Het Jarenspel
een bont geheel
Briljant boek
klungelig om
zeep gebracht
Hartekreten van kinderen
Hugo Raes bewijst vakmanschap
TheoJoekes
Van Zomeren
Zimnik
Een verfrissende
kijkop badkamers
■CO ATHIBU
/OENSDAG 20 MEI 1981
PAGINA 15
Het nieuwste werk van Hugo
Raes heet Het Jarenspel, een
titel die aan het vorstelijke ja
renspel bij uitstek. Mah
jong. deed denken. Het aan
tal hoofdstukjes is trouwens
gelijk aan het aantal stenen,
en het geheel heeft ook veel
weg van allerlei bonte, losse
stenen die op het eerste ge
zicht verwarrend werken tot
men het systeem herkent.
Hier laat ik het bij, omdat er
zo weinig dingen tussen he
mel en aarde zijn, die niet
met Mah-Jong in verband te
brengen zijn.
Waar gaat het boek over? Te
veel om op te noemen. In 52
zeer kleine hoofdstukken -
splinterstructuren, noemde
een criticus het tien jaar gele
den - 'ontvouwt zich een
beeld van onze maatschappij
met vele burleske, bizarre en
realistische opnamen:
Samen kleedden ze zich verder
uit. en even was hij een beetje
gegeneerd om zijn lelijke te
nen. Maar hij was al blij dal
hij tevoren de grijze haren
van zijn kloten had geknipt.
Om niet idioot in zijn blootje
met sokken te staan, trok hij
die vóór zijn broek uit.
Dit is een deel van een verhaal,
waarin iemand zijn penis
breekt tijdens het liefdesspel,
mijn lijfarts verklaart echter
geruststellend, dat dit niet
mogelijk is.
De verhaaldelen bieden een
versnipperde werkelijkheid.
Het gaat om nauwkeurige
waarnemingen van enkele
momenten, gezien vanuit een
der deelnemers of deelneem
sters Dat is doorgaans een
William, minder vaak een Mi
chael. en vijf maal een Be
rend. Soms zijn het hun vrou
wen die zo'n moment bele
ven, daar tussen door vindt
men dromen, losse verhalen,
herinneringen, reisverhalen,
science-fiction. Een bonte ka
leidoscoop met als hoogte
punten: een snuff-movie. sa
lon littéraire. Samenloop van
omstandigheden. Vergeefse
stappen en de laatste vier
stukken.
Hugo Raes is een van de be
langrijkste Vlaamse schrij
vers en is wel als een vernieu
wer van ons proza be
schouwd. Andere fragmenta-
risten (de term is van De Wi-
spelaere) maken steeds de in
druk. dat ze door marxistisch
gezeur en die splinterstruc-
tuurtjes een gebrek aan ta
lent willen verbergen. Bij
Raes is het van meet af aan
duidelijk, dat hier een ras
schrijver aan het woord is.
Hij heeft bij een breed, vooral
jong publiek erkenning ge
vonden.
Het kaleidoscopische schrijven
heeft als nadeel, dat de sa
menhang en de handeling
zwak is. Een episode meer of
minder, wat maakt het uit?
Het boek is vooral een mi-
lieuschets met enkele lijnen
in de tijd, een doorlopende
aandacht voor vrouwelijk
schoon, eten, drank en com
fort. Kritische accenten zijn
wel gezien vanuit de betere
kant van de weistandsgrens.
De hoofdstukken mogen nogal
variëren in eenheid en zeg-
gingskrant, de boeken zijn in
compositie en thema's conse
quent. Lezers van de vorige
boeken van Raes zullen veel
herkennen, en lezers van de
eerste drie boeken van Raes
(De vadsige koningen, Hemel
en dier. Een faun met kille
horentjes, alle vóór 1967) zul
len dezelfde personages te
rugvinden. Dat het spel der
jaren tot veranderingen en
constanten - bijvoorbeeld de
satire op het onderwijs -
leidt, zal de lezer niet verwon
deren. Raes heeft teruggegre
pen naar vroegere thema's en
gestalten, die in al hun bont
heid weer opduiken. Als we
de achterflap mochten gelo
ven. is deze roman "vitalis
tisch. grotendeels autobio
grafisch".
