Panorama Mesdag
bestaat 100 jaar
ALARM IN DE RODE BAAI
8DE3B33B
ZATERDAG 7 FEBRUARI 1981
PAGINA 15
Dit jaar bestaat Panorama Mesdag honderd jaar. Miljoenen bezoekers
uit alle delen van de wereld hebben in de loop van de tijd dit reusachti
ge kunstwerk van zeeschilder Hendrik Willem Mesdag bewonderd.
Op 1 augustus 1881 gingen de deuren van bet museum aan de Haagse
Zeestraat voor het publiek open. Het pand is een eeuw later aan een
opknapbeurt toe; de werkzaamheden zijn inmiddels begonnen.
DEN HAAG (GPD) - Zo was het.
En dit is er van geworden. De in
Groningen geboren schilder
Hendrik Willem Mesdag kan on
mogelijk hebben bevroed dat
zijn beroemde Scheveningse pa
norama - het grootste schilder
stuk van de wereld - nog eens
een instrument zou worden in
handen van activisten, die opko
men voor hun aan verpaupering
overgeleverde dorp en bad
plaats. Zo was Scheveningen.
En dit hebben projectontwikke
laars ervan gemaakt. Panorama
Mesdag laat u het interessante
verschil zien, zo,staat het wer
vend en een tikje eufemistisch in
een persbericht van de Haagse
WV. Een eigentijds argument
om nog meer mensen naar het
particuliere museum in de resi
dentiële Zeestraat te bewegen.
Een actiecentrum zal het bolwerk
van de BV Panorama Mesdag
nooit worden. Daar is het te druk
voor. Jaarlijks bezoeken onge
veer 160.000 binnen- en buiten
landers het reusachtige doek dat
een oppervlakte heeft van 80 vier
kante meter. Hoogte; 14 meter,
omtrek 120 meternmiddellijn 36
meterm Het verhaal is langzaam
aan bekend: Mesdag heeft er met
hulp van zijn vrouw, Sientje van
Houten, eveneens in Groningen
geboren, en Thèophile de Bock,
G. H. Breitner en B. J. Blommers,
ruim vier maanden aan gewerkt.
Het is duidelijk: Mesdag was ie
mand die hield van door-
penselen, 17 vierkante meter per
dag.
In 1880 kreeg Mesdag, een adspi-
rant-bankier die tegen de wens
van zijn vader in toch liever schil
derde en tekende, de opdracht
van een Brusselse firma om een
maritiem panorama van Den
Haag te maken. Daarvoor had hij
zich bekwaamd in het schilderen
van landschappen. Hij deed dat
onder meer in het Drentse Vries
en in Brussel. Ziin liefde voor de
zee ontstond tijdens zijn verblijf
op een Waddeneiland voor de
kust van Oost-Friesland, Norder-
ney. Later verhuisde hij met
Sientje van Houten naar Den
Hendrik Willem Mesdag.
Hij ging wonen aan de Laan van
Meerdervoort. In een zeer mooi
huis, want hij beschikte, nadat
zijn schoonvader was overleden,
over ruime financiële middelen.
Het huis - waar later het Mesdag
museum gevestigd werd - keek
uit op dè duinen. De aantrek
kingskracht van zee. het dorp
Scheveningen, de vissersbevol
king en het reddingswezen op
Mesdag - inmiddels de grootste
zeeschilder van zijn tijd - werd
alleen maar groter.
Verwoed
Een beetje demonstrant was Mes
dag overigens ook wel. In 1879
maakte hij vanaf het Seinpost
duin driftig enige schetsen van
het panorama dat zich aan hem
vanaf die plaats ontrolde. Hij wil
de dat beeld vastleggen, omdat
ondanks zijn verwoede bezwaar
schriften het gemeentebestuur
van Den Haag had besloten het
duin ten behoeve van woning
bouw af te graven.
