Wondermiddel
of strohalm?
Zestig jaar winkelhistorie verdwijnt
Echte onderzoek naar interferon moet nog beginnen
KQZ339
ZATERDAG 18 APRIL 1981
PAGINA 27
Tekst:
Miep
de Graaft
Zo kan interferon óók werken.
Twee ratten die tegelijkertijd wer
den geboren. De linker rat werd
met interferon behandeld, zijn gro
tere broertje niet. Interferon kan
dus wel degelijk ook een negatief
effect hebben.
Dr. H. Schellekens houdt een diep
gevroren zakje met daarin het "ge
heimzinnige" middel interferon in
zijn handen. De inhoud van dit
potje kost zo'n 30.000 gulden
Alle enthousiaste publi
caties in met name de
'familiebladen' ten
spijt, het échte onder
zoek naar de werking
van interferon moet fei
telijk nog beginnen. Op
een hap-snap manier is
in diverse landen het
middel al wel getest.
De resultaten hiervan
zijn echter evenzo vaak
negatief als positief.
Bieden derhalve wei
nig houvast.
De hh wetenschappers zien het
congres dat TNO organiseert
als aanzet tot het werkelijke
onderzoek naar interferon.
Vier dagen lang (van 21 tot 24
april) zal het middel door zo'n
600 wetenscnappers onder de
loep worden genomen. De
marathon-zitting speelt zich
af in het Rotterdamse Hilton
Hotel.
Centraal op het congres staan
de met interferon als middel
tegen virusziekten en kanker
behaalde resultaten. De vor
deringen op het gebied van
de produktie van het middel
met behulp van bacteriën ko
men ook aan bod.
Te vroeg?
Juicht men nu te vroeg? Dr.
Huub Schellekens, weten
schappelijk onderzoeker bij
TNO, hij volgt het middel al
jaren, is en blijft een voor
zichtig man wat de mogelijk
heden van interferon betreft.
Want: "Mensen halen zo
gauw alles door elkaar. Je
moet kankerpatiënten beslist
geen valse hoop geven."
Dr. Schellekens, hij promo
veerde op het middel en ont
wikkelde een methode om de
kwaliteit van interferon te
testen, stelt het wat cynisch:
RIJSWIJK - Is interferon werkelijk het
"wondermiddel" in de strijd tegen kan
ker, nu het op grote schaal kan worden
geproduceerd, of blijft het een strohalm?
Het middel wordt in het wereldje van de
wetenschappers beschouwd als een mo
gelijke veroorzaker van een schoksgewij-
ze vordering in de strijd tegen die ziekte.
Mogelijke. Maar vóórdat het middel zijn
capaciteiten heeft bewezen wordt het al
alle mogelijke lof toegezwaaid.
"Je zult maar doodziek in
bed liggen en dan die opge
klopte berichten over het
nieuwe wondermiddel lezen.
Interferon, de werking ervan,
is helaas een eigen leven gaan
leiden. Wat de anti-kanker
werking ervan aangaat staat
er nog nauwelijks iets vast.
Dat kan ook niet anders,
want het was altijd een zeer
moeilijke en uiterst kostbare
zaak om het middel te produ
ceren. De oude methode, pro
duktie uit weefselkweek of
uit witte bloedcellen, leverde
maar een fractie op voor wat
we voor een diepgaand on
derzoek nodig zouden heb
ben. Niet alleen kostte die
methode zo'n 2000 gulden
per patiënt per dag, er was
doodgewoon te weinig dus.
Gemiddeld moet een patiënt
één honderdste milligram per
dag worden toegediend. En
voor één gram interferon is
een miljoen liter bloed nodig.
Heus, proeven met interferon
op mensen zijn nog niet of
nauwelijks gedaan."
Een theorie
Het enige dat volgens dr. Schel
lekens de summiere onder
zoeken voor de kankerbe
strijding hebben opgeleverd
is een theorie. De theorie dat
er mogelijkheden zijn, die
een belofte voor interferon
inhouden. De waarde ervan
kan nu en in de toekomst
worden nagegaan doordat
het binnen afzienbare tijd op
grote schaal kan worden ont
wikkeld. "En dan zeg ik: in
terferon is ooit misschien één
van de vele middelen die bij
de kankerbestrijding kunnen
worden ingezet. Maar het is
beslist geen wondermiddel.
