'Zwijgen over kernwapens
is deel evangelie negeren'
Ook na invoering nieuw
houdt Vatieaan teugels in
wetboek
handen
Father Engelbertink:
ZATERDAG 25 APRIL 1981
ROOSENDAAL- „Mijn mening als priester en als religieus
is, dat ajs je niet over zaken als kernwapens en ontwape
ning praat, je een gedeelte van het evangelie verzwijgt.
Indien je er wel over praat gooi je, wat betreft de geloofs
gemeenschap, de knuppel in het hoenderhok.
Dat laatste is niet zo erg, als het
maar verstandig gebeurt. Totaal
pacifisme bijvoorbeeld is pasto
raal niet te verkopen. Het zou ook
erg verkeerd zijn dat te doen.
Daarom is het het meest zinvol de
Bewapeningsproblematiek op
een rustige manier bij de gelovi
gen in discussie te brengen". Fa
ther Engelbertink benadrukt zijn
mening door de woorden op een
rustige, weloverwogen wijze uit
te spreken.
Hij vervolgt: „Het voor of tegen
kernwapens zijn is een houding
die ieder voor zich moet bepalen.
Ook priesters zullen dat moeten
doen. Nu op de algemene verga
dering van de SNPR (Stichting
Nederlandse Priester Religieu
zen) een pleidooi is gehouden
voor een actievere rol van pries
ters en religieuzen in de Vredes
beweging en medewerkig aan
een mentaliteitsvorming in de pa
rochies en andere gemeenschap
pen, vraag ik me af hoeveel pasto
res dat zullen doen. Er zullen er
zijn die hun standpunt niet op de
kansel durven uitspreken. Wel
licht omdat naar hun mening in
de aanwezige geloofsgemeen
schap mensen zijn die geen poli
tieke zaken in de kerk zoeken; die
van een binnenkerkelijke discus
sie niet zijn gediend. Maar het
gaat hier om een houding die ie
dere pastor voor zich moet bepa
len".
Father Engelbertink onderkent de
gevoeligheid tussen de begrip
pen kerk en politiek en het gege
ven dat veel katholieken niet van
bemoeienis van het een met het
ander zijn gediend. De Roosen-
daalse regionaal-overste vindt
echter dat scheiding van de be
grippen nauwelijks mogelijk is.
Zelfs paus Johannes Paulus II
heeft er naar zijn mening moeite
mee deze zaken consequent uit
elkaar te houden. „Enerzijds ver
biedt hij ons, religieuzen, ons in
te laten met politiek, maar ander
zijds permitteert hij zich presi
dent Marcos van de Filippijnen
over zijn - politiek - handelen te
recht te wijzen".
Diep menselijk
Het bezig-zijn van de kerk met de
politiek is volgens father Engel
bertink te verklaren vanuit het
standpunt dat godsdienst alles te
maken heeft met het diep mense
lijke in onze wereld. Het begrip
bewapening heeft dat ook, maar
op een wijze die lijnrecht staat te
genover datgene wat de kerk
voorstaat. Kernbewapening
heeft daarnaast zoveel met poli
tiek te maken dat het onvermijde
lijk is dat, wil de kerk wat aan die
problematiek doen, ze zich met
politiek moet bemoeien.
Een stapje op die politieke weg is
een algemene standpuntbepa
ling, zoals die waartoe vorige
week in Heeschwijk door de
priester-religieuzen een aanzet
gegeven is. Regionaal-overste
Engelbertink vindt dat de pries
ter-religieuzen op deze wijze bin
nen de roomskatholieke gmcen-
schap profetisch bezig zijn in die
zin dat hun standpunt ongetwij
feld een ruggesteuntje betekent
voor vele gelovigen die nu op een
splitsing van wegen in hun ge
loofsbeleving staan. „In dat be-
zigzijn met deze problematiek en
in onze stellingname klinkt zon
der meer hoop door. Hoop voor
de toekomst; op een beter, even
wichtiger leven. Het is alleen jam
mer dat er binnen de kerk zo'n
groot gekrakeel is, juist op een
moment dat zij die hoop zou moe
ten versterken", aldus de regio
naal-overste.
Levenshouding
Wat betreft de uiteindelijke stand
puntbepaling van de priester
religieuzen hebben de missione
rende orden en congregaties zich
in aansluiting op de mening van
de Nederlandse Missieraad al
achter het adviesrapport van Pax
Christi geschaard. Dit in tegen
stelling tot de overige in Heesch
wijk aanwezige leden van de
SNPR, die voorstelden de proble
matiek allereerst nog binnen dé
eigen gemeenschap te bespre
ken, alvorens in oktober bij de na
jaarsvergadering met hun dan
goed doordachte zienswijze naar
voren te komen.
Volgens father Engelbertink is de
duidelijke standpuntbepaling
van de missionerende orden en
congregaties te verklaren vanuit
hun levensfilosofie en -houding.
