Walter Slocombe: maar kleine
kans op kernoorlog in Europa
wwwww
DONDERBAG 23 APRIL 1981
PAGINA 17
In Groningen begon gisteravond een conferentie, waar meer dan 200
wetenschappers, (ex-)militairen, regeringsfunctionarissen en ande
ren die het weten kunnen zich zullen buigen over de vraag of een
kernoorlog in Europa te vermijden is. De conferentie wordt georga
niseerd dogr het Polemologisch Instituut van de Rijksuniversiteit
Groningen en het (particuliere) Center for Defense Information in
Washington.
Op de agenda van de conferentie staan punten als: is een kernoorlog
in Europa onvermijdelijk, wat kan worden gedaan om een nucleaire
holocaust te voorkomen, geeft uitbreiding van het aantal kernwa
pens meer afschrikking of moet dat aantal juist worden verminderd,
biedt de modernisering van NAVO's middellange afstandsraketten
Europa meer veiligheid, etc. etc.
Onze correspondent in Washington, Henk Kolb, interviewde al eer
der voor deze krant de Amerikaanse mede-organisator van de confe
rentie, admiraal bd. Gene La Rocque. Aan de vooravond van de
conferentie had hij een gesprek met Walter Slocombe, een defen
siespecialist uit de Carter-regering.
Zo moet het plaatje eruit te ko
men te eten, wanneer eind dit
jaar besloten wordt toch tot
plaatsing van Pershing- en
kruisraketten over te gaan. Te
genover de 250 SS-20-raketten
van de Sowjet-Unie zouden 108
Pershing- en 96 kruisraketten
m West-Duitsland worden ge
stationeerd. 160 kruisraketten
in Groot-Bnttanme. 112 in 1 ta
lie. 48 tn Nederland en 48 in
Belg ie
WASHINGTON .-Overde gru
welen van een kernoorlog
kun je kort en lang praten,
maar zij blijven evident. Nie
mand verschilt van opinie
over de rampzalige omvang
van de vernietiging en zolang
het gegeven van de ontwape
ning op nucleair gebied niet
voor iedereen even duidelijk
hout snijdt, blijft het zaak een
politiek handvat te smeden
aan de gerechtvaardigde af
schuw. De ene politicus kan
daar wat gemakkelijker om
heen dan de andere, maar bin
nen de NAVO is de vraag of
Nederland en België nieuwe
kernwapens voor de middel
lange afstand zullen toelaten
een twistpunt van importan
tie. Niet zozeer omdat bijvoor
beeld de 48 raketten die Ne
derland zou moeten opstellen
over de uitkomst van een con
flict tussen Oost en West zul
len beslissen, maar vanwege
de toekomst van het Atlanti
sche bondgenootschap.
Walter Slocombe, tot voor kort
directeur van de taakgroep
SALT van het ministerie van
defensie in Washington, mei
een formele titel die een hel
dere kijk geeft op de Ameri
kaanse bureaucratie: 'eerste
waarnemend assistent minis
ter', zegt: „Het zou ongeluk
kig zijn als Nederland niet zou
meedoen. Maar ik denk dat
het van belang is om niet te
overdrijven wat dit op korte
termijn betekent. De Bonds
republiek, Groot-Brittanië
en Italië zullen toch wel door
zetten, afgezien van de vraag
of België en Nederland zich
aansluiten en zelfs al zou het
voor de Duitsers moeilijker
worden".
Irritatie
„Het is meer een probleem van
lange termijn. Er bestaan in
dit land, de VS, allerlei naar
mijn smaak overdreven, zor
gen omtrent de Europese de
fensie-inspanningen. Dat is
ten dele een economische irri
tatie, nu de economie hier
achterblijft. 'Waarom' wordt
er dan gezegd, 'zouden 224
miljoen arme Amerikanen
zich inspannen voor de verde
diging van 250 miljoen rijkere
Europeanen'. Dat is helemaal
bezijden de feiten natuurlijk,
maar politiek wel wijd ver
breid. Aan de frictie zit ook
een politieke kant: 'De Euro
peanen zijn een zootje slappe
lingen en neutralisten'. Dat is
ook al niet waar. Maar in dat
licht wordt Nederlands hou
ding bekeken. Niet meedoen
heeft op lange termijn ook
geen vèrreikende gevolgen,
in strikt militaire zin. De hele
kwestie is een soort toets voor
de - alweer ietwat overdreven
- vraag of de kleine lidstaten
van Europa de NAVO als een
werkelijk bondgenootschap
van meerdere landen willen
handhaven, waaraan alle le
den in verhouding tot hun
grootte en hun economische
omstandigheden, bijdragen".
