"Wij hebben hier
te maken met
mondige mensen"
Centrum deel van de emancipatiebeweging
Argwaan weg na vijf jaar Centrum Geboorteregeling
Artsen Van Lith en Van Schie
ZATERDAG 25 APRIL 1981
LEIDEN - Vol argwaan wa
ren Leidse vrouwenartsen
bij de komst van de Stich
ting Medisch Centrum
voor Geboorteregeling
vijf jaar geleden aan het
Kort Rapenburg 1-3 in
Leiden. Vijfjaar later is de
argwaan weg of vergeten
en schalt de loftrompet.
Neem professor E. van Hall
van de vrouwenkliniek
van het Academisch Zie
kenhuis in Leiden. "Ga
eerst maar eens functione
ren, we moeten eerst maar
eens zien hoe het gaat" zei
hij tegen de artsen Dirk
van Lith en Kees van
Schie, de initiatiefnemers
van het Centrum die het
Academisch Ziekenhuis
benaderden voor samen
werking. Dat was nog
vriendelijk afwachtend
maar Van Hall vond wat
minder vriendelijk de op
zet van het centrum com
mercieel. En niet in de
laatste plaats had Van
Hall medische bezwaren;
overgrote twijfels tegen
methoden die het Cen
trum voor geboorterege
ling gebruikt; tegen de
abortus bij vergevorderde
zwangerschappen onder
plaatselijke verdoving en
tegen de sterilisatie van de
vrouw onder plaatselijke
verdoving via de laparo-
scopische methode (een
kijkbuis of laparoscoop
wordt door de buikwand
van de vrouw gebracht
waarna een tangetje door
de buis gaat om de eilei
ders dicht te schroeien on
der een spanning van zes
volt).
Professor Van Hall is nu
volledig om. De vrou
wenkliniek van het Aca
demisch Ziekenhuis en
het Centrum voor Geboor
teregeling zijn de beste
maatjes. Bij de behande
ling van het abortuswets
ontwerp in de Tweede Ka
mer verklaarde Van Hall
dat abortus bij vergevor
derde zwangerschappen
beter in de gespecialiseer
de klinieken kan gebeu
ren dan in de ziekenhui-
Duizend sterilisaties bij de
vrouw en 17.000 abortus
sen in het vijfjarige Cen
trum voor Geboorterege
ling later, -zegt Van Hall:
"Op den duur bleek dat
het Centrum goed werkte.
De artsen van het centrum
hebben de nodige erva
ring, er is een goede servi
ce. Daarom is er ook een
toenemende samenwer
king gekomen tussen het
Academisch Ziekenhuis
en het Centrum. Voor
abortus bij een zwanger
schap van over de twaalf
weken, verwijzen wij de
vrouw door naar het Cen
trum". Van Hall blijft ech
ter twijfels houden bij de
laparoscopische methode
"maar ik heb gemerkt dat
het Centrum die methode
goed beheerst. Daar heb
ik ook alle vertrouwen
LEIDEN - De komst van het Cen-
trum voor Geboorteregeling in
april '76 in Leiden viel pal voor
de hernieuwde sluiting van de
Bloemenhovekliniek in Heem
stede door de toenmalige minis
ter van justitie D. Van Agt en de
behandeling van een abortus
wetsontwerp in de Tweede Ka
mer. De Leidse vrouwenartsen
wilden in dit klimaat hun vin
gers niet graag branden met
mooie verhalen over het nieuwe
Centrum.
Professor E. Van Hall van het Aca
demisch Ziekenhuis: "De publi
citeit rondom abortus was toen-
dertijd heel onaangenaam. Dat
speelde een rol bij mijn negatie
ve kijk van toen". De initiatiefne
mers tot het centrum, de artsen
Kees van Schie en Dirk van Lith
voelden er anderzijds niets voor
om zich op dat moment te verde
digen tegen de negatieve kritiek
van de vrouwenartsen van de zie
kenhuizen in de omgeving. "We
hadden al genoeg belangstelling
gehad van de pers bij de Bloe
menhovekliniek waar wij ge
werkt hebben. Daar hadden we
heel vervelende ervaringen mee.
