steeds dieper
in de put"
ZATERDAG 4 APRIL 1981
EXTRA
PAO.NA 19
Tekst:
Jan Westerlaken
Foto's:
Jan Holvast
Directeur Wurfbain toont een
schilderij dat hoognodig moet
worden opgeknapt.
De noodklok luidt. Musea, óók in Leiden,
hebben geen geld om de voorwerpen in
goede staat te houden. De financiën die
nu beschikbaar worden gesteld, zijn niet
toereikend.
Gevolg: de museumstukken en archief-
voorwerpen verkeren in een deplorabele
toestand. De museums hebben een ach
terstand van 3800 arbeidsjaren; voor ar
chiefstukken zelfs 26.000.
De cijfers zijn afkomstig uit een onderzoek
dat het Instituut voor sociaal-weten
schappelijk onderzoek van de Katholieke
Hogeschool in Tilburg heeft verricht. Op
drachtgever was het ministerie van cul
tuur, recreatie en maatschappelijk werk.
Het IVA moest bekijken hoe groot de be
hoefte was voor het conserveren van
voorwerpen van hout, textiel, papier,
leer en perkament. De uitslag is schrikba
rend.
Gebrek aan voldoende personeel speelt
een belangrijke rol; het gebruik van cen
trale verwarming werkt eveneens vernie
tigend op vele, waardevolle, spulletjes.
Directeur M.L. Wurfbain van de Leidse La
kenhal, woordvoerder namens de musea,
kampt met dezelfde problemen als elk
museum in ons land.
LEIDEN - Schaamte overvalt hem. Tóch wil hij die
opslagplaats voor oude meubelen niet gesloten hou
den. Het is er inderdaad een rommel. En alles staat
op elkaar gestapeld. Hier en daar afgedekt met een
plastic zeil. Ventilatie is er niet. Daarom staat de
deur dag en nacht open. De stoelen, tafeltjes en kas
ten, lijden zichtbaar. Ruimtegebrek én een té krap
pe beurs zijn dé sleutelwoorden.
Zelfs 's nachts heeft directeur
M.L. Wurfbain van dc Leidse
Lakenhal liggen dubben of
hij in deze ruimte wel 'potte-
kijkers' zou toelaten "Deze
deur, ook al staat zij open,
blijft voor iedereen dicht. Ik
kan het niet ontkennen: de
zaak wordt hier verwaar
loosd. Maar ik kan geen kant
heen. Alles is volgepropt.
Van boven tot beneden."
Veel, heel veel spulletjes kan
Wurfbain tevoorschijn halen
die hoognodig moeten wor
den gerestaureerd. Niet al
leen meubelen, maar ook
schilderijen, lijsten en textiel.
De directeur van De Laken
hal denkt, om alles in één
keer op te knappen, zeker
vier of vijf miljoen gulden no
dig te hebben. Voor dit werk
krijgt hij niet meer dan net
dertigduizend gulden per
jaar. "Wanneer ik anderhalve
ton krijg, vijf keer zoveel dus
als nu, kan ik wat van die
achterstand afknabbelen",
denkt hij.
Verzoeken
Vaak heeft de Lakenhal-direc
teur een beroep op de ge
meente Leiden gedaan Om
er wat geld bij te krijgen.
Zonder resultaat. "Het is
geen onwil. Er is gewoon
geen geld."
Wurfbain schroomt niet om
van tijd tot tijd particulieren
of het bedrijfsleven aan te
spreken. Uit deze hoek wil
men hem nog wel eens de
helpende hand toesteken.
Een bierbrouwer, bijvoor
beeld, legde een niet onaan
trekkelijk bedrag op tafel om
het kamertje 'De Bierbrou
wers' (schilderijen en een
schouw) te kunnen opknap
pen.
"Dat gebedel is echt wel eens
vervelend hoor", geeft de di
recteur toe. ,,'t Is een genante
bezigheid die eigenlijk niet
nodig moest zijn. Omdat het
financieel soms uitzichtloos
is, moet je toch wat. Word je
min of meer gedwongen zo te
werk te gaan. Meevallen doet
het beslist niet. Overtuig de
mensen maar eens dat het om
een goede zaak gaat. Een re
latie, zoals met die bierbrou
wers. moet er zijn. Doorgaans
kun je die niet aantonen. Dus
is het niet interessant voor
particulieren om daar geld in
te stoppen."
Het gebeurt nogal eens dat De
Lakenhal een beroep doet op
het Leidse universiteits
fonds. "We hebben in onze
collectie de nodige portretten
van hoogleraren. Zodra die
moeten worden gerestau
reerd, dienen we hier een ver
zoek in om steun.
Uitzichtloos?
Wurfbain schroomt. Dc situatie
als 'helemaal uitzichtloos' te
schetsen, durft hij niet. Voegt
er direct aan toe, dat het
werken op deze manier be
paald niet bemoedigend is.
De directeur van De Laken
hal is, omdat hij van de ge
meente Leiden geen geld
hoeft te verwachten, een an
dere weg ingeslagen. Hij is
naar erm (ministerie van cul
tuur, recreatie en maatschap
pelijk werk) gestapt met het
verzoek wat af te schuiven.
Hoop leeft er wél in zijn hart.
Tegelijk is er toch ook dié
angst, dat het ijdele hoop is.
"Heil van de gemeente heb ik
zeker niet te verwachten. Als
er wat gebeurt, moet dat van
het rijk komen. Incidenteel
heeft dit wel eens wat toege
stopt. Ik vraag me af of het
politiek gezien allemaal wel
interessant genoeg is Pas als
de regering zich ermee gaat
Directeur
Leidse
Lakenhal:
sen kunnen niet dag in. dag
uit met restaureren bezig
/ijn Het inrichten van ten*
toonstellingen vraagt veel
van hun tijd. "In het begin",
weet Wurfbain,."werd er al
leen maar gekeken naar de
stukken die mooi waren Al
leen die werden uitgestald.