Als science-fictionschrijver
heeft Raes niet aan kracht in
geboet. De liefhebbers van
zijn Lotgevallen en Reizi
gers in de anti-tijd zullen dat
in de verhalen van Berrv
merken. Uit de dromen van
Michael een terugkerend mo
tief: Die nacht had hij ge-
Hugo Raes
droomd. dat ze weer mensen
vleesgerechten zaten te kau
wen. Zacht lendestuk Gegril
leerd. Jonge liet Nadien ge
konfijte tepelrollade. Het hele
restaurant straalde letterlijk
gespreide bundels licht uit
als door oogwimpers gezien
en gesplitst. 'Wat er zogoed is
aan de tepelrolladezei hij.
"is dat ie met vet is"
?erwil van deze fantasieën
suggereert de schrijver meer
malen dat alles waar en echt
gebeurd is. Maar voor waar
gebeurde absurditeiten sla je
een krant op, of een geïllu
streerd tijdschrift, niet een li
teraire roman.
In
Tegen het einde van Het Jaren
spel wordt een weinig bete
kenend Drie-Musketiers-mo-
tief ingevoerd: het gelukkig
einde zelf mag in dit boek als
een uitstekende persiflage op
het happy-end gelden. Voor
een uitgebreid lezerspubliek
is Het Jarenspel ongetwijfeld
een aanwinst: een ncgen-
poorten-spel!
BOUKE JAGT
Hugo Raes: HET JAREN
SPEL, Bezige Bij. Amster
dam 1981, f29,50.
Hugo Raes: Het Jarenspel, Be
zige Bij. Amsterdam 1981
f29.50.
De Haarlemse uitgeverij Ros
trum heeft nogal wat tam tam
gemaakt van de verschijning
van de thriller "Creasy's
wraak", het eerste boek van
ene A.J. Quinnell.
Ruim tevoren werd de komst
aangekondigd door middel
van een kleurrijke folder en
kort daarop had ik een druk
proef in huis om vóór de offi
ciële datum van verschijnen
(21 mei) alvast kennis te kun
nen nemen van het verhaal.
Het gevolg van zulke uitbundi
ge voorpubliciteit is dat de
verwachtingen onwillekeurig
hoger zijn dan normaal. Het
tekent de kwaliteit van het
boek dat het des ondanks
niet op een teleurstelling uit
draaide.
Integendeel zelfs, het speet mij
oprecht toen ik de verrassen
de ontknoping op de laatste
bladzijden had -bereikt. Ik
was door de indringende en
trefzekere schrijftrant van
Quinnell zo meegesleept in
de eenzame strijd van huur
soldaat Creasy dat fk mij daar
slechts met tegenzin van kon
losmaken.
A.J. Quinnell is een pseudo
niem. De man wenst zijn
naam geheim te houden om
dat hij bang is dat anders
grenzen en deuren dicht gaan
die nu nog voor hem open
staan. En juist daardoor kon
Quinnell een levensechte, in
ternationale achtergrond
creëren voor zijn "held"
Creasv.
Nu ja. zo'n held is die Creasy in
het begin van het boek ook
weer niet. Eens een bikkel
harde en steengoede huursol
daat, gehard in vele jaren oor
logservaring heeft gebrek
aan idealen hem aan de
drank en lager wal gebracht.
Hij is net nog goed genoeg
om in het onveilige Italië als
lijfwacht te dienen voor het
dochtertje van een niet eens
rijke vader.
De bonkige brute vechtjas
hecht zich aan het gevoelige
kind. Als haar dan toch iets
overkomt slaan bij de in
troverte Creasy alle stoppen
door en hij zweert een dure
eed dat hij niet zal rusten
voor hij wraak heeft geno
men op alle betrokken Mafia-
figuren.
In kort bestek verteld klinkt
het nogal melodramatisch
maar in handen yan de vlotte
verteller Quinnell - wie dat
dan ook moge zijn - worden
de figuren mensen van vlees
en bloed in een toch geloof
waardige situatie.
