Visserij-overleg vastgelopen
Spanning in Griekenland door begrafenis
Vrijheid voor
Poolse boeren
weegt zwaar
Brandt tracht SPD
uit crisis te slepen
Frankrijk blijft dwarsliggen
Terrorismewet Italië
onder druk verlengd
Chomeini deelt kritiek
Bani-Sadr op moslems
I
DONDERDAG 12 FEBRUARI 1981
BONN (Reuter/AFP) - Willy
Brandt, ex-kanselier en voorzit
ter van de Westduitse sociaal
democratische regeringspartij
SPD, heeft gisteren op een spe
ciale partij op verwoede pogin
gen gedaan om een uitweg te vin
den uit de ernstige crisis waarin
de SPD is komen te verkeren.
Brandt presenteerde een program
ma van vijf punten, dat de ver
deelde partij bindende richtlij
nen moet verschaffen voor de po
litieke en economische vraag
stukken die voor de verdeelheid
hebben gezorgd.
Van de inhoud van het programma
is tot nu toe alleen naar buiten
gekomen, dat de SPD zal blijven
vasthouden aan de coalitie met
de liberale FDP Deze coalitie be
staat sinds 1969 en werd na de
verkiezingsoverwinning van ok
tober vorig jaar vernieuwd.
Naar aanleiding van de strubbelin
gen binnen de SPD deden de af
gelopen weken allerlei specula
ties de ronde dat de sociaal-
liberale regeringssamenwerking
op springen stond. Niet in de laat
ste plaats omdat de linkervleugel
van de SPD het moeilijk lijkt te
kunnen verkroppen dat de libera
le regeringspartner na zijn klin
kende verkiezingszege een na
drukkelijk stempel drukte op het
regeringsprogramma.
Willy Brandt probeert nu kennelijk
het verzet van de linkse SPD'ers
te beteugelen door hen, en de rest
van de partij, te binden aan de vijf
punten van het door hem voorge
stelde program.
De linkervleugel heeft met name
kanselier Helmut Schmidt ver
weten dat hij teveel tegemoet
komt aan de wensen en verlan
gens van de liberalen en daarmee
de essentieelste sociaal
democratische beginselen ver
kwanselt. De SPD-
parlementariër Karl-Heinz Han
sen betichtte Schmidt zelfs van
'politieke zwijnerijen". Deze uit
spraak ontketende een zware
storm tegen hem. maar hij werd
niet, zoals rechtse SPD'ers geëist
hadden, de partij uitgezet.
Dinks in de SPD moet onder meer
niets hebben van de door de kan
selier voorgestane toepassing
van kernenergie, ook al wil
Schmidt zelf ook niet verder gaan
dan een beperkt aanwenden van
deze omstreden energiebron.
Voorts'is links bang dat Schmidt
een soepeler beleid wil gaan voe
ren op het gebied van de wapen
export naar de Derde Wereld, ter
wijl het ook ontevreden is over de
wijze waarop de regering het
werkloosheidsprobleem aan
pakt.
En tenslotte zijn er dan ook nog me
ningsverschillen over het zoge
naamde dubbelbesluit van de
NAVO om in Europa 572 nieuwe
middellange-afstandsraketten te
stationeren en tegelijk het oost-
blok het aanbod te doen om on
derhandelingen over ontwape
ning te beginnen.
De linkervleugel wil dat de 572
nieuwe raketten niet geplaatst
worden nu het er naar uitziet dat
de nieuwe Amerikaanse regering
het SALT-2-verdrag ter beper
king van de strategische wapens
een zachte dood zal laten sterven.
De ratificatie van het verdrag was
de voorwaarde die de SPD op
haar congres in december 1979
stelde voor de modernisering van
het kernwapenarsenaal in Euro
pa. Schmidt heeft echter reeds
naar voren gebracht dat het niet
zozeer gaat om de bekrachtiging
van SALT-2 maar om de voort
gang van het SALT-proces. een
formulering die hem duidelijk
meer ruimte tot manoeuvreren
biedt.