„Als ik onze congregatie even als
voorbeeld neem, dan kan ik zeg
gen dat de leden regelmatig bij
eenkomen om met elkaar te pra
ten over datgene wat hen als mis
sionaris bezighoudt. Vanuit hun
ervaringen kiezen zij voor de ar
men en verdrukten in onze we
reld. Die keuze hebben zij omge
zet in een levenshouding waar
door zij proberen het instituut, in
de vorm van de gevestigde orde,
in hun richting te mobiliseren en
te veranderen Wij noemen de fi
losofie die hierachter steekt „de
tegenbeweging". Vanuit deze le-
Minder Engelsen
geloven in God
I.ONDEN (ANP) - Van de Engel-
sen gelooft in God, zo blijkt uit
een enquête van het bureau
"Gallup". Twee jaar geleden was
dit percentage nog 76.
Bij vrouwen en ouderen ligt het cij
fer (84 procent) boven het gemid
delde, bij mannen (64) en jonge
ren tot 24 jaar (60 procent) eron
der.
Van de Engelse bevolking gelooft
53 procent in het paradijs, 28 pro
cent in de reïncarnatie, 21 pro
cent in de hel en eveneens 21
procent in de duivel.
Vijftig procent der Engelsen ge
looft dat Jezus God's zoon is. 31
procent ziet in hem slechts een
Veertien procent is van mening dat
de bijbel het Goddelijk gezag
vertegenwoordigt en dat men
zonder restricties haar moet ge
hoorzamen.
,11
Father Engelbertink
Drie Nederlandse zendings
organisaties zullen een bron
nenonderzoek naar de Indo
nesische kerkgeschiedenis
gaan bekostigen. Hiervoor
hebben de hervormde zen
ding. de gereformeerde zen-
dingsbond en de gerefor
meerde zending dr. T. van
den Endt aangesteld. Dr. Van
den Endt was tot voor kort
hoogleraar kerkgeschiedenis
aan de Theologische Hoge
school in Djakarta.
De (driejaarlijkse) Generale
Synode van de Gereformeer
de Kerken Vrijgemaakt, die
woensdag werd geopend, zal
zich buigen over het aanha
len van contacten met enkele
buitenlandse kerken. Ook de
weergave van de belijdenis
geschriften in hedendaags
Nederlands zal de aandacht
van de Synode vragen. Voor
al de jeugd zou op de taal van
die oude geschriften maar
moeilijk greep kunnen krij
gen. De Synode vindt de ken
nis van deze geschriften ech
ter van belang voor de toe
komst van de kerk.
Een twee man sterke delega
tie van de "Reformed Church
in Zambia" (RCZ) zal volgen
de maand een bezoek aan ons
land brengen. Op uitnodiging
van de gereformeerde zen
ding zullen de voorzitter, ds.
E.A. Phiri, en de secretaris,
ds. A.B. Zulu, commissies,
gemeenten en classes gaan
bezoeken. Het is het eerste
bezoek van de RCZ aan ons
land. Deze kerk is voortgeko
men uit het zendingswerk
van de Nederduits-Gerefor-
meerde kerk in Oranje-Vrij
staat en telt 60.000 belijdende
leden.
De katholieke kerk in Honga
rije kampt met een toene-
mend priestertekort en met
een groot gebrek aan pries
terstudenten. Dat blijkt uit
cijfermateriaal, dat het Hon
gaarse godsdienst-sociologi-
ROME - Ook in de toekomst houdt
het Vatieaan stevig de teugels
der bisschopsbenoemingen in ei
gen hand. De plaatselijke kerk.
vertgenwoordigd in de bisschop
pen, mag niet teveel macht heb
ben. De funktie van de nuntius
(afgezant) in het benoemingspro
ces wordt daarentegen bekrach
tigd. Dit is vastgelegd in de nieu
we Codex, de uit zeven delen be
staande en vernieuwde wetge
ving van de katholieke kerk.
Deze vernieuwde wetgeving zal op
7 juni door paus Johannes Pau
lus II worden bekrachtigd. Het is
dan Pinksteren. De nieuwe Co
dex omvat 400 pagina's. Hij is het
resultaat van het werk van 18
jaar. op gang gebracht door paus
Johannes 23 tegelijk met zijn
aankondiging van het tweede
Vaticaanse concilie. Verantwoor
delijk voor omwerking en aan
passing van de kerkelijke wetge
ving aan de resultaten van het
tweede Vaticaanse concilie is
kardinaal Pericle Felici.
De eerste Codex kwam tot stand in
de twaalfde eeuw. Begin deze
eeuw vond een herziening plaats
onder Pius 10 en Benedictus 15.
die in 1917 officieel van kracht
werd.
