijnen zo in verkeerde zak
ken.
Ondoenlijk
De bouw zit diep in de put. Werkloosheid en faillisse
menten zijn tot recordhoogte gestegen, winsten tot re
corddiepte gedaald en nu dreigen er nog acties van on
tevreden bouwvakkers ook. De werkgevers willen het
nu geldende systeem van vakantiebonnen afschaffen
en door een moderner opzet vervangen. De bonden wil
len dat niet, bang als ze zijn om uiteindelijk zelf het
slachtoffer van zo'n regeling te worden. En dat leidt de
aandacht meteen naar nog een onopgelost knelpunt in
de bouw: de praktijken van koppelbazen, die het met
de afdracht van sociale premies vriendelijk gezegd niet
zo nauw nemen. Is de bouw ongeneeslijk ziek of kan
nieuwe wetgeving nog uitkomst bieden?
Het bestrijdingsmiddel waar
voor de regering heeft geko
zen is eenvoudig. Met de
wetsontwerpen wordt niet
geprobeerd de koppelbazen,
vaak opererend als goedkope
onderaannemers, zelf aan te
pakken. Dat is in de praktijk
ondoenlijk gebleken omdat
de koppelbazen zich effectief
verschuilen achter een einde
loze serie lege bv's en tussen-
figuren. Alle verantwoorde
lijkheid voor de praktijken
van malafide onderaanne
mers wordt voortaan bij
hoofdaannemers gelegd. Als
de belastingdienst en be
drijfsverenigingen van een
onderaannemer geen geld
ontvangt dan gaat de aanslag
eenvoudig door naar de
hoofdaannemer, of deze te
goeder trouw is of niet.
De gevolgen voor de hoofdaan
nemers zijn ingrijpend. De
NVOB, Nederlands Verbond
van Ondernemers in de
Bouwnijverheid, probeert
haar leden voor te bereiden.
NVOB-secretaris drs. J.F.A.
Letteboer betwijfelt sterk de
effectiviteit van de wetswijzi
gingen. De organisatie verze
kert „loyaal" mee te werken.
In een gesprek veroordeelt
Letteboer het principe van de
wetswijzigingen: „Fiscus en
bedrijfsverenigingen wente
len hun onvermogen af op
het bedrijfsleven. Omdat zij
premies en belastingen niet
binnen krijgen moeten be
paalde werkgevers dat voor
ze doen".
Hoofdaannemers zullen zich
goed moeten indekken voor
de extra financiële risico's.
Want niet alleen draaien ze
op voor fraude bij onderaan-'
nemers. Ook kan de belas
tinginspecteur bij ze aan
kloppen als een onderaanne
mer wel bereid is zijn belas
ting en premies af te dragen
maar dat niet kan door een
faillissement.
Volgens Letteboer zijn er voor
wie kwaad wil legio moge
lijkheden om de nieuwe wet
ten te ontduiken. Koppelba
zen blijven vrij spel houden
omdat hoofdaannemers nau
welijks kunnen controleren
of een onderaannemer bona
fide is. Letteboer: „Ik kan
aan je rode haar niet zien of je
fout bent of niet".
Door
José Smits
Blokkeren
Het enige wat een hoofdaanne
mer kan doen om alle risi-
cio's uit te sluiten is het niet
volledig uitbetalen van zijn
onderaannemers. Stel dat
een bedrijf voor een ton aan
loonwerk uitbesteedt dat
wordt de onderaannemer
slechts eenderde van de over
eengekomen prijs uitge
keerd. De rest wordt geboekt
op een aparte geblokkeerde
rekening en wordt pas uitge
keerd als de hoofdaannemer
er zeker van is dat de onder
aannemer zijn belastingen en
premies afdraagt.
Letteboer: „Dal betekent wel
dat de liquiditeitspositie van
de onderaannemer verslech
tert. Bovendien is zijn zelf
standigheid in het geding. En
hoe weet je of een onderaan
nemer aan zijn verplichtin
gen voldoet? Bedrijfsvereni
gingen en belasting verstrek
ken geen inlichtingen". Let
teboer geeft verder aan dat
het langer dar. een jaar duurt
voor de belastingdienst weet
of wel of niet voldoende be
taald wordt. Aangiften over
vorig jaar kunnen nog tot in
november dit jaar ingediend
worden. Zo lang geld reserve
ren op geblokkeerde rekenin
gen zou alleen bankiers rijk
maken.
