"Wij hebben hier te maken met mondige mensen" Centrum deel van de emancipatiebeweging Argwaan weg na vijf jaar Centrum Geboorteregeling Artsen Van Lith en Van Schie ZATERDAG 25 APRIL 1981 LEIDEN - Vol argwaan wa ren Leidse vrouwenartsen bij de komst van de Stich ting Medisch Centrum voor Geboorteregeling vijf jaar geleden aan het Kort Rapenburg 1-3 in Leiden. Vijfjaar later is de argwaan weg of vergeten en schalt de loftrompet. Neem professor E. van Hall van de vrouwenkliniek van het Academisch Zie kenhuis in Leiden. "Ga eerst maar eens functione ren, we moeten eerst maar eens zien hoe het gaat" zei hij tegen de artsen Dirk van Lith en Kees van Schie, de initiatiefnemers van het Centrum die het Academisch Ziekenhuis benaderden voor samen werking. Dat was nog vriendelijk afwachtend maar Van Hall vond wat minder vriendelijk de op zet van het centrum com mercieel. En niet in de laatste plaats had Van Hall medische bezwaren; overgrote twijfels tegen methoden die het Cen trum voor geboorterege ling gebruikt; tegen de abortus bij vergevorderde zwangerschappen onder plaatselijke verdoving en tegen de sterilisatie van de vrouw onder plaatselijke verdoving via de laparo- scopische methode (een kijkbuis of laparoscoop wordt door de buikwand van de vrouw gebracht waarna een tangetje door de buis gaat om de eilei ders dicht te schroeien on der een spanning van zes volt). Professor Van Hall is nu volledig om. De vrou wenkliniek van het Aca demisch Ziekenhuis en het Centrum voor Geboor teregeling zijn de beste maatjes. Bij de behande ling van het abortuswets ontwerp in de Tweede Ka mer verklaarde Van Hall dat abortus bij vergevor derde zwangerschappen beter in de gespecialiseer de klinieken kan gebeu ren dan in de ziekenhui- Duizend sterilisaties bij de vrouw en 17.000 abortus sen in het vijfjarige Cen trum voor Geboorterege ling later, -zegt Van Hall: "Op den duur bleek dat het Centrum goed werkte. De artsen van het centrum hebben de nodige erva ring, er is een goede servi ce. Daarom is er ook een toenemende samenwer king gekomen tussen het Academisch Ziekenhuis en het Centrum. Voor abortus bij een zwanger schap van over de twaalf weken, verwijzen wij de vrouw door naar het Cen trum". Van Hall blijft ech ter twijfels houden bij de laparoscopische methode "maar ik heb gemerkt dat het Centrum die methode goed beheerst. Daar heb ik ook alle vertrouwen LEIDEN - De komst van het Cen- trum voor Geboorteregeling in april '76 in Leiden viel pal voor de hernieuwde sluiting van de Bloemenhovekliniek in Heem stede door de toenmalige minis ter van justitie D. Van Agt en de behandeling van een abortus wetsontwerp in de Tweede Ka mer. De Leidse vrouwenartsen wilden in dit klimaat hun vin gers niet graag branden met mooie verhalen over het nieuwe Centrum. Professor E. Van Hall van het Aca demisch Ziekenhuis: "De publi citeit rondom abortus was toen- dertijd heel onaangenaam. Dat speelde een rol bij mijn negatie ve kijk van toen". De initiatiefne mers tot het centrum, de artsen Kees van Schie en Dirk van Lith voelden er anderzijds niets voor om zich op dat moment te verde digen tegen de negatieve kritiek van de vrouwenartsen van de zie kenhuizen in de omgeving. "We hadden al genoeg belangstelling gehad van de pers bij de Bloe menhovekliniek waar wij ge werkt hebben. Daar hadden we heel vervelende ervaringen mee. De specialisten in de buurt had den bij onze komst toch vooral iets van 'we wachten even af wat het Centrum brengt'. Wij hebben ook afgewacht met het idee: we zeggen maar niets, alles wordt toch tegen ons gebruikt". Maar het Centrum voor Geboorte regeling liep al snel op rolletjes en werd al snel in medische kring volledig erkend. Vandaag houdt het jubilerende Centrum een open dag, van elf uur tot half vier in de kliniek aan het Kort