Een kerncentrale sluiten, hoe moet dat eigenlijk
Kees
Zijlstra
'Drie
motieven
om te
sluiten'
Reinier
Braams:
'Het gaat
om de
werk
gelegen
heid'
ZATERDAG 21 MAART 1981
Nu de verkiezingen naderen, zijn de standpunten
van de grote politieke partijen over kernenergie
vrij duidelijk geworden. De VVD is voorstander
van kernenergie, PvdA en D'66 zijn tegen uitbrei
ding; op de congressen van beide linkse partijen
werd onlangs nog uitgesproken dat de bestaande
kerncentrales in Dodewaard en Borssele moeten
worden gesloten. Het CDA wil kernenergie voorlo
pig op net huidige niveau handhaven: geen nieuwe
centrales erbij, maar de bestaande ook niet
sluiten.
Wat zijn nu de argumenten voor en tegen het sluiten
van kerncentrales? Het VVD-Tweede-Kamerlid
dr. R. Braams uit Utrecht is voorstander van kern
energie en legt op deze pagina uit waarom. Zijn
collega uit de PvdA-fractie, K. Zijlstra, is fel tegen,
en zet zijn argumenten op een rijtje.
Interessant daarbij is dat beide heren behalve feite
lijke ook psychische bezwaren vermoeden bij hun
opponenten. Braams (VVD) verwondert zich er
over hoe moeilijk links toch went aan technologi
sche vernieuwing, terwijl Zijlstra (PvdA) signa
leert dat rechts maar niet kan wennen aan het idee
dat de toekomst niet meer geheel in het teken van
de kernenergie zal staan.
Verder gaat Broer Bouwe Scholtens na hoe dat
moet: een kerncentrale sluiten.
De kerncentrale in Borssele
Er zijn drie motieven om de cen
trales te Borssele en Dode
waard op korte termijn te
sluiten en geen nieuwe kern
centrales te bouwen. Die mo
tieven liggen op het gebied
van de veiligheid, de versprei
ding van kernwapens (proli
feratie) en Jiet afval.
Kerncentrales dragen in aan
zienlijke mate aan de drei
ging van onveiligheid in onze
samenleving bij. De kans op
een ramp is klein, maar is
niettemin zeer reëel aanwe
zig. In Harrisburg had het
slechts een uur langer hoeven
te duren voor men de juiste
handgrepen verrichtte of er
had zich een catastrofe van
onvoorstelbare omvang voor
gedaan. Laat men niet den
ken, dat zoiets ons niet kan ge
beuren. Ook in Borssele zat
twee jaar geleden een cruciale
klep dicht, die open had moe
ten staan.
Dat soort fouten en onvolmaak
theden is nooit uit te sluiten.
Als de splijtstofstaven in de
kerncentrales hun werk heb
ben verricht, worden ze - dat
is althans de bedoeling - opge
werkt en leveren ze plutonium
op. Dat is waarschijnlijk het
gemeenste goedje, dat de mens
ooit heeft geproduceerd. Er
kunnen gemakkelijk atoom
bommen van worden ge
maakt. In een maatschappij,
die niet alleen uit brave bur
gers bestaat, vormt een toene
mende hoeveelheid plutonium
tegelijk ook een voortdurend
toenemende bedreiging. We
moeten vrezen, dat daar geen
kruid tegen gewassen is.
Afval opslaan
Hoog radio-actief afval blijft al
tijd over, welk procédé men
ook kiest. Kiest men voor op
werking, dan moeten de res
ten in glas worden verpakt en
nog tientallen jaren boven
gronds worden opgeslagen
voor men ze een graf in zout of
in graniet bereidt. Die boven
grondse opslag is nodig om
dat men niet weet of de glas
verpakking wel geheel te ver
trouwen is. En als dat afval
dan tenslotte in een zout koe
pel of een granietrots wordt
opgeborgen, weet men niet of
het voor altijd van de biosfeer
zal zijn afgesloten. Dat laatste
is erg belangrijk, want con
tact met de biosfeer, via
grondwater of lucht, kan het
leven generaties lang onmoge
lijk maken.
We moeten constateren.dat deze
drie motieven bij voorstan
ders van kernenergie niet
aanslaan. Daar zijn twee ver
klaringen voor. De eerste is
van psychische aard. Vele
Door
Kees Zijlstra
lid Tweede
Kamer PvdA
technici en politici hebben de
ommekeer niet mee kunnen
ma'cen, die zich in de afgelo
pen dertig jaar, voor wat de
aanvaardbaarheid van kern
energie betreft, heeft voorge
daan.