De specialisten in de buurt had
den bij onze komst toch vooral
iets van 'we wachten even af wat
het Centrum brengt'. Wij hebben
ook afgewacht met het idee: we
zeggen maar niets, alles wordt
toch tegen ons gebruikt".
Maar het Centrum voor Geboorte
regeling liep al snel op rolletjes
en werd al snel in medische
kring volledig erkend. Vandaag
houdt het jubilerende Centrum
een open dag, van elf uur tot half
vier in de kliniek aan het Kort
Rapenburg 1-3. Professor P.
Muntendam houdt vanmiddag
een openingstoespraak op de re
ceptie, van vier tot zes uur in het
restaurant De Doelen aan het Ra
penburg 2.
Complicaties
Het Centrum pleegt abortussen,
ook of juist bij zwangerschappen
na twaalf weken, doet sterilisa
ties van de vrouw, sterilisaties
van de man (vanaf oktober '76)
en kunstmatige inseminatie
(vanaf begin '77) via de sperma-
bank van het Centrum. Compli
caties, waar de vrouwenartsen
van de ziekenhuizen uit de buurt
destijds zo bang voor waren, zijn
er nauwelijks geweest. Vreesde
bijvoorbeeld professor J. Benne-
broek Gravenhorst van het Aca
demisch Ziekenhuis vijfjaar ge
leden voor complicaties met mo
gelijk dodelijke afloop zonder
snelle nazorg bij de laparoscopi
sche methode, de praktijk heeft
anders uitgewezen. Complicaties
met dodelijke afloop zijn er so
wieso niet geweest. Bij de sterili
satie van een vrouw is er een
maal een complicatie geweest op
de 1000 uitgevoerde sterilisaties.
Op de 17000 abortussen zijn vol
gens de opgave van Van Lith en
Van Schie tien keer ziekenhuis
opnames gevolgd: bij één van de
Dirk van Lith (links) en Kees van Schie van het Centrum voor Geboorteregeling: "Liever een 21-jarige
jrouw die bewust voor sterilisatie kiest dan een weifelende oudere vrouw."
complicaties moest de vrouw
daarna geopereerd worden zon
der dat haar leven overigens in
gevaar was. De andere negen ge
vallen betreffen voornamelijk
observaties in de ziekenhuizen
om het zekere voor het onzekere
te nemen. Op 750 gesteriliseerde
mannen was er geen enkele com
plicatie. Tot nu toe zijn ruim 150
gezonde baby's het resultaat van
de kunstmatige inseminatie op
het Centrum
De vrouwenarts Van der Does van
het Leidse Diaconessenzieken-
huis herinnert zich van de com
plicaties "alleen een paar nabloe-
dingen die bij ons ook voor had
den kunnen komen". Van der
Does ontkent dat hij vijfjaar ge
leden negatief stond tegenover
het nieuwe Centrum, ook al wa
ren zijn uitlatingen in de krant
wel negatief. "Dat ligt aan de
krant. Ik zag dat Centrum wel
degelijk zitten. Men weet daar
hoe men vergevorderde zwan
gerschappen moet aanpakken.
Na twaalf weken kunnen zij het
beter dan wij. Bovendien bete
kent het Centrum een uitbrei
ding van de keuzemogelijkheden
voor vrouwen die zich bijvoor
beeld willen laten steriliseren.
Het assortiment is uitgebreid.
Het Academisch Ziekenhuis
heeft een andere methode van
sterilisatie dan het Centrum".
Bovendien heeft het Acade
misch Ziekenhuis nog steeds een
("onaanvaardbaar lange", Van
der Does) wachttijd voor kunst
matige inseminatie. Op het mo
ment een jaar, vijf jaar geleden
maar liefst twee jaar.