„Er is een politiek gevaar op
lange termijn: het zou in nie-
mands belang zijn indien het
bondgenootschap ten slotte
zou neerkomen op een Ameri
kaans-Duitse coalitie. Dat is
niet in het Amerikaanse be
lang. niet in dat van de Duit
sers en niet in het belang van
de andere lidstaten".
-Als de uitkomst van een demo
cratisch proces in Nederland
leidt tot een weigering de
kruisraketten binnen zijn
grenzen toe te laten, waarom
zou dat voor de NAVO onaan
vaardbaar moeten zijn, want
dat bondgenootschap is er im
mers om die democratie te be
schermen?
Consequenties
Slocombe: „Ik denk niet dat het
onaanvaardbaar zou zijn in de
zin dat het Nederland uit de
NAVO zou jagen. Daar gaat
het niet om. De VS en de an
dere lidstaten moeten zo'n re
sultaat van een democrati
sche proces aanvaarden.
Maar van de consequenties
moet de bevolking zich wel
bewust zijn. Er is een aantal
mogelijkheden wat Neder
land betreft: niet deelnemen
aan het programma voor de
versterking van de wapens
voor de middellange afstand
of afschaffen van de Neder
landse kerntaken of minder
defensie-uitgaven, enzo
voorts. Kiezen voor die din
gen heeft gevolgen, die be
kend moeten zijn".
„Als de opvatting van Dene
marken en Noorwegen (die
geen kernwapens op hun
grondgebied toelaten onder
meer op grond van de posities
van Zweden en Finland) voor
alle kleine lidstaten zou gaan
gelden, heeft dat ernstige ge
volgen. En ik bedoel welis
waar niet te zeggen dat een
Nederlands besluit tegen de
kruisraketten, het einde van
het bondgenootschap inluidt
of van de Nederlandse deel
neming eraan. Toch - ik denk
dat er een wezenlijk gevaar
dreigt dat in een aantal Euro
pese landen, soms politieke
en soms economische druk in
tien jaar kunnen leiden tot het
einde van de alliantie of een
voortbestaan als vernisje van
'n Amerikaans-Duitse opzet."
-Toch lijkt er iets scheef te zitten
in de redering: de NAVO is er
om een gezamenlijke vrijheid
te beschermen, maar binnen
die beschermde vrijheid zijn
lidstaten toch nog niet vrij te
kiezen wat zij van die vrij
heid verlangen. Beschermt de
NAVO een vrijheid zoals de
VS die definiëren of vrijheid
in het algemeen?
Slocombe: „Het is zoiets als de
verhouding tussen ouders en
kinderen: je kunt doen wat je
wilt, maar je moet de conse
quenties kennen. Het bond
genootschap is in beginsel
een zaak van gezamenlijk bij
dragen voor gezamenlijke
vrijheid - zelfs al zijn er heel
wat 'speciale afspraken' ge
maakt intussen. De Denen en
Noren willen geen kernwa
pens op hun grond, IJsland
heeft helemaal geen strijd
krachten. de Grieken en Tur
ken hangen altijd aan eikaars
strot en hebben zo een heel
apart soort problemen ge-
creeerd. de Italianen zijn. hoe
wel zij op het moment tame
lijk stevig staan, een voortdu
rend probleem en zo zal het
misschien met Portugal ook
wel gaan, de Canadese in
spanningen zijn economisch
gezien tamelijk slecht en de
Amerikanen halen nu op.
maar er is een lange periode
geweest waarin de Ameri
kaanse bijdrage daalde en de
Europese steeg. De Duitsers
hebben hun eigen lasten en
de Franse relatie tot de NAVO
is buitengewoon Frans".
Dreiging
„Dit alles bestaat tegen de ach
tergrond van een wezenlijke
en groeiende Sowjet-
dreiging. Het bondgenoot
schap verzekert gezamenlijke
militaire sterkte, maar die
taak wordt in absolute termen
zwaarder. Daarom zou het on
juist zijn Nederlands al of niet
meedoen te zien als: één be
slissing van dat ene land. die
hoewel het de militaire bevei
liging ietwat zal aantasten,
toch niet ingrijpend genoeg is
om ernstig te worden geno-
Vermoedelijk ts dat maar
voor bijna elke afzonderlijke
Prof. dr. George Kistiakowski.
een van de vele vaders van de
eerste atoombommen en we
tenschappelijk adviseur van
president Esenhower, onder
wiens beheer de VS een formi
dabele nucleaire macht op
bouwden. is tachtig jaar nu.
Hij denkt dat hij nog kans
maakt op een natuurlijke
dood.
Admiraal Gene la Rocque. ooit
een belangrijk man op het bu
reau waar de VS strategische
plannen maken, houdt een
kernoorlog in Europa nog
voor het jaar 2000 voor onver
mijdelijk.