Trouwens, wondermiddelen
tegen kanker zullen nóóit
worden gevonden. Kanker is
de omschrijving voor een
heel gevarieerd ziektebeeld.
Het lichaam heeft zoveel or
ganen, er zijn evenzo vele oor
zaken waardoor kanker kan
ontstaan. Daartegen kan toch
nooit één enkel middel af
doende zijn?"
Later in het gesprek zal hij zeg
gen: "Nou ja, je organiseert
natuurlijk geen congres over
één enkele stof als je denkt
dat er niets inzit."
"Maar de teneur van nü is: niet
beweren dat het middel niet
werkt. Ook niet beweren dat
het fantastisch is. Hier en
daar hebben we aanwijzigin-
gen dat het toch wat zou kun
nen worden met interferon.
Maar anderen zullen weer
met voorbeelden komen
waarbij ook interferon niet
baatte."
Voorbeelden
Enkele voorbeelden waarbij
het middel wel degelijk pro
baat bleek heeft hij wel bij de
hand. Dat van de Zweedse
arts Strander bijvoorbeeld,
die vanaf 1973 alle patiënten
die zich met een zeer kwaad
aardige bottumor (osteosar-
coom) bij hem meldden met
interferon behandelde. De
frequentie van de uitzaaiin
gen werd door het middel
aanzienlijk verminderd. Bo
vendien zijn er resultaten ge
meld bij bepaalde vormen
van kanker. En tot een echte
doorbraak in de behandeling
leidde interferon bij kinderen
met een op het oog onschul
dige, doch ongeneeslijke tu
mor in de luchtwegen. Een
vrij zeldzame ziekte waarte
gen, behalve het voortdurend
operatief verwijderen van de
zwellingen, niets te doen is.
Momenteel zijn in Zweden,
Duitsland en ook in Neder
land een twaalftal patiëntjes
met interferon behandeld.
Met succes. In alle gevallen
trad een duidelijke verbete
ring of zelfs complete gene
zing in. Er zit wel een 'maar'
aan dit succes. In de medi
sche wereld is het een discu
tabel punt of osteosarcoom
werkelijk een vorm van kan
ker is, dan wel een virus.
En alle voorbeelden betreffen
studies bij kleine groepen pa
tiënten met kanker in een
gevorderd stadium. Echte
conclusies kunnen uit deze
resultaten volgens dr. Schel
lekens nog niet worden ge
trokken.
Royaal
Die conclusies kunnen er pas
komen als er royaal met in
terferon kan worden omge
sprongen. Dankzij een Ame
rikaanse ontdekking kan het
op korte termijn op grote
schaal worden vervaardigd
en toegepast. Respectievelijk
de universiteit van Seattle en
de biotechnologische onder
neming Genetech zijn er on
langs in geslaagd een genen
(erfelijke informatiedrager)
van het menselijk alpha-in-
terferon in een gist over te
brengen. Eén en ander met
behulp van de zogenaamde
dna-techniek. Bovendien is
in Amerika e
nngstechniek ontwikkeld.
Hierdoor kan 'puur' interfe
ron worden afgeleverd.
En dat allemaal terwijl interfe
ron aanvankelijk voorname
lijk bedoeld was als middel
ter bestrijding van 'ordinaire'
virussen, volgens dr. Schelle
kens. Al in 1957 werd interfe
ron in die functieontdekt.
"Maar tot nog toe werkte het
als anti-viraal middel alleen
preventief' zegt Schellekens
"Het heeft geen enkel effect
meer zodra iemand al besmet
is, bijvoorbeeld griep heeft.
Of dat bij de werking tegen
kanker ook zo zal zijn weten
we nog niet."
Het produceren van interferon
in gisten biedt vele voorde
len. Het is een goedkopere en
minder kwetsbare manier
dan het werken met bacte
riën. "Bovendien, we hebben
tenslotte tientallen eeuwen
ervaring met gist. Er wordt
ook alcohol, bier bijvoor
beeld. mee gemaakt. Je kunt
de gisten die wij gebruiken
echt vergelijken met die van
de bakker met zijn brood."
Echt onderzoek naar de wer
king van interferon werd ja
renlang tegengehouden. Niet
alleen door de schaarste, ook
door de morele bezwaren die
tegen het 'knutselen met
erfelijke materialen' beston
den. "Nu loopt het wel los"
meent Schellekens. "We heb
ben de hele discussie over
dna nu wel gehad." Als prak
tisch enige onderzoeker in
zijn bedrijf die zich met inter
feron bezighoudt hoopt
Schellekens dat TNO binnen
kort de faciliteiten voldoende
kan uitbreiden om het onder
zoek mee op gang tc helpen
brengen.