Letteboer gelooft nauwelijks in
de serie wetswijzigingen. Bij
na triomfantelijk voegt hij
aan het rijtje bezwaren toe
dat het gepropageerde sys
teem van inhoudingen op ge-,
blokkeerde rekeningen juist
koppelbazen in de kaart
speelt. „Het wordt nu echt
aantrekkelijk voor koppelba
zen zelf hoofdaannemer te
worden, geld in te houden
van onderaannemers en er
vandoor te gaan met dat inge
houden geld."
Andere constructies zijn denk
baar. Een hoofdaannemer die
werk wil uitbesteden van een
project kan zijn opdrachtge
ver vragen een deel van het
project rechtstreeks op te
dragen aan de onderaanne
mers die hij aanbeveelt. In
feite is er sprake van onder
aanneming maar juridisch
heeft de klant te maken met
een serie hoofdaannemers
voor één project. Vooral de
grote bedrijven die een uitge
breide juridische staf achter
de hand hebben kunnen dit
soort mazen in de nieuwe
wetgeving gebruiken.
Verdediging
„Midden- en kleinbedrijven
worden de dupe", meent Let
teboer „omdat zij die moge
lijkheden niet hebben." De
bouwkosten zullen stijgen
Dat erkent ook de regering in
de toelichting op de wetsont
werpen. Het systeem van ge
blokkeerde rekeningen kost
veel geld aan rente. Boven
dien worden bedrijven ge
dwongen meer duur gespe
cialiseerd personeel aan te
nemen omdat het uitbeste
den vanwege de risco's be
perkt moet worden.
Extra risico is dat een hoofd
aannemer voor de hele keten
aansprakelijk is. Hij kan
werk uitbesteden aan een on
deraannemer die het op zijn
beurt deels uitbesteedt, enzo
voorts. In theorie kan een
hoofdaannemer aangespro
ken worden voor de belas
tingschulden van een bedrijf
dat hij niet eens kent.
In de toelichting op de wetswij
zigingen verdedigt de rege
ring het gekozen principe
door te stellen dat een bedrijf
dat met een opdrachtgever
overeenkomt een bepaald
werk uit te voeren, verant
woordelijk blijft voor het to
taal.
Wat niet in die officiële toelich
ting staat maar wel argument
was. is dat een hoofdaanne
mer vaak heel goed weet met
wie hij in zee gaat. Wie zijn
auto bij een particulier laat
doorsmeren voor vijf tientjes
omdat de officiële garage-
prijs dubbel zo hoog is kan
weten dat van die vijf tientjes
geen cent naar de belasting
gaat. Een hoofdaannemer die
werk voor een bijzonder lage
prijs uitbesteedt kan net zo
goed weten dat die goedkope
onderaannemer ofwel zijn
vak slecht verstaat ofwel een
man is die zijn werknemers
zwart uitbetaald en nog nooit
van de fiscus heeft gehoord.
De NVOB stelt dat werkne
mers net zo goed kunnen we
ten of hun werkgever bonafi
de is. Tenslotte kan geen kop
pelbaas werken zonder zijn
mensen. Wie veel meer dan
collega's van andere bedrij
ven en bovendien contant
zonder schriftelijke verant
woording betaald krijgt, kan
eten dat iets niet klopt. De
noodzaak te controleren of
een werkgever sociale pre
mies betaald zal niet voor ie
der even groot zijn omdat
recht op een sociale uitkering
blijft bestaan ook al betaalt
de baas nooit premies be
taald.
Aan het strafrecht moet dan
nog wel wat gesleuteld wor
den. Nogmaals de officier
van justitie mr. Zwinkels die
zijn twijfel uitte aan de effec
tiviteit van de regeringsvoor
stellen. „Begrijp me goed, ik
ben erg gelukkig met die
vet waarmee de
werkgever aansprakelijk
wordt gesteld voor de af
dracht van premies. Maar
strafrechtelijk is die aanspra
kelijkheid er niet".
De strafwetten zijn achterge
bleven bij de moderne fraude
met belastingen en sociale
verzekeringen. Aan het feit
dat een officier van justitie in
zulke gevallen niets anders in
stelling kan brengen dan
overtreding van het artikel
dat eenvoudige verduistering
strafbaar stelt, verandert dan
ook niets.
