Spanning Syrië- Israël loopt op Italië: de lange weg van het abortus-referendum UITNODIGING Na neerhalen vliegtuig .«r .Sr Paus gaat vooruit Pessimistisch rapport over wereldsituatie Onwetmatige invloed paus nu helemaal onzeker VRIJDAG 15 MEI 1981 (Van onze correspondent Lia van Bekhoven LONDEN - Na negen dagen in de rechtszaal is nog steeds relatief weinig bekend over de man die verantwoordelijk is voor „Enge- lands rechtszaak van de eeuw". Peter Sutcliffe. 34. alias de Yorkshire Ripper, is bijzonder rustig in de rechtszaal.Vorige week kon pijnlijk gedetailleerd worden beluisterd hoe Sutcliffe in vijf jaar 13 vrouwen om het le ven bracht. Deze week heeft de jury gehoord hoe Sutcliffe geestelijk in elkaar zit. Het rap port van de psychiater zei wel licht meer over Sutcliffe dan zijn vrienden en kennissen in de ge tuigenbank. De kennissen had den niet meer te vertellen over hem dan dat Sutcliffe bier dronk en van fish en chips hield en iets tegen prostituees had. Sutcliffe die bekende dertien vrou wen om het leven te hebben ge bracht en gepoogd zeven ande ren te vermoorden, vertelde de jury dat hij niet gek was. In bijna dezelfde adem voegde hij er ech ter aan toe weer prostituees te zullen vermoorden zodra hij op vrije voeten zou komen. Een jury, in dit geval bestaande uit zes mannen en zes vrouwen, zal beslissen of hij schuldig is aan moord met voorbedachte rade of Yorkshire Ripper-proces g^g0 perg m()ef jj 11 j J 1< 011 eindelijk spectaculair 1 aan moord veroorzaakt door geestelijke gestoordheid. In het eerste geval is de straf levens lang, in het tweede geval kan de rechter hem een andere straf op leggen. Hij kan Sutcliffe veroor delen tot een speciale gevange nis voor gevaarlijke geesteszie ken, waar hij voor de rest van zijn leven in opgesloten blijft tenzij de minister van binnen landse zaken na verloop van tijd anders zou besluiten. Sutcliffe geeft als verklaring voor zijn gruwelijke moorden de stem van God gehoord te hebben. De eerste keer hoorde hij de stem ja ren voordat hij zijn eerste mis drijf pleegde. God gaf hem de op dracht om prostituées te doden omdat zij „het slijk der aarde wa ren". Jarenlang had hij de stem men genegeerd, tot op het mo ment dat hij meer en meer de pressief raakte over zijn vrouw Sonia die een verhouding had met een andere man. De stem van God had hem ingefluisterd dat niet zijn vrouw, maar prosti tuees verantwoordelijk waren voor alle ellende. Na twee mislukte aanslagen in 1969 had hij Gods stem kunnen weerstaan tot 1975. Hij zei altijd weerzin gehad te hebben tegen de aanslagen. ..Voordat het zover was. moest ik door een vreselijke periode heen. waarin ik helemaal in de war was. Ik deed al het mo gelijke om daar vanaf te komen en vroeg me af waarom ik het was. Uiteindelijk bereikte ik dan het punt waar het leek alsof ik aangewezen was om het doen". Een hoogtepunt in het proces kwam afgelopen dinsdag toen de aanklager, Sir Haver, met zoveel talent en verve als ging het om een tv-serie, elk woord van Sut cliffe over Gods stem in twijfel trok. Zelfs Sutcliffe bekende dat Haver's verhaal „kleurrijk" was. maar dat het niet klopte met de werkelijkheid. Sir Michael Haver insinueerde dat het Sutcliffe nu goed uitkwam te vertellen dat hij gemoord had in opdracht van God. maar dat het van het begin tot het einde gelo gen was. Haver weigerde God als verzachtende omstandigheid te accepteren. „Als deze boodschap van God zo geweldig was en zo'n indruk op u maakte, waarom heeft u er nooit iets van tegen uw vrouw of moeder gezegd", don derde de bepruikte aanklager De rechtszaal leefde hoorbaar mee. De overladen pers- en publieke tribunes werden eindelijk ge- tracteerd op het schouwspel waar ze voor kwamen. Elke och tend vormen dikke rijen zich voor de Old Bailey, hopend op een plaatsje in rechtszaal num mer één. Onder de