Zij kunnen eenvoudig niet ,,van
hun geloof vallenen dat is
dan het geloof in de almacht
van de techniek, zoals dat in
de beginperiode van de kern
energie nog heerste. Zij zijn de
„verkrampten" van het onbe
perkte vertrouwen in de tech
niek en kunnen slechts in fru
stratie reageren op groeiende
maatschappelijke weerstand,
die ook zij niet kunnen ont
kennen.
Grote belangen
De tweede factor, die als achter
grondverklaring een rol
speelt, is de gigantische hoe
veelheid produktiemiddelen,
die voor de kernenergiecyclus
inmiddels is opgesteld. Ook
alweer omdat kernenergie
aanvankelijk onbetwist het
wondermiddel voor al onze
problemen leek.
Siemens, de moedermaatschap
pij van de kerncentralepro
ducent KWU. zou in grote
moeilijkheden komen als er
een einde kwam aan de pro-
duktie van kerncentrales.
Voor de Franse evenknie, Fra-
matome. geldt hetzelfde en al
even zeer voor Amerikaanse
producenten van kerncentra
les. In Nederland lopen de kos
ten, die met de sluiting van
Borssele gepaard gaan, in de
honderden miljoenen gul
dens, althans in de eerste ja
ren. Wat daartegenover staat
aan andere veelbelovende be
stedingsmogelijkheden en
aan winst en veiligheid,
wordt in dit verhaal van ka
pitaalvernietiging vergeten.
Vanuit deze achtergrond die
nen de meeste argumenten
voor kernenergie en tegen
s'uiting van de bestaande
centrales bezien te worden. Zo
ook het argument van de lage
re kosten. Allerwegen hoort
men voorstanders van kern
energie zeggen, dat die ener
giebron zoveel goedkoper zou
zijn dan olie of kolen. Maarzij
hebben het dan over slechts
een bepaald deel van groten
deels nog onbekende kosten.
De pogingen, die gedaan zijn
om die kosten op enigszins vol
ledige wijze vast te leggen, ge
ven heel andere resultaten te
zien. Zoutmijnen kosten mil
jarden guldens, tussenopslag
van verglaasd afval vergt mo
gelijk honderden miljoenen
guldens en met bedragen in
dezelfde orde van grootte
moet rekening worden gehou
den voor opwerking en ont
manteling.
Besparen beter
Zodra je dit soort cijfers, zelfs op
heel voorzichtige wijze, in de
kosten per kilowatt-uur ver
werkt, verdwijnt het voordeel
van kernenergie of verkeert
het in een nadeel.
Het is geenszins absurd te ver
onderstellen, dat landen zon
der kerncentrales perslot van
rekening ook economisch ge
zien beter af zullen zijn dan
landen met kernenergie.
Dat geldt naar alle waarschijn
lijkheid ook voor de werkgele
genheid De beste energie
bron, die voor kernenergie in
de plaats kan treden, is ener
giebesparing. En daarin ste
ken honderdduizenden ar
beidsplaatsen. Naar alle rege
len van de kunst uitgevoerde
onderzoekingen tonen aan,
dat de bouwsom van een kern
centrale, in plaats daarvan
besteed aan een grootscheeps
energiebesparingsproject,
aanzienlijk meer arbeids
plaatsen oplevert.
En het gat in de energievoorzie
ning, dat ook na energiebe
sparing nog overblijft, zal met
een schone kolen technologie
op een heel wat meer aan
vaardbare wijze kunnen wor
den opgevuld dan met kerne
nergie.
Moet Nederland - en zo ja, wan
neer - overgaan tot kernener
gie als middel om elektriciteit
op te wekken? Enkele politie
ke partijen zeggen duidelijk
nee en willen nu zelfs de reeds
aanwezige centrales sluiten.
Het Utrechtse college van
wethouders sprak zich uit
voor sluiting van de centrale
van Dodewaard. D'66 wil tot
sluiting van Borssele over
gaan en ook de PvdA meent
dat het van goed politiek in
zicht getuigt om het sluiten
van kerncentrales als punt in
het verkiezingsprogramma
op te nemen.
