KZHE3B
"Moedersyndroom is
aangrijpend thema"
5
P
ALARM IN DE RODE BAAI
ZATERDAG 31 JANUARI 1981
PAGINA 15
Schrijver Adriaan van der Veen:
(Door Peter Huysman)
DEN HAAG - „Vrouwen
hebben altijd mijn bijzon
dere belangstelling gehad.
Vrouwen als slachtoffer
vooral. Vrouwen die op
een of andere manier on
der hevige spanning staan.
Hoe je er ook over denkt:
vrouwen hebben het moei
lijker dan mannen, ze moe
ten vechten om hun plaats
in het leven te veroveren
en zij slagen daar soms in
door hun intuitie en intelli
gentie".
Om deze en nog andere redenen
heeft Adriaan van der Veen (64)
een zwak voor zijn laatste boek
„Niet meer bang zijn". „Als je te
rugkijkt op je werk zijn er altijd
boeken waar je speciaal aan
hecht, die beter geslaagd zijn dan
andere. Dat geldt vind ik zelf voor
Het wilde feest, In liefdesnaam,
Kom me niet te na en De idealist,
I afgezien van m, vroegste werk.
j n.Niet meer bang zijn" is in zover-
S re anders, dat de hoofdfiguur niet
is ontleend aan mijzelf maar aan
mijn vrouw Christi, hoewel - en
daar heeft Pierre Dubois in een
recensie terecht op gewezen - het
boek toch weer tal van autobio
grafische elementen bevat. De
obsessies van Adriaan van der
Veen..."
Sylvia heeft een moedersyndroom.
Ze heeft als jong kind - net als
Christi - het kamp in Indië mee
gemaakt en daardoor heeft de
band met haar moeder een nog
zwaarder accent gekregen. Ze
was als de dood zo bang dat haar
moeder - het enige dat zij in het
kamp bezat behalve een heel
braaf zusje - haar zou ontvallen.
En die angst blijft in haar verdere
j leven doorwerken. Dat er iets aan
1 Sylvia verkeerd is, dat zij zo ge
sloten en afwerend is, is het ge
volg van die onbegrepen en altijd
verworpen kinderangsten, die in
haar volwassen leven blijven
doorspoken".
Aangrijpends
„Bovendien sluit het aan bij de
sterk toegenomen aandacht voor
de slachtoffers van de Japanse
bezetters".
Christi: „Dat zal parellel lopen met
de ontdekking dat de kinderen
van de ouders die in een kamp
hebben gezeten nu inzinkingen
krijgen. Watje hoort van mensen
die n'ü zo 40, 50 jaar oud zijn, je
schrikt je dood. Schokkend om te
merken datje dat verleden nu in
eens op je brood krijgt".
Van der Veen voegt eraan toe: „Ik
kwam in 1946 terug uit Amerika
en ik weet nog wel dat iedereen je
overstelpte met verhalen over de
Duitse bezetting. Maar er was
heel weinig belangstelling voor
de mensen die in Indië onder de
Japanners hadden geleden. Dat
heeft men opgezouten. Nu ko
men er verhalen naar buiten, mis
schien ook wel omdat in Neder
land de Duitse concentratie-
kampervaringen langzamerhand
zijn besproken, hoewel nog lang
niet uitgewist".
Aangescherpt
Toch heeft de problematiek die in
„Niet meer bang zijn' ter sprake
komt veel minder te maken met
een kamp- dan met een moeder
syndroom, hoewel het eerste het
tweede duidelijk heeft aange
scherpt. Van der Veen: In een
moeder-dochter-relatie spelen
vaak bijzondere omstandigheden
een rol. Je hebt die afhankelijk
heid, dat terugvallen op de moe
der, maar daar staat tegenover -
Schrijver Adriaan van der Veen
„Niet meer bang zijn", de eind
vorig jaar verschenen laatste
roman van Adriaan van der
Veen (Y4), heeft uitstekende
kritieken gekregen. In de lite
ratuur-Toptien van De Volks
krant veroverde het boek
(over een vrouw die zich aan
haar overheersende moeder
wil ontworstelen) zelfs een
derde plaats, waarmee de au
teur uitsteeg boven collega's
als Wolkers, Reve, Maarten 't
Hart en Nooteboom.
Het is duidelijk - de eerste druk
is uitverkocht - dat het be
handelde onderwerp, het
moedersyndroom, bij het pu
bliek aanslaat. Van der Veen
zelf heeft zo'n syndroom
nooit gekend, zijn (tweede)
vrouw Christi, lerares Neder
lands aan een Haags gymna
sium, des te beter. Christi
heeft dan ook min of meer
model gestaan voor Sylvia, de
hoofdfiguur uit de roman.