Walter Slocombe. die in de rege
ring-Carter. directeur was
van de taakgroep voor beper
king van strategische wa
pens, SALT, in het Pentagon
daarentegen acht de kans op
een oorlog, en dus een kern
oorlog in Europa, klein. Dank
zij de NAVO ongetwijfeld,
maar toch klein.
Slocombe verdedigt de visie dat
Nederland en België uit wel
begrepen politiek eigenbe
lang, wel moeten besluiten om
mee te doen aan NAVO's be
sluit in Europa kernwapens
voor de middellange afstand
te installeren (waarvan 48
kruisraketten in Nederland).
Al was het alleen maar om te
voorkomen, dat de NAVO op
langere termijn niet veel
meer zal zijn dan een Ameri
kaans-Duitse coalitie.
beslissing, maar wat betekent
het op den duur?
„De landen die het meeste in
brengen hebben ook het
meeste te zeggen. Vooral de
landen die verhoudingsge
wijs de grootste bijdrage leve
ren, krijgen het meest te zeg
gen over het functioneren van
de alliantie. Wat de consulta
ties betreft over de besprekin
gen over wapenbeheersing,
vooral in verband met de ra
ketten voor de middellange
afstand in Europa, krijgen
vooral die landen een bijzon
dere taak te vervullen, die de
bases voor die wapens heb
ben verschaft".
- Afet andere woorden: als Ne
derland niet meedoet, ver
speelt het zijn zeggenschap in
dat proces?
Slocombe: „Dat is de absolute
waarheid. Als men er niets
mee te maken wil hebben
moet men ook niet vertellen
hoe de zaak verder moet wor
den aangepakt ten
van de onderhandelingen.'
Maar die onderhandelingen
vormen een onlosmakelijk
deel van het zogenaamde
'dubbel-bcsluit'. En er is veel,
vermoedelijk niet onge
rechtvaardigde twijfel aan
het enthousiasme van de Ame
rikanen om met zulke onder
handelingen te beginnen, op
een voor Europese landen po
litiek bruikbaar tijdstip.
Slocombe: „Ik hoefde regering-
Reagan niet te verdedigen.
Maar van de Russen krijg je
niks voor niks. Zulke bespre
kingen leiden nooit tot iets -
niet vanwege veronderstelde
Amerikaanse aarzeling, maar
zij kunnen eerst resultaat krij
gen als de Russen beseffen
dat de enige manier om NA
VO's bewapeningsprogram
ma stil te leggen ligt in onder
handelingen over beperking
van hun eigen strijdkrachten.
Aan die fundamentele politie-
Reagan: overdreven zorgen om Europese defensie-inspanningen.
- Dat komt niet alleen omdat de
Russen eerst willen zien wat
er in Nederland en België
gaat gebeuren, maar ook om
dat de Amerikanen geen enke
le haast hebben.
„Als de Russen in Polen, ter
sluiks of openlijk, tussenbei
de komen, behoeven we de
eerste tien jaar niet over wa
penbeheersing te praten. Zo
lang Amerika bedoelt te zeg
gen dat er niet wordt onder
handeld zolang die dreiging
bestaat, dan is dat juist. Maar
als de VS bedoelen te zeggen
dat de Russen moeten ophou
den zich te bemoeien met Po-
lens binnenlandse gebeurte
nissen, dan is dat geen zinnig
beleid, omdat de Russen
daarop al sinds jaar en dag in
vloed hebben uitgeoefend
Vraag
„Wat die onderhandelingen
aangaat: het is er niet om te
doen wanneer die beginnen.
Hrt gaat om de vmis winneer
de Russen inzien dat beper
king van NAVO-wapens uit
sluitend, tot stand komt via
vermindering van hun eigen
arsenalen. Zo lang de Russen
politiek kans zien de be
sluitvaardigheid van de NA
VO te breken via de binnen
landse politiek van Westeuro-
pese landen, zullen ze daarop
blijven spelen Je kunt w< 1
aardig gaan zijn vooral die ho
telhouders in Gcnève en een
eindeloze gespreksronde be
ginnen, maar dat verandert
niks aan die politieke con
text.
Welk etiket ze er ook op plak
ken, pas wanneer de Russen
accepteren dat een eerlijke en
gelijkwaardige vermindering
van hun wapensystemen on
vermijdelijk is. komt er een
substantiële verandering in
de posities".
men we daar dicht bij. Zoniet,
dan zullen zij zich vervolgens
richten op de Duitse binnen
landse politiek En voordat zij
besluiten serieuze westelijke
voorstellen in overweging te
nemen, zullen zij eerst willen
afwachten hoe dat afloopt".