Van geen van de drie hier ge
noemde groepen verneemt
men iets over de relatie met
de werkgelegenheid. Daar
mee tracht men het te doen
voorkomen alsof die relatie er
niet is. Het tegendeel is echter
waar. Zij die zorg dragen voor
de ontwikkeling van onze
economie binnen de PvdA en
D'66 weten heel goed dat het
partijstandpunt over kern
energie lijnrecht in strijd is
met een verstandig industrie
beleid. Maar men mag dat niet
hardop zeggen op straffe van
te worden weggehoond, of als
men kandidaat-kamerlid is,
op straffe van onverkiesbaar
te worden geplaatst.
Maar dat alles verandert niets
aan het feit dat het scheppen
van werkgelegenheid door
bevorderen van onze indus
triële ontwikkeling, onver
enigbaar is met het streven
kernenergie uit Nederland te
bannen. De argumenten voor
die stelling zal ik hieronder
opsommen.
Risico aanvaarden
In de eerste plaats heeft ons
land nu een tekort op de beta
lingsbalans voor de invoer en
uitvoer van energie. Dat te
kort stijgt snel en zal volgens
recente schattingen in 1990
ruim 30 miljard gulden bedra
gen.
Onze huidige industrie is niet in
staat de export te verhogen,
zodat alle inspanningen erop
gericht dienen te zijn onze in
dustrie te vernieuwen en te
moderniseren. Dat betekent
dat men nieuwe dingen moet
durven aanpakken, ook al zit
ten
vast,
welke aard dan ook. Elke
kans op vernieuwing (bij
zorgvuldige afweging van de
risico's) moet worden aange
pakt.
Maar onze milieu-eisen zijn te
recht hoog. Steenkool ver
branden op de ouderwetse
manier kan niet. Een veelheid
van kostbare milieumaatre
gelen is nodig om aan de eisen
te kunnen voldoen en zelfs
dan is er geen enkel uitzicht
Door
Reinier Braams
lid Tweede
Kamer VVD
op een goede oplossing voor
de problemen die voortko
men uit een verdere toename
van het koolzuurgehalte van
de atmosfeer.
Elektriciteit uit steenkool zal
daarom duur zijn en uiteinde
lijk even duur worden als
elektriciteit uit olie. Die laat
ste prijs ligt thans op meer
dan het dubbele van kerne
lektriciteit. Ondanks alle ver
halen over dure elektriciteit
kost op dit ogenblik een kilo-
watt-uur uit de kerncentrale
in Borssele ruim 3 cent en een
zelfde hoeveelheid elektrici
teit uit een oliecentrale 11
cent. Die laatste prijs zal tot
1990 zeker nog aanzienlijk
verder stijgen. Ook in onze
buurlanden kent men dit ver
schijnsel. Die landen voltooi
en daarom hun programma's
voor de bouw van centrales.
Dan meer olie
Maar voor iedere kilowatt-uur
die niet uit kernenergie zal
worden gemaakt, zal olie
moeten worden ingevoerd,
tenzij men de reserve aan
aardgas wil gaan aantasten
Sluit men na de verkiezingen
de centrale te Borssele dan zal
extra olie moeten worden in
gevoerd om daaruit elektrici
teit te maken. Die extra hoe
veelheid olie per jaar kost
vandaag ongeveer 400 mil
joen gulden en vergroot ons
tekort op de energie
betalingsbalans met een
groot deel van dat bedrag:
In 1982 zal dat bedrag tot boven
de half miljard zijn gestegen
Dat versterkt de noodzaak tot
grotere export en daarvoor is
wederom energie nodig die
moet worden ingevoerd De
gevolgen voor de werkgele
genheid zijn, hoe men het
keert of wendt, negatief.
Voert men geen extra olie in
dan sluiten de Zeeuwse fa
brieken, die op de goedkope
kernelektriciteit draaien.
Werk
Dat kost ongeveer 2000 arbeids
plaatsen, nog afgezien van de
ontmoedigende werking die
het sluiten heeft op allerlei an
dere activiteiten. Wie zal er
nog vertrouwen hebben in
een industriebeleid van een
regering die zich laat leiden
door angst, die zich isoleert
van de Europese inspanning
en die geen oog heeft voor de
ontwikkeling op lange ter
mijn? De internationaal aan
vaarde opvatting is dat in de
volgende eeuw kernenergie
onmisbaar zal zijn en dat de
landen die er nu behoedzaam
mee verder gaan hun le
venspeil zullen handhaven
als andere zaken niet tegen
«lege van wethouders van
Utrecht sprak zich slechts uit
voor sluiten van Dodewaard.
een kleine experimentele
centrale Men kan Dode
waard sluiten zonder directe
gevolgen voor de elektrici
teitsvoorziening. Maar de re
kening komt later. Als men
nu de met grote inspanning
verkregen kennis en ervaring
verloren laat gaan, verliest
men de mogelijkheid om la
ter, als de nood hoog gestegen
is, snel over te gaan op kerne
nergie.