Steentje voor steentje bouwt
Quinnell met bijna chirurgi
sche precisie de spanning op.
Grote kennis van zaken (bij
voorbeeld over wapens) en
goed gevoel voor couleur lo
cale maken het hem mogelijk
daarvoor een daverend decor
neer te zetten. En zo heeft hij
de ideale entourage gescha
pen voor Creasy's gruwelijke
wraakmissie.
Het is een harde, heel harde ac
tie Bijna onmenselijk. Toch
zullen slechts weinigen geen
sympathie voor die systema
tische moordenaar koesteren.
Metro Goldwyn Mayer heeft
dertig miljoen uitgetrokken
om van het boek een film te
maken onder regie van Ro
bert Aldrich.
KOOS POST
„Creasy's wraak" door A.J.
Quinnell, verschenen bij uit
geverij Rostrum in Haarlem
24.90).
„De reacties op mijn eerste
boek "Moord in de Ridder
zaal" hebben mij zowel door
hun inhoud als door hun om
vang zo verrast dat ik er aan
de rand van verlegenheid
door ben gebracht".
Maar zó verlegen was het libe
rale Tweede Kamerlid Theo
Joekes toch niet dat hij in het
laatste kerstreces niet nog
eens een thriller op papier
zette onder de titel „Moord
op de Horst".
In feite heeft dit tweede verhaal
niets te maken met de eerste
geschiedenis die zich in en
om de Ridderzaal afspeelde.
Daarom vind ik het een
zwakte bod van de auteur dat
hij desondanks de griffier
van de Tweede Kamer. Eliza
beth Brederorde, er aan de
haren bijsleept om een
moord ergens in oost - Twen
te te laten oplossen.
De toch al toevallig naar die
plek overgeplaatste speurder
uit thriller nr. 1 is duidelijk
mansgeno^g om dat klusje al
leen te klaren. Hij heeft Eliza
beth daarbij niet nodig. Maar
ja, ze kwam in dat eerste ver
haal natuurlijk wel erg sym
pathiek over. Daarom mocht
ze ook in Twente opdraven.
Maar Joekes had haar beter
weg kunnen laten. Zijn nieu
we boek heeft haar niet no
dig. De eersteling "Moord in
de Ridderzaal" had de char
me van de ondanks de onge
bruikelijke verpakking toch
herkenbare personages en
het klaar helder rondom het
parlement gesitueerde decor.
Daarvan vindt men niets meer
terug bij de moorddadige ge
beurtenissen in De Horst
Dat het verhaal desondanks
toch leeft en boeit geeft de
groeiende volwassenheid van
de thrillerauteur Joekes aan.
Een geloofwaardig plot in
een houtsnijdende situatie
waarin figuren van vlees en
bloed zijn geplaatst. Joekes
heeft ons voor komende ka
merrecessen nog meer bloed
dorstige histories beloofd
Moorden aan het Voorhout
en op een Rijnboot. Ik zie zijn
verhalen met plezier tege
moet. Want Joekes levert
leesvoer
Ongeveer te/elfdei tnd is nog
een misdaadverhaal versche
nen dat op enigerlei wijze is
geliëerd aan het parlementai
re reilen en zeilen Het is van
de hand van Koos van Zome
ren. die actuele politieke pro
blematiek ten tonele voert
om zijn thriller te garneren
Een aarts-conservatieve CDA-
mimster plaatst zichzelf plot
seling op de barricaden tegen
kernbewapening. Wordt dan
prompt ontmaskerd als "fout
geweest" in de oorlog en ver
dwijnt even prompt uit de
politieke kijker. Zo'n adem
benemende trist van gebeur
tenissen dat ze voor een op
sensatie belust journalist vol
doende houvast geven om
eens veel dieper in het waar
om - dit - alles te duiken
De met - brave borst sluit daar
bij op een moord, op bijster
harde vuisten en onverkwik
kelijke intriges. Het is niet al
lemaal even logisch, er ko
men nogal wat toevallighe
den aan te pas. Maar zonder
geluk geen goede keeper, on
ze jounalistieke speurder
krijgt zijn zaakje helemaal
rond en zijn verhaal in zijn
blad.