De vrouwenarts C. Otto van het
Elisabethziekenhuis in Leider
dorp daarentegen blijkt nog
steeds gereserveerd te staan te
genover het Centrum voor Ge
boorteregeling. Als een arts met
kiespijn beaamt hij toch dat "het
Centrum kennelijk goed functio
neert". Vijf jaar geleden zeishij
nog: "Het Academisch Zieken
huis is een voldoende open zaak
als het om abortus gaat. En het
lijkt mij voor de mensen in de re
gio dus niet noodzakelijk dat er
zo'n centrum komt". Hij voegt
hier nu aan toe dat "wij evenals
de andere twee ziekenhuizen
overigens altijd de bereidheid
hebben gehad om bij complica
ties in te springen. Maar wij heb
ben nooit narigheid gezien".
Maar evenals vijf jaar geleden is
de enige reden die Otto voor het
opzetten van het Centrum kan
bedenken "dat men met dat Cen
trum winst wil maken". "Als je
dieper nadenkt dan is de achter
grond commercieel. Het is geen
liefdadige instelling. Als je zo
veel kunt investeren en zo'n ko
lossaal pand aan het Kort Rapen
burg kunt kopen....Een zieken
huis is daarentegen een stichting
en mag geen winst maken"
Zijn collega's Van Hall en Van der
Does van de andere ziekenhui
zen vallen Otto niet bij. Van Hall
die in loondienst is bij het Acade
misch Ziekenhuis en bestuurslid
is van de Bloemenhovekliniek:
"Dat commerciële, dat vond ik
toen ook wel, ja. Dat werd ge
voed door de vervelende geld
kwesties bij andere klinieken,
zoals destijds bij de Bloemenho
vekliniek. Ik wist toen niet dat
de mensen van het Centrum in
loondienst zaten. En ach, heel de
gezondheidszorg is eigenlijk
commercieel.". En de vrouwen
artsen Van der Does en Tasseron
van het Diaconessenziekenhuis
roepen bijna verontwaardigd:
"Commercieel? Wat wordt daar
mee bedoeld? Dat speelt alleen
als een arts zich zou laten leiden
door zijn of haar inkomsten in
plaats van door de medische nor-
De artsen Van Schie en Van Lith
doen uit de doeken dat zij een
vast loon hebben en niet méér
verdienen al naar gelang zij meer
behandelingen doen. "Dat ligt
dus anders dan de specialisten
die niet in loondienst zijn". De
inmiddels 24 medewerk(st)ers
zijn allen in loondienst bij de
Stichting Medisch Centrum voor
Geboorteregeling. De Stichting
heeft het kolossale pand aan het
Kort Rapenburg niet aange
kocht, zoals de arts Otto veron
derstelt, maar huurt het pand
van de Stichting Preterm in Den
Haag, waar Van Lith en Van
Schie ook nog gewerkt hebben.
Via de toenmalige Leidse wet
houder Oosterman viel het oog
van de initiatiefnemers Van Lith
en Van Schie vijf jaar geleden op
het kolossale voormalige bank
gebouw en advocatenkantoor
aan het Kort Rapenburg. En via
hun adviseur professor P. Mun
tendam kwamen zij aan mensen,
onder andere uit de emancipatie
commissie, die in het stichtings
bestuur van het Centrum wilden
gaan zitten. "Mensen met pio-
Beslissingsrecht
Het Centrum neemt het hoog op
met het eigen beslissingsrecht
van de vrouw. Moet dat ook wel.
Van Lith en Van Schie: "Bij alle
behandelingen in het Centrum
hebben we te maken met mondi
ge mensen. Vrouwen die nood
gedwongen voor een abortus kie
zen, vrouwen en mannen die
vastbesloten zijn zich te laten
steriliseren en vrouwen die uit
eindelijk kiezen voor een kind
via kunstmatige inseminatie. Dit
is heel wat anders dat mensen
die met een blindedarmontste
king naar het ziekenhuis moeten.