Een jaar later, toen de Belgische fir
ma de opdracht eenmaal ver
leend had, stapte Mesdag nog
eens naar de duintop. Hij begaf
zich in een glazen koepeltje, van
waaruit hij geheel Scheveningen,
i de zee en een deel van Den Haag
kon overzien. In hun onderlinge
verhoudingen schetste hij met
witte verf op een cilinder - een
ingenieus soort aquarium zonder
bodem - de beelden die voor hem
opdoemden. Later werkte hij die
schetsen gedetailleerd uit.
Na wat haken en ogen met de Brus
selse opdrachtgever vatte Mes
dag het eigenlijke karwei op het
ontzagwekkend grote cirkelvor
mige doek, strak getrokken door
zware gewichten, aan op 21 maart
1881. Een voor die tijd ingewik
kelde en nog niet eerdey vertoon
de stellage op rails zorgde er voor
dat Mesdag en de zijnen niet
voortdurend trap op, trap af hoef
den. Iets meer dan vier maanden
later waren zij klaar. Op 1 augus
tus 1881 kwamen de eerste bezoe
kers kijken.
Met open mond, want vanaf het
speciaal daartoe gefabriceerde
platform leek het wel alsof men
zich inderdaad midden in Sche
veningen bevond. Sommigen
werden overvallen door spontane
duizelingen. De horizon was de
echte horizon, de zee was de ech
te zee. de nietige mannetjes de
echte vissersen de Scheveningse
huisjes de ware woninkjes. En de
duinen leken wel de echte dui
nen, wat voor een deel ook waar
was, omdat teneinde het allemaal
nog realistischer te maken rond
het platform enige tonnen zand.
met daarin slordig een verroest
anker en ander standjuttersmate-
naal, waren gestort.
Het doek, dat door Mesdag gedoopt
werd tot „Scheveningen om
streeks het jaar 1880. gezien van
het voormalige Seinpostduin af',
heeft niettemin onderhoud no
dig. Het gebouw trouwens ook.
De kosten daarvan zijn de laatste
tijd zo opgelopen, dat er een te
kort van 300.000 gulden is ont
staan. Al sinds 1971 worden er
geen dividenden meer aan de
aandeelhouders uitgekeerd. Het
gaat nu alleen nog om de exploi
tatie en de instandhouding van
het museum, dat op twee be
scheiden subsidies na nog nooit
een beroep op financiële steun
van derden heeft gedaan. En dat
alleen al is een unieke situatie, te
meer als men bedenkt dat het na
de Nachtwacht in het Rijksmu
seum de belangrijkste cultureel-
toenstische trekpleister van ons
land is.
Maar in dit jubileumjaar zal er dan
toch bij particulieren aan de bel
moeten worden getrokken. Men
moet het vooral zien als een „inci
dentele geldinjectie, die nieuwe
kracht moet verschaffen om het
Panorama nog voor lange tijd te
doen voortbestaan". De eerste
particulier heeft zich overigens al
gemeld: niet in baar geld, maar in
de vorm van een ultra-moderne
geluidsinstallatie, voorzien van
explicatiecassettes in verschil
lende talen, heeft een groot tele
communicatiebedrijf zich van
zijn culturele kant laten zien.
De apparatuur zal de werkgelegen
heid van de aloude gidsen niet
aantasten: de mannen blijven pa
raat voor de persoonlijke toets.
Om de betoverende sfeer van
Mesdags „rondzicht" nog verder
te benadrukken klinkt uit de
luidsprekers ook Debussy's ver
maarde compositie „La Mer". het
geruis van de zee en het gekrijs
van meeuwen. Later dit jaar
wordt ter gelegenheid van het
100-jarig bestaan een permanente
tentoonstelling geopend, die het
fenomeen panorama belicht.