Rapenburg 1-3. Professor P. Muntendam houdt vanmiddag een openingstoespraak op de re ceptie, van vier tot zes uur in het restaurant De Doelen aan het Ra penburg 2. Complicaties Het Centrum pleegt abortussen, ook of juist bij zwangerschappen na twaalf weken, doet sterilisa ties van de vrouw, sterilisaties van de man (vanaf oktober '76) en kunstmatige inseminatie (vanaf begin '77) via de sperma- bank van het Centrum. Compli caties, waar de vrouwenartsen van de ziekenhuizen uit de buurt destijds zo bang voor waren, zijn er nauwelijks geweest. Vreesde bijvoorbeeld professor J. Benne- broek Gravenhorst van het Aca demisch Ziekenhuis vijfjaar ge leden voor complicaties met mo gelijk dodelijke afloop zonder snelle nazorg bij de laparoscopi sche methode, de praktijk heeft anders uitgewezen. Complicaties met dodelijke afloop zijn er so wieso niet geweest. Bij de sterili satie van een vrouw is er een maal een complicatie geweest op de 1000 uitgevoerde sterilisaties. Op de 17000 abortussen zijn vol gens de opgave van Van Lith en Van Schie tien keer ziekenhuis opnames gevolgd: bij één van de Dirk van Lith (links) en Kees van Schie van het Centrum voor Geboorteregeling: "Liever een 21-jarige jrouw die bewust voor sterilisatie kiest dan een weifelende oudere vrouw." complicaties moest de vrouw daarna geopereerd worden zon der dat haar leven overigens in gevaar was. De andere negen ge vallen betreffen voornamelijk observaties in de ziekenhuizen om het zekere voor het onzekere te nemen. Op 750 gesteriliseerde mannen was er geen enkele com plicatie. Tot nu toe zijn ruim 150 gezonde baby's het resultaat van de kunstmatige inseminatie op het Centrum De vrouwenarts Van der Does van het Leidse Diaconessenzieken- huis herinnert zich van de com plicaties "alleen een paar nabloe- dingen die bij ons ook voor had den kunnen komen". Van der Does ontkent dat hij vijfjaar ge leden negatief stond tegenover het nieuwe Centrum, ook al wa ren zijn uitlatingen in de krant wel negatief. "Dat ligt aan de krant. Ik zag dat Centrum wel degelijk zitten. Men weet daar hoe men vergevorderde zwan gerschappen moet aanpakken. Na twaalf weken kunnen zij het beter dan wij. Bovendien bete kent het Centrum een uitbrei ding van de keuzemogelijkheden voor vrouwen die zich bijvoor beeld willen laten steriliseren. Het assortiment is uitgebreid. Het Academisch Ziekenhuis heeft een andere methode van sterilisatie dan het Centrum". Bovendien heeft het Acade misch Ziekenhuis nog steeds een ("onaanvaardbaar lange", Van der Does) wachttijd voor kunst matige inseminatie. Op het mo ment een jaar, vijf jaar geleden maar liefst twee jaar. De vrouwenarts C. Otto van het Elisabethziekenhuis in Leider dorp daarentegen blijkt nog steeds gereserveerd te staan te genover het Centrum voor Ge boorteregeling. Als een arts met kiespijn beaamt hij toch dat "het Centrum kennelijk goed functio neert". Vijf jaar geleden zeishij nog: "Het Academisch Zieken huis is een voldoende open zaak als het om abortus gaat. En het lijkt mij voor de mensen in de re gio dus niet noodzakelijk dat er zo'n centrum komt". Hij voegt hier nu aan toe dat "wij evenals de andere twee ziekenhuizen overigens altijd de bereidheid hebben gehad om bij complica ties in te springen. Maar wij heb ben nooit narigheid gezien". Maar evenals vijf jaar geleden is de enige reden die Otto voor het opzetten van het Centrum kan bedenken "dat men met dat Cen trum winst wil maken". "Als je dieper nadenkt dan is de achter grond commercieel. Het is geen liefdadige instelling. Als je zo veel kunt investeren en zo'n ko lossaal pand aan het Kort Rapen burg kunt kopen....Een zieken huis is daarentegen een stichting en mag geen winst maken" Zijn collega's Van Hall en Van der Does van de andere ziekenhui zen vallen Otto niet bij. Van