Daar heb je geen motivatie voor
nodig, zo'n ontsteking moet ver
holpen worden, klaar uit. Aan de
mondigheid van patiënten in de
ziekenhuizen ontbreekt dan ook
nog wel het een en ander. Bij al
les wat wij hier doen komt de
mondigheid en de motivatie om
de hoek kijken. Wij geven de
mensen eerst alle mogelijke en
v precieze informatie ovr de be
handeling. Bijvoorbeeld bij steri
lisatie tasten wij de motivatie af;
behalve wettelijke regels van
meerderjarigheid gelden onze ei
gen persoonlijke regels van 'hoe
bewust de keuze tot de behande
ling is'. Wij hebben liever een 21-
jarige vrouw die zeer bewust
voor sterilisatie kiest dan een
weifelende oudere vrouw. In
principe wordt iedereen gehoord
en vervolgens vrijwel altijd ge
holpen".
Het jubilerende Centrum zit boor
devol nieuwe plannen. Zo wordt
gedacht om in de toekomst tot
uitwisseling van ingevroren
sperma over te gaan om het risi
co van "inteelt" tegen te gaan.
Het geringe aantal donors van
sperma blijft namelijk een zor
genkindje voor het Centrum.
Een goede spermadonor wiens
"anonieme" zaad zeven kinderen
heeft geproduceerd schrijft het
Centrum noodgedwongen af.
Om het overigens eer kleine risi
co te vermijden dat kinderen van
een en dezelfde donor over een
jaar of twintig gemeenschap met
elkaar zouden hebben.
Tot nu toe heeft het Centrum de
aanvragen van vrouwen voor
kunstmatige inseminatie maar
nauwelijks kunnen rijmen met
het aantal donors. In vijfjaar tijd
hebben zich slechts 314 donors
bij het Centrum gemeld om vrij
willig hun sperma af te staan. Op
het ogenblik draait het Centrum
op ongeveer 75 donors van wie er
telkens ongeveer 30 eens in de
twee weken op een donderdag
avond hun zaad lozen voor de
diepvries.
Hersteloperaties bij mannen die
gesteriliseerd zijn maar alsnog
weer vruchtbaar willen worden,
is op dit moment reeds in een ex
perimentele fase bij het Cen
trum. Het Centrum heeft nu ng
slechts twee patiënten hiervoor
behandeld; een van de twee is al
weer vruchtbaar.
Witte vloed
Andere toekomstplannen zijn het
inpassen van adoptie in de servi
ce van het Centrum en de bestrij
ding van witte vloed bij vrou
wen. Dirk van Lith: "Huisartsen
zeggen te gemakkelijk tegen
vrouwen die over witte vloed
klagen: 'Ach, daar moet u mee le
ren leven'. Wij vinden dat onzin:
het gaat er immers om om zo
aangenaam mogelijk te kunnen
leven".
Gedacht wordt verder om "genetic
councelling" te beginnen,
stamboomonderzoek. De bedoe
ling hiervan is te bepalen welk
risico een zwangere vrouw loopt
dat haar kind behept is met een
erfelijke afwijking. Hierover lo
pen contacten tussen het Cen
trum en de Universiteit van Rot
terdam.
"Langzaam maar zeker zijn we be
zig aan het ontwikkelen van een
nieuw specialisme, de geboorte
regelingsarts" vertellen Van
Schie en Van Lith. "Wat nu alle
maal in partjes zit. de sterilisatie
van de man bijvoorbeeld bij de
uroloog, van de vrouw bij de gy
naecoloog de anticonceptie bij
de Rutgershuizen en het sexuo-
logische deel bij de psycholoog,
zou in een allesomvattend nieuw
specialisme samengebracht kun
nen worden. Specialisten heb
ben namelijk veel meer aan hun
hoofd dan bijvoorbeeld alleen
het steriliseren van de vrouw en
er dus minder tijd voor".