Intussen is wel duidelijk geworden
dat de weerbarstige linkervleugel
een reële macht vertegenwoor
digt waar de partij op rekening
mee dient te houden. In de
Bondsdag hebben weliswaar
slechts 25 tot 30 linkse SPD'ers
zitting, maar dit aantal is vol
doende om de regeringscoalitie
bij belangrijke stemming te doen
struikelen
De "grote oude man" van de so
ciaal-democraten en fractievoor
zitter, Herbert Wehner, heeft al
gewaarschuwd vooreen splitsing
binnen de partij, en de tweede
voorzitter van de SPD, Hans-Jur-
gen Wischnewski, sprak van de
moeilijkste periode in het naoor
logse bestaan van de SPD.
(Van onze corresDondentl
BRUSSEL (GPD) - Het Europees visserijoverleg is van
nacht opnieuw gestrand. De EG-ministers braken hun
overleg af na een marathonzitting. Dinsdag nog toonde
de Nederlandse minister van visserij Braks, momenteel
voorzitter van de Europese ministerraad, zich optimis
tisch: een doorbraak naar een Europees visserijberaad
lag binnen handbereik, zei hij toen. Het overleg is nu
verdaagd tot 9 maart.
Deskundigen van de Europese
commissie, het dagelijks bestuur
van de EG, moeten de komende
weken aan de slag om het visse
rijbeleid te redden. Zij moeten
voldoende informatie verzame
len om cijfers in te kunnen vul
len die de vangsten in het meest
omstreden gebied, de Britse
kustwateren, te kunnen regelen.
Want ook gisteren bleef de toe
gang tot die kustwateren voor in
de eerste plaats de Franse vissers
het breekpunt.
Voorzitter Braks had na flinke
Britse concessies een voorstel op
tafel gebracht, waartegen alle
EG-leden op één na .ja" konden
zeggen. Frankrijk vormde die
uitzondering. In de wandelgan
gen overheerste de indruk dat de
Fransen het onderste uit de kan
wilden halen, vooral met het oog
op de naderende presidentsver
kiezingen.
Het Nederlandse voorstel beoogde
steun verlening voor econo
misch zwakke gebieden in het
Verenigd Koninkrijk. Vissers uit
die streken zouden voorkeursbe
handeling krijgen voor vangsten
in de visgronden voor de eigen
kust. Met name ging het om de
Orkney en Shetland-eilanden,
die een exclusieve zone van
twaalf mijl zouden krijgen toege
kend, terwijl ook buiten die zo
ne, via een stelsel van vergunnin
gen en visplannen, de kustvis-
sers preferentile rechten blijven
genieten.
V ergunningenstelsel
Binnen de twaalf mijl zullen alle
boten van mëer dan 24 meter
worden geweerd. Buiten de
twaalf mijl worden grotere (bui
tenlandse) schepen wel toegela
ten mits zij met een visplan ope
reren, iets waar Frankrijk be
zwaar tegen maakt. Ook voor de
Ierse Zee zou een soortgelijke re
geling gelden. Daar zouden alle
trawlers van meer dan 33 meter
aan een vergunningenstelsel
worden onderworpen.
Het Nederlandse standpunt is dat
begrip moet worden opgebracht
voor de noden van plaatselijke
kustvissers, wat niet betekent
dat Nederland afstand zou moe
ten doen van traditionele vis
rechten. De aan Nederland toe
komende vangstquote kan ech
ter ook best wat verder uit de
kust worden binnengehaald en
hiervoor zijn we bereid ons aan
regelingen te onderwerpen.
Door het uitblijven van een visse
rijakkoord blijft Groot-Brittan-
nië ook weigeren zijn fiat te ge
ven aan een nieuw akkoord met
Canada dat voor de Duitse lange-
afstandsvisserij van doorslagge
vend belang is. In ruil voor im
portconcessies voor Canadese
verwerkte visprodukten mag
Duitsland flinke hoeveelheden
kabeljauw vangen in Canadese
wateren. De vloot ligt nu echter
al geruime tijd werkloos en Duit
se schippers dreigen opnieuw
met een blokkade van grote zee
havens zoals Bremerhaven en
Cuxhaven.
i de Iraanse revolutie duizenden r
ROME (AFP/DPA/UPI) - De Ita
liaanse kamer van afgevaardig
den heeft gisteren haar vertrou
wen uitgesproken in het kabinet-
Forlani. Vervolgens ging de
volksvertegenwoordiging ak
koord met een verlenging van de
geldigheid van de wet op het ter
rorisme, die de mogelijkheid
schept om personen die van ter
rorisme worden verdacht, twee
etmalen gevangen te houden zon
der vorm van proces.