Het is bepaald geen welrieken
de parlementaire pot die Van
Zomeren zijn lezer voortzet,
maar het menu is wel met
kennis van zaken samenge
steld. Met wat spanning over
goten en met humor licht ge
kruid, waardoor het alles bij
elkaar goed eetbaar is gewor
den
KOOS POST
..Moord op De Horst" door
Theo Joekes. uitg. Loeb in
Amsterdam f 22.50)
..Haagse lente' door Koos van
Zomeren, uitg Bruna
Zoon in Utrecht.
'Alles teat in dit boek met nadenken te maken heeft zal ik m kleine
hoofdstukken bij elkaar doen en deze nadenkenjen anders laten
drukken dan het verhaal'.
Met deze woorden begint Erich Kastner zijn bock Puntje en An
ton. Wat een aardige service van Kastner de lezer kan kiezen
tussen alleen maar lekker een verhaal lezen en verder niks geen
gezeur, of lezen én aansluitend erover nadenken Laten we het
maar evalueren noemen. Vreemd en jammer. Alsof zonder deze
overdreven hint van de schrijver geen mens zou nadenken over
een verhaal. Na het lezen van en verhaal en nadenkenjen die in
aparte hoofdstukken over het bock zun verdeeld, rest een gevoel
van ergernis en spijt.
Kastner. die bijna legendarisch is geworden door zijn boek Emiel
en de kleine detectives, heeft met Puntje en Anton een briljant
verhaal geschreven. Even vakkundig weet hij dit boek om zeep
te helpen door zijn nadenkerijen. bespiegelingen die in feite
neerkomen op misplaatste zedenpraatjes Het verhaal gaat over
het meisje Louise Pogge. in de wandeling Puntje genoemd
Haar ouders hebben het razend druk pa met zijn bedrijf, ma
met zichzelf. Dus is Puntje min of meer op zichzelf aangewezen
Geen probleem, want het meisje is mans genoeg. Haar kinder
juffrouw 'juf de Vrome' lijkt echter niet geheel op haar laak
berekend. Zij staat onder invloed van haar boosaardige verloof
de Robert de Duivel, die juf en haar pupil dwingt 's avonds
stiekem uit bedelen te gaan Dat leidt tot komische verwikkehn
gen, maar dankzij Puntjes vriend Anton komt alles meer dan dik
in orde.
Puntje en Anton is een humoristi-i h verhaal voor kinderen vanaf
10 jaar. dat uitblinkt door het heldere en spitsvondige taalge
bruik. Kastner verlevendigt zijn -zinnen met allerlei grapjes en
woordspelingen. Daarnaast geeft hu een knappe typering van de
relatie kind-volwassene. De auteur beschouwt beiden als gelijk
waardig en aan elkaar gewaagd. Vooral Puntje weet haar mond
je te roeren. Met haar spontane reacties en rake uitspraken prikt
zij door de opgeblazen houding van sommige oudere mensen
heen. Volwassenen met misplaatste nieuwsgierigheid, bemoei
zucht en betutteling worden door Puntje aardig op hun nummer
gezet. 'Wij moeten alles kunnen, rekenen, zingen koppic duik»-
len, en zelf hebben ze nergens verstand van redeneert het kind
niet geheel ten onrechte.
Hier en daar maakt Kastner wat kleine vergissingen. Pa Pogge
spreekt op bladzijde 85 over 'gisteren maar gezien het tijdsver
loop kan het niet anders dan enkele dagen geleden zijn. Ook
maakt Kastner niet helemaal duidelijk hoe Puntje weet dat Ro
bert de Duivel sleutels heeft van haar ouderlijk huis (blz 107»
Maar dat zijn kleinigheden. Erger is dal de sfeer en de bizondere
strekking van het verhaal met zijn gelijkwaardige benadering
van kind en volwassene door Kastners moraliserend en opvoed
kundig gezever op een knullige manier worden gedegradeerd.