wachtenden, die soms de hele nacht buiten op de stoep van het rechtsgebouw doorbrengen, bevinden zich stu denten, punks, ouden van dagen en mensen, vooral vrouwen, die helemaal uit het Noordengelse graafschap Yorkshire zijn geko men waar de Ripper zijn moor den uitvoerde. Het Ripper-proces heeft het slech te in de Britse pers naar voren gebracht. Zodra de politie in ja nuari liet weten „verrukt" te zijn met de arrestatie van Sutcliffe. stroomden de journalisten met goedgevulde portemonnees op de familieleden en kennissen van Sutcliffe af om hen om te ko pen voor informatie en foto's over Sutcliffe Iedere Britse krant leek haar lezers te willen trakteren op exclusieve verhalen over „mijn collega de Ripper", „mijn vriend de Rip per". „mijn zoon de Ripper" en vooral „mijn echtgenoot de Rip per". Sutcliffs vrouw Soma wei gerde echter de contracten te te kenen ter waarde van. zeggen sommigen, vijf ton in ruil voor haar verhaal over haar echtge noot. Vrienden van Sutcliffe en zijn vader gaven toe duizenden guldens ontvangen te hebben van Engelse sensatiekranten Kwaliteitskranten en de BBC heetten minder vrijgevig te zijn De financiële voordelen die Jan en alleman uit de Ripper-affaire wil den halen, liepen de spuigaten uit toen dc filmmaatschappij MGM aankondigde het verhaal te gaan verfilmen. Dc families van de Ripper-slachtoffers, die overigens lang niet allemaal prostitues waren, protesteerden zo hevig dat MGM de volgende dag moest beloven haar plannen terug te trekken. Zelfs koningin Elizabeth bemoeide zich met de affaire door in een brief aan de ouders van een slachtoffer ken baar te maken hoe smakeloos ze het vond geld aan te bieden aan kennissen van Sutcliffe. Een en ander heeft ertoe geleid dat de Britse persraad besloten heeft een onderzoek in te stellen naar deze kwalijke praktijken. „We moeten on/e normale nieuwsgie righeid afwegen tegen ons ge voel voor fatsoen", oordeelde de Time; Inmiddels heeft ook de rechtbank een einde gemaakt aan de sappi ge verhalen die dc kranten de Engelse lezers over de Ripper wilden voorschotelen. De rech ter besloot aan het begin van het proces dat niet hij. maar een jury zou beslissen in wat voor geeste lijke condities Sutcliffe was toen hij dertien vrouwen vermoordde en zeven aanviel De consequen tie van die beslissing is dat Fleet Street schoorvoetend besluiten moest met publicaties van de verhalen over Sutcliffe s verle den te wachten tot na het proces. Het nu openbaar maken van die verhalen zou de juryleden kun nen beïnvloeden cn daarmee de loop van het proces, wat op zich zelf een daad is waarvoor men kan worden aangeklaagd Ondanks Sutcliffc's ontkenningen gestoord te zijn, hoopt zijn raads man dat hij wel als zodanig zal worden berecht. Een vooraan staand psychiater concludeerde na elf gesprekken met Sutcliffe dat hij „een paranoïde schizof reen" was met zulke glasheldere symptomen, dat ze in psychische leerboeken voorkomen. (Van onze correspondenten) BEIROET-JERUZALEM - Het neerschieten van een radiografisch bestuurd Isralisch verkenningsvliegtuigje met Sam 6-raketten boven de Bekaa-vallei in Centraal-Libanon, heeft opnieuw bijgedragen tot de spanningen tussen Syrië en Israël. ROME, BONN (GPD, UPI) - De toestand van de paus is volgens de artsen van het Gemelli-ziekenhuis stabiel gebleven. In het gisteravond uitgegeven medisch bulletin stond dat de paus vooruit is gegaan en dat hij grotere belangstelling toont voor zijn omgeving. Het medisch team waarschuwt er wel voor dat het gevaar nog niet is geweken. De paus koestert geen wrok tegen de 23 jarige Mehmet Ali Agca, die hem afgelopen woensdagmiddag neerschoot. Gisteren is Ag ca officieel in staat van beschuldiging gesteld voor poging tot moord. Hij loopt een grote kans tot levenslange gevangenisstraf te worden veroordeeld. De Italiaanse wet stelt deze