Het kabinet-Foriani. waarin chris
ten-democraten, socialisten, so
ciaal-democraten en republikei
nen samenwerken, kreeg - in
hoofdelijke stemming - het ver
trouwen van 355 afgevaardigden,
terwijl 243 parlementsleden te
gen het aanblijven van de rege-
ring-Forlani stemden en acht le
den zich onthielden.
Vóór de verlenging van de wet op
het terrorisme - waarover de ka
mer zich bij geheime stemming
onthielden.
Onder de tegenstemmers waren ne-
tiepartner. De "links-
socialistische stroming" van de
PSI liet weten, dat ze onder druk
van de fractieleiding voor de ver
lenging van de terrorisme-wet
had gestemd.
Met deze uitslag heeft Forlani - die
pas vier maanden regeringsleider
is in Rome - de poging van de
kleine radicale partij verijdeld
om de geldigheid van de wet op
het terrorisme automatisch te la
ten verlopen. Zeventien leden
van de fractie probeerden met
urenlange redevoeringen het de
bat tot komende zaterdag te rek
ken. Op die dag zou de vigerende
wet op het terrorisme aflopen.
De premier kon dat echter voorko
men door de kamer van afgevaar
digden de vertrouwenskwestie
voor te leggen. Daardoor konden
de radicalen nog wel over hun
moties praten, maar mochten ze
geen algemeen-politieke rede
voeringen houden.
Reactie van
Sowjet-Unie
over N-bom
MOSKOU (AFP/DPA) - De
Sowjet-Unie zal haar defen
sie-capaciteit opvoeren, wan
neer het westen blijft streven
naar een militair overwicht.
Dit heeft het Russische pers
bureau Tass gisteren gezegd.
Het persbureau wees een
eventuele stationering van
neutronenbommen in West-
Europa af.
"Wat voor wapen de voorstan
ders van de waperwedloop
ook uitvinden, de Sowjet-
Unie zal er op reageren met
geschikte maatregelen, die
haar defensiecapaciteit ver
groten". aldus Tass.
Het persbureau reageerde op
uitlatingen van de Ameri
kaanse defensieminister Cas
par Weinberger die zich op
nieuw voorstander heeft ge
toond van de invoering van de
hogelijk omstreden neutro
nengranaat, zo blijkt uit een
vraaggesprek dat hij had met
het blad de Washington Post.
Tegenover de Washington Post
verklaarde de minister nu dat
de neutronengranaat - een
stralingswapen dat de tegen
stander doodt maar gebou
wen laat staan - naar zijn me
ning het militaire evenwicht
tussen oost en west in Europa
zal herstellen.
TEHERAN (UPI/AFP/DPA) - Vol
gens diplomatieke waarnemers
in Teheran zwenkt de steun van
Irans geestelijke leider ajatollah
Chomeini steeds meer in de rich
ting van de Iraanse president Ba
ni-Sadr in diens nog voortduren
de conflict met zijn geestelijke te
genstanders in de fundamentalis
tische Islamitische Republikein
se Partij (IRP).
Deze hebben in het afgelopen jaar
langzaam, maar zeker greep ge
kregen op de meeste organen van
de staatsmacht. Beiden waar
schuwden de moslem
geestelijken gisteren op de twee
de verjaardag van de Iraanse re
volutie op nauwelijks verhulde
wijze zich niet te bemoeien met
staatszaken, die hen niet aan
gaan.
Chomeini uitte deze waarschuwing
in een oproep tot eenheid in een
boodschap, uitgesproken door
zijn zoon Ahmad. Na hem sprak
voor de in Teheran verzamelde
menigte van rond een half mil
joen mensen, wel lijfelijk aanwe
zig, de president. Hij oogstte, ter
wijl hij een somber beeld schetste
van de economische situatie en
opwekte tot grotere inspannin
gen mede voor de oorlog met
Irak. luide bijval van de menigte,
toen hij zijn fundamentalistische
tegenstanders ervan beschuldig
de een dictatuur in Iran te willen
vestigen.