RENE VAN DER VELDEN
LEIDEN - Drie eisen heeft de
tiebeweging "Wij Vrouwen Ei
sen" steeds gehanteerd voor de
legalisering van vrije abortus:
abortus uit het wetboek van
strafrecht, abortus in het zieken-,
fondspakket en de vrouw beslist.
Volgens het laatste abortuswets
ontwerp Ginjaar/De Ruiter krijgt
Wij Vrouwen Eisen hun zin niet.
Het wetsontwerp is reeds goed
gekeurd door de Tweede Kamer
en komt aanstaande dinsdag on
der de hamer van de Eerste Ka
mer. De vrouwenbeweging heeft
een massale protestdemonstratie
op het Haagse Binnenhof aange
kondigd.
Met het laatste abortuswetsont
werp zit abortus nog steeds in
het verdomhoekje van het wet
boek van strafrecht. De
die tot abortus beslist wordt
bedenktijd van vijf dagen opge
legd. De kosten van abortus wor
den bovendien niet opgenomen
in het ziekenfondspakket, al
thans voorzover de abortus in
klinieken wordt gepleegd. Het
ziekenfonds vergoedt al jaren on
der het kopje "abortusbehande
ling" zowel miskramen'als abor
tus in ziekenhuizen.
Kosten
In de abortusklinieken betalen
vrouwen het volle pond. Bij het
Le'dse Centrum voor geboorte
regeling kost een abortus tot
twaalf weken zwangerschap 400
gulden, 560 gulden tot zestien
weken en 700 gulden boven de
zestien weken. De kans op com
plicaties bij abortus is groter
naarmate de vrouw langer zwan
ger is. (Ook de andere behande
lingen in het Centrum zijn overi
gens voor rekening van de pa
tiënt. De prijslijst meldt: 800 gul
den voor sterilisatie van de
vrouw en 375 gulden voor de
minder bewerkelijke sterilisatie
van de mar; k instmalige inse-
de vrouwenstaking: "Het aborluswetsont-
minatie kost duizend gulden per
half jaar. De vrouw die na een
maand zwanger wordt, betaalt
evengoed 1000 gulden als de
vrouw die na een behandeling
van vijf maanden zwanger
wordt. Genivelleerde prijzen.)
Het merendeel van de abortussen
in het Centrum voor Geboortere
geling komt voor rekening van
Duitse vrouwen: zo'n zestig pro
cent van het totaal aantal abor
tussen. Els Veenis van het lande
lijk secretariaat van Wij Vrou
wen Eisen is daar niet verbaasd
over: "Der abortuswetgeving in
Duitsland verschilt per deelstaat.
Duitse vrouwen die voor een
abortus kiezen lopen kans om
van het kastje naar de muur ge
stuurd te worden. Zij zijn daar
door vaak al langer dan twaalf
weken zwanger en nemen hun
toevlucht naar klinieken zoals in
Leiden. De toevlucht van buiten
landse vrouwen naar Nederland
Dilemma
Vijftien procent van het totaal aan
tal abortussen in het Centrum
wordt gepleegd bij Nederlandse
vrouwen. De overige 25 procent
komt voor rekening van Belgi
sche en Franse vrouwen en een
enkele Spaanse vrouw.
De vrouwenarts C. Van der Does
van het Leidse Diaconessenzie
kenhuis noemt het een dilemma
dat hij buitenlandse vrouwen die
een abortus wensen enerzijds wil
en moet helpen maar dat hij daar
anderzijds de slechte abortus
wetgeving in die landen niet mee
verandert. "Wij moeten dus hel
pen maar tevens achter maatre
gelen staan voor een betere wet
geving. In Nederland zijn de pa
ter Koopmannen (felle bestrij
ders van vrije abortus) gelukkig
maar een klein clubje. Maar de
vrouwenartsen moeten wel ac
tief stelling nemen tegen dat
soort clubs". Vrouwenarts Van
der Does doet dat via discussie in
zijn ziekenhuis. Wij Vrouwen Ei
sen via actie.
