"Casten is een
magisch beroep"
Cinemaffia": portret van drie filmmakers
Bij elke rol juiste acteur zoeken
Franse films in Het Kijkhuis
VRIJDAG 13 FEBRUARI 1981
Leidenaars werkten samen met Jean Rouch
LEIDEN/ROTTERDAM - Een
dag nadat de Leidse universiteit
hem een ere-dcotoraat had ver
leend, stond filmer en cultureel
antropoloog Jean Rouch in Kat
wijk alweer achter de camera.
Vóór de camera stonden Joris
Ivens en de Belg Henri Storck,
die speciaal waren overgekomen
om de festiviteiten rond de be
noeming van Rouch met hun
aanwezigheid op te fleuren. De
Franse etno-cincmatograaf (zoals
de combinatie van film en cultu
rele antropologie wordt ge
noemd) vond hun ontmoeting
zo'n bijzondere gebeurtenis dat
hij besloot die op film vast te leg
gen. Zo vaak ontmoeten hij en de
twee beroemde documentaire
filmers elkaar immers niet.
Dat kwam de Leidenaars Roger en
Robert Busschots niet slecht uit.
Samen met de Rotterdammer
Dirk Nijland, bij wie de uit Bel
gië afkomstige tweeling vijf jaar
geleden in het vak étno-cinema-
tografie afstudeerde, werd het
plan opgevat om Rouch tijdens
zijn verblijf in Leiden te filmen.
Het één liet zich met het ander
combineren en zo stond het
zestal 31 mei 1980 bij het Witte
Kerkje in Katwijk. Het resultaat -
de titel werd tijdens de opnamen
bedacht: Cinemaffia - ging
woensdagavond op het Rotter
damse festival Film Internatio
nal in première.
"Over de plaats van de opnamen
hebben we lang nagedacht", ver-
Joris Ivens (links) en Henri Storck op de boulevard in Katwijk.
telt Roger Busschots. "Toen ken in 1929 de film Branding op
kwam iemand met het idee om nam". Cinemaffia begint ook
naar Katwijk te gaan, waar Joris met een fragment uit die film.
Ivens samen met Mannus Fran- Vervolgens vertellen Storck en
Ivens (samen maakten zij in 1934
Borinage dat de belabberde si
tuatie waarin de mijnwerkers in
België destijds leefden, behan
delde) over hun jeugd en de aard
van hun werk. Jean Rouch, die
zelf furore maakte met films over
cultuurf en levensvormen in
Afrika, fungeert daarbij in eerste
instantie als aangever. Later
neemt hij actiever deel aan het
gesprek.
Zijn manier van werken blijkt zeer
geschikt voor dit portret. Hij ob
serveert niet alleen met de came
ra, maar maakt daarmee ook min
of meer deel uit van de hande
ling. Ivens en Storck praten met
de camera, die met de stem van
Rouch antwoordt. Het publiek
neemt daardoor als het ware deel
aan het gesprek. Dat leidt ook tot
heel grappige situaties. De jarige
Rouch (63) wordt door de twee
documentaire-makers hartelijk
gekust, waarbij hij de camera
hoog boven zich moet tillen. Op
dat moment neemt Roger Bus
schots, die de tweede camera
hanteert, het beeld over.
Busschots: "In de montage hebben
Dirk Nijland en ik de manier van
werken van Jean Rouch echter
zoveel mogelijk willen respecte
ren. Daarom is er maar zelden ge
bruik gemaakt van mijn camera.
Nadat we klaar waren, hebben
we het ruwe materiaal aan
Rouch voorgelegd. In overleg
met hem zijn ook fragmenten uit
het werk van het drietal inge
last".
Busschots denkt dat de samenwer
king met Rouch eenmalig was-
:"We zijn weliswaar redelijk dik
ke vrienden geworden, maar
hebben toch allemaal ons eigen
werk".