Hall die in loondienst is bij het Acade misch Ziekenhuis en bestuurslid is van de Bloemenhovekliniek: "Dat commerciële, dat vond ik toen ook wel, ja. Dat werd ge voed door de vervelende geld kwesties bij andere klinieken, zoals destijds bij de Bloemenho vekliniek. Ik wist toen niet dat de mensen van het Centrum in loondienst zaten. En ach, heel de gezondheidszorg is eigenlijk commercieel.". En de vrouwen artsen Van der Does en Tasseron van het Diaconessenziekenhuis roepen bijna verontwaardigd: "Commercieel? Wat wordt daar mee bedoeld? Dat speelt alleen als een arts zich zou laten leiden door zijn of haar inkomsten in plaats van door de medische nor- De artsen Van Schie en Van Lith doen uit de doeken dat zij een vast loon hebben en niet méér verdienen al naar gelang zij meer behandelingen doen. "Dat ligt dus anders dan de specialisten die niet in loondienst zijn". De inmiddels 24 medewerk(st)ers zijn allen in loondienst bij de Stichting Medisch Centrum voor Geboorteregeling. De Stichting heeft het kolossale pand aan het Kort Rapenburg niet aange kocht, zoals de arts Otto veron derstelt, maar huurt het pand van de Stichting Preterm in Den Haag, waar Van Lith en Van Schie ook nog gewerkt hebben. Via de toenmalige Leidse wet houder Oosterman viel het oog van de initiatiefnemers Van Lith en Van Schie vijf jaar geleden op het kolossale voormalige bank gebouw en advocatenkantoor aan het Kort Rapenburg. En via hun adviseur professor P. Mun tendam kwamen zij aan mensen, onder andere uit de emancipatie commissie, die in het stichtings bestuur van het Centrum wilden gaan zitten. "Mensen met pio- Beslissingsrecht Het Centrum neemt het hoog op met het eigen beslissingsrecht van de vrouw. Moet dat ook wel. Van Lith en Van Schie: "Bij alle behandelingen in het Centrum hebben we te maken met mondi ge mensen. Vrouwen die nood gedwongen voor een abortus kie zen, vrouwen en mannen die vastbesloten zijn zich te laten steriliseren en vrouwen die uit eindelijk kiezen voor een kind via kunstmatige inseminatie. Dit is heel wat anders dat mensen die met een blindedarmontste king naar het ziekenhuis moeten. Daar heb je geen motivatie voor nodig, zo'n ontsteking moet ver holpen worden, klaar uit. Aan de mondigheid van patiënten in de ziekenhuizen ontbreekt dan ook nog wel het een en ander. Bij al les wat wij hier doen komt de mondigheid en de motivatie om de hoek kijken. Wij geven de mensen eerst alle mogelijke en v precieze informatie ovr de be handeling. Bijvoorbeeld bij steri lisatie tasten wij de motivatie af; behalve wettelijke regels van meerderjarigheid gelden onze ei gen persoonlijke regels van 'hoe bewust de keuze tot de behande ling is'. Wij hebben liever een 21- jarige vrouw die zeer bewust voor sterilisatie kiest dan een weifelende oudere vrouw. In principe wordt iedereen gehoord en vervolgens vrijwel altijd ge holpen". Het jubilerende Centrum zit boor devol nieuwe plannen. Zo wordt gedacht om in de toekomst tot uitwisseling van ingevroren sperma over te gaan om het risi co van "inteelt" tegen te gaan. Het geringe aantal donors van sperma blijft namelijk een zor genkindje voor het Centrum. Een goede spermadonor wiens "anonieme" zaad zeven kinderen heeft geproduceerd schrijft het Centrum noodgedwongen af. Om het overigens eer kleine risi co te vermijden dat kinderen van een en dezelfde donor over een jaar of twintig gemeenschap met elkaar zouden hebben. Tot nu toe heeft het Centrum de aanvragen van vrouwen voor kunstmatige inseminatie maar nauwelijks kunnen rijmen met het aantal donors. In vijfjaar tijd hebben zich slechts 314 donors bij het Centrum gemeld om vrij willig hun sperma af te staan. Op het ogenblik draait het Centrum op ongeveer 75 donors van wie er telkens ongeveer 30 eens in de twee weken op een donderdag avond