Daarbij scandeerde hij tegenover
de juichende menigte de leuzen:
"Weg met de censuur, wetten
moeten worden nageleefd".
Scherpe aanvallen voerde Bani-
Sadr uit op de communistische
Tudeh-partij in het land, die hij
stalinistische methoden en anti
vrijheden verweet.
Europa laat het afweten en komt,
ofschoon het de economische
boycot heeft beëindigd, waarin
het eerst de Amerikanen volgde,
nog steeds niet met een eigen be
leid, zo zei Bani-Sadr nadat hij de
oorlog met Irak en het economi
sche verval de voornaamste pro
blemen van het land had ge
noemd. Zoals bekend hebben de
westelijke landen op de Verenig
de Staten na het handelsembargo
tegen Iran opgeheven na de vrij
lating van de gijzelaars. Niet al
leen Europa, ook de supermo-
gendheden kregen echter een lik
uit de pan. Als, zo zei Bani-Sadr,
de politici van het land niet op het
eigen volle steunen zal dit deze -
en vooral president Reagan met
zijn agressieve politiek -
digen samenzweringen i
sies te beramen.
Tegen mensenrechten
MANAGUA (UPI) - De sandinisti-
sche regering van Nicaragua
heeft gisteren het kantoor van
de Nicaraguaanse commissie
voor de rechten van de mens ge
sloten. Dit heeft de oprichter en
coördinator vun de commissie,
José Estaban Gonzalez, telefo
nisch vanuit Miami meegedeeld.
Dinsdagavond omsingelden sol
daten het kantoor, aldus Gonza
les. Gisterochtend gingen ze het
kantoor binnen en namen de ar
chieven in beslag. De soldaten
vaardigden een verbod op
nieuws over de inval uit.
Nu korte adempauze
Het Hooggerechtshof in Warschau liet dinsdag aan de Poolse boe-
renvakbond "Plattelands-Solidariteit" weten dat de bond geen
officiële erkenning zal krijgen. Het nam daarmee hetzelfde
standpunt in, als eerder was ingenomen door twee lagere recht
banken. Te vergeefs beriepen de boeren zich op de (ook door
Polen ondertekende) internationale conventie over het arbeids
recht.
De uitspraak werd niet meteen gevolgd door de verwachte sta
kingsgolf. Het rommelde gisteren wel op het boerenfront. maar
er lijkt nu een korte adempauze te zijn. Een van de oorzaken kan
zijn dat de Polen van hun nieuwe premier, de populaire militair
Jaruzelski die al twaalf jaar minister van defensie is, (nog) ver
wachtingen hebben. Wisselingen in de "top" zijn in Polen vaak
een reactie op sociale onrust. De tegenstellingen en problemen
blijven echter evenzo goed bestaan.
De Poolse privé boerenzijn in principe net als de indus
trie-arbeiders of het personeel bij het openbaar ver
voer in staat om het land te ontwrichten. Anders
dan in andere Oostblok-landen beheersen de privé-
boeren (het gaat om drie-en-een-half miljoen boe
ren) 80 procent van de Poolse landbouw. Die boe
ren leveren bijvoorbeeld het vlees in Polen. De ver
hoging van de vleesprijzen was een van de aanlei
dingen voor het uitbreken van stakingen, vorig jaar
augustus.
Zonder twijfel zal een boeren-staking ook de ver
krijgbaarheid van talloze andere levensmiddelen
minimaliseren. De staatsbedrijven op agrarisch ge
bied zullen de vraag nooit aankunnen. Eerder
maakten de Poolse privé-boeren trouwens al eens
een stakingsdreigement waar. Dat was in de zomer
van 1978, toen de overheid had geprobeerd om via
een achterdeur de (in 1972 afgeschafte) verplichte
leveringen van de boeren aan de staat weer in te
voeren. Prompt kwam er een "melkstaking" op
gang.
Collectivisatie
Dat de privé-landbouw in Polen zo'n groot aandeel heeft in de
landbouw is. komt doordat er na de Tweede Wereldoorlog geen
pogingen zijn gedaan tot collectivisatie. De Poolse landbouw
bevond zich op dat moment in een hopeloze toestand. De Poolse
regering heeft desondanks altijd veel (machines, kunstmest,
kredieten) geïnvesteerd in de staatslandbouw. Toch neemt die
laatste sector maar 20 procent van het geheel voor haar reke
ning.