De vakantiebon is in de bouwwereld een breekpunt geworden in
de onderhandelingen over een nieuwe cao De werknemersorga
nisaties beschouwen de bon als een heilig goed. maar de werk
gevers willen van het hele systeem af. Gevolg is dat er dit jaar
geen collectieve arbeidsovereenkomsten kunnen worden geslo
ten O! de bonden met acties dreigen
Voor de bouwvakker hangt van de vakantiezegels zijn hele sociale
zekerheid af. De werkgevers kopen de zegels bij het Sociaal
Fonds voor de Bouwnijverheid; zij betalen daarop aan dit fonds
een toeslag van bijna 100 percent
In die toeslag zitten de premies die de werkgever voor zijn werk
nemer verschuldigd is voor ziektegeld. ongevallenverzekering,
pensioen, alsmede een premie waardoor het mogelijk wordt dat
de bouwvakker tijdens vorstverlet wordt doorbetaald Een deel
van het door de werkgever betaalde bedrag voor de vakantie
bonnen wordt voorts gebruikt voor de vakopleidingen in de
bouwnijverheid.
De afgelopen jaren werd de bouwwereld opgeschrikt door frau
deurs, die bij duizenden valse vakantiebonnen wisten te druk
ken. Zelfs is het een enkele maal gelukt deze op de markt te
brengen, doch de fraudeurs werden bijtijds ontdekt en achter
slot en grendel gezet. Deze affaires deed de bonden en het So
ciaal Fonds voor de Bouwnijverheid uitkijken naar een ander
systeem.
Tijdens de cao-onderhandelingen kwam het Sociaal Fonds met
een ander systeem. Voorgesteld werd bij een aantal bedrijven in
Amsterdam en Noordholland een proef te nemen met de com
puter. De proef gaat ervan uit dat de werkgever normaal de
verschuldigde bedragen moeten storten by het Sociaal Fonds,
alsof hij vakantiebonnen koopt. De werknemer krygt dan een
maal per vier weken een dagoverzicht toegezonden met daarop
gegevens over het loon. waarover de werkgever wat heeft be
taald. Op deze manier kan de werknemer controleren of de
werkgever aan zijn verplichtingen jegens hem heeft voldaan. De
plaatselijke vertegenwoordiger ontvangt een afschrift. De werk
nemer zou dan niet meer met zijn boekjes met vakantiezegels,
maar met zijn computerafschriften zyn vakantiegelden kunnen
ophalen
Tijdens de jongste cao-onderhandelingen bleken de werkgevers
niets te voelen voor deze proef. Het Sociaal Fonds voor de
Bouwnijverheid en de bonden stelden voor gedurende een jaar
het experiment met computerafschriften uit te breiden en dan te
bezien of het een goed systeem was. Zij waren het eens met de
werkgevers van grote bedrijven, die hun administratie al met
een computer voeren, dat het een ondoenlijke administratieve
zaak is in deze tijd om wekelijks voor iedere werknemer met de
hand vyf vakantiebonnen af te scheuren, in een loonzakje doen
en aan de werknemer uit te reiken
In de laatste ronde van de onderhandelingen wilden de werkge
vers definitief af van het vakantiebonnensysteem en van het
Sociaal Fonds voor de Bouwnijverheid als orgaan tussen werk
gevers en werknemers. „Het is tijd dat ook de werkgevers eisen
gaan stellen. We willen weer naar de rechtstreekse verhouding
werkgever-werknemer", stelde werkgever Tiemstra. Hoe de
werkgevers dan de opgebouwde sociale rechten van de werkne
mers veilig wilden stellen, werd er niet bij gezegd.
„In zo'n zaak moeten we volgens hen de werkgevers op hun eerlij
ke gezicht maar geloven. Het zal je maar gebeuren, dat als je je
vakantiegeld moet hebben, de baas net naar Majorca is vertrok
ken. failliet is verklaard of zijn bedrijf aan een ander heeft over
gedaan. Op deze manier keren de tijden van rond 1900 in de
bouw weer terug", aldus Dilo van Commence, de voorzitter van
de Hout- en Bouwbond CNV.
Volgens de bonden heeft het voorgestelde computersysteem nog
een voordeel. Gemakkelijker kan misbruik van sociale voozie-
ningen aan het licht komen. Als een bouwvakker in de ww zich
nu meldt op een bouwplaats en wordt aangenomen, krijgt hij
normaal zijn vakantiebonnen. Die staan niet op naam. Blijft hij
nog zijn ww-uitkering trekken, dan krijgt hij van de plaatselijke
vertegenwoordiger zijn rechten na overlegging van zijn bonnen
uitbetaald. Als de administratie via de computer loopt, kan het
Sociaal Fonds voor de Bouwnijverheid direct zien dat de betrok
ken werknemer ten onrechte een ww-uitkering heeft.