Adriaan van der Veen, een van
onze beste romanciers,
schrijft al 42 jaar. Veel van zijn
werk is in het buitenland ver
schenen. We spraken met
Adriaan van der Veen en
Christi in hun huis aan het
Haagse Benoordenhout.
r heb ik óók. Maar in
veel gevallen is de moeder-
dochter-relatie nog een taboe. Ik
merk tijdens lezingen een zekere
schroom bij vrouwen om zich
over hun^verstandhouding met
hun moeder uit te laten. Het on
derwerp wordt gênant gevonden:
de Heilige Moeder, haar tast je
niet aan. Of verbergend: nee
hoor, zo'n probleem ken ik nie-
Censuur
„Niettemin tot in de populaire bla
den toe lees je er nu over: ik heb
nooit van mijn moeder gehou
den. Men durft het toch te zeggen.
Er is altijd een zekere censuur ge
weest. En dat is niet vreemd, om
dat toch altijd de behoefte bestaat
om terug te gaan, afhankelijk te
blijven. Moeders willen hun
dochters adviezen geven, zich
over hen ontfermen. Dat geldt na
tuurlijk ook voor moeder-zoon
relaties. Maar die liggen hoch an
ders. Allerlei factoren (jaloezie,
e.d.) maken een moeder-dochter
relatie ingewikkeld. Het is veel
subtieler, verborgener. Wat ge
schonden is, blijft vaak geheim.
In directe zin kan een moeder-
zoon-relatie misschien veel cata-
strofaler zijn, maar toch... Bij alle
bazigheid, beknotting, ellende
misschien, is er de Totale Liefde,
de wetenschap: mijn moeder
staat altijd voor me klaar. Maar
bij Sylvia wroet wat haar wordt
aangedaan door. Als haar moeder
haar zomaar wat zegt over „die
zwarte tand dan weet Sylvia dat
dat belachelijk is. Maar toch be
sluit ze later maar een ander soort
tandpasta te gaan gebruike-
Christi: „Dat is natuurlijk niet iets
van de laatste tijd. Pas sinds kort
durven vrouwen te zeggen: ik
haat mijn moeder. Watje bij Fri
day leest aan case-histories, dat is
om bij flauw te vallen. Het is een
waanzinnig groot probleem".
Impulsen
en dat is vooral ook het geval met
Sylvia - de grote behoefte een ei
gen leven te leiden, op eigen be
nen te gaan staan. Dat komt in
deze tijd ook eerder naar buiten,
omdat de eenheid binnen de fa
milie minder hecht is dan enkele
decennia geleden".
Sylvia zit in feite vastgeklonken
aan haar moeder, die bazig is,
haar dochter min of meer chan
teert en terroriseert, haar eigen
lijk erg slecht, in ieder geval zeer
egoistisch behandelt. Maar Syl
via kan haar niet loslaten, waar
door het haar onmogelijk is zich
zelf te zijn. Tenslotte weet een
man, die zij leert kennen, haar
van haar moeder los te weken.
Maar dat proces brengt bij Sylvia
paniek teweeg. Het tot dan toe
verdrongen verleden komt terug.
Toch beslist zij om weg te gaan
van haar moeder, hoe moeilijk
dat ook is. Maar het is noodzake
lijk voor haar eigen levensbehou-
Christi: „Weetje nog? Je had de eer
ste versie van het verhaal af toen
je dat boek van Nancy Friday on
der ogen kreeg: „Mijn moeder en
ik - het zoeken van een dochter
naar haar eigen persoonlijkheid".
Dat is in Amerika ingeslagen als
het Hite-rapport over seksualitei-
t".
Van der Veen: „Ja. er komen zeer
geteisterde levens in voor. Men
sen die na lezing zeggen: o, maar
Abida 29 1000 wnw Paaseiland nr Bal
boa
Acila 29 200 no Amazone nr Curasao
Acmaea 29 vn Cartagena nr Valparaiso
Amstelburcht 29 150 zo Santos nr San
Nicolas
Amstellaan 29 300 zw Dirkhartog Island
nr Sydney
Amstelpark 30 325 o Tokio nr Columbia
River
Atlantic Star 30 te Portsmputh verw.
Begonia 29 vn Houston nr Tuspan
Bilderdijk 30 vn Bremerhaven nr Rotter
dam
Chevron the Hague 29 vn Rotterdam nr
Kopenhagen
Diadema 29 330 zw Bermuda nr Aruba
1 Dockexpress-11 29 60 zzw Groot Natura
eiland nr Labuan
Dockexpress-12 30 75 zw Shallalah nr
Bahrein
Docklift-1 30 te Dakar
Eemshaven 29 25 w Finisterre nr Ant
werpen
Farmsum 29 600 nnw Azoren nr Verenig
de Staten
Felania 29 750 o Mogadiscio nr Shuaiba
Flammulina 29 vn Douala nr Cotonou
Hollandia 30 te Ponce
Lanai 31 te Puerto Limon verw.