Wat te denken van opmerkingen als: 'Nee jongens dat gaat zo
niet. Als je iets hebt gedaan moet je flink zijn en je durven ver
antwoordenZelfbeheersing is een heel goede en belangrijke
eigenschap' (Uit de negende 'nadenkenj' over zelfbeheersing)
Of uit de vijfde 'nadenkenj' over nieuwsgierigheid .N iet veertien
dagen voor sinterklaas stiekem in alle kasten snuffelen op zoek
naar cadeaus. Als hel dan sinterklaasavond is. weel je alles al. Is
dat niet vreselijkDoor nieuwgierighetd wordt elk plezier
volkomen bedorven'.
Meneer Kastners levenswijsheden kunnen me gestolen worden,
maar wat zijn laatste opmerking betreft heeft hij volkomen ge
lijk. Als ik niet zo nieuwsgierig was geweest naar zijn nadenke
njen. had ik een heel plezierig verhaal gelezen zonder bittere
nasmaak. En toch.... kópen dit boek. Het verhaal is meesterlijk
en Kastners bespiegelingen kunnen gewoon worden overgesla
gen.
De Pool Reinier Zimnik is werkzaam in Wc t Duitsland als illu
strator. graficus en maker van tekenfilms Ook schrijft en t« kent
hij kinderboeken. Dat laatste gaat hem bizonder goed af Te
recht dat uitgever Rap vier van zijn boeken in herdruk heeft
uitgebracht, waarmee Zimnik zijn reputatie als begaafd schnj
ver bevestigt. Om de kosten te drukken is gekozen voor een
bescheiden omslag en omdat het oog ook wat wil, is dl
groot dat de boeken een onopvallende plaats in de bockhandel
zullen innemen. Jammer, want de inhoud is voortreffelijk
Zimnik weeft fantasievolle intriges rond de relatie mens dier Hu
gaat ervan uit dat mens en dier gelijkwaardig zijn Dromerige
impressies weet hij perfect te combineren met de ontnuchteren
de realiteit Zimmks illustraties passen uitstek» iel in I" t n.ii«f
realistische beeld dat hij bij de lezer oproept. Pentekeningen die
dóódsimpel lijken, maar niet te evenaren zijn
Het komt zelden voor. maar deze boeken van Ri-mier Zimnik heb
ben 'het'. Ze zijn tijdloos, voor kinderen èn volwasseneh aan
trekkelijk. en blijven fascineren. Ik beschouw dat als kenmer
ken van echt goede boeken. Voor één keer slaat de flaptekst die
meestal met veel korrels zout moet worden genomen - de spijker
op de kop Reinier Zimniks verhalen hoeven niet onder te doen
voor klassiekers als 'Winnie de Poeh' of met name Grahams De
wind in de wilgen'. Zimnik hoort in hetzelfde rijtje thuis H< n
beter compliment voor zijn schrijverschap kan niet worden ge
geven.
Zimniks boeken zijn uitgebrac ht in een serie met als ondertitel
ter Sterren Kinderboek, i Itela De nun op dn kr.».»n. Dn bnnr
en de mensen, I)e trotse schimmel en De kleine brultijger.
Prijs per boek f 10.-. uitg. Rap.