De bekende Vaticaanse journalist
Giancario Zizola heeft de nieuwe
Codex gelezen. Hij bespreekt
hem uitvoerig in het aprilnum
mer van "informations catholi-
ques internationales". Hij con
stateert dat de herziene wetge
ving niet het excluieve werk is
van de pauselijke commissie
voor herziening van het kerkelijk
recht, maar dat zij tot stand geko
men is na zeer uitvoerig overleg
met de wereldkerk. Zelfs werden
14 leken geraadpleegd en "pro
gressieve juristen" uit Nijmegen.
Behalve genoemde 14 leken
werkten aan de nieuwe wetge
ving mee 93 kardinalen. 185 advi
seurs, 62 aartsbisschoppen en
bisschoppen, 45 religieuze en 64
diocesane priesters. In totaal be
steedde de pauselijke commissie
ruim 6000 uren aan overleg in
commissievergaderingen met al
deze groepen.
Het was de bedoeling van de her
ziening, dat de resultaten van het
tweede Vaticaanse concilie erin
zouden worden verwerkt. Of
men daarin geslaagd is, vindt Zi
zola een moeilijk te beantwoor
den vraag. Hij geeft t
keur aan enkele resultaten van
het nieuwe wetboek en de tot
standkoming ervan te schetsen.
Het deel over de kerktuchtelijke
maatregelen - men zou dit deel
het wetboek van strafrecht kun
nen noemen heeft de gevallen,
waarin leden uit de kerk worden
verstoten (excommunicatie),
drastisch beperkt. Het nieuwe
wetboek heeft de rigoureuze ma-
tregel der excommunicatie in de
meeste gevallen voor het zoge
noemde interdict. Deze straf
geldt b.v. voor degenen, die ac
tief meewerken aan abortus. Op
vallend is echter dat het kerke
lijk wetboek helemaal niet
spreekt over de vrouw, die abor
tus ondergaat. Vroeger stond
daarop de excommunicatie.
Het interdict is overigens een straf
maatregel, die nog dateert uit de
zesde eeuw. Het interdict ver
biedt aan de getroffene deelne
ming aan openbare godsdien
stoefeningen, kerkelijke begrafe
nis e.d. In later eeuwen werd de
ze straf zo vaak toegepast dat zij
geen vruchtbaar resultaat meer
had.
LEIDEN - Hervormde Gemeente
Hooglandse kerk 10 ds. Bouhuys; 11.45
oec. stud.-dienst. Marekerk 10 dr jon-
geneel; 5 ds. De Jong. Maranathakerk
(L. Morsweg) 10 ds. Kramer; 5 ds. V.
Achterberg De Regenboog (Mrrenvviiki
9 30 ps. Van Well. 11 15 ps Van Well en
ds. Koolstra. Bethlehemkerk (Driflstr.)
10 ds. De Mey. Bevrijdingskerk (Mont-
gomerystr., Zuid-West) 9 ds. Witte; 10.30
ds. Langenbach. Vredeskerk (Burggra-
venlaan) 10 ds. Beks. Waalse kerk (Bree-
straat) 10.30 ps. Ribs. Acad. Ziekenhuis
10.15 ds. Bakker Diaconessenhuis 10.30
ds. Hemmes. Kapel Endegeest (Ocgst-
gccst) 9.30 gez. dienst pater Boshou
wers. Geref Kerk Zuiderkerk (I„im
menschansweg) 10 ds. Van Loenen, Lei
derdorp. Petrakerk (Surinamestr.) 10
ds. Hortensius. Oude Vest 10 ds Kool
stra. 5 ds. Hortensius. Maranathakerk
(L. Morsweg) 10 ds Kramer. 5 ds Van
Achterberg Bevrijdingskerk (Montgo-
merystr.) 9 ds. Witte, Siddeburen, 10.30
ds. Langenbach; 5 ds. Koolstra. Groen
hoven (Witte Rozenstr.) 10 ds. Witte. Ge
ref. Kerk (dolerend) "Groot-Leiden"
(Lokhorstkerk) 9 hr Katenberg; 5 dr
Zeegcrs. Geref Kerk Vrijg. (Herengr
70): 10 ds. Veldman. 2.30 ds. Wildschut.