Latia 29 ten anker Aruba
Maasbracht 29 vn Rotterdam nr Bruns-
buettel
Maasrix 29 60 w Jamaica nr Aruba
Nedlloyd Albany 30 685 wnw Fiji nr Lau-
Nedlloyd Bahrain 29 175 zw Athene nr
Port Said
Nedlloyd Delft 30 te Hongkong verw.
Nedlloyd Franklin 29 te Hongkong
Nedlloyd Fukuoka 30 te Monrovia
Nedlloyd Katwijk 30 te Chalna
Nedlloyd Madras 29 vn Abidjan nr Lome
Nedlloyd Marseille 29 te Monrovia
Nedlloyd Nagoya 29 vn Montevideo nr
Buenes Aires
Nedlloyd Rosario vn Bremen nr Ham
burg
Nedlloyd Rotterdam 29 vn Damman nr
Koeweit
Nedlloyd Willemskerk 31 te Bombay
Niso 29 vn Rotterdam nr Lymebay
Nornedthor 30 te San Juan
Sepia pass 29 Cura«,-ao nr Philadelphia
Sliedrecht 29 25 n Cuba nr Mobile
Visten 30 te Delfzijl.
Kleine vaart
Aat-V 29 vn Rotterdam nr Berwick
Adriana pass 30 Kp. Penas nr San Siprio
Anny Danielsen 30 t.a. rede Benghazi
Antarctica 29 vn Rotterdam
Arbon 30 120 o Gibraltar nr Alexandrie
Belle Heloise pass 30 Kp. St. Vincent nr
Delfzijl
Borax Trader 29 vn Rotterdam nr Lon-
Dutch Faith 30 vn Rotterdam nr Im-
mingham
Dutch Glory pass 30 Oland nr Ventspils
Dutch Master 30 te Rotterdam
Elizabeth Broere 29 vn Rotterdam nr
Tees
Engelina Broere 30 100 n Kp. Villano nr
Livorno
Eva Danielsen verm. 31 vn Cyprus nr
Engeland
Frisian pass 30 Arklow nr Alexandrie
Kirsten Smits pass 30 Lissabon nr Ale
xandrie
Leonard Boehmer 29 70 zzw Quessant
Madeline Danielsen 30 ta. Benghazi
Margreet 29 vn Amsterdam nr Kampen
Marinus Smits 29 vn Amsterdam nr Port
Haroourt
Marjan pass 30 Kp. Finisterre nr Leixoes
Menje 29 te Rotterdam
Nielse Danielsen 30 rese Benghazi
Normadie pass 30 Kp. Finisterre nr Din-
teloord.
Adriaan van der Veen hoopt dat
veel mensen in "Niet meer bang
zijn" een probleem herkennen
dat zij zelf hebben ervaren of
waargenomen. „Voor mij is het
boek natuurlijk gesloten. Ik ben
weer bezig met andere dingen. Ik
heb veel werk gehad met het zeer
grondig trimmen van Een idealist
en ik sta op het punt te beginnen
aan een boek dat de voorlopige
titel „Spel met overspel" heeft ge
kregen. Maar aan de andere kant:
er komen reacties van lezers, je
wordt uitgenodigd lezingen te
houden. Je wordt toch weer ge
dwongen teruggeworpen op je ei
gen motieven en impulsen. Het
hoort erbij, is ook wel bevredi
gend. Ik zou het liefst mijn boe
ken gratis uitdelen op straat en
roepen: dat heb ik nou geschreve-
Uitstorten
Het niet-meer-weten, de hevige on
beredeneerbare angst van Sylvia,
de chaos waarmee Sylvia tegen
het eind van het boek wordt ge
confronteerd, lijken illustratief
voor de onzekerheidscrisis, waar
in de mensen nu verkeren. Van
der Veen: „Dat is juist. Het ver
vreemdingseffect dat bij Sylvia
vastzit aan haar eigen omstandig
heden is toch algemeen herken
baar. De titel Niet meer bang zijn
suggereert een goede afloop, een
happy ending, een tevreden vast
stelling. Maar zij wijst veeleer
naar een „programma", een pro
ces waarin gepóógd moet worden
om voortaan niet meer angstig te
zijn. De eerste stappen naar de
volwassenheid worden gedaan,
het kind kan net lopen en zal nog
veel vallen. Ze is zo bang als de
pest, maar ze zal zich moeten ver
zetten. Er zit niets anders op. An
ders is de kans levensgroot dat
het voorgoed met haar gebeurd
r Pig.