Commercie
De commercie lykt het middel
intussen stevig in haar greep
te houden. Per slot van reke
ning waren het geen pure we
tenschappers, maar zakenlie
den die zich met de ontwik
keling ervan gingen bezig
houden. Schellekens vindt
dat idee als wetenschapper
noch verwerpelijk, noch on
begrijpelijk. "Want er is een
miljoeneninvestenng nodig
om überhaupt met zo'n
grootscheeps onderzoek te
beginnen En juist sinds de
commercie enn is geïnteres
seerd is de hele ontwikkeling
veel sneller gegaan."
"Tien jaar geleden waren er al
leen wat liefhebbers met in
terferon bezig. En ook toen
we twee jaar geleden begon
nen met de organisatie van
het congres rekenden we
nog op tweehonderd man
Nu worden het er 600. Er is in
die twee jaar alweer zoveel
gebeurd op dit gebied dat het
hele congres veel grootschali
ger wordt aangepakt Nee. de
helpende hand van de indus
trieën is de kwaliteit van de
bevindingen alleen maar ten
goede gekomen."
(Door Frits Rekkè)
HILVERSUM - „Zoals de con
cernleiding de afgelopen ja
ren bij herhaling heeft ge
steld: dat het filiaal te Utrecht
niet op verantwoorde wijze
kan worden voortgezet en dus
zal moeten worden opgehe
ven..." Duidelijke, zakelijke
taal van de Raad van Bestuur
van Koninklijke Bijenkorf
Beheer. De hoge heren heb
ben het tenslotte voor het zeg
gen: „...en thans is er het voor
nemen op korte termijn een
beslissing te nemen over de
twee, nog resterende, filialen
van Galeries Modernes, die in
Uirecm er ait te Rotter
dam-Hoogvliet.
Verdwijning, totale vernieti
ging van een brok winkelhis
torie, en geloof gerust dat on
ze grootmoeders daar even
voor moeten gaan zitten, om
te mijmeren over dat in veel
opzichten gezellige, gezapige
verleden van vijftig jaar gele
den of nog veel langer terug,
naar het begin van deze eeuw
toen zij aan het handje van
hun mama's èèn van die
sprookjeswinkels binnen
stapten: in Rotterdam, Am
sterdam, Utrecht.
Het was hoog tijd nu nog even
bij onze moeder (van tachtig)
aan te wippen om haar in "t
goeie oor te toeteren: „De
„Galmod" gaat weg, je weet
wel die in Utrecht!"
Met de Franse Bazar (pardon...,
Grand Bazar Francais, entrèe
libre!) verscheen in Neder
land iets volslagen
Een detailbedrijf van een
type was hier in de lage
landen nog niet aanwezig.
Sommigen hadden er wel
eens iets over gehoord. In Pa
rijs, daar had je van die groe
magazijnen waar je zomaar
binnen kon lopen zónder iets
te kopen.
In 1871 paste Zephyrin Cou-
vreur, een zeer succesvolle
Franse zakenman, de nieuwe
methode in Rotterdam toe. In
die tijd was het begrip Gale
ries Modernes hier nog onbe
kend, dat kwam pas veel later.
Couvreur verscheen met zijn
noviteit in Utrecht, Franse
Bazar, mensen nog 'an toe:
een attractie voor de burger
van toen, ook in de Domstad
nu precies zestig jaar gele
den.
E'" het rare was ook voor de
Utrechters dat ze een tijd lang
langs alle koopwaar v&n zeer
uiteenlopende aard konden
ronddolen, zonder dat je ver
plicht was iets te kopen. Gek
ke toestand. En moetje zien.
„nieuwerwetsigheden" bij de
vleet. Buiten, daar aan de
Bakkerstraat, hingen in twee
rijen van drie, grote melkgla-
zen ballons, die 's avonds wit
gaslicht uitstraalden, verblin
dend wit licht, een feest om te
zien. En daar binnen was het
nog gekker: 's winters heer
lijk warm, maar waar stonden
de kachels dan? Thuisgeko
men deed moeder (toen een
kind van tien) haar opwinden
de verhaal. De warmte kwam
in die reusachtige winkel met
zoveel deftige dames als ver
koopjuffrouwen, zomaar uit
ijzeren roosters uit de grond.