Samen met zijn broer Robert heeft
hij in het verleden voor het NOS-
programma Paspoort en de
IKON filmpjes gemaakt over de
problemen, waar buitenlandse
werknemers zich voor geplaatst
zien. Een onderwerp dat Roger
Busschots na aan het hart ligt.
"Ik heb nu plannen voor een film
over de geestelijke gezondheids
zorg in Nederland en de proble
men die dat voor Marokkanen
oplevert. Hier kun je alleen maar
naar de dokter en eventueel
daarna naar de psychiater, ter
wijl in Marokko daarvoor ook be
paalde rituelen bestaan. Ik zou
over de problematiek van gastar
beiders ook wel eens een speel
film willen maken, maar je krijgt
daar niet zo gauw geld voor. in
elk geval minder snel dan voor
een doumentaire".
Busschots denkt dat Cinemaffia
behalve film- en buurthuizen
ook de televisie halen. De NOS
heeft grote belangstelling en ook
in het buitenland bestaat interes
se. Iedereen wil vooral graag een
documentaire met Ivens er in.
Hij is een tijdje uit de gratie ge
weest en nu min of meer in ere
hersteld. Probleem is echter dat
Ivens zelf niet al te graag gepor
tretteerd wil worden. Vandaar de
belangstelling voor onze produk-
tie".
BART JUNGMAN
AMSTERDAM Een goed
Nederlands woord is er
niet voor het beroep dat
Margarete van Dam al
weer zo'n negen jaar in
ons land uitoefent. Castin
g—director is ze. Eenvou
dig gezegd bemiddelt zij
tussen een regisseur of
producent en een acteur.
Als een regisseur een toneelstuk
of film wil gaan maken, kan hij
een beroep doen op een castin
g-director, die voor hem bij el
ke rol de juiste acteur of actrice
zoekt. Zo'n casting-director
wordt immers verondersteld
als geen ander te weten wat er
in Nederland aan acteurs en ac
trices rondloopt.
Maar met die kennis alleen red je
het als casting—director niet.
„Soms is het om gek van te wor
den, zoveel als je moet organise
ren", verzucht Margarete van
Dam en uit een bureaula haalt ze
een willekeurig vel papier. Het is
een lijst van zomaar een acteur,
waarop staat waar en wanneer
hij reeds contractuele verplich
tingen heeft.
Margarete van Dam wil maar zeg
gen dat het vaak een heel gepuz-
zel is om een cast samen te stel
len. En dat niet alleen. „In eerste
instantie is het heel belangrijk",
legt Margarete geduldig uit, „dat
je goed draaiboeken kunt lezen.
Want je moet een rol natuurlijk
goed interpreteren."
Ruziestokers
Heeft ze dat gedaan, dan laat ze
haar gedachten gaan welke ac
teur of actriëe voor de rol in aan
merking komt en of de regisseur
zich daarmee kan verenigen.
„Het is uiteraard zaak dat je met
hem op dezelfde golflengte zit."
Maar dan is het nog de vraag of de
verlangde acteur vrij is en over
weg kan met de overige acteurs,
hetgeen heel belangrijk is, vol
gens Margarete. „Dwarsliggers
of ruziestokers kun je niet ge
bruiken", zegt ze, „dat inspireert
niet. Je zit per slot zo'n zes we
ken met elkaar opgescheept. En
dan moet de onderlinge sfeer
goed zijn. Anders gaat dat ten
koste van de acteerprestaties en
heb je kans dat het geheel niet
geloofwaardig overkomt."
„Dat is dus altijd mijn streven, een
cast samen te stellende één gro
te familie is. En dat is vaak een
gezoek, hoor."
Jansen
Vandaar dat Margarete het jammer
vindt, dat er althans in ons land
nog nauwelijks waardering be
staat voor haar vak. Nog veel
mensen kunnen zich niet voor
stellen dat zij aan het bijeenzoe
ken van een groep acteurs een
dagtaak heeft. En zij niet alleen,
maar ook haar man Hans van
Dam en haar medewerkster Nora
Stobbe.