Het vakantiebonnensysteem is decennia geleden ingevoerd, om
dat juist in de bouw de werknemers heel vaak wisselen van
werkgever. Dat kan per week gebeuren. Daarom krijgt de bouw
vakker voor iedere gewerkte dag een zegel. In de praktijk wordt
er van uit gegaan, dat er in het gehele jaar 46 weken wordt ge
werkt. De overige zes weken zijn vakantiedagen, snipperdagen,
feestdagen. Via de vakantiebonnen krijgt de werknemer ook
deze zes weken in loon doorbetaald. De werkgevers waar de
werknemer in een jaar heeft gewerkt, hebben aan het Sociaal
Fonds voor de Bouwnijverheid bij de aankoop van de bonnen
hiervoor steeds een klein deel betaald. Zo krijgt de bouwvakker
tijdens zijn vakantie ook zijn loon doorbetaald, zoals iedere
werknemer.
Het cao-overleg in de bouw is niet alleen op hot punt van de
vakantiebonnen gebarsten. Al jaren praten partijen over de in
voering van een nieuw beloningssysteem. Volgens de voorstel
len van de bouwbonden zouden de basisionen met 15 percent
stijgen. De werkgevers wilden wel aan het nieuwe beloningssys
teem op voorwaarde dat het vakantiebonnensysteem zou wor
den afgeschaft.
De werkgevers zeggen nu dat het nieuwe beloningssysteem niet is
op te brengen. „Dat is een grove leugen", zeggen de bouwbon
den. In de optrekking van de basisionen zijn een heleboel toesla
gen verwerkt, die na invoering van het nieuwe beloningssys
teem niet meer uitbetaald zouden worden, zoals de diplomatue-
slag en de diensttijdentoeslagen
Uit de gegevens van het Sociaal Fonds voor de Bouwnijverheid
blijkt dat de werkgevers gemiddeld per jaar 30 percent boven de
cao-lonen betalen. Dat is toegestaan volgens de cao Het Sociaal
Fonds kan dit nauwkeurig berekenen, omdat de werkgevers bij
de aankoop van de vakantiezegels moeten opgeven hoeveel loon
zij aan hoeveel werknemers hebben uitbetaald „Het verwijt van
de werkgevers, dat wij nu opeens 15 percent meer loon vragen, is
een pertinente leugen". aldus Van Commence
De bouwbonden zyn niet van plan de reeds jaren opgebouwde
rechten voor de werknemers zomaar te laten schrappen door de
werkgevers. Ze zullen proberen bij een aantal grote bedrijven
bedrijfs-cao's af te sluiten. „Een groot aantal werkgevers in de
bouw heeft ons ,ii laten weten hel hfilem—1 ntel een fee -hm hm I
hun onderhandehngsdelegatie Als die werkgevers met ons een
cao willen afsluiten, kunnen we op die manier het werkgevers-
front doorbreken", zo zeggen de bonden. In ieder geval zullen
voor wat betreft de bonden de werkgevers hun handen moeten
afhouden van het vakantiebonnensysteem tot zolang de sociale
zekerheid van de werknemers in de bouw niet op een andere
manier veilig gesteld kan worden. CEES KEIZER
AMSTERDAM - Wall Street
had deze week enige moeite
om overeind te blijven, het
geen op de koersvorming van
de Amsterdamse beurs een
terughoudend effect had. Bo
vendien is het dividend- en
jaarverslagenseizoen vrijwel
verstreken zodat onze beurs
geen directe aanknopings
punten meer heeft voor een
bepaalde richting. Er zal nu
uit eigen kracht moeten wor
den geput, maar die kracht
wordt ondermijnd door de
komende week te houden
verkiezingen en de onzeker
heid die daarna zal ontstaan
met betrekking tot de nieuw
te vormen regering.
De Newyorkse effectenbeurs
kreeg het deze week weer
duidelijk aan de stok met zijn
grootste vijand, het inflatie-
verschijnsel. Want uit een
rapport bleek dat de groei
van het nationale inkomen in
de VS de eerste drie maan
den van '81 nog belangrijk
groter was dan aanvankelijk
was berekend. De stijging
van 6,5 procent die eerst als
uitkomst was verkregen
blijkt in werkelijkheid 8.4
procent te zijn geweest zodat
er in het eerste kwartaal in de
VS sprake was van een forse
groei.