hun zaad lozen voor de diepvries. Hersteloperaties bij mannen die gesteriliseerd zijn maar alsnog weer vruchtbaar willen worden, is op dit moment reeds in een ex perimentele fase bij het Cen trum. Het Centrum heeft nu ng slechts twee patiënten hiervoor behandeld; een van de twee is al weer vruchtbaar. Witte vloed Andere toekomstplannen zijn het inpassen van adoptie in de servi ce van het Centrum en de bestrij ding van witte vloed bij vrou wen. Dirk van Lith: "Huisartsen zeggen te gemakkelijk tegen vrouwen die over witte vloed klagen: 'Ach, daar moet u mee le ren leven'. Wij vinden dat onzin: het gaat er immers om om zo aangenaam mogelijk te kunnen leven". Gedacht wordt verder om "genetic councelling" te beginnen, stamboomonderzoek. De bedoe ling hiervan is te bepalen welk risico een zwangere vrouw loopt dat haar kind behept is met een erfelijke afwijking. Hierover lo pen contacten tussen het Cen trum en de Universiteit van Rot terdam. "Langzaam maar zeker zijn we be zig aan het ontwikkelen van een nieuw specialisme, de geboorte regelingsarts" vertellen Van Schie en Van Lith. "Wat nu alle maal in partjes zit. de sterilisatie van de man bijvoorbeeld bij de uroloog, van de vrouw bij de gy naecoloog de anticonceptie bij de Rutgershuizen en het sexuo- logische deel bij de psycholoog, zou in een allesomvattend nieuw specialisme samengebracht kun nen worden. Specialisten heb ben namelijk veel meer aan hun hoofd dan bijvoorbeeld alleen het steriliseren van de vrouw en er dus minder tijd voor". RENE VAN DER VELDEN LEIDEN - Drie eisen heeft de tiebeweging "Wij Vrouwen Ei sen" steeds gehanteerd voor de legalisering van vrije abortus: abortus uit het wetboek van strafrecht, abortus in het zieken-, fondspakket en de vrouw beslist. Volgens het laatste abortuswets ontwerp Ginjaar/De Ruiter krijgt Wij Vrouwen Eisen hun zin niet. Het wetsontwerp is reeds goed gekeurd door de Tweede Kamer en komt aanstaande dinsdag on der de hamer van de Eerste Ka mer. De vrouwenbeweging heeft een massale protestdemonstratie op het Haagse Binnenhof aange kondigd. Met het laatste abortuswetsont werp zit abortus nog steeds in het verdomhoekje van het wet boek van strafrecht. De die tot abortus beslist wordt bedenktijd van vijf dagen opge legd. De kosten van abortus wor den bovendien niet opgenomen in het ziekenfondspakket, al thans voorzover de abortus in klinieken wordt gepleegd. Het ziekenfonds vergoedt al jaren on der het kopje "abortusbehande ling" zowel miskramen'als abor tus in ziekenhuizen. Kosten In de abortusklinieken betalen vrouwen het volle pond. Bij het Le'dse Centrum voor geboorte regeling kost een abortus tot twaalf weken zwangerschap 400 gulden, 560 gulden tot zestien weken en 700 gulden boven de zestien weken. De kans op com plicaties bij abortus is groter naarmate de vrouw langer zwan ger is. (Ook de andere behande lingen in het Centrum zijn overi gens voor rekening van de pa tiënt. De prijslijst meldt: 800 gul den voor sterilisatie van de vrouw en 375 gulden voor de minder bewerkelijke sterilisatie van de mar; k instmalige inse- de vrouwenstaking: "Het aborluswetsont- minatie kost duizend gulden per half jaar. De vrouw die na een maand zwanger wordt, betaalt evengoed 1000 gulden als de vrouw die na een behandeling van vijf maanden zwanger wordt. Genivelleerde prijzen.) Het merendeel van de abortussen in het Centrum voor Geboortere geling komt voor rekening van Duitse vrouwen: zo'n zestig pro cent van het totaal aantal abor tussen. Els Veenis van het lande lijk secretariaat van Wij Vrou wen Eisen is daar niet verbaasd over: "Der abortuswetgeving in Duitsland verschilt per deelstaat. Duitse vrouwen die voor een abortus kiezen lopen kans om van het kastje naar de muur ge stuurd te worden. Zij zijn daar door vaak al langer dan twaalf