straf name lijk als maximum voor aanslagen op zowel de paus als de presi dent. Intussen is een meningsverschil ontstaan tussen Turkije en West- Duitsland over de Turkse verklaringen dat de Westduitse autori teiten geweigerd hadden Agca aan Turkije uit te leveren. Een woordvoerder van de Turkse ambassade in Bonn zei dat tot viermaal toe een uitleveringsverzoek was afgewezen. Deze ver zoeken waren gedaan toen de Turkse autoriteiten inlichtingen hadden gekregen dat Agca zich in de Bondsrepubliek bevond, nadat hij in 1979 uit een gevangenis in Turkije was ontsnapt. Het Westduitse ministerie van binnenlandse zaken reageerde hierop gisteren met de verklaring dat de Westduitse politie wel naar de Turk had gezocht, maar'dat men hem niet had kunnen vinden. Amerikaanse afgezant Habib blijft zijn pendeldiplomatie tus sen Israël en Syrië voortzetten. Omdat de camera van het spiona getoestel na de explosie aan een ballon naar beneden kwam. had men in Libanon aanvankelijk de indruk met een Israëlische piloot aan een parachute te doen te hebben. Meteen na het incident verschenen Israëlische jagers (met piloot ditmaal) boven de Bekaa-vallei. Door deze toestel len niet neer te schieten, wilden de Syriërs kennelijk demonstre ren de Israëli te willen afschrik ken zonder een escalatie uit te lokken. Onduidelijk is nog in welke mate het Bekaa-incident van gisteren van invloed zal zijn op de bemid delingsmissie van de Amerikaan Philip Habib, de man die na mens president Reagan langs di plomatieke weg de gevaarlijke controverse tussen Syrië en Is raël over de Sam-raketten in Li banon tracht te ontzenuwen. Ha bib was gisteren in de Syrische hoofdstad Damascus en vertrok nog dezelfde dag naar Israël Be LONDEN (DPA/Reuter) - Het onafhankelijke, in Londen gevestigde In ternationale Instituut voor Strategische Studies (IISS) laat zich in zijn jaarlijks strategisch overzicht overwegend pessimistisch uit over de wereldsituatie. De internationale veiligheidspolitiek is in een diep dal van onzekerheid aangeland, zowel wat de doeleinden als de instrumen ten aangaat. De twee supermogendheden Amerika en de Sowjet-Unie beschikken vol gens het IISS nog maar over beperkte mogelijkheden tot beheersing van de gebeurtenissen. De crisis in Polen heeft dc Russen voor een probleem geplaatst, waarop zij geen antwoord klaar hadden. Voor de veil.gheid van Europa worden de gebeurtenissen in Polen van de meeste betekenis geacht. Al het Poolse experiment slaagt, zal dat ingrijpende gevolgen hebben voor communistische regimes overal in Europa Als het door Russisch militair ingrijpen de kop wordt ingedrukt, kunnen er conflicten in Oost-Europa ontstaan, die een ernstig gevaar voor de veiligheid van Europa als geheel zouden betekenen De internationale crisis vereist volgens het IISS een versterkte dialoog tussen Oost en West. (ADVERTENTIE) De Israëlische oppositieleider Shimon Peres bracht gistermiddag een bezoek aan de grens met Libanon. Peres zei bij die gelegenheid te hopen dat de raketcrisis tussen Syrië en Israël langs diplomatieke weg kan wor den opgelost. gin heeft zijn kabinet gister avond voor een bijzondere verga dering bijeengeroepen en sprak vanmorgen opnieuw met Habib. Het neergeschoten vliegtuig - zo luidde het communiqué - was op een routinematige verkennings vlucht boven de Bekaa-vallei voor „observatie en fotografie" toen het werd neergeschoten. Later werden nog twee Sam-ra ketten afgevuurd, maar die trof fen geen doel. Premier Begin noemde het een zeer ernstige ontwikkeling, maar zowel mili taire als Dolitieke zegslieden voegden daar aan toe dat de be middeling van Habib er niet noodzakelijkerwijs door ge schaad zou worden. Syrië is, zo heette het in Jeruzalem, in begin sel bereid zaken te doen, on danks alle andersluidende ver klaringen in de Syrische media. In Amerika staat men