MARGOT KLOMPMAKER
(ADVERTENTIE)
DEN HAAG (GI'Di Niets ver
tederendcr dan kindeibn»-
ven De met blocmeties ver
sierde gelukwens voor moe
ders verjaardag, het bedank
briefje voor de logeerpartij bij
oma. de uitnodigingskaar t
voor hel met prik besproeide
feestje bij een van de vriend
jes of vriendinnetjes, de zon
nige vakantie ansicht Ner
gens breekt het kinderzieltje
zo puur door als in dergelijke
episteltjes vinden vooral vol
Wat al sinds jaren op de achtei
pagina van dc VPRO-Gid^-
aan brieven \an kinderen t«
lezen valt. is daarentegen van
een heel ander genre. Ook
„Achterwerk zoals de pagi
na heel toepasselijk heel. ver
tedert door de ongekunsteld
heid waarmee gedachlen en
opvattingen aan hel papier
zijn toevertrouwd Maar de
onderwerpen en de toon van
de ingezonden brieven zijn
van heel andere aaid Gc»-n
lievigheidjes aan het adrc:
van lamiln vriendjes of
schooljuffrouw maar seneu
nbuds
egde
eltM
hebben
Uitgeverij Loeb. Amsterdam,
heeft ibl ven van „Achter
werk die vaak het karakter
van een hartekreet hebben,
gebundeld, waardoor een ui
1. I I. - (baai en zeldzaam
leerzaam boekwerkje (155 pa
gina
onlsi
end
een enkele uitschieter naar
boven en beneden), sedert
1975 de meest uiteenlopende
problemen bij „Achterwerk
samenstelster Nelleke van
'i< i Drift .op tafel Wat I
«in kinderziel die om
wcrkclnk niet zo rein is als
met name grootouders wel
willen doen geloven9 Natuur
Ink dieren. akantie. verliefd
heid, een goede mop. de
hooi Maai dat is lang niet
alles wat in .Achterwerk'
woRD aangeroerd
Want kernenergie, scheiden
het geplaagde omroepbestel
Koot en Bie het wereldvoed
seltckort sterven bcwapc
jongens en meisjes - men mag
aannemen v eelal van VPR(
gezinde ouders - tenminste
even grondig bezig En om
zichtige. »)verdreven „nette"
taal wordt daarbij niet gehan
teerd Zo zijn „zeiken en het
door dc Vrije Jongens geïn
troduceerde ..godverdegod-
ver rijkelijk door de teksten
gelardeerd Wat een gepcnsio
neerde leraar van 76 jaar ertoe
heeft gebracht zijn verbazing
te uiten over het peil van dc
briefjes, die „zo vaak de gn-n
zen van het betamelijke"
overschrijden
Over sommige hele hangu-
zers. zoals doodgaan, kern
energie, verslaving en de tijd
waarop bekende Iv-
persoonlijkhcden op de buis
horen te komen, ontbranden
hele discussies waarin nu
eens zachtaardige, hunionsti
schc cn filosofische beschou
wingen en dan weer keiharde
stellingen te berde worden
gebracht
Verder worden er talrijke
PS'jes gesignaleerd klemt
nog eens nadrukkelijk het ge
stelde probleem wordt sa
mengevat Een 13 jarige jon
gen zet onder zijn betoog over
het martelen van mensen „Je
weet niet hm- erg het is Of
onder een brief over een on
vriendelijke leraai ..Soms is-
le toch w el een beetje aardig",
waarschunluk een aanvulling
voor de zekerheid want de Ie-
nu - VPRO-i dl
Of eenvoudig Ik heb ge
zegd" dan wel wat diepzinni
ger Probeer iets van je leven
te maken hoe moeilijk het ook
Ook veel problemen, plezier en
leed worden in versvorm
WK I «recvcn Een pra. htig
gedichtje (wat weer nts an
ders is dan een vei je) is dat
vaneen 13 jarig mei ie .50 lo
kalen. 100 leraren. 1200 leer
lingen en ik"
(„Achterwerk - Brieven van
kinderen" is vanaf volgende
week in de boekhandel ver-
In de showrooms bij Ico Athibu
doet u nieuwe ideeën op. Hier staan,
in vele opstellingen, evenzovele
badkamers om uw kijk op hadkamers
te verfrissen.
Duik eens in de mogelijkheden!
Ico Athibu biedt u. in kombinatie met
de in onze showroom gepresenteerde
vloer- en wandtegels. de badkamer
dromen.
Een badkamer-op-maat die-
past in uw budget.
Showrooms geopend:
dinsdag t/m vrijdag 9 - 5 uur,
donderdagavond 7 - 9 uur,
zaterdag 9.M0 - 1.M0 uur of na
afspraak ook 's avonds.
Hoge Rijndijk 2\ 2.313 KG Ix'idcn
Tel. 071-141741