IZA4k,\JE ZS/T EATOE EfcJEMiWK OM MPAIZ
EB\J EEOEAJ AJOC\ THUIS tH&fóEtOPEA)
BEA/T- NBCICE ^ECISAJ
378?
yveer 20'n nacht dat ze
na tet journaal vroeg naar
bed zouden gaan
De belevenissen van Jommeke
PETER HUISMAN
GROTE VAART
Abida 5 220 nw Galapagos Eilanden nr
Balboa
Alnati 6 te Santos
Atlantic Crown 6 v Gothenburg nr Le
Havre
Benajtow 6 te Port Keelang
Chevron Nederland 5 350 nw Perth nr
Kurnell
Coral Maeandra 5 v Rotterdam nr Ant-
Coral Rubrum 6 v Huelva nr Le Havre
Cumulus 5 v Hoek van Holland
Delfborg 5 v Lubeck nr Kopmanshol
Deltadrecht 5 669 w Azoren nr Hamburg
Diadema 6 te Puerto Miranda
Docklift-1 5 240 z Gran Canaria nr Oslo
Fjord
Dordrecht 5 60 now Kaap Finisterre nr
IJmuiden
Eemsborg 5 v Vaja nr Rochester
Esso Saba 5 90 zo Kaapstad
Farmsum 5 t.a rede Annapolis
Flammulina 6 te Lagos
Hollandia 6 te Port au Prince
Honolulu 5 te Valparaiso
Incotrans speed 6 te Balboa
Kylix 5 v Teesporl nr Antwerpen
Lloyd Auckland 5 v R10 de Janeiro nr
Santos
Maasrix 5 190 o Barbados nr Arab Golf
Nedllovd Bahrain 5 380 zzw Muscat nr
Muscat
Anita Smits 5 150 nw Curacao nr Coatza-
Annv Danielsen 6 rede Benghazi
Atlantic Wave 5 v Algiers nr Tunis
Cold Express 5 50 w Kp Palmas nr Port
pass 6 Doggersbank
stad
Nedlloyd Nagoy;
Buei
Nedlloyd Roekanje 5 850 w Flores nr
Alexandrie
Nedlloyd Steenkerk 5 v Oostlondcn nr
Durban
Nedllovd Willemskerk 5 v Bombav nr
Karachi
Nornedthor 6 te West Point
Sliedrecht 5 v Mobile nr Mississippi Ri-
Viana 5 v Puerto Miranda nr Willemstad
Westland 5 v Maceio nr Santa Fe
Winsum 6 600 o Tokio nr Yokohama
Zwijndrecht 5 185 o Paramaribo nr Mo-
KLEINE VAART
Albert-V pass 5 Humbei nr Ro
Amanda Smits 5 400 o Samoa
Angela Smits 6 te Sharma
Dutch Mate 5 45 no Bornholm nr In
Dutch Spirit 6 te Rotterdam verw
Gerda Smits 5 v Dordrecht
Hoop 5 te Rotterdam
Icelandic 5 100 zw Bonny nr Mar del Pla-
Mare Iratum 5 v Dordrecht nr Tern
Margriet Danielsen 8 te Leixoes
Neptunus 5 te Amsterdam
Netty 5 v Rotterdam
t-Vheland 5 in Adriatische Zee
Passaat Curacao 5 180 n Cartagena
Cartagena
Plancius 5 v Amsterdam nr Kamper
Poolzee 5 te Amsterdam
Bioscopen Leiden
LUXOR (121239): "Zombie Holocaust",
da. 14.30,19 en 21.15 uur, zo. 14.15,16.30,
19 en 21.15 uur. 16 jr.
Nachtvoorstelling: "The Wonderers",
vr. en za. 23.30 uur. 16 jr.
CAMERA: "Twee door het dolle heen",
da. 19 en 21.15 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Manhattan", vr.
en za. 23.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Dolle pret met Bug's
Bunny", woe. en za. 14.30 uur, zo. 13.30
uur, al.
LIDO 1: "Dressed to kill", da. 14.30, 19
en 21.15 uur, zo. 14.30, 16.45, 19 en 21.15
uur. 16 jr.
LIDO 2: "Smokev and the Bandit 2",
da. 14.30,19 en 21.15 uur, zo. 14.30,16.45,
19 en 21.15 uur, al.