Een kernoorlog in Europa: is
die, zoals sommigen beweren,
onvermijdelijk voor het jaar
2000?
Slocombe: „Ten eerste: er is
geen kernoorlog zonder oor
log. Waar veel arsenalen zijn
is er altijd een risico. Ik weet
niet precies hoe klein dat is,
maar zolang het niet nul is,
moet je het zeer ernstig ne
men. Dat gezegd hebbende
acht ik de kans op een oorlog
in Europa zeer klein. Velen
voorspelden al kort na de
Tweede Wereldoorlog dat er
een nieuwe oorlog zou komen
in Europa. Die is uitgebleven,
omdat de NAVO een toerei
kend systeem van gezamen
lijke militaire veiligheid heeft
gevormd".
„Hoewel we er nooit erg op heb
ben vertrouwd dat het een
Russische aanval op grote
schaal zou kunnen weerstaan,
is het vanaf het begin altijd
goed genoeg geweest om de
Russen er niet van te doen uit
gaan. dat het bondgenoot
schap zou falen Ik denk dat
in de komende twintig jaar en
langer nog de kansen op een
kernoorlog in Europa zeer
klem zijn Dat idee van die on
vermijdelijkheid is gewoon
de veronderstelling dat als
iets verkeerd kan gaan dat dat
dan ook geschiedt. Zo'n con
flict zou berusten op een poli
tieke keuze en is niet de uit
komst van wat Russisch re
kenwerk. dat op een ochtend
uitwast dat zy kunnen win
nen. Zelfs gegeven de slechte
toestand in sommige delen
van Europa, vind ik het moei
lijk aan te nemen dat het zal
gebeuren. Anderzijds - we
maken op het ogenblik zo'n
reele mogelijkheid mee. Dat
is de reden waarom een inva
sie in Polen meer zal zijn dan
een tragedie voor Polen. Die
zou waarachtige risico's mee
brengen van wijder strekking.'
- Als de kansen op oorlog in Eu
ropa klein blijven, vooral
vanwege de NAVO. moet
Amerika er dan niet voor zor
gen in de ogen van zijn bond
genoten altijd een geloof
waardige supermacht te zijn?
Zulke feiten als de toenade
ring tot Chili, tot Argentinië,
tot Zuid-Afnka zijn voor veel
Europeanen tamelijk onver
teerbaar.
Verkeerd
Slocombe: „Toenadering tot
Zuid-Afnka is gewoon ver
keerd. Zij is van een wanhopi
ge kortzichtigheid Het is niet
eens goede politiek voor de
VS maar dient uitsluitend om
een klein deel van Reagans
achterban tevreden te hou
den
- Maar dat kan dan leiden tot
een situatie waarin de politie
ke meningsverschillen in de
NAVO zo hoog oplopen...
- En in feite schaadt zo'n beleid
de westelijke defensie dus
evenzeer als de in Amerikaan
se ogen onverantwoorde aar
zeling van Nederland over
deelneming aan modernise
ring van de Europese kernwa
pens.
Slocombe: „Daarmee ben ik het
totaal eens Met Argentinië
ligt het een beetje anders Die
heersende klasse daar zal het
land tot de dag des oordeels
wel blijven regeren en het is
de vraag hoe je met die men
sen het beste kunt omsprin
gen".
„Ik vind dat de VS de plicht
hebben ernstige aandacht te
schenken aan de standpunten
van hun Europese bondgeno
ten ook al zijn zy het er niet
mee eens. Dat is ook gebeurd.
Het is geen geheim dat de
Amerikanen over die Europe
se kernwapens zeker geen
'dubbel besluit' wilden ne
men. Wij waren niet verrukt,
ook onder de regering-Carter
niet, van dat ingebouwde
stuk wapenbeheersing. Ik
denk dat zelfs de/e regering
bereid is ver te gaan met het
oog op Europese bezorgd
heid En nu komen dan die
besprekingen - binnen het
raamwerk van salt Dat
raamwerk is nooit erg precies
vastgesteld, maar moet wel
behouden blijven want de
Russen moeten niet te maken
krijgen met twee soorten wa
pen evenwicht - in Europa en
strategisch".
Half staande achter een bureau
m een aanzienlijk advocaten
kantoor („voorlopig kantoor
hier. maar toch al een troep")
zegt Slocombe nog ..De con
ventionele strijdkrachten zijn
natuurlijk ook erg belangrijk
- niemand vecht aan dat de
Russen een zeker overwicht
hebben, de discussie gaat
over de vraag hoe groot dat
Hu heeft een aardige uitsmyter
„Het is alleen niet duideluk of
Europa er in een conventione
le oorlog wel zoveel beter af
komt dan in een strud met
kernwapens".
HENK KOLB
WWWWW
250