Chr. Geref. Kerk (Steenschuur 9): 10 en
5 ds. Den Hartog. Geref Gemeente
(Nieuwe Rijn) 10 lecsdienst, 7 ds. Zij-
derveld. (forel Gemeente in Ned
(Bethl. kerk Driftstraat)11.30 en 5.30
dienst Evang.-Lutherse Gemeente
(Hoogl Kerkgracht) 10.15 dienst ló
monstr.-Doopsgezinde Gemeente (Lok
horstkerk Pieterskerkstrast i) 10.30
dhr. Knoppers (afseh. dienst) Baptis
tengemeente (Oude Rijn 3): 10 ds. Bos
veld Evang. Christen-Gemeenschap
(Middelstegracht 3): 10 hr. Dikkcs Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw-
■ingelll) 3 hr Van Diggelen Rvingi
liecentrum Zijlsingel 2 zondag 10 hr
Van Nieuwenhuizen; dinsd. 8 hr Zijl
stra; vrijdag 8 jeugdsamenkomst. Pink
stergemeente (Oude Vest 13) 10 hr V.d
Worm Degei det HeUs (Hooigracht) 10
en 7.30. Nieuw-Apostolische Kerk (Ho
ge Rijndijk 24) zo 9 30 en 4. \vt>e. 8 Zr
vendedagadventisten (Ixikhorstkerk)
elke zaterdag 9 45 bijbelstudie, 10.45
prediking Christian Sciene (Steen-
schuur 6) 10.30 Kerk van Jezus Chris
tus van de Heiligen der Laatste Dagen
(Mormonen): 9.30:10.30 en 11.20 Leidse
Soefi Stichting (Pieterskerk) 11 hr. Van
Gils. Oud-Kath- -ke kerk (Zoeterw
Singel hoek Clone- '"in kade): zond. 10.
Kooms-Katholicke kerken: Haagweg
zat. 19; zond. 9, 10.45. Herensingel zat.
19; zond. 8.30; 9.30; 11. Rijndijk (Leiden-
Voorschoten) zat 19; zond. 9.30; 11.
Steenschuur zat. 10 en 19; zond. 8.30; 10;
11.30; 18 en 19. Boshuizerkade zat. 19,
zond. 9 30 en 11. Lammenschansweg
zat. 19; zond. 10.30 en 12. Haarlemmer
straat zat. 19; zond. 9.30; 10.45; 12.15.
ABBENES - Herv. Gemeente; 9.30 ds.
Goverts.
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeen
te 10 mevr. Bot-yenga, Berkel; 7 hr.
Christ, Leiden. Geref. Kerk: 10 ds. Kern-
hout, 6.30 ds. Stolk. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 4 kand. Loonstra, Eemdijk.
Rooms-Kath.parochie: zat 19; zond.
in ui
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv Ge
meente Adventskerk 10 en 6.30 ds. Bo-
gers. Kruiskerk 10 ds. Van Hoegee, Op-
standingskerk 10 ds. V.d. Heiden; 3
zangdienst; Nabij 10 jeugdkapel, Salva-
torikerk zat. 19 avondgebed. Goede
Herderkerk 10 ds V.d. Ree; 6.30 ds Muil
(comm. singing). De Bron, Troubadour-
weg 9. 10.30 en 6.30 ds. Oosthoek; Ash-
ramcollege 9.30 hr Taselaar; Albania-
nae. Diamantstr. 9.30 ds. Moll. Uuds-
hoornsekerk Lijsterlaan 10 ds. Oort.
Sionskerk 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk: Maranathakerk 10 ds.
Stolk: 6.30 ds. Elderman; Salvatorikerk
in ds v.d Berg; 8.30 ds Fernhout Zie
verder Hervormde Gemeente. Geref.
Kerk Vrijg. (Rijnstroom): 8 45 dienst,
6 30 ds Zomer. Ned. Geref Kerk
(chr nijv.school Willemstr 9.30 kand.
In 't Hout, Beverwijk; 4.30 br Smit Chr
Geref Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Hamstra.
Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 4. Baptis
tengemeente (Molenwerfstr. 1): 10 ds
Koekkoek; 6.30 ds Koekkoek in Nabij
Baptistengemeente Alphen-Noord (chr
school Kalkovenweg) 10 hr. Van Barne-
veld. Leger des Heils (Corn de Vla-
mingstr.) 10 en 6.30. Pinkstergemeente
Bethel (Rode-Kruisgcbouw): 4 nam
Pinkstergemeente Alphen (Rode-Kruis-
gebouw): 10 voorm. Remonstrantse
Kring (Van Mandcrsloostra.it 38) g< n
dienst. Rooms-Kath. parochies Bonifa-
ciuskerk zat. 19; zond 9.45 en 1130.
Piuskerk zat. 19. zond. 9 en 10.30. De
Bron zat. 19; zond 9 30 en 11
BENTHUIZEN - HMV. OWIIWH 9 91
ds Exalto. 6 ds. V.d Plas. Delft Geref
Gemeente 9 30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN - Geref Kerk 10 ds.
Elderman; 6.30 ds. V.d. Berg
De hogere oversten van Neder
landse orden en congregaties
van priester-religieuzen
kwamen vorige maand in de
abdij van Berne in Heesch
wijk bijeen om onder meer te
praten over kernbewape
ning. De bedoeling was te be
kijken of zij zich al dan niet
konden scharen achter het
standpunt van het IKV (In
terkerkelijk Vredesberaad)
zoais dit is verwoord in het
adviesrapport van Pax
Christi „R.K. Kerk, kernwa
pens en ontwapening", welk
rapport als leidraad van de
discussie gold.
