Trijfel
Hans en Grietje bedolven
onder orkestraal geweld
ALARM IX DE RODE BAAI
7
DINSDAG 3 FEBRUARI 1981
VARIA
^PAGINA 25
Defensie-budgetgijzelaars-
kwestie, arbeids-inspectie,
programma-leiders, munitie
depot, hart-patiënten, groot-
winkel-bedrijven, kas-
produkten, passagiers-boot,
luchtmacht-basis, regerings
partijen, jongeren
organisaties, waterleiding
bedrijven, gespreks-kosten,
bekend-gemaakt.
Streepjes
Wat valt u aan bovenstaande
woorden op? Ten eerste dat
het lange woorden zijn, en ten
tweede dat er een streepje tus
sen de delen staat waaruit die
lange woorden zijn opge
bouwd. Dat streepje hoort
daar niet, op school worden
die streepjes niet door de le
raar Nederlands geleerd.
Hotel-kamers
Trein-ongeluk, landbouw-gif
boor-velden, leger-leiding
wieler-ploeg, voetbal
toernooi, bom-aanslag, hart
patiënten, terug-keer, bonds
coach, donderdag-avond, na-
competitie, hotel-kamers, slot
fase, morgen-vroeg, plaats
vervangend, spoed-debat,
olie-vlek...
Slechthorenden
Wat valt u aan dit tweede plukje
woorden op? Alweer die
streepjes, waarmee de woor
den in tweeën gebroken wor
den, en dit keer zijn het niet
eens van die lange woorden.
Ze zijn u misschien wel eens
opgevallen in het Nieuws voor
Doven en Slechthorenden op
de televisie, een van mijn fa
voriete programma's, omdat
je op je gemak het laatste
nieuws op je kan laten inwer
ken, zonder storende beelden
of geluiden. Alleen maar die
tekst, die in doodse stilte aan
je wordt voorgezet. En inclu
sief al die streepjes, die er toch
weer iets lawaaierigs aan ge
ven.
Arendsoog
Mijn eerste gedachte was, dat
een streepjesmaniak kans
had gezien het nieuws voor
doven en slechthorenden te
Door
Nico
Scheepmaker
1
i daarin zijn
hob-by uit te kunnen leven.
Mijn tweede gedachte was,
dat die streepjes een beledi
ging waren voor die doven en
slechthorenden, die (doof en
slechthorend als ze zijndaar-
dóór immers juist beter kun
nen zien dan wij. Horen we
niet altijd dat blinden zoveel
beter hóren dan wij, zienden,
omdat zij geleerd hebben hun
oren te spitsen? Omgekeerd
moeten doven en slechthoren
den een arendsoog hebben
ontwikkeld, waarmee ze in
één oogopslag meer zien dan
wij, horenden. Dacht ik.
Steekwoorden
Maar ja, ik begreep natuurlijk
ook wel dat ze in Hilversum
niet gek zijn, dat die streepjes
daarom wel een reden zouden
hebben, en ik heb bij Joop
Marmelstein, die in Hilver
sum verantwoordelijk is voor
Teletekst èn voor het Nieuws
voor Doven en Slechthoren
den, geïnformeerd waar die
streepjes goed voor ware-
Zoals te verwachten viel, zijn
die teksten tevoren uitvoerig
uitgetest op een autobus vol
proefpubliek, dat geleverd
was door de Dovenraad en de
Vereniging voor Slechthoren
den, die tevoren ook al advie
zen hadden gegeven. Om te be-
ginnen moeten we bedenken
dat de slechthorenden in groe
pen uiteenvallen, al naar ge
lang de gehoorresten waar
over zij nog beschikken. Som
migen hebben nog 75 procent
van hun gehoor over, anderen
nog 50 procent, anderen weer
minder. Met het Nieuws voor
Doven en Slechthorenden wil
men het grootst mogelijke ge
zelschap bereiken, en dient
men dus rekening te houden
met het laagste niveau.
Oudere doven van 50 jaar en ou
der hebben meestal weinig
echt dovenonderwijs genoten.