weken zwanger en nemen hun toevlucht naar klinieken zoals in Leiden. De toevlucht van buiten landse vrouwen naar Nederland Dilemma Vijftien procent van het totaal aan tal abortussen in het Centrum wordt gepleegd bij Nederlandse vrouwen. De overige 25 procent komt voor rekening van Belgi sche en Franse vrouwen en een enkele Spaanse vrouw. De vrouwenarts C. Van der Does van het Leidse Diaconessenzie kenhuis noemt het een dilemma dat hij buitenlandse vrouwen die een abortus wensen enerzijds wil en moet helpen maar dat hij daar anderzijds de slechte abortus wetgeving in die landen niet mee verandert. "Wij moeten dus hel pen maar tevens achter maatre gelen staan voor een betere wet geving. In Nederland zijn de pa ter Koopmannen (felle bestrij ders van vrije abortus) gelukkig maar een klein clubje. Maar de vrouwenartsen moeten wel ac tief stelling nemen tegen dat soort clubs". Vrouwenarts Van der Does doet dat via discussie in zijn ziekenhuis. Wij Vrouwen Ei sen via actie. Op voorhand had het Centrum voor Geboortregeling bij zijn komst vijf jaar terug de zegen van de Leidse NVSH, de Rut gershuizen en Wij Vrouwen Ei sen. Els Veenis van Wij Vrouwen Eisen zegt: "Het Centrum schept een voorwaarde voor abortus en voor hel beslissingsrecht van de vrouw. Wij voeren daarvoor ac tie. Zij van het Centrum hebben ons nodig en wij hen. Dat zag je heel goed bij de abortuskliniek Bloemenhove in Heemstede (die de toenmalige minister D. van Agt tot twee keer toe heeft willen sluiten). Vele vrouwen hebben door een bezetting de kliniek open kunnen houden". "Het voordeel van klinieken zoals het Centrum voor Geboorterege ling is dat vrouwen zonder ver- wijsbriefje van de huisarts er naar toe kunnen en weten dat de artsen van het Centrum in elk ge val niet negatief tegenover abor tus staan. In een ziekenhuis loop je de kans naast een net bevallen vrouw te komen liggen". Theoretisch de emancipatiebeweging. Met een groot spandoek toonde het Centrum zich op 30 maart so lidair met de vrouwenstaking die in het teken stond van verzet te gen het abortuswetsontwerp. Het Centrum ondersteunt de ei sen voor een vrije abortus waar bij de vrouw beslist. Volgens de artsen Van Lith en Van Schie zal als de abortuswet ongewijzigd wordt aangenomen er weinig veranderen aan de abortusprak tijk. Vrouwen die het Centrum verontrust opbelden nadat de Tweede Kamer zich eind vorig jaar kon verenigen met het abor tuswetsontwerp zijn door het Centrum gerustgesteld. "Die nieuwe abortuswet is een puur theoretisch verhaal, niet aan de praktijk getoetst", menen Van Lith en Van Schie. "Bijvoor beeld de vijf dagen bedenktijd. Elke dag dat langer gewacht wordt met een abortus doet het risico van complicaties toene men. Het druist in tegen je be roepsverantwoordelijkheid als arts om risico's te laten toene men. Wie zal overigens moeten bewijzen dat de vijf dagen be denktijd in acht is genomen? Controle hierop is niet onmoge lijk. Als een Duitse vrouw een arts in Duitsland heeft geraad pleegd dan kan niemand van ons verwachten dat wij dat gaan be wijzen". Wij Vrouwen Eisen roept vrouwen op om dinsdagmorgen te protes teren op het Haagse Binnenhof tegen de aanvaarding van het abortuswetsontwerp door de Eesrte Kamer. Leidse vrouwen verzamelen dinsdag om tien voor acht op het station om samen naar Den Haag te gaan. (ADVERTENTIE) Restaurant voor fijnproevers! Rapenburg 97 - Leiden Tel. 071 - 122176 IEDERE DAG GEOPEND V A. 18.00 UUR ZONDAG V A. 17 00 uur MENU iedere maandag t/m donderdag jn,(im CONSOMMÉ ■mam "E"RYIfh Krachtige runderbouillon met grove groenten FILET DE BOEUF AU POIVRE VERT Stukjes gegrilde ossehaas met daarover een peper-roomsaus. PARFAIT AU CHOCOLAT zelfgemaakte luchtige ijscompositie van f33,50 voor f24,50

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 3