LIDO 3: "The blues brothers", da. 14.30,
19 en 21.15 uur, zo. 14.30, 16.45, 19 en
21.15 uur, al.
STUDIO: "La femme flic", da. 19 en
21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook 14.30
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Aristocats", woe. en
za. 14.30 uur, zo. 14.30 en 16.45 uur, a.l.
TRIANON: "Het verboden baccha
naal", da. 14.30, 19 en 21.15 uur, zo.
14.15, 16.30, 19 en 21.15 uur, 16 jr.
REX: "Clarisse, klaar is ze", da. 14.30,
19 en 21.15 uur. zo. 14.15, 16.30, 19 en
21.1b uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Ze noemen haar
Marieke Matras", za. 23.30 uur, 16 jr.
LEIDEN - Galerie Denise Stephan. Pe
ter Schraven schilderijen, tekeningen
en etsen, t/m 22 feb. Bakkersteeg 18. ge
opend za en zo van 14 tot 18 uur.
Kunst te leen in Leiden, tentoonstelling
in de Waag tot 14 feb. Aalmaykt 21.
Rijkmuseum van Geologie en Mineralo
gie. Hooglandse Kerkgracht 17. t/m
april. 'Planten van vroeger en nu'. i.s.m.
de Hortus Botanicus der Rijksuniversi
teit. ma bm vr van 10 tot 12 uur, 14 tot 17
uur. zo 14 tot 17 uur.
Museum Boerhaave. 'Dr. Auzoux', ten
toonstelling van anatomische modellen
uit 1900, gemaakt van papier-maché,
Steenstraat la, t/m 11 mei. ma t/m vr van
10 tot 16 uur en zo van 13 tot 16 uur
Galerie V/D Vlist. Schilderijen Jan
Zwaan. Botermarkt 3. tot 1 maart.
Kunstcentrum Lange Mare - tentoon
stelling van olieverfschilderijen van Ge
rard de Reus, Lange Mare 37, t/m 20 feb,
do 19 tot 21 uur, za van 11 tot 17 uur.
Openbare Bibliotheek, tentoonstelling
'Leiden Museumstad' foto's, Nieuw-
straat 4. t/m 20 feb. ma t/m vr van 10 tot
17 uur. za 10 tot 13 uur
LAK-foyer, tentoonstelling door Lilian
Dool met tekeningen. Academiege
bouw. Rapenburg 73, t/m 28 feb, ma tm
vr 11 tot 17 uur.
Stedelijk Museum De Lakenhal, schil
derijententoonstelling van Henricus
Rol. van 6 feb t/m 14 maart, 'kijk en ver
gelijk'. van 13 febr tot 25 april. Oude
Singel 28-32. ma t m za van 10 tot 17 uur.
zo van 13 tot 17 uur
De Oude Rijn. grafiek van o.a. Karei Ap
pel. Corneille. keramiek van Johanna
Warmenhoven en Marry Algra. Stille
Mare 4, van 7 feb t/m 28 maart, di t/m za
van 10 tot 18 uur, do van 19 tot 21 uur, zo
van 11 tot Yl uur, ma van 13 tot 18 uur.
Bioscopen Alphen
(inlichtingen, tel. 01720-20800)
EURO 1: "Het verboden bachanaal". da.
14. 19 en 21.30 uur, zo. 14, 16.30, 19 en
21.30 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "The knock out
cop", za. 00.15 uur, 16 jr.
EURO 2: "Smokey and the Bandit 2",
da. 13.45, 18.45 en 21 uur, zo. 13.45. 1.
18.45 en 21 uur. a.l.
Nachtvoorstelling: "Smokey and the
Bandit 2". za. 00.15 uur, 16 jr.