gereserveer der tegenover de missie van Ha bib. Minister van buitenlandse zaken Alexander Haig verklaar de gisteren dat „de tijd opraakt" voor de pogingen de rakettencri- sis tussen Israël en Syrië op te lossen. Kom eens langs op de TELEMECANIQUE TENTOONSTELLING Wat is er te zien? - Elektrische energieverdeling, sturing, beveiliging - Automatiseringsapparatuur, relais-pneumatische-.elektronische- en vrij programmeerbare technieken - Hulpapparatuur voor alle vormen van handbediening en signale ring 18en19mei Holiday Inn Haagsche Schouwweg 10. Leiden Van 14.00-18.00 uur en van 19 00-22 .00 uur Elektrische en elektronische apparatuur en systemen voor automatisering in de industrie (Van onze correspondent Hein ten Kortenaar) ROME - De Italiaanse republiek kwam tot stand door een referen dum: in juni 1946 besloot het volk de 'meikoning' Umberto III (hij regeerde slechts een maand na de troonsafstand van zijn va der, Victor Emmanuel II) het land uit te sturen en een repu bliek te stichten. De uitkomst was op het nippertje en werd nog lang heftig betwist. De eerste voorlopige president, Vittorio Emanuele Orlando, was zelf aan hanger van de monarchie. Dat was trouwens ook de eerste ge kozen president, de liberaal Lui- gi Einaudi, die daarom hardnek kig weigerde zijn intrek te ne men in het voor hem nog altijd 'koninklijk' paleis van het Quiri naal, maar het verder ook niet kon helpen, dat hij in de zes jaar van zijn ambtstermijn zo'n ach tenswaardig beeld van het presi dentschap vestigde, dat er sinds dien bijna geen monarchisten meer in Italië bestaan. Na deze eerste positieve ervaring lag het voor de hand, dat de grondwetgevende vergadering voor de nieuwe republiek een plaats in de wetgeving zou inrui men voor het referendum. De streng parlementaire staatsin richting liet niet toe, dat wetten per volksstemming zouden wor den ingevoerd, maar wel dat niet-gevallige wetten op die ma nier konden worden afgeschaft (met de heel verstandige uitzon dering van belastingwetten). Toch duurde het nog tot 1974 voor deze wijze van direct volksingrij- pen in het wetgevend proces zou worden uitgeprobeerd: het voor stel om de Echtscheidingswet, de eerste wet die (eind 1969) in Italië was ingevoerd tegen de al machtige katholieke kerk en haar politieke arm, de christen democraten, af te schaffen werd verworpen. Het bracht een golf van 'vooruit gangsoptimisme' op gang, die la ter leidde tot intussen weer inge damde verkiezingswinsten voor de communistische partij. Dege nen die toen als voornaamste aanjagers werkten, waren de ra dicalen, nog geen partij, maar eerder een politieke club. Het succes van het referendum steeg hun zo naar het hoofd, dat zij sindsdien als dwergpartijtje aan de verkiezingen gingen deelne men. Zij beeldden zich in dat Ita lië het best per referendum kon worden geregeerd. Als het aan hen had gelegen, zouden de Ita liaanse kiezers dit jaar op niet minder dan elf afschaffingsvoor- stellen hebben moeten antwoor den. Zwangerschapsonder breking Een aantal daarvan werd door het Grondwettelijk Hof niet-ontvan- kelijk verklaard, één (over krijgs raden in vredestijd) werd juist op tijd voorkomen door een parle mentaire wetswijziging. Er zijn vijf overgebleven, nog altijd ge noeg om de absurditeit aan te to nen van regeren van onderaf. Het voornaamste vraagstuk is ook nu een wet, die tegen de wil van de kerk en van de christen-demo cratische partij in 1978 werd aan genomen, namelijk die op de vrijwillige zwangerschapsonder breking. Het is een wet met een lange voor geschiedenis: al jaren werd bij voorbeeld door de Wereldge zondheidsorganisatie (WHO) in Genëve geschat, dat het aantal toen nog illegale abortussen in Italië dat van de geboorten even- aardde. en vermoedelijk om de 1 miljoen per jaar schommelde. Artikel 546 van het uit de fascisti sche periode