Deze politiek heeft de Poolse regering eigenlijk tot op dit moment
volgehouden. Grotere collectivisatie (zoals Poolse regeringen al
tijd hebben gewild) zit er intussen niet in. De Polen willen er
eenvoudig niet aan.
Nu erkenning van de "boerenbond" op juridische punten is ge
strand zit het er dik in, dat de boeren hun zelfstandigheid buiten
de officiële kaders vorm gaan geven. Net als de arbeiders heb
ben de boeren immers sinds 1956 (toen partijleider Gomoelka
aan de macht kwam) steeds weer dezelfde beloften aangehoord
over meer zelfstandigheid. Alleen in 1972 was er een opleving.
De Poolse boeren kregen toen zelfs afzetmogelijkheden in de
EG-landen. Twee jaar later werd dit teruggedraaid, en werd de
oude politiek weer opgevat.
Schulden
Intussen blijft het de vraag, wat er bij voortdurende onrust in
Polen zal gebeuren. Volgens Dr. Adam Zwass, een Pools finan
cieel deskundige die in 1969 naar Oostenrijk vluchtte, is een van
de kernpunten het saneren van de Poolse schuldenlast. Die be
draagt, alleen al bij Westerse landen. 23,5 miljard dollar.
Oost en West moeten samen om de tafel gaan zitten om over de
sanering van die schulden te praten, aldus Zwass. Inmiddels
mogen de nieuwe verworvenheden in Polen (vakbonden, grote
re controle op doen en laten van de partijleiding, democratise
ring van de massamedia) niet afgesnoerd worden. Het vasthou
den aan die verworvenheden vormt een voorwaarde voor sociale
rust in Polen, en die sociale rust is op zijn beurt weer voorwaar
de voor financiële toeschietelijkheid van andere landen, aldus
de financiële expert.'Anders steekt niemand nog een cent in
Polen", zei hij in een interview in het NRC/Handelsblad.
De Amerikanen lijken (overigens pas sinds woensdag) de uitlatin
gen van Zwass begrepen te hebben. Zij overwegen althans weer
om Polen financiële steun te geven, om zodoende "de kans op
een Russische interventie te verkleinen", aldus een woordvoer
der van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken.
Ook zou er binnenkort overleg op gang kunnen worden gebracht
in Parijs, tussen Amerikaanse ambtenaren en Westeuropese
bondgenoten, over de financiële positie van Polen.
Serieus
De uitgeweken Zwass heefi nog meer belangwekkende dingen te
zeggen. In een Russisch ingrijpen in Polen gelooft hij bijvoor
beeld niet. Polen zou volstrekt onbestuurbaar worden, want de
Polen zullen massaal medewerking aan-de zuiveringen weige
ren. Het Poolse leger zal niet meedoen, en misschien zelfs verzet
plegen, hoewel de Russische overmacht massaal zou zijn. Het
gevolg is dat een bezetting jaren volgehouden moet worden, en
"de Russen zijn al met handen en voeten gebonden in Afghanis
tan", aldus Zwass.
De financiële expert zegt verder, dat het proces van zelfbewust
wording dat in Polen is ingezet, uiteindelijk ook de Sowjet-Unie
zelf zal bereiken. In het Kremlin weet men dat, aldus Zwass. De
Sowjet-Unie wéét dat de burgers meer consumptiegoederen zul
len eisen. Om daarin te voorzien heefi Rusland weer hulp van
het Westen nodig. Daarom is de Sowjet-Unie uit op ontspan
ning, en niet op "een brandende grens aan haar WcstflankEn
daarom is een regeerbaar Polen, een ontspanning in Polen "voor
Rusland van vitaal belang".
Zwass zegt ook, dat Rusland niet het Westen als zijn grootste vij
and ziet. maar China. "In Europa heeft de Sowjet-Unie daarom
rust nodig", meent hij.
HENK VEGTER
Scheuring in
ETA na moord
MADRID (AP) - In de Baskische
afscheidingsbeweging ETA is
gisteren een openlijks scheuring
ontstaan, naar aanleiding van de
publieke afkeuring van de in koe
len bloede gepleegde moord op
een ontvoerde Spaanse inge
nieur.