EURO 4 "A star is born", da. 18.30 en
21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook 13.30
uur. zo. 14.45. 18.30 en 21.15 uur
Nachtvoorstelling: "Teenager porno",
za. 00.15 uur, 18 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY(01717-4354) "Xanadu",
vr. 19. za 16 en 19. zo. 18 15, woe 16 uur.
al "Being There": vr. en za. 21.15. zo. 16.
woe. 20.30 uur, al. "A Wedding", zo. en
ma. 20.45, di. 20.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Luky Luke, de ballade
van de Daltons", za. en zo. 14, woe. 14.15
DE OVEN
Koop vier moU
it bo-
met een blaadje lau-
een theelepel 1
jgd dillegroen
Doe dit boven la
le pan De groent
ht langzai
worden. Zet de 1
1 zalm
enkele takje:
t koud
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13 00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
oportmedisch Advies Centrum; blessu-
respreekuur: Elisabethziekenhuis. Lei
derdorp. s maandags van 19.30-20.30
KraamafdeUng: dag. van 11.15-12.00 u
(alleen voor echtgenoot) en v.
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwi
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18
C.C.U (hartbewaking), dag.
14.15-14.45 en 19.00-19.30 u
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
Bezoek aan ernstige pat tenten: wanne*. -
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver-
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkhmek:
Dagelijks:
15.00-15 45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18 30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deUng 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
\ol (020-175000).
lieums.
7 februari 1981
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Naar tvij vernemen, heeft de
regeering onlangs de gelegen
heid. haar door de firma E.J.
Brill aangeboden, om een aller
kostbaarste verzameling Chi-
neesche boeken voor de Leidsche
Bibliotheek aan te koopen, niet
voorbij laten gaan. De afdee-
ling der Chineesche en Japan-
sche boeken is daardoor buiten
gewoon verrijkt. Het betreft 50
boeken van alle vakken van we
tenschap in 2160 deelen vervat,
die in ongeveer 200 Chineesche
banden met blauw linnen over
trokken, bewaard worden, elk
met twee ivoren grendeltjes ge
sloten. Wij vermelden hier
slechts de 2 Woordenboeken in
129 en in 45 deelen, beide keizer
lijke uitgaven, 6 Encyclopae-
dieën, waarbij die van Ma-
twan-liu in 348 deelen van het
jaar 1524 en toch uitnemend be
waard, verder de klassieke en
cyclopaedic, genaamd "de Ju-
weelen Zee" in 200 deelen welke
het Britsch Museum niet bezit,
een andere met duizenden af
beeldingen geïllustreerd in 104
deelenverder 8 werken over Ge
schiedenis en Aardrijkskunde
betreffende China, meerendeels
uit de 17de eeuw. werken over
wijsbegeerte en klassieke lette-
ren, verscheidene bundels ge
dichten en romans, als "De
Droomen van het Roode Slaap
vertrek". enz.
Vijftig jaar geleden
- In een spoorwegrijtuig derde
klasse tusschen Keresztes en De-
rettyujfalu in Hongarije kwam
een jonge vrouw dezer dagen 111
gesprek met een passagier die
haar vroeg of zij kennissen m
Keresztes had. "Nu, dat zou ik
zeggen antwoordde de vruuw,
"want ik woon daar zelf"Kent
u dan een familie Szatmary?",
vroeg de man, "die van den
koetsier Szatmary. die in 1916
door de Russen krijgsgevangen
werd genomen". De jonge
vrouw zeide daarop lachend,
dat zij die familie heel goed ken-»
de. want zij was zelf een dochter
van dien koetsier. Daarop
sprong de vreemde ling op en
omarmde de jonge vrouw onder
het uitroepen van de woorden:
"mijn kleine Lilly, maar dan
ben ikje vader!". En hij begon te
vertellen hoe hij langen tijd in
Siberië gevangen was gehouden
en hoe het hem met veel moeite
na vijftien jaar gelukt was te
'itsnappen Irtussc*ici ha 1
zijn familie aangenomen, dat
hij dood was. Toen de trein te
Keresztes aankwam, stond de
"weduwe" Szatmarjhaar
dochter op te wachten. Zij viel in
onmacht, toen zij haar doodge-
waanten man zoo onverwacht
voor zich zag.