Daardoor hebben zij een klei
ne taalschat, van maximaal
2000 woorden. Zij schrijven
brieven in steekwoorden.
Daar moet je dus rekening
mee houden. Doven en (zeer)
slechthorenden praten niet zo
veel meer, 'hun belangstel
lingswereld wordt automa
tisch kleiner, daar moetje aan
denken bij je woordkeus, en de
lengte van je zinnen. Je moet
korte zinnen maken, tussenr
zinnen vermijden, en onder
werp en gezegde dicht bij el
kaar zetten. En moeilijke
woorden als faseren, multiple
choice en disconto moeten zo
veel mogelijk worden verme
den.
Staccato
Je moet die staccato-zinnen bij
wijze van spreken door een
heel nauw gaatje werken, zo
dat de doelgroep optimaal be
reikt wordt, zei Joop Marmel
stein. Is een woord nu te lang,
of aan de lange kant, dan zet
ten we er een streepje tussen,
zonder de waarde van het
woord te kwetsen, maar om
voor een kleine pauzewerking
te zorgen. Pauze-werking dus
eigenlijk. De ondertiteling in
Teletekst bij films is ook heel
anders voor doven dan voor
goedhorenden. Als in een film
buiten beeld een explosie
plaatsvindt, waarop in beeld
gereageerd wordt door ac
teurs en actrices, dan weet de
kijker die de explosie gehoord
heeft ook al heeft hij hem niet
gezien), waarop die acteurs
en actrices reageren. De dove
weet dat niet. Die explosie
wordt daarom in de tekst „op
gepakt", dus inplaats van
"Nou nou, ik ben blij dat ik
hier sta, en niet daar!", zegt
Brigitte Bardot in de dove-
nondertiteling: ,JNou nou,
wat een explosie, ik ben blij
dat ik hier sta, en niet daar-
UTRECHT - De Duitse componist
Engelbert Humperdinck schreef
zijn "Hans en Grietje" in de jaren
die volgden op een periode van
nauwe samenwerking met Ri
chard Wagner. Voor zijn kinder
opera, want als zodanig was
"Hans en Grietje" toch bedoeld,
heeft dit ingrijpende gevolgen ge
had. De melodische naïveteit en
de licht en speels gehouden zang
partijen harmoniëren bepaald
niet altijd met de zware orkestra
tie en de opbouw van voor- en
naspelen, waarvan er tenminste
één door Wagner zelfgeschreven
had kunnen zijn.
Dirigent Corneliu Dumbraveanu,
die met het Utrechts Symfonie
Orkest een reeks voorstellingen
door de Nederlandse Operastich
ting begeleidt, koos bij de pre
mière gedecideerd vóór Wagner.
Na een aarzelend begin werd het
orkestrale aandeel breed uitge
meten, hoewel dat door de akoes
tiek van de Utrechtse Stads
schouwburg, waar afgelopen za
terdag de première plaats had,
niet altijd in het voordeel van de
musici zelf was. Vooral de bla
zerssecties klonken nu zo promi
nent, dat elke vergissing of aarze
ling meedogenloos aan de kaak
werd gesteld. De solisten leken
door de dirigent aan hun lot over
gelaten en konden meer dan eens
slechts met de grootste moeite
boven het orkestrale geweld uit
komen. De verstaanbaarheid van
de Nederlandse vertaling kwam
daardoor flink in het gedrang en
kreeg alleen nog het volle pond
van Thea van der Putten, die
daarbij als Hans zong en speelde
met een ontwapende natuurlijk
heid.
De uitspraak van de Argentijnse
Angela Bello (Grietje) klonk heel
redelijk, en hoewel het geweld uit
de orkestbak haar soms dwong
tot forceren, sprak uit haar vertol
king toch voldoende charme en
beweeglijkheid. Bij Elise Galama
en Arthur Schildmeijer bleek het
ouderpaar in bekwame handen
en Saskia Gerritsen klonk als het
Scène uit 'Hans en Grietje'
Seven Seas 31 te Rotterdam,
Shorthorn Express 2 30 n Ouessant nr
Tunis,
Spray 1 120 no Sicilië nr Piombino,
Stella Rigel 1 80 nw Paramaribo nr Para-
Zandmannetje weer als een be
lofte voor de toekomst (haar
Dauwmannetje werd door Dum
braveanu totaal weggedrukt).