Margarete betreurt het dan ook
enigszins, dat er in ons land nog
regisseurs en producenten zijn,
die het belang van een castin
g—director niet inzien en in alle
haast zelf de cast samenstellen.
„In Amerika of West-Duits-
iand, waar ik vandaan kom, is
dat ondenkbaar", zegt Margare
te. „Al jaren."
Het heeft dan ook dik vier jaar ge
duurd, eer Margarete met haar
bureau (afkomstig van Berlijn)
in ons land vaste grond onder
de voeten had. „Pas met 'A brid
ge to far' kreeg ik de kans om te
bewijzen wat ik waard was.
Want het was natuurlijk een
waanzinnige verantwoordelijk
heid om tussen al die Ameri
kaanse sterren de juiste Neder
landse acteurs in te passen.
Want zo'n regisseur als Attenbo-
rough wist bij wijze van spre
ken niet beter of iedere Neder
lander heette Jansen."
Margarete van Dam: "Soms om g
der wie Tetske van Ossewaerde
en Johan Smit, die Margarete
vorig jaar met veel succes bij
het Berlijnse Theater des Wes-
tens in de musical 'Chorus Line'
heeft kunnen onderbrengen.
„Als je het vergelijkt met het bui
tenland", constateert Margare
te van Dam, „heeft Nederland
toch maar een moeilijk systeem,
met al die acteurs die verbon
den zijn aan theaters. Vaak zijn
ze al bezet, maar ja, dat maakt
dit werk, denk ik, zo spannend
en opwindend. Het blijft ma
gie."
'i te worden, zoveel als ik moet organiseren." (Foto: Luuk Gosewehr)
Zeker ook waar het het vaststel
len van de honoraria betreft.
Ook daarin bemiddelt de castin
g-director. Tenzij de filmmaat-
schappij betaalt, rekent Marga- Omkoperij
rete van Dam voor haar bemid
deling 15 procent van het hono
rarium van de acteur, van wie
ze er zo'n dikke duizend in haar
kaartenbak heeft zitten.
kan de casting-director uiter
aard een belangrijke rol spelen
in het verdere verloop van be-
trokkene's loopbaan. Zo hebben
jonge actrices als Christl Braak
(Kort Amerikaans) en Marina
de Graaf (Het Debuut) en een ac
teur als Derek de Lint (Kort
Amerikaans) in zekere zin wel
het één en ander aan Margarete
van Dam te danken.
De Amsterdamse casting-direc
tor bestrijdt dit echter. „Ze heb
ben dat volledig aan zichzelf te
dankeii. Want als zij niet zorgen
dat ze door hun prestaties op
vallen, zal ik hen waarschijn
lijk niet opmerken. Zij moeten
zich gewoon waarmaken, zor
gen dat ze niet falen."
Magie
Voordien had Margarete bij onze
oosterburen al een goede entree
gemaakt door er Ton van Duin
hoven te introduceren. Vele col
lega's volgden hem nadien, on-
Schoenmaat
Ze heeft er ook de foto's van. Een
hele stapel. Daarop staan te
vens zijn persoonlijke gegevens
vermeld, zoals z'n schoenmaat
en de talen die hij spreekt.
„Iets anders is dat je ze natuurlijk
wel vertrouwen kunt geven.
Dat geldt ook voor mezelf. Als
ik destijds van niemand ver
trouwen had gekregen, had ik
hier nu niet gezeten."
Margarete van Dam zegt met na
druk dat er in haar vak geen
omkoperij bestaat. „In de verge
telheid geraakte acteurs die mij
geld bieden om een bepaalde rol
te mogen spelen..? Dat kan een
voudig niet. Je valt meteen door
de mand. Je moet het kunnen
"Playt,ime," de laatste film die Jacques Tati alléén maakteis deze week
in het Leidse Studio-theater te bewonderen. De film dateert uit 1967 en Tati
(op de foto links) verbaast zich daarin over allerlei snufjes van de moderne
tijd.