Een van de aanwezigen in
Heeschwijk was father Ben
Engelbertink uit Roosen
daal, regionaal-overste van
de Missionarissen van Mill
Hill in Roosendaal. Met hem
spraken we daar in het Mis
sionair College over de
standpuntbepaling van
priester-religieuzen en de
kerk in het algemeen inzake
kernwapens en ontwapening.
vensinstelling is het gemakkelijk
zich met de problematiek van de
kernbewapening bezig te houden
en is er niet veel discussie nodig
om het begrip als ethisch onver
antwoord van de hand te wijze-
Dit houdt volgens de overste niet in
dat de discussie binnen zijn con
gregatie over het onderwerp al is
afgerond. Integendeel, zelf heeft
hij tijdens de vergadering in
Heeschwijk ervaren hoe belang
rijk het is om zich intensief om de
materie over kernwapens en ont
wapening te verdiepen. „De ge
sprekken in Heeschwijk zijn voor
mij een openbaring geweest. Ik
geloof dat hierdoor alle deelne
mers meer bij de problematiek
betrokken zijn geraakt. Zelfs zo,
dat deze hen niet meer los laat.
Sprak het onderwerp me aanvan
kelijk niet meer of minder aan
dan welk ander, nu doet het dat
heel sterk. En hoe meer ik er mee
bezig ben, hoe duidelijker het me
wordt dat het noodzakelijk is zo
veel mogelijk mensen te mobili
seren om over de kernbewape-
ningsproblematiek mee te den
ken", aldus father Engelbertin-
k.
Over de grenzen
Sluiting van de discussie na de
standpuntbepaling zou tevens
niet juist zijn in het licht van de
oproep die tijdens de algemene
vergadering van SNPR aan de le
den is gedaan, namelijk gesprek
ken aan te knopen met internatio
nale besturen van de orden en
congregaties en met samenwer
kingsverbanden van religieuzen
op internationaal terrein
Father Engelbertink is een groot
voorstander van het over de gren
zen tillen van de discussie over
kernwapens. Volgens hem kan
alleen op deze wijze het allesom
vattend wantrouwen van het ene
land ten opzichte van het andere
worden weggenomen. „Er is een
bewustwording van beide kanten
nodig. De religieuzen hebben
zonder meer een taak in het sti
muleren van dat bezinningspro
ces".
BOSKOOP - Hervormde Gemeente:
Dorpskerk 9.30 ds. Stelwagen; 6.30 ds.
Vlasblom. De Stek 9.30 ds. Omta. Ge
ref. Kerk: Zijde 9.30 en 5 ds. De Moor.
Doornspijk. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5
ds. V. Langevelde. Geref. Gemeente:
9.30 en 6. Rooms-Kath. parochie zat.
17.30 (De Stek); 19; zond. 8.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9 30 ds. Vlasblom. Boskoop; 6.30 ev.
Bos. Ede (jeugddienst). Geref Kerk:
9.30 en 5 ds Welbedacht (HA). Rooms-
Kath. parochies Dorp zat. 19; zond 9 30
en 11.30 Rijndijk (Bemardus) zond. 10.
Het Anker: zat. 19, zond. 8.45 en 11.15.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
V.d. Wal. 7 ds Rothfusz. Geref Kerk (in
Hervormde kerk): 11 ds. Kalkman.
Noordwijkerhout. 7 ds- Rothfusz. Chr
Geref. Kerk 10 en 5ds. Biesma. Rooms-
Kath. parochies: Martinuskerk zat. 19.
zond. 8.30. 10 en 11.30. Jozefkerk, zat.
19; zond. 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds.
Den Tonkelaar, Warmond. Rooms-
Kath. parochie zat. 19; zond. 10.
DE KAAG Herv. Gemeente 10 ds.
Ferwerda. Sassenheim Rooms-Kath
parochie: zat. 19; zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv Ge
meente Dorpskerk 10 ds. Gebraad; 6 ds
V.d. Bank. Ede (jeugddienst). Ontmoe
tingskerk 10 dr Meijcrs, Leiden; 6.30
ds Driebergen Geref. Kerk Open Hol
9.30 en 5 ds. Vrolijk (HA) Rooms-Kath
parochie zat. 19; zond 9 30; 11 15
KATWIJK AAN ZEE - Herv Gemeen
te. Nieuwe Kerk 10 ds Driebergen. 6 ds
Vrocgindeweij. Oude Kerk 10 ds. Arke
raats; 6 ds. Van Roon. Ichthuskerk 10
cl I Jong; 5 ds Schuurman. Pmel-
kerk 9.30 ds Kielder. Zevenhoven. 6 ds.
Arkeraats Groen van Pr school 10 ds
Visser. Ziekenhuis Overduin 2 ds Baas
Geref. Kerk Vredeskerk 10 en 5 ds
Kersten (HA). Triumfatorkerk 10 en 5
ds V.d. Horst (HA) Geref. Kerk Vrijg.