Voor een zangeres als Annett An-
driessen is de rol van de heks een
troefkaart die niet gemist kan
worden, en het leek dat zij zelf
nog meer plezier in haar eigen ca
priolen had dan de aanwezige
kinderen in het publiek. De regie
van Filippo Sanjust was met veel
smaak afgestemd op jeugdige be
zoekers; de instudering door
Guss Mostart had alleen geen
goede oplossing kunnen vinden
voor de eerste opkomst van de
veertien engelen.
"Hans en Grietje" komen (van
avond en morgenavond! naar het
Circustheater in Scheveningen
en op 10. 11. 15, 16, 18 en 22 fe
bruari naar de Amsterdamse
Stadsschouwburg, theaters die in
elk geval een betere akoestische
verhouding tussen toneel en or
kestbak opleveren.
PAUL KORENHOF
AKA)OLC>
ouee
SCHOCA1H e/D
APAJOLD
HESBEAJ MEAlCE/V
WASHZ OP T HOOH>?
V
0^7 PAT" IM DEAI BBC\tNNB.
P£ A>0^
QCHAAe. C lA/AftEW
FRED BASSET
De belevenissen van Jommeke
Agenda
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Twee door het dolle
heen", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
14.15. 16.30, 19.00 en 21.15 uur, 12 jr.
CAMERA (124919); "American gigolo",
da. 19.00 en 21.15 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Het geheime jeugd-
commando slaat weer toe", za. en woe.
14.30 uur. zo. 13.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Midnight Express",
vr en za. 23.30 uur, 16 jr.
LIDO 1 (124130): "Dressed to kill", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45
uur, 16 jr.
LIDO 2 (124130): "Smokey and the ban
dit 2". da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
ook 16 45 uur, ai.
LIDO 3 (124130): "The Blues brothers",
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45 uur, al
STUDIO (133210): "Jazz-singer", da.
19.00 en 21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook
14.30 uur. al.
Kindermatinee: "Aristocats", woe. en
za. 14.30 uur, zo. ook 16.45 uur.
TRIANON (123875): "Het verboden bac
chanaal", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
zo. 14.15, 16.30, 19 00 en 21.15 uur, 16 jr.
REX (125414): "Vurige lippen", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30,
19.00 en 21.15 uur. 16 jr
Nachtvoorstelling: "Sex-airlines", vr. en
Bioscopen Alphen
(Inlichtingen tel. 01720-20800)
EURO 1: "Het verboden bacchanaal",
da. 14.00, 19 00 en 21.30 uur, zo. ook
16.30 uur. 16 jr.
Nachtvoorstelling: "The Poseidon ad-
venture". za. 00.15 uur, 16 jr.
EURO 2: "Het broedsel", da 13.45,18.45
en 19.00 uur. zo. ook 16.15 uur, za. ook
00.15 uur, 16 jr.
EURO 4; "The seawolves', da. 18.30 en
21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook 13.30
uur. zo. 15 45, 18.30 en 21.15 uur. al.
Kindermatinee: "Heksen en bezemste
len". za.. zo. en woe. 13.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Comes a horse
man". za. 00.15 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY (01717-4354): "Being the
re", do., ma., di. en woe. 20.30 uur, vr. en
za. 21.15 uur. zo 20.45 uur, al.
"Cuba", vr. en za. 19.00 uur. zo. 16.00 en
18 15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "The love-bug", za.
14 00 en 16.00, zo. 14.00 uur, woe. 14.15
RODE BONENSOE-
P
Week 250 g bruine
blaadjes laurier,
teentje knoflook er
kele takjes selc
Steek in een uitje
kruidnageltjes en
dit eveneens aan
soep toe. Laot de b(
gaar koken in onge
1,5 uur. Fruit een
beetje boter goud_
en gaar, met een deksel
op de pan. Voeg de gare
deze nog even trekken.