En wie het dan nog niet wilde
geloven? Kom dan mee om
het zelf te aanschouwen, men
sen! Je kon het toch zélf aan
den lijve ondervinden.
En nog vreemder werd het toen
het wonder van de heer Edi
son zijn intrede deed: de Ba
zar ontstak het „elektrieke"
licht. Wonderbaarlijke glazen
bolletpes met een gloeidraad
je. In de hal tussen de twee
grote uitstalkasten werden in
de openlucht steeds allerlei
nieuwe snufjes gedemon
streerd door drukdoende ver
koopsters en verkopers Later
kwam de Bazar op de hoek
van de Viestraat-Oude
Gracht. Er waren Utrechters
die „Franse" en „Grand" ver
basterden en dan hadden ze
het over de „Granze Bczar".
De huizen naar de grachtzijde
werden stuk voor stuk wegge
kocht tot aan en in de Vie-
straat toe. Zo ontstond lang
zamerhand een complex waar
die Utrechters steeds meer
bewondering voor kregen
Toch verwijlen we nog even in
1871: zojuist was de vrede ge
sloten die een einde maakte
aan een voor toenmalige be
grippen barbaarse oorlog.
Nog twee maal zou de mens
heid in Europa worden opge
schrikt door een wereld
brand. oorlogsgeweld dat de
mensheid-van goede-wil
steeds wreder en gruwelijker
zou treffen. Rotterdam was
Utrecht al lang voorgegaan
met een Franse Bazar.
Couvreur was, zoals gezegd de
grote pionier en aangemoe
digd door zijn durf kwam er,
dank zij de pioniersvlam die
zijn broer Auguste had over
genomen, ook aan dr Rmu
lierbreestraat in Amsterdam
zo'n wonderlijke bazarwin
kei, waar door snelle uttM
dingen ook al tal van panden
moesten worden aangekocht
en bggetrokken. De Cou-
vreurs liepen jarenlang over
van bruisende activiteiten en
ze hadden tijdens Wereldoor
log I en nog meer in de jaren
van de roanng twenties de
tijden volop mee
In 1921 kwam het belangrijke
besluit van de familie Cou
vreur (in associatie met de
heer Charles Miellet) tot sa
menvoegingvan de aparte on
dernemingen en werden de
zaken te Amsterdam. Rotter
dam en Utrecht onderge
bracht in èèn naamloze ven
nootschap. Halverwege de ja
ren '20 deed de "textn I
zijn intrede en nu werd de
„Grand Bazar Francais" om
gedoopt in de „Galeries Mo
dernes". In 1932 werd het Rot
terdamse filiaal ingrijpend
verbouwd en in 1936 volgde
modernisering en nogmaals
vergroting van het hoofdste
delijk filiaal
13 maart 1939 brand in het
immense pand van de Gale
nes Modernes Tien jaar het
meest moderne winkelpand
in gans Europa, in een klap
verwoest. Utrechters zijn er
by de vleet te vinden die de
„prachtige" brand in de Vie-
straat vanaf de overzijde van
de Oude Gracht ademloos
volgden Filiaalbeheerder
(mede-eigenaar)Charles Miel
let heeft de voltooiing van een
gloneus nieuw warenhuis
niet meer mogen beleven (hy
overleed in Frankryk in 1940).
Het bedryf in Rotterdam
werd in de eerste oorlogsda
gen van 1940 verwoest. Maar
ook daar was de Galenes Mo
dernes goed beschouwd on
verwoestbaar en werd kort na
de bezetting door de Duitsers
in een pand van tydelykc aard
voortgezet In 1949 werd
„Amsterdam" opnieuw ge
moderniseerd
De tyden veranderden. De men
sen werden direct gedrukt op
de vooruitgang in de wereld.
Men zag „Vroom en Dreos"
vcrschynen. de Hema. Peek
en Cloppenburg en nog veel
meer roemruchte winkelbe
drijven Binnenkort is
het tydperk van honderd jaar
Franse Bazar en Galeries Mo
dernes voorgoed en voor al
tijd voorby Geen van de win
kels die de KBB in 1968 over
nam (Groningen, Enkhuizen.
Amsterdam. Ryswryk,
Utrecht, Arnhem. Rotterdam
Hoogvliet en Gonnchem) be
staat dan meer.