De minder mooie dingen ver
dwenen ergens in een donker
hoekje. Nee, niet zo opgebor
gen als nu het geval is Ge
woon tegen elkaar gezet. On
derhoud werd er niet aan ge
daan."
Commissie
Wat vindt de gemeente van een
dergelijke situatie?
"Zij is natuurlijk een veelzijdig
lichaam. "We hebben in Lei
den een museumcommissic,
die heus wel het één en ander
doet. Zij weet ook wel hoe
slecht de zaken er voorstaan
Ze probeert her en der geld
los te peuteren. Van de
werkelijke kosten komt er
maar een beetje af Je zakt op
die manier steeds dieper in
de put", zucht Wurfbain
Een groot probleem waarmee
de restaurateurs ook te ma
ken krijgen, zijn de lijsten om
de schilderijen Vaak zijn die
bedroevend slecht. "Vóór we
die rekken hadden, stonden
ze achter elkaar tegen een
muur", vertelt de directeur.
"Bovendien gebeurde het
dikwijls dat de vorige eige
naar zo'n lijst nooit had laten
opknappen Wij doen dat nu
in eigen beheer. Om de kos
ten te drukken De kleine
stukjes hout, of gipsafdruk
ken zijn niet zó duur Maarde
tgd die erin gaat zitten
ontzettend Het gebeurt nog
al eens dat één van on/e men
sen wel twee weken bezig is
met slechts é«-n lust Als je
dat buiten de deur moet laten
doen. kost het smakken
geld."
bezighouden, wordt het voor
de museums aantrekkelijk."
Waarom dat beroep op erm?
Wurfbain is er duidelijk over:
"Het opknappen van monu
menten betaalt dit ministerie
toch ook? Nou, ik zie in dit
geval geen verschil tussen
roerend (museumstukken)-
en onroerend (oude, kapitale
panden) goed. De museums
mogen toch ook best meepro
fiteren uit die pot? Of niet
Slechts één keer dacht de di
recteur wat (financiële) arm
slag te krijgen. Dat was toen
er werd besloten om entree te
gaan heffen. "Ik dacht, dat
geld kunnen we mooi aan
wenden om wat spullen op te
knappen. Maar daar stak de
gemeente een stokje voor.
Die inkomsten moesten in
een algemene pot. Het mo
tief: ons museum kost elk
jaar meer dan twee miljoen
gulden. Dus dit beetje moest
ook voor andere doeleinden
kunnen worden aangespro
ken."
Eindeloos
Hoe groot is de 'stapel' spullen
die nu eens nodig onderhan
den moet worden genomen''
"Een deel restaureren we zelf',
legt Wurfbain uit. "Hout en
textiel doen we buiten de
deur. Wat dat betreft, daar
kan ik eindeloos mee blijven
doorgaan. Je moet het dan
natuurlijk wél kunnen beta
len. Want het materiaal dat
daarvoor moet worden ge
bruikt. is ontzettend kost
baar. Weet je. het is net als
met een huis. Knap je de zaak
niet op, dan zakt het in el
kaar. Ach, er is wel wat van
die achterstand ingelopen.
Vppral als ik naar vroeger,
zo'n vijftien jaar geleden,
kijk Drieduizend gulden
stond er toen op de begro
ting. Daar moest alles van
worden betaald: restauraties,
maar ook een rol wc-pa-
pier
Het gaat de Lakenhal-directeur
wel eens aan het hart als hij
ziet hoe bepaalde stukken er
bij staan Hij vraagt zich ook
af waar dat op den duur heen
moet. Ondanks dat er nu
meer wordt gerestaureerd
dan vroeger Wurfbain denkt
zeker drie restaurateurs per
manent aan het werk te kun
nen houden. De financiën
staan, helaas voor hem, dit
niet toe. Die mensen kosten
meer dan wanneer bepaalde
klussen worden uitbesteed
De Lakenhal-directeur weet,
dat hij niet de enige is die met
dit probleem heeft te kam
pen Het Boerhaave-museum
heeft, zo weet hij te vertellen,
al een heel poosje geleden
vier fraaie schilderijen ge
kocht. Ze staan opgeslagen in
een depót Omdat er. het
wordt vervelend, geen geld is
om ze te laten opknappen.
Frustreren
Wurfbain windt er geen doek
jes om. "Het frustreert wel
eens", geeft hij volmondig
toe "Je ziet de dingen zien
derogen achteruitgaan. Ja.
dat is verschrikkelijk."
De Lakenhal heeft één keer een
schilderij moeten verkopen
om werkzaamheden aan een
stuk en het museum te kun
nen bekostigen. "Van dat
geld hebben we ook de schib
denjenzaal kunnen laten op
knappen. Nee. het was niet
mijn idee om dat stuk van de
hand te doen. Ik had geld no
dig. Daar vroeg ik dc ge
meente om. Maar ik kon het
niet dekken. Toen zei de ge
meente verkoop maar een
schilderij...."
Het was overigens wei een
stuk. dat 'per vergissing' was
aangekocht. Van een vreem
de meester Een mooi schil
derij. dat wel Maar het paste
niet in de collectie "Is het
een fraai stuk. dan gaat het
toch wel aan je hart ais je dat
moet verkopen. Ik houd van
kunst Moet je zoiets verko
pen, dan doet dat pijn
De achterstand in onderhoud is
eigenlijk een ingebakken iets
Een doek dat uit een huis
werd 'gesloopt' Opknappen is
er niet bij. Geld ontbreekt.