Volgens politie- en regeringskrin
gen in Madrid is de scheuring de
ernstige, die zich in de dertien
jaar oude geschiedenis van de
ETA heeft voorgedaan. Een hoge
politiefunctionaris waarschuwde
echter dat de haviken binnen de
ETA weliswaar meer dan ooit al
leen staan, maar dat dit tevens het
gevaar inhoudt van toekomstige
"wanhoopsdaden" tegen de rege
ring.
(Van onze correspondent
Frans van Hasselt)
ATHENE (GPD) - Monarchisten
uit heel Griekenland maken zich
op om de begrafenis van oud-ko
ningin Frederika niet zo onge
merkt voorbij te doen gaan als de
regcring-Rallis graag zou willen.
De in Griekenland niet bijster
populair geworden ex-vorstin,
kleindochter van keizer Wilhelm,
overleed vorige week 63 jaar oud
in Madrid terwijl zij op bezoek
was bij haar dochter Sofia en
haar schoonzoon Juan Carlos.
Haar teraardebestelling vindt
plaats in strikt besloten sfeer bij
haar voormalige zomerverblijf
Tatoi. dertig kilometer ten noor
den van Athene, waar haar in
1964 overleden gade Paul en
diens voorganger begraven lig
gen. Uit Nederland zal prinses
Juliana overkomen, uit Enge
land prins Philip, uit Denemar
ken prins Henrik, uit Spanje van
zelfsprekend het koninklijk
paar. dat volgens protocol door
premier Rallis zal moeten wor
den ontvangen.
Maar wat de gemoederen hier het
meest bezig houdt, is het feit dat
Frederika's zoon Konstantijn, de
laatste Griekse koning, met wie
zij in 1967 na een mislukte tegen-
coup tegen het kolonelsregime
het land moest verlaten, bij deze
gelegenheid voor het eerst weer
voet op Griekse bodem zal zet
ten, met zijn Deense vrouw An
na-Maria en hun drie kinderen.
In december 1974 verloor hij het
referendum over de kwestie mo
narchie of republiek, maar van
de 30 procent die toen nog op
hem stemde is natuurlijk nog
best wat over. En in die gelede
ren is menig hart sneller gaan
kloppen sedert het bericht dat
Frederika's begrafenis in Grie
kenland zal plaatsvinden.
Verwacht wordt dat vandaag uit
vele provinciesteden, maar voor
al uit het vanouds koningsgezin
de zuiden, heel wat autobussen
naar Athene zullen rijden met
koningsaanhangers in de hoop
een glimp van het gebeuren op te
vangen. De regering heeft echter
het hele gebied rond Tatoi afge
zet en alle demonstraties in het
rayon van de hoofdstad voor
vandaag verboden
Dit slaat ook op de felle tegenstan
ders van deze begrafenis, die de
koningsgezinden in aantal over
treffen, vooral na de hevige en
echt wel hysterische campagne
die een oppositiekrant als Eletle-
rotypia ertegen heeft gevoerd
Hoofdartikelen in dit dagblad
voorspelden dat het volk noch de
Griekse aarde de bijzetting van
deze verderfelijke en verwenste
Duitse zou gedogen.
Ta Nea, een oppositieblad dat zich
iets rustiger heeft opgesteld,
vraagt zich wel af met wat voor
paspoort de nu 41-jarige ex-ko
ning vandaag hut land binnen sal
komen Naar verluidt heefi hij na
het door hem verloren referen
dum nooit een paspoort van de
republiek aangevraagd en reist
hij nog altijd met zijn permanen
te roodpurperen paspoort van
'koning der Hellenen'. Met ande
re woorden hij erkent de uitslag
van het referendum - het eerste
eerlijke over de staatsvorm in de
Griekse geschiedenis - nog
steeds niet.
De meeste, zo niet alle koninklijke
en ex-koninklijke gasten zullen
vandaag aar\komen op een klein
militair vliegveld dicht bij het
landgoed Tatoi (dat nog steeds in
het bezit van Konstantijn is). Dat
komt de regering goed uit, want
anders zouden ze dwars door
Athene moeten worden getrans
porteerd met alle gevaar vandicn
voor betuigingen van goed- of af
keuring onderweg.