stammende Wet boek van Strafrecht stelde abor tus in alle gevallen strafbaar. Zo als overal ter wereld kwam dat erop neer. dat verwijdering van de ongewenste vrucht slechts kon geschieden ten koste van heel veel geld en bijna zekere straffeloosheid, of van levensge vaar met grote kans op gevange nisstraf. In 1975 legde een rechter in een abortuszaak artikel 546 voor aan het Grondwettelijke Hof. dat op 18 februari van dat jaar besliste dat het in strijd was met de Grondwet, „in zoverre het niet voorziet in onderbreking van de zwangerschap, wanneer voort zetting daarvan medisch gecon stateerde en niet op andere wijze te vermijden schade of ernstig gevaar voor de gezondheid van de moeder meebrengt". Daar mee was het artikel automatisch geschrapt en diende het parle ment een nieuwe wettelijke rege ling tot stand te brengen. Na veel wederwaardigheden, met inbe grip van parlementsontbinding en vervroegde verkiezingen, werd op 18 mei 1978 een bijzon der liberale abortuswet goedge keurd, die vrijwillige zwanger schapsonderbreking definitief uit de sfeer van het strafrecht haalde. Nederlaag Het was, na die van de echtschei dingswet, de tweede grote parle mentaire nederlaag van de chris ten-democraten. De hoofdpun ten waren: abortus in de eerste 90 dagen van zwangerschap is niet strafbaar; de beslissing ligt bij de vrouw; de ingreep moet kosteloos worden verricht in openbare ziekenhuizen of door dc overheid erkende inrichtin gen. Verder voorzag de wet in de oprichting van consultatiebu reaus, die een eind moesten ma ken aan de bijna totale onwe tendheid op het gebied van voor behoedsmiddelen. waardoor abortus een van de meest ver breide vormen van geboorten- controle en een ware sociale plaag was geworden. Het artikel van het Wetboek van Strafrecht, dat voorlichting over. en openba re verkoop van voorbehoedsmid delen verbood, was pas in 1971 door het Grondwettelijk Hof ver nietigd. De tegenstand van katholieke zijde was vanzelfsprekend groot, maar de christen-democraten hadden in 1974 met hun referendum over de echtscheiding te gevoelig hun vingers verbrand om er nog eens aan te beginnen. En de bisschop pen waren door paus Paulus VI gewend aan grotere terughou dendheid in dc binnenlandse po litiek van Italië De christen-de mocraten maakten slechts ge bruik van de mogelijkheden die de wet hun bood om de uitvoe ring ervan te saboteren: zij oefen den grote druk uit op artsen en paramedisch personeel om ge wetensbezwaar aan te tekenen. Dat deden zij met zoveel succes, dat in Zuid-Itahc gemiddeld 70 pet (hoogtepunt: Lucani, met 97 pet) weigerde mee te werken aan de legale abortus. Dat leidde tot de oprichting van een 'beweging voor het leven', die vorig jaar voldoende handte keningen verzamelde voor twee referendumaanvragen: een waar in de hele wet zou worden afge schaft, een ander waarin alleen de zgn. therapeutische abortus (bij ernstig levensgevaar van di moeder) overeind zou blijven Het eerste werd door het Grond wettelijk Hof met-ontvankelijk verklaard, omdat het in strijd was met zijn eigen uitspraak van 1975, het andere werd toelaat baar verklaard. Tegelijkertijd werd het referen dum van de radicalen aanvaard, dat juist alle beperkingen van de abortuswet (de verplichting van de openbare ziekenhuizen, de toestemming van ouders of arts voor minderjarigen, enz.) wilde afschaffen, kortom abortus met het trekken van een kies wilde gelijkstellen. Het heeft weinig kans op succes, maar draagt uit stekend bij tot de totale verwar ring van de kiezers, die een stort vloed van tegenstrijdige propa ganda over zich zien heenkomen. Paus in actie Nu kwam ook paus Johannes Pau lus II in actie. Hij had de Italiaan se bisschoppen al een keer streng vermaand, dat het tijd werd dat ze hun mond opende den. Toen het in die contreien stil bleef, stelde hij zich onver bloemd aan