10.15 leesdienst. 3.30 ds. Heida. Ned.
Geref Kerk. 8.45 ds. Van Ommen. Bun
schoten; 7 ds Mul. Amsterdam Chr.
Geref Kerk: 10 en 5 ds. Tams Vrije Chr
Geref. Gemeente (Uni-zaal) 10 en 5 ds.
V.d. Belt Geref. Gemeente (Remisestr
10 en 5 leesdienst. Volle-Evangeliege-
meente (Voorstraat 100) 9.45
KOUDEKERK AAN DEN RIJN -
Herv. Gemeente 10 hr Van Wallinga.
Ter Aar; 7 ds. Haakman, Zwammerdam.
Geref. Kerk: 10 ds. Bade, 7 ds. Mondeel,
Reeuwijk.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeen
te en Geref Kerk Dorpskerk 10 ds
Geursen; 6.30 ds. Doesburg. Kerk
Hoofdstraat 10 ds. Doesburg. Schep-
pingskerk 9 en 10.30 ds. Knorth St.Elis.
ziekenhuis: 10 hr. Vijftigschild/mevr.
Den Dekker (gez. dienst). Baptistenge
meente (wijkgeb. Zijlkwartier) 10 br.
De Vries. Rooms-Kath parochie: zat.
19 zond 9; 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv Gemeente 9 30
ds. Kramer, Aalsmeer Geref Kerk 9.30
en 7 ds. Los. Rooms-Kath. parochie: zat.
19; zond. 7.30; 9.30; 11.15.
LISSE - Herv. Gemeente: Dorpskerk
10 ds. De Gelder Pauluskerk: 10 en 7 ds.
j Hooft Geref. K.-rk ui en 7 ds De Wit.
Oosterwolde. Geref. Kerk Vrijg. 10.30
en 4.30 leesdiensten. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori): 10.45 ds. Busstra; 4 ds. Bou-
ma. Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 ds Van
Dijken. Geref Gemeente' 10 en 4 lees
diensten. Rooms-Kath parochie Aga-
thakerk zat. 19; zond 10. 11 30 Poelpol
der zond 9 en 11.30. Mariakerx zat. 19.
zond. 8.30. 10 en 11 45 Engelbewaar
ders: zat. 19; £ond. 8; 9.30. 11
NIEUWKOOP - Herv Gemeente 9.30
dr. Haitsma, Boskoop. 6 30 ds. Stelwa
gen. Boskoop Geref. Kerk: 9.30 ds.
Speelman. Mijdrecht. Chr Geref Kerk
9 30 en 2 15 ds. Bouw. Scheveningen
Remonstrantse gemeente 10 ds Bloe-
mendaal. Rooms-Kath. parochie zat
19; zond 9 en 10.45
NIEUWVEEN - Herv Gemeente 9 30
ds Molenaar: 6 30 hr Van Leeuwen. Ge
ref. Kerk 9.30 en 6 30 ds Akerheul. Al
phen Rooms-Kath parochie /.it 19
zond 9 en 11
NIEUW VENNEP - Herv. Gemeente
9.30 ds. Schalk. Leidmuidcn (jeugd): 7
ds. Goverts. Geref. Kei k 9.30 en 6.30 ds.
Peddemors, Holten. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 3 ds Carlier. Amsterdam
Rooms-Kath. parochie; zat. 19; zond.
9.30 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Vermaas. Huizen; 7 ds. Zoutendijk. Ge
ref. Kerk (Woerdense Verlaat): 9.30 en 7
ds. Noteboom Rooms-Kath. parochie:
zat. 19.30; zond. 9; 10.30.
NOORDWIJK -Herv Gemeente Kerk
Voorstraat 10 ds. Mackaay, Leiden; 5 ds,
Koudstaal, Baorn; 7 ds. Bakker, Amster
dam. Kerk Hoofdstraat 10 ds. Van Ach
terberg. Leiden. 5 kand. Kraan, Bode
graven (gem. dienst). De Rank (Golf
baan) 10 ds. Vrocgindeweij. Katwijk.
Geref. Kerk Kerk Hoofdstraat (Buurt
kerk) 10 ds. Warnink. Vinkenlaan 9.30
ds. Bovenberg, Leiden; 5 ds Warning
Sole Mio 9 ds. Mackaay, Leiden. Ned
Prot. Bond (aula Oude Zeeweg): geen
dienst. Van den Bergstichting 11 ds
Bouma Rooms-Kath parochies Zee
zat. 19. zond. 9 30 en 11 Binnen zat. 16.
1B; Eond 8. ïo en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Streefland,
Nijkerk. De Zilk 10 hr. De Vries. Heem
stede. Rooms-Kath. parochie- \'n t a
kerk zat. 19. zond. 9.30; 11. Jozefkerk
zat. 19; zond. 8.30; 10.