Uit angst
Het merkwaardige is dat juist
de progressieve partijen zo
aarzelend en weifelend optre
den als het gaat om nieuwe
technologie. Denk eens aan
het verzet tegen aanlanding
van vloeibaar aardgas, tegen
recombinant-DNA en tegen
de micro-electronica. Dat ver
zet tegen nieuwe ontwikke
lingen, ook tegen kernener
gie. komt voort uit angst voor
veranderingen die men niet
goed kan overzien.
Wat we hadden, was immers zo
mooi! Maar die angst zal er
ook de oorzaak van zijn dat de
nationale inspanning tot in
novatie, tot vernieuwing van
onze industrie, tot mislukken
is gedoemd. Het zou goed zjjn
als dit aspect tijdens de ver
ki« zingen enige aandacht
kreeg. Het gaat om werkgele
genheid nu en in de toekomst.
Het gaat om welvaart voor ee
volgende generatie!
Kerncentrales, die buiten gebruik worden
gesteld, zullen geheel of gedeeltelijk moe
ten worden afgebroken. In eerste instantie
worden na een afkoelingsperiode van on
geveer één jaar de splijtstofelementen uit
het reactorvat gehaald. Deze zeer radio
actieve elementen worden in een opwer
kingsfabriek verwerkt, waarna, als de
plannen worden uitgevoerd, opslag
plaatsvindt in zoutkoepels. Een oplossing
overigens waarvan nog niet is bewezen
dat het milieu-technisch verantwoord is.
Daarna moeten de radio-actieve gassen en
vloeistof uit de diverse systemen worden
verwijderd en als het nodig is eveneens
worden opgeslagen in zoutkoepels.
De meest radio-actieve onderdelen van de
kerncentrale zijn het reactorvat en de
staal- en betonconstructie waarbinnen dit
reactorvat staat opgesteld. Het afbreken
en verder verwerken van deze onderdelen
is uiterst kostbaar, omdat door de hoge
radio-activiteit van het materiaal moet
worden gewerkt met apparaten, zoals
snijbranders, die op afstand bedienbaar
zijn.
Veelal wordt de mogelijkheid geopperd om
dan maar de hele kerncentrale een tijd te
laten staan, waardoor de radio-activiteit
van de kernmantel langzaam afneemt.
Over het algemeen wordt dan gedacht aan
een periode van 15 a 20 jaar. Dit betekent
dat in die tijd veel bedienings- en bewa
kingspersoneel nodig zal zijn. Het afbre
ken zal dan echter stukken goedkoper
worden.
Het is een kwestie van afwegen wat meer
kost, de salarissen e.d. voor het bedie
ningspersoneel en voor de bewaking, of de
meerkosten die moeten worden gemaakt
omdat met uiterst radio-actief afval moet
worden gewerkt.
kerncentrale volledig af te breken (circa
80 a 90 procent van de centralei en alleen
die delen te laten staan die nog erg radio
actief zijn. De afgebroken onderdelen kun
nen worden gedumpt op grote diepte in
zee. Ook hiervan is niet duidelijk wat de
gevolgen voor het milieu zullen zijn.
Sinds 1960 zijn volgens het International
Atomic Energy Agency in Wenen 65 over
het algemeen kleine kernreactoren, geheel
of gedeeltelijk afgebroken. De ervaring op
dit gebied lijkt dus groot. Toch is dit maar
schiju, want er is nog nooit een grote kern
centrale van 1000 MW afgebroken. Het
aantal studies op het gebied van het netjes
afbreken van kerncentrales is nihil verge
leken bij de studies die zijn verricht met
betrekking tot de bouw en de werking van
kerncentrales.
Een nogal vreemde gang van zaken. Om
hieraan tegemoet te komen, is begin 1979
door de Europese Gemeenschappen een
onderzoeksprogramma gestart, waarvoor
een nogal mager bedrag van 10 miljoen
gulden is uitgetrokken. Een schijntje ver
geleken met de miljarden guldens die zijn
besteed aan de ontw ikkeling van kerncen
trales.
BROER BOUWE SCHOLTENS