Franse films deze week in Het
Kijkhuis. "Va voir maman, papa
travaille" van Francois Leterrier
dateert uit 1978. Een vrouw wil
zich bevrijden uit de huiselijke
sleur, (maandag 16 februari).
Van Michel Soutter is "Répócra-
ges". Een regisseur treft voorbe
reidingen voor de verfilming van
Tsjechov's drie zusters, maar
raakt verstrikt in de relaties met
de drie dames, (donderdag 19 fe-
buruari).
"Les Soeurs Bronte" van André
Tcchine geeft de geest va
Victoriaanse tijdperk in r
beelden weer. (vrijdag 20 c
terdag 21 februari).
„Dat is ook met al die brieven het
geval, die ik krijg van jonge
mensen die filmster willen wor
den. Ze vergeten vaak dat dat
niet zomaar kan, dat acteren
een apart vak is. Je hebt er een
ondergrond voor nodig. Als je
die mist, als je geen toneeloplei
ding hebt gehad, kun je dat aan
je spel heel goed merken."
Eric Schneider
Margarete van Dam wil maar zeg
gen dat acteren een vak op zich
zelf is, evenals casting dat is.
„Als er met zorg gecast is, als je
echt een hecht aaneengesmede
groep acteurs bij elkaar hebt
kunnen brengen, moet je dat
aan de film kunnen afzien", al
dus de Amsterdamse, die zojuist
de cast heeft gedaan van Guido
Pieters' nieuwe film 'Te gek om
los te lopen' en nu betrokken is
bij de nieuwe film van Reiie van
Nie, die dit voorjaar op Aruba
zal worden opgenomen.
Rijk de Gooyer zal daarin een be
langrijke rol spelen. En niet in
de laatste plaats omdat hij in te
genstelling tot vele collega's
geen theaterverplichtingen
heeft.
Margarete van Dam: „Laatst zei
een regisseur nog: 'Neem voor de
hoofdrol Eric Schneider maar'.
Nou vergeet het, zei ik, Eric is be
zet. Zit het hele jaar vast bij het
Publiekstheater en speelt boyen
dien een loodzware rol. Ik bedoel
maar", aldus de Amsterdamse
tot besluit, „casten doe je niet
ine. Het blijft ma
gie..
SJAK JANSEN
Als de voetballers het toelaten,
kan woensdagavond toch
nog naar Psycho worden ge
keken. Veronica had dit
meesterwerkje van Hitch
cock al eerder op het pro
gramma staan, maar op het
laatste moment gaf de om
roep toch de voorkeur aan
een vriendschappelijk paitij-
tje tussen Ajax en in Amerika
spelende Nederlanders.
De Tros brengt vrijdag een
spektakelfilm (zoals gebrui
kelijk). Dit keer Something
big van regisseur Andrew
McLaglen. Dean Martin
speelt de leider van een ben
de misdadigers die de jacht
opent op een concurrerende
troep bandieten.
Dezelfde dag brengt België 1
New York. New York, de wat
ondergewaardeerde ode van
Martin Scorsese aan ouder
wetse Hollywood-produk-
ties. Liza Minclli (die in deze
film het titelnummer zingt
waarmee Frank Sinatra een
hit had) ontmoet als het zan
geresje Francine saxofonist
Jimmy (Robert de Niro) en
begint met hem een verhou
ding. Samen maken ze bo
vendien furore als muzikaal
duo. Zijn saxofoonkwalitei
ten worden echter overvleu
geld door haar zangtalenten
en dat legt de kiem voor een
conflict.
Vermeldenswaard is verder Dr.
Strangelove, de sterke persi
flage van Stanley Kubrick op
de wapenwedloop. 'Woens
dag op Duitsland 3. Peter Sel
lers speelt drie rollen en
wordt daarin bijgestaan door
George C. Scott en Sterling
Haydcn. Let wel: de film is
nagesynchroniseerd.