OEGSTGEEST Herv. Gemeente
Groene of Will, kerk 11 ds. Cramer en
pst. V. Vliet (oec. dienst). Pauluskerk
9 30 ds Cramer Gemeentecentrum
10.30 ds Van Leeuwen, 7 ds. Brokerhof,
jeugddienst 10.30 hr Robbers. Geref
Kerk 'Maunt laan» 10 ds Heemskerk
Geref. Kerk Vrijg 10.45 ds. Bosma; 4.30
dienst des W. Ned. Geref. Kerk (Ge
meentecentrum): 8.45 ds. Brink, Haar
lemmermeer; 4 ds. Cornelisse, Eek en
Wiel. Van Wyckerslooth: 16.15 ds. Sie-
rat. Kapel Endegeest: 9.30 pst. Boshou
wers. Volle-Evangeliegemeente (Ge
meentecentrum): 4 nam. Rooms-Kath.
parochies: Will, kerk zat. 19; zond. 9 en
10.30. Bonaventurakapel zat. 18.30;
zond. 9; 11.
OUD-ADE - Rooms-Kath. parochie:
zat. 19; zond. 8.30 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Klein Kranen
burg, Ter Aar. Geref. Kerk: 9.30 ds. Hey-
ner, Haarlemmermeer; 6.30 ds. Jaspers
Focks. Remonstr. Gemeente: geen
dienst. Rooms-Kath. parochie: zat. 19;
zond. 9.30; 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms
Kath. parochies: Maria Presentatie zat.
19; zond. 8; 9.30; 11. Petrus-Banden zat.
19. zond. 9.30; 11.30.
RIJNSATERWOUDE - Herv Gemeen
te: 9.30 ds. De K.ruijf. 7 ds. Samson. Ro-
terdam. Chr. Geref Kerk: 9.30 dienst
des woords; 2.15 dienst.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Voor
hof 10 ds Van Niel Bcthelkerk 8.45 en
10 ds. Romein; 5 ds. Holwerda, Apel
doorn. Geref. Kerk: Petrakerk 9.30 ds.
Damsma; 5 ds. Schaafsma, Utrecht. Im-
manuelkerk 9 en 10 30 ds Van Beek.
Den Haag: 5 ds. Van Dalen, Zuidland.
Maranathakerk 9.30 ds. Van Dalen,
Zuidland; 5 ds Damsma. Geref. Kerk
Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Zomer. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 5 ds. De Joode. Evang.
Christengemeente (aula mavo): 10 ds.
Visser. Rooms-Kath. parochie: zat. 19,
zond 10.30
R1JPWETERING - Rooms-Kath paro
chie: zat. 19; zond. 7.30; 9, 10.30.
SASSENHEIM - Herv Gemeente 9 en
10.30 ds. Van Pijpen, Wijhe, 7 ds. Wuis-
ter, Scheveningen (jeugddienst). Geref
Kerk 9.30 ds. Baas (HA); 7 ds. Ferwerda
(HA). Chr. Geref Kerk: 10 en 5 ds.
Germs, Winschoten. Ned. Prot. Bond
(Juhanalaan 17): geen dienst. Rooms-
Kath. parochie: zat. 19. zond. 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 9.30 en
6.30 ds. Klein Kranenburg, Nijkerk. Ge
rel' Kerk: 10 ds. Volker. Amstelveen,
6.30 ds. V.d Rhee. Alphen Rooms-
Kath. parochies Aardam zond 9 en 12.
Langeraar zat 19; zond. 8.30. 9.30 en
11.30
sche instituut in Wenen heeft
gepubliceerd. In 1950 telden
de elf bisdommen in Honga
rije nog bijna 3600 priesters.
Vorig jaar echter waren er
nog maar 2790. Bovendien is
de groep sterk vergrijsd. De
meeste priesters zijn tussen
de vijftig en zestig jaar oud.
De aanwas is gering: er is
slechts één seminarist op
20.000 katholieken.
De Lutherse bisschop Herluf
Eriksen uit Denemarken
heeft er bij zijn collega-bis
schoppen krachtig op aange
drongen zich buiten de bui
tenlandse politiek te houden.
Hoe gerechtvaardigd een bis
schoppelijke stellingname
ook mag zijn, de bisschoppen
dienen altijd grondig te over
wegen wat de gevolgen van
hun uitspraken zijn, zo meent
de Deense bisschop. Volgens
hem zouden bijvoorbeeld
scholen, universiteiten en an
dere instellingen zich plotse
ling ook genoodzaakt kun
nen voelen buitenlandse poli
tiek te bedrijven. Zelf heeft
hij, zegt bisschop Eriksen,
vaak de behoefte gevoeld te
gen wat in El Salvador, Zuid-
Afrika of Afghanistan ge
beurt te protesteren. Hij deed
dat niet omdat dergelijke
protesten volgens hem via de
politieke kanalen moeten lo
pen.