Op voorhand had het Centrum
voor Geboortregeling bij zijn
komst vijf jaar terug de zegen
van de Leidse NVSH, de Rut
gershuizen en Wij Vrouwen Ei
sen. Els Veenis van Wij Vrouwen
Eisen zegt: "Het Centrum schept
een voorwaarde voor abortus en
voor hel beslissingsrecht van de
vrouw. Wij voeren daarvoor ac
tie. Zij van het Centrum hebben
ons nodig en wij hen. Dat zag je
heel goed bij de abortuskliniek
Bloemenhove in Heemstede (die
de toenmalige minister D. van
Agt tot twee keer toe heeft willen
sluiten). Vele vrouwen hebben
door een bezetting de kliniek
open kunnen houden".
"Het voordeel van klinieken zoals
het Centrum voor Geboorterege
ling is dat vrouwen zonder ver-
wijsbriefje van de huisarts er
naar toe kunnen en weten dat de
artsen van het Centrum in elk ge
val niet negatief tegenover abor
tus staan. In een ziekenhuis loop
je de kans naast een net bevallen
vrouw te komen liggen".
Theoretisch
de emancipatiebeweging.
Met een groot spandoek toonde
het Centrum zich op 30 maart so
lidair met de vrouwenstaking die
in het teken stond van verzet te
gen het abortuswetsontwerp.
Het Centrum ondersteunt de ei
sen voor een vrije abortus waar
bij de vrouw beslist. Volgens de
artsen Van Lith en Van Schie zal
als de abortuswet ongewijzigd
wordt aangenomen er weinig
veranderen aan de abortusprak
tijk. Vrouwen die het Centrum
verontrust opbelden nadat de
Tweede Kamer zich eind vorig
jaar kon verenigen met het abor
tuswetsontwerp zijn door het
Centrum gerustgesteld.
"Die nieuwe abortuswet is een
puur theoretisch verhaal, niet
aan de praktijk getoetst", menen
Van Lith en Van Schie. "Bijvoor
beeld de vijf dagen bedenktijd.
Elke dag dat langer gewacht
wordt met een abortus doet het
risico van complicaties toene
men. Het druist in tegen je be
roepsverantwoordelijkheid als
arts om risico's te laten toene
men. Wie zal overigens moeten
bewijzen dat de vijf dagen be
denktijd in acht is genomen?
Controle hierop is niet onmoge
lijk. Als een Duitse vrouw een
arts in Duitsland heeft geraad
pleegd dan kan niemand van ons
verwachten dat wij dat gaan be
wijzen".
Wij Vrouwen Eisen roept vrouwen
op om dinsdagmorgen te protes
teren op het Haagse Binnenhof
tegen de aanvaarding van het
abortuswetsontwerp door de
Eesrte Kamer. Leidse vrouwen
verzamelen dinsdag om tien voor
acht op het station om samen
naar Den Haag te gaan.
(ADVERTENTIE)
Restaurant voor fijnproevers!
Rapenburg 97 - Leiden
Tel. 071 - 122176
IEDERE DAG
GEOPEND V A. 18.00 UUR
ZONDAG V A. 17 00 uur
MENU iedere maandag
t/m donderdag
jn,(im CONSOMMÉ
■mam "E"RYIfh
Krachtige runderbouillon
met grove groenten
FILET DE BOEUF
AU POIVRE VERT
Stukjes gegrilde ossehaas met
daarover een peper-roomsaus.
PARFAIT AU
CHOCOLAT
zelfgemaakte luchtige
ijscompositie
van f33,50 voor
f24,50