Dat laatste lot is ook Kurose-
wa's The seven samourai be-
MiililillffllMlIlli
schoren, die zaterdag door
Duitsland 1 wordt uitgezon
den. Van Akira Kuroscwa be
leeft Kagcmusha binnenkort
zijn Nederlandse première en
als kennismaking met het
aparte werk van de Japanse
regisseur kan de veelgeloof-
de Seven Samourai uitste
kend van dienst zijn.
Het programma:
ZATERDAG: Woman of the
year; 16.00 uur: Bel. 1 (regie
George Stevens met Kathori-
ne Hepburn. Amerikaanse
film uil 1942). Les assasins de
l'Orde. 21.15 uur; Dlsl. 3 (re
gie: Marcel Carné met Jac-
aues Brei Franse film uit
MAANDAG O thiasos. 21.45
uur: Dtsl 3 (regie Thodoros
Angelopoulos. Griekse film
uit 1975). Night flowers;
23.00 uur; Dtsl. 1 (Amerikaan
se film uit 1979).
DINSDAG
Es lebe die Liebe; 19.30 uur,
Dtsl. 2 (regie: Erich Engel
met Johan Heesters. Duitse
film uit 19441 Mireille dans
la vie des autres: 20.40 uur;
Bel. 2 (regie Jean-Marie Bu-
chct. Belgisch-Franse film uit
1979).
21.15 uur; Bel 2 (regie Orson
Welles met Charlton Heston.
Amerikaanse film uit 4957).
Dr. Strangelove; 22.45 uur;
DONDERDAG II Cappotto
20.15 uur: Dtsl. 3 (regie Al
berto Latluada. Italiaanse
film uit 1952).
VRIJDAG Something big
20.00 uur; Ned. 1 The glass
bottom boat; 20.15 uur; Dtsl
1 (met Doris Dav. Ameri
kaanse film uit 1965) New
York, New York 20.15 uur
Bel 1 T-men 23.15 uur; Dtsl.
2 (regie Anthony Mann.
Amerikaanse film uit 1947).
BLIJVERS
"The Blues Brothers" - Twee broer
tjes op pad voor de muziek. Lado 3j
Leiden. Euro 4. Alphen
"Smokey and the Bandit 2" - Dolle
avonturen van dwaas duo. Lido 2,
Euro 2. Alpen..
"Het verboden bacchanaal" - Ver
stappen gaat weinig subtiel te W'. rk
in verfilming Vestdijk,Trianon. Lei
den. Euro 1, Alphen
Brubaker" - Robert Redford als
levangenisdirecteur in moeilijkhe
den, Euro 3. Alphen.
(OP)NIEUW
'Mad Max"
Amerikaanse
Leiden.
"The big red o
e" - Oorlogsfilm. Ca-
NACHTFILMS
"Death race 2000" - Luxor. Leiden.
'Manhattan" Camera. Leiden.
'Body love" - Rex. loeiden
"Drie dagen van de Condor" - Euro
1. Alphen
Midnight cowboy" - Euro 2. Al
phen.
Jack n Jill" - Euro 3. Alphen
REX
"Anna obsesses".
DEN HAAG
"Het verboden bacchanaal" - Apollo
1 (460340). 16 jr
"The hunter" - Apollo 2. 12 jr.
"De blauwe lagune" - Asta (463500),
al.
"Atlantic City USA" - Bijou
(461177). 16 jr
"Death ship" - Calypso (463502). 16
jr.
"Flying high" - Babylon 1 (471656),
al
"The Blues Brothers" - Babylon 2.
al.
"Being there" - Babylon 3. al
"Caligula" - Camera ((467200), 18 jr
"Devine madness" - Cineac 1
(630637), al
"The empire strikes back" - Cineac
2. al.