Mét zijn verklaring reageerde
de bisschop op de recente ac
tie van zijn collega-bisschop
Ole Bertelsen uit Kopenha
gen. Deze had aan de Ameri
kaanse ambassadeur in Ko
penhagen een nota overhan
digd, waarin hij protesteerde
tegen de hulp van de Ver
enigde Staten aan de militai
re junta van El Salvador.
Overal in het land waren bo
vendien in gemeenten en pa
rochies sympathiebetogin
gen voor het volk van El Sal
vador gehouden.
Voor het eerst is in de kerkelijke
wetboeken ook een plaats voor
de leek ingeruimd. Voorheen
werd over de leek gesproken als
een "met-clericus". Het nieuwe
kerkelijke etboek zegt, dat in de
uitvoering van tijdelijke activi-
teien dc leken, "doordrongen
van de christelijke geest, niet on
derworpen zijn aan de canonieke
normen maar aan de burgerwet
geving zoals de andere burgers".
In een exclusief recht van de le
ken, namelijk dat zij mogen trou
wen, is een kleine verandering
gebracht. Voor de wettigheid
van het kerkelijke huwelijk is
voortaan niet meer per se de aan
wezigheid van een priester als
getuige voor de kerk vereist. De
nieuwe kerkelijke wet maakt het
mogelijk, dat bij ontstentenis
van een priester een leek op
treedt als officiële getuige van de
kerk. Kardinaal Felici maakte in
verband hiermee als de opmer
king, dat "het voortaan heel
moeilijk zal zijn een geval te vin
den, waarin het huwelijk niet een
canoniek wettelijke vorm heeft
gehad."
VALKENBURG - Herv. Gemeente; 10
dr. V.d Bank, Ede; 6.30 ds. Den Tonke
laar. Warmond. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Luinstra, Soesterberg; 6.30 ds. Dams
ma. Rijnsburg. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30
en 5 ds. Heida.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof. Rooms-Kath. parochie, zat.
19; zond. 9; 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 prof. Van Gennep; 7
jeugddienst in geref. kerk. Aula Noord-
Hofland 9.30 ds. Knottnerus, Baarn.
Kerk Hulp en Heil 10 ds. Verheule. De
Ark 10 jongerendienst. Geref. Kerk:
dorp 8.30 en 10.30 ds. De Zeeuw (HA); 7
jeugddienst, ds. Holst, Den Haag. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5 ds. Arntzen, Amers
foort. Rooms-Kath. kerken: Laurentius-
kerk zat. 19, zond. 10; 11.30. Aula Noord-
Hofland zond. 11. Moeder-Godskerk zat.
19: zond 8 30 en 10.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente
Brugkerk 9.30 ds. Maasland; 5 ds. Ver
boom. De Hoeksteen 9.30 ds. Fredrikze;
3 ds. Maasland; 6.30 ds. Tigchelaar, Put
ten. Bethelkerk 9.30 ds. Verboom; 5 ds.
Roetman. Immanuelkerk 9.30 en 7 ds.
Hulst. Geref. Kerk: Kruiskerk 9 en 5 ds.
Verdoorn. Ontmoetingskerk 10.15 ds.
Verdoom. Chr. Afgescheiden Gemeen
te: 9.30 en 5 ds. Verloop. Volle-Evange
liegemeente "Sion" (Lindegaarde 17a).
9.30 dhr V.d. Heyden. Rooms-Kath. pa
rochie: Victorkerk 10. Ontmoetingskerk
8 30 en 11 45
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 vic.
Colijn. Rooms-Kath. parochie; zat. 19;
zond 8.30; 10; 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. Sepmeijer, Den Haag.
4.30 ds. V Vliet, Giessendam; 7 kerk-
concert Kievietkerk 10 ds. V Waasber-
gen Messiaskerk 10 ds. Van Bruggen.
Dorpscentrum 9 30 ds. Wolters. Geref
Kerk Zijllaan 10 ds. V.d Kamp; 5 ds.
Hanenburg, Voorburg. Wassenaar-Zuid
10 ds. V.d. Linde. Den Haag. Ned. Prot.
Bond (L. Kerkdam) 10.30 drs. Bosman.
Oegstgeest. Rooms-Kath. parochie Wil-
librordkerk zat 19. zond 9 en 11; Jozef
zat 19. zond 9 30. 11 en 6.30; G. Herder
zat. 19; zond. 9 en 11.30.
WOUBRUGGE - Herv Gemeente: 9 30
ds. Koelewijn; 6.30 kand. Kraaijenveld,
Utrecht Geref Kerk: 9.30 ds. Hart
kamp. Alphen. 6.30 ds. Koning. Maars-
sen Ned Prot Bond (gebouw De W(jk)
7 nam ds Van Rossum, Voorburg.
Rooms-Kath. parochie: zat. 19. zond. 10.