De keerzijde van deze onge
twijfeld fraaie medaille is
echter het feit dat ook de in
flatie zich weer duidelijker
aandient. Want deze was
eveneens groter dan aanvan
kelijk was gedacht. Meende
men kort geleden nog te mo
gen spreken van een gemid
delde prijsstijging van 7.8
procent in de eerste drie
maanden van dit jaar, het
blijkt nu dat de inflatie ten
minste 10 procent is geweest
Hoewel er ook voor het thans
lopende tweede kwartaal een
flinke groei wordt aangeno
men was voor Wall Street de
inflatiestijging toch belang
rijker. De beurs wilde het
vaste slot van de vorige week
dan ook niet overnemen en
liet tegen het einde van de
meeste beursdagen een steek
vallen waardoor er een af-
brokkelende tendens optrad.
Daarbij kwam dat president
Reagan halsstarrig aan zijn
verkiezingsbeloften van de
belastingverlagingen wenst
vast te houden, wat in de man
overigens te prijzen valt.
Maar nu de Amerikaanse eco
nomie uit eigen kracht de re
door
C. Wagenaar
cessie gemakkeljk lijkt te
kunnen overwinnen is een
belastingverlaging uit hoofde
van recessiebestrijding niet
meer zo nodig. Het lag in de
bedoeling van de nieuwe pre
sident drie jaar achter elkaar
de belastingen op inkomen
met 10 procent te verlagen.
Maar financieel-economische
kringen willen daar liever
van af. uit vrees dat hierdoor
de inflatie extra zal worden
geprikkeld. Ook Wall Street
staat op dit standpunt.
cessie bereid is de voorgeno
men belastingverlaging van
30 procent op 25 procent te
rug te brengen liet de beurs
het hoofd weer hangen Daar
bij vrezende dat op deze wij
ze de hoop op rentedaling
van enige betekenis wel hele
maal kan worden afgeschre
ven. De deze week over de
gehele linie van 19,5 procent
tot 20 procent verder oplo
pende bankrente was daarbij
een duidelijk teken aan cle
wand.
moeilijke periode door. ver
scheurd als men is door ener
itydf de vreugde over Ml
krachtige economische her
stel maar anderzijds de te
leurstelling over de versnelde
inflatie en de daardoor ex
treem hoog blijvende rente
In feite is het zo dat Wall
Street eigenlijk best omhoog
wil en daartoe ook steeds dui
delijke pogingen in het werk
stelt, maar voortdurend ge
remd wordt door inflatie
angst en aanwijsbare rentes
tijgingen.
want hier te lande is geen
duidelijke economische ten
dens zichtbaar Daarbij komt
dat door de volgende week te
houden verkiezingen de poli
tieke hemel verduisterd is.
terwijl het financile staatsbc
tal aan alle kanten rammelt
Daartegen zal wat moeten
worden gedaan, maar van
welke kant het daarvoor be
nodigde geld moet komen
blijft een vraag Ook m ons
land is de rente historisch ge
sproken weer op een topni
veau beland, hitgeen deze
week duidelijk bleek uit het
feit dat een tweede 12-pro-
cent-staatslening ruim de
helft minder geld tot zich
trok dan de eerste van twee
maanden geleden. Terwijl de
emissiekocrs van 101,2 pro
cent op 100,5 procent moest
worden teruggebracht En
zelfs dit lage niveau was niet
voldoende om de nieuwste
lening in de beurshandel op
koers peil te houden.
Een lichtpunt was de medede
ling dat in maart de export
flink is gestegen terwgl het
Centraal Plan Bureau dank
zij onze loonmatiginc en de
lagere gulden voor 1982 weer
mogelijkheden voor een eco
nomische opleving meent te
zien. Maar de vele pas gehou
den jaarvergaderingen mel
den nog altijd een fikse terug
houdendheid bij de binnen
landse consumptie Alleen in
de levensmiddelenbranche
blijkt het goed te gaan Op in
ternationaal niveau was het
Unilever die rond 30 procent
meer wist te verdienen in het
eerste kwartaal van dit jaar
hetgeen de beurskoers zo'n
kleine tien gulden deed oplo
pen
Op meer plaatselijk niveau was
het de Centrale Suiker Maat
schappij die in de eerste helft
van het lopende boekjaar
rond 20 procent hogere winst
behaalde en daardoor een
drietal guldens in koers wist
aan te trekken. Dit deed Wes-
sanen eveneens drie gulden
oplopen, terwijl Bols zo'n vijf
gulden aantrok op betere ver
wachtingen Daarentegen
viel de winst van de Konink
lijke Petroleum flink legen
ondanks de toch al behoor
lijk lager gestelde verwach
tingen over het eerste kwar
taal. De koers brokkelde dan
ook zo'n vijftal guldens af.
Heineken, KBB Byenkorf en
ACF verloren drie gulden.