Wrijf de va
gebakken
sneetjes bn
teee^Slz«f.
enng G«f
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Kr aam afdeling: dag van 11.15-12.00uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diacooessenhuis:
Middagbezoekuur. 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19 00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur: Ehsabethziekenhuis. Lei-
dcrdoip, s maandags van 19.30-20.30
Altair 31 10 o Fehmara nr Calais,
Anita Smits 1 vn Matan.:as nr Calcos,
Apollo 1 24 zw Karaclv,
•■-Atlantic 1 15 o Valencia nr Oldenburg.
Atlantic Comet 1 in Golf van Suez nr
'"^Suez,
yjBastiaan Broere 1 vn Rotterdam nr Tees,
-•Breehees 31 40 w Sardinië nr Misurata.
.Cornelis Broere 1 vn Rotterdam nr Pu-
fleet,
Daniel 2 140 w Blaavandshock nr Hartle
pool,
Edgerma 31 te Rotterdam,
Elizabeth Broere 2 te Rotterdam,
Enak 1 200 zo Aden nr Maputo,
Ida Smits 31 p Taranto nr R10 de Janeiro,
Jan Willem 31 rede Sapele,
John-V 1 te Amsterdam,
'.Magdalena 2 180 o Sicilië nr Gibraltar.
'Mangen 1 60 n Terschelling nr Gent,
i'Mare Iratum 1 vn Rotterdam nr Shltend,
-Norstar 2 te Rotterdam,
-Northpole 31 20 n Kp Blanc nr Louni,
Pacific Duchess 2 90 zw Abidjan,
Paulina Brinkman 31 25 nnw Noordhin-
der nr Kingslynn,
'Ringgracht 31 23 no Kiel,
Grote vaart
Amstelbrink 1 vn Constantza nr Malta,
Amstelpark 2 800 zoo Kamchatka nr Co
lumbia Rivier,
Amstelvaart 31 thv Tunis nr Constantza,
Amstelwal 2 2700 nw Tatiti nr China.
Benattow31 440 wnw Maladiven nr Port
Keelung.
Bilderdijk 2 vn Rotterdam nr Savannah,
Coral Maeandra 2 t.a. Maasvlakte.
Dallia 31 20 nw Sullom Voe nr Sullom
Voe,
Delfborg 1 vn Hallvaik nr Lübeck,
Dordrecht 31 180 o Almeria nr Almeria,
Ficus 31 370 ono Aden nr Djibouti.
Flevoland 31 vn Hamburg nr Bremen,
Gardenia 31 vn Algiers nr Rostock.
Getafix 31 vn Cabinda nr Rotterdam,
Hollandia 2 vn Bridgetown nr Aruba,
Honolulu 1 vn Guayaquil nr Valparaiso,
Kieldrecht 31 45 zzo Recife nr R10 Gran
de.
Laconica 31 75 ozo Kaap Agulhas nr
Kaapstad,
Lloyd Auckland 30 vn Buenos Aires nr
Marinula 31 266 nnw Dakar nr Lyme
Bay,
Nedlloyd Albany nr 2 vn Lautoka nr Su-
Nedlloyd Barcelona 1 vn Bahrain nr
Antwerpen.
Nedlloyd Hongkong 31 1650 o Mombasa
nr Buenos Aires,
Nedlloyd Madison 31 1400 n Amsterdam
Eiland nr Kaapstad,
Nedlloyd Rockanje 1 vn Newportnews
nr Alexandrie,
Nedlloyd Rijn 31 75 zo Monrovia nr
Abidjan.
Nedlloyd Spaarnekerk 31 585 zzw Co
lombo nr Singapore.
Nedlloyd Tasman 31 1100 zo Suez nr
Suez,
Nedlloyd Wissekerk 31 vn Ujung nr Su-
rabaja,
Rio Frio 31 370 n Azoren nr Hamburg,
Rotterdam 1 vn Malta nr Balboa,
Salland 31 vn Santos nr Salvador,
Scherpendrecht 31 vn Houston nr Ant
werpen,
Situla 1 120 zw Kaap Las Palmas nr As-
Galerie Denise Stephan - Peter Schra-
ven schilderijen, tekeningen en etsen,
vanaf 11 jan t/m 22 febr, Bakkersteeg 18,
geopend za en zo van 14 tot 18 uur.