Ten" - Du Midi (855770), 16 jr.
"The good, the bad and the ugly -
Euro Cinema (667066). 12 jr.
"On her majesty's secret service" -
Metropole 1 (456756). 12 jr.
"The jazzsinger" - Metropole 2. al
"Le dernier metro" - Metropole 3, 16
jr
"Strawdogs" - Metropole 4. 16 jr
"Nachtelijke spelletjes" -Metropole
5. 16 jr.
"Dressed to kill" - Odeon (462400),
16 jr.
'The getaway" - Odeon 2. 16 jr.
"Jezus van Nazareth" - Odeon 3. al.
"Monthy Python en de heilige
grr..aal - Odeon 4. 12 jr.
"Brubaker" - Odeon 5. 16 jr.
"Gepeperde pizza poesjes" - Le Pa
ns 1 (656402). 18 jr.
"Partnerruil" - Le Paris 2. 18 jr
"Massagehuis Manhattan" - Le Pa
ns 3. 18 jr.
"The magnificent seven" - Passage
(460977). 12 jr.
"Perverse onschuld" - Royal
(601192). 16 jr
"The way of the dragon" - Royal 4
16 jr.
"De bottenbrekers" - Royal 5. 16 jr
Film International - Studio 2000
(542288)), 16 jr.
"Life of Brian" - De Uitkijk (542288),
12 jr.
AMSTERDAM
"The Blues Brothers" - Alfa 1
(278806). al.
"Life of Brian" - Alfa 2. 12 jr.
"Le dernier Métro" - Alhambra 1
(233192). 16 jr.
"Heart Beat" - Alhambra 2. al.
"De blauwe lagune" Bellevue Ci
nerama (234876 266227). al
"Het verboden bacchanaal" - Calyp
so 1 (266227/234876), 16 jr.
"Garantie tot de hoek" - Calypso 2,
12 jr.
'The hunter" - Calypso 3. 12 jr
"Jezebel lust 'm wel" - Centraal
(248933). 18 jr.
"City of the living dead" - Cineac
Damrak(255648). 16 jr
"The big brawl" - Cineac Damrak 2.
16 jr.
"Straw dogs" - Cmeac (243639), 16
jr
"Black sun" Cinecentcr (236615),
16 jr.
"Sono fotogenico" - Cinecenter. 16
jr
"Le dernier métro" - Cinecenter, 16
jr
"De blauwe lagune" - Cinema 1
(151243). al
"Rough cut" - Cinema 2, al
"Divine madness" - City 1. (234579),
al.
"Casablanca" - Citv 4. al.
"Die Blechtrommel" City 5. 16 jr
"Brubaker" - City 6. 16 jr
"The elephant man" - Citv 7. 16 jr.
"Nosferatu" - Cine "D" (2265517). 16
jr
"Love and death" - Desmet (226551
16 jr.
Humphrey Bogart in "The Maltese
falcon" (do vr en za.) en The trea
sure of the Sierra Madre" (zo.. ma
di en woe.) Du Midi (723653). 12 jr
"Flying high" - Leidseplein theater
(235909). al
"The getaway" Noggerath
(230655). 16 jr.
"Mol Flanders" - Pansien (248933),
Rembrandtplein theater 2. 12 jr
"The big boss" - Rex (246132). 16 jr
"Loulou" - Rialto (723488). 16 yr
"Sauve qui peut" - Rivoli (723488),
lucht in" - Roxy
soled" - Studio K
•o" - The Movies 1
(231708
"Le dei
5 jr
245790). 16 jr
'Les enfants du paradis" - The Mo
nies 2. 16 jr
Hiroshima mon amour" - The Mo
des 3. 16 jr.
Dressed to kill" - Tuschinski 1
262633), 16 jr.
Rough cut" - Tuschinski 2. al
Stardust" - Tuschinski 3. 16 jr
Caligula" - Tuschinski 4. 18 jr
"Papillon