het hoofd van de an ti-abortusactie. Eerst tijdens zijn buitenlandse reizen, maar de laatste tijd met groeiende nadruk in Italië zelf. begon hij zijn stem te verheffen tegen de moordda dige tendenzen van de westerse cultuur. Het hoogtepunt kwam afgelopen zondag, toen hij. in plaats vanuit het raam van zijn werkkamer, van het balkon van de Sint-Pie- ter de menigte op het plein toe sprak. „De kerk", zo zei hij, „be schouwt iedere wetgeving die abortus vergemakkelijkt als een ernstige schending van de pri maire rechten van de mens en van het goddelijk gebod Gij zult niet doden. De zaak die wij die nen, en die wij zullen blyven die nen, is een heilige zaak. opdat de ze kleinste, zwakste, meest weer loze menselijke wezens het leven mogen bezitten en hun het leven niet wordt ontnomen nog voor ze geboren worden. Daarmee be wijzen wij een dienst aan de mens, aan de samenleving en aan het vaderland. Wy verdedigen niet slechts het ongeboren leven, maar ook het geweten van dc mensen. Dat heeft de kerk altijd beschouwd als haar meest we zenlijke taak". Het was niet de eerste keer dat hij zich hierover uitsprak, en even min voor het eerst werd hij scherp bekritiseerd door bijna al le politieke partijen. Zijn recht om de katholieke gelovigen de morele ongeoorloofdheid van abortus voor te houden, wordt door niemand betwist. Maar, zo zei bijvoorbeeld de communis- tenleider Enrico Berlinguer. het gaat zondag niet om een keus voor of tegen abortus, maar voor of tegen een wet van dc Italiaan se staat, die juist een eind heeft willen maken aan het maat schappelijke kwaad van de clan destiene abortus. Bemoeien Als buitenlands staatshoofd heeft de paus, naar de mening van zijn critici, geen recht zich te be moeien met Italiaanse wetten, laat staan Italiaanse burgers aan wijzingen te geven over hun stemgedrag. Dat laatste is zelfs uitdrukkelijk verboden in djB Kieswet, die zowel overheids ambtenaren als kerkelijke ambtsdragers het recht ontzegt invloed uit te oefenen op de kie zers. Dat is weer een uitvloeisel van het concordaat tussen de Heilige SU I en Italiaan itaal na bij de Italiaanse kerk zich, in ruil voor allerlei voorrechten, ver plichtte zich nooit met de bin nenlandse politiek te bemoeien Het is dan ook geen wonder dat de uitspraken van de paus. en de laatst*- weken ook van steeds meer bisschoppen en pastoors, overal stemmen doen opgaan om nu cindclyk maar eens een eind te maken aan het concordaat, dat volgens velen toch al overbodig is geworden in een democrati sche staat Speciale bescherming voor een bepaalde kerk is met meer nodig, en bijzondere voor rechten zijn uit de tijd, te meer als daar verplichtingen tegen over staan die toch niet worden nagekomen. Verwarring Zo wordt er door het komende re ferendum heel wat opgewoeld, wat ver uitgaat boven het belang van de abortuswet De verwar ring is nu zo groot, dat de gewo ne kiezer er nauwelijks meer uit wijs kan. Het zou wel eens kun nen gebeuren, dat de wet hele maal per ongeluk wordt afge schaft. De verwachting is dat zij het vermoedelijk net met de hak ken over dc sloot zal halen In het verleden is al gebleken, dat pau selijke uitspraken (zoals vroeger bijvoorbeeld tegen de commu nisten of tegen de echtscheiding) meestal averechts werken, maar abortus is nu eenmaal een zaak, waar de scheidslijnen niet vol gens confessie of politieke party verlopen, maar dwars door allo partyen heengaan En ding is echter zeker mocht de abortuswet worden afgeschaft, dan komt daarmee nog geen eind aan abortus. Die zou dan alleen opnieuw ondergronds gaan en onbekende aantallen slachtof fers eisen. En daartegen, zo zei Berlinguer, hebben wc ook vroe ger de stem van de kerk helaas nooit gehoord (ADVERTENTIE) KIES DEZE WEEK VOOR DE NIEUWE VARAGIDS MET DE SPECIALE AANBIEDING.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 9