Kunst te leen in Leiden, tentoonstelling
in de Waag van 16 jan tot 14 febr. Aal
markt 21.
Wassenaar - Auberge de Kieviet, Stoep-
laan 27, expositie van Matlueu Simmer,
aquarellen en olieverfschilderijen van 11
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15 00 uur
18 30-19.30 uur
Voor de prematurenafdehng gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag t/m vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag
zoek wordt toegestaan kan de hoofdvi
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13 30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
tol (020-175000)
LEIDEN - Rijksmuseum van Geologie
en Mineralogie, Hooglandse Kerkgracht
17. t/m april '81, "plantenvan vroeger t
14-17 u
14-17 1
Viana 2 te Punt5 Cardon,
Winsum 1500 o Chosi nr Yokohama,
Zaria 2 2 Dubai nr Mina Saqi
Museum Boerhaave, Steenstraat la,
"Dr. Auzoux" tentoonstelling van anato
mische modellen uit 1900, gemaakt van
papier-maché. ma t/m za van 10 - 16 uur
en zo van 13 - 16 uur. t/m 11 mei 81.
Rijksmuseum van Oudheden, Rapen
burg 28, t/m 31 jan '81, "Zicht op schrift"
over de historische ontwikkeling van
schriftvormen van Mesopotamia tot he
den, aan de hand van een zeefdrukpro-
an de grafisch vormgever Paul Bo-
uit Eibergen. ma t'm za van 10-17
0 van 13 - 17 uur
ludcl lieuw-s
3 februari 1981
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- De berichten omtrent het ge
vecht bij Laingsnek tusschen
Engelsche troepen en de Boeren
stemmen in hoofdzaak geheel
overeen. Onder bescherming der
Engelsche artillerie rukten 870
man infanterie en 170 ruiters te
gen de hoogte op, waar de pas
van Laingsnek eene zeer sterke
positie biedt. Toen de Engel-
schen oprukten werd het kruis
vuur der Boeren, die door de
groote rotsblokken nogal be
schermd waren tegen de artille
rie, zoo moorddadig, dat de
Britsche soldaten terugweken,
vervolgd door de Boeren. Veer
tig Boeren sneuvelden vlak bij
de Engelsche linie, de Engel-
schen verloren 200 man aan
dooden en gewonden. De "Daily
News" merkt op, dat de Boeren,
ondanks hun gemis aan artille
rie, op uitstekende wijze ge
bruik gemaakt hebben van het
voordeel van het terrein. De stel
ling der Boeren wordt in de En
gelsche berichten zóó sterk
geacht, dat 500 man haar tegen
5000 zouden kunnen verdedi
gen. Toen ook na het gevecht de
Boeren tot dicht bij het Engel
sche kamp kwamen, zond de ge
neraal een parlementair tot
hen, om tijd te vragen voor het
begraven der gesneuvelden, het
geen door de Boeren werd goed
gevonden.
Vijftig jaar geleden:
- In Palmages de Jadraque ten
Noorden van Madrid heeft een
boer amok gepleegd, eerst schoot
hij zijn buurman door het been
omdat hij zijn vee niet door
diens land mocht drijven. Een
der dorpsbewoners, die tus-
schenbeide wilde komen, kreeg
een schot door het hoofd en was
op slag dood. De dader rende
door het dorp, drong de gemeen
teraadsvergadering binnen en
schoot blindelings om zich heen,
waardoor verscheidene ge
meenteraadsleden werden ge
wond. Toen begaf h\j zich naar
het huis van den burgemeester,
waar hij diens vrouw, den tien
jarigen zoon en het dienstmeisje
ernstige verwondingen toe
bracht. Vervolgens stak hij een
aantal schapenstallen in brand,
waardoor honderden dieren in
de vlammen omkwamen. Ten
slotte gelukte het den dorpsbe
woners den waanzinnige, die
nog voortdurend om zich heen
schoot, te vatten. Men had groote
moeite een lynchpartij te voor
komen.