ranpa eeerr ge\j iTgsj
W££> ÊN KRUöTÉR.
ggN) K 1ST (SOOOSTUKKeNj
...BW» i&ZeKgfi MÓS
ZN 60URSTUKK6N
-re rgLLSN ...pb eeuuKS-i
als aajt woord zoo ik tecjZjBAi:
7 /ZAAKJE nAéj AS
•/VI l/PAAtf, SmUBAJ
5481
MOO\.hAAg VOQKAF t-OÜ
IK MOCDIT W/UEAJ l/BAAjOM
8*4^ IK/ DIE E/J&l/KAV;
MO'Al VRAAcj STBU-BAJ
~©PIB
FRED BASSET
Cötshxdig!
3764
C
De belevenissen van Jommeke
Wat een toeval dat tve hier
juist in de buurt waren
T hee Jommeke
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Twee door het dolle
heen", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
14.15, 16.30. 19.00 en 21.15 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Halloween", vr. en
za. 23.30 uur, 16 jr.
CAMERA (124919); "American gigolo",
da. 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Het geheime jeugd-
commando slaat weer toe", za. en woe.
14.30 uur, zo. 13.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Midnight Express",
vr. en za. 23.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
(Inlichtingen tel. 01720-20800)
EURO 1: "Het verboden bacchanaal",
da 14.00, 19.00 en 21.30 uur. zo ook
16.30 uur, 16 jr.
EURO 2: "Het broedsel", da. 13.45, 18.45
en 19.00 uur, zo. ook 16.15 uur, za. ook
00.15 uur, 16 jr.
EURO 3: "The Empire strikes back", da.
13.30, 18.30 en 21.15 i
ook 16.00
EURO 4: 'The s
21.15 uur. do., vr.. ma. en di. ook 13.30
uur. zo. 15.45. 18.30 en 21.15 uur. al.
Kindermatinee: "Heksen en bezemste
len". za.. zo. en woe. 13.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Comes a horse
man", za. 00.15 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY (01717-4354): "Being the
re", do., ma., di. en woe. 20.30 uur, vr. en
za. 21.15 uur, zo. 20.45 uur, al.
"Cuba", vr. en za. 19.00 uur. zo. 16.00 en
18.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "The love-bug", za.
14.00 en 16.00, zo. 14.00 uur, woe. 14.15
ZOETE KAASTAART
ieeg cn leg hienn
klontjes boter
i bakplaat onge-
uur, 16 jr.
LIDO 2 (124130): "Smokey and the ban
dit 2". da 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
ook 16.45 uur, al.
LIDO 3 (124130): "The Blues brothers",
da. 14.30. 19.00 en 21.15 uur. zo. ook
16.45 uur. al.
STUDIO (133210): "Jazz-singer", da.
19.00 en 21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook
14 30 uur. al.
Kindermatinee: "Aristocats", woe. en
za. 14.30 uur, zo. ook 16.45 uur.
TRIANON (123875): "Het verboden bac
chanaal", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
zo. 14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
REX (125414): "Vurige lippen", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30,
19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Sex-airlines", vr. en
za. 23.30 uur,
16 jr.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendtenst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrydag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Kraamafdeling: dag van 11.15-12.00uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
C.C u. (hartbewaking), dag.
Galerie Denise Stephan - Peter Schra-
ven schilderijen, tekeningen en etsen,
vanaf 11 jan t/m 22 febr, Bakkersteeg 18,
geopend za en zo van 14 tot 18 uur.
Kunst te leen m Leiden, tentoonstelling
in de Waag van 16 jan tot 14 lebr Aal
markt 21.
Wassenaar - Auberge de Kieviet, Stoep-
laan 27, expositie van Mathieu Simmer,
aquarellen en olieverfschilderijen van 11
jan tot 5 maart.
LEIDEN - Rijksmuseum van Geologie
en Mineralogie, Hooglandse Kerkgracht
17. t/m april '81, "planten van vroeger en
nu" i.s.m. de Hortus Botanicus dtir
Rijksuniversiteit, ma t/m vr. van 10-12,
14-17 uur, zo 14-17 uur.
.4useum Boerhaave, Steenstraat la,
"Dr. Auzoux" tentoonstelling van anato
mische modellen uit 1900. gemaakt van
papier-maché. ma t/m za van 10 -16 uur
en zo van 13 - 16 uur t/m 11 mei'81.
Rijksmuseum van Oudheden, Rapen
burg 28, t/m 31 jan '81, "Zicht op schrift"
over de historische ontwikkeling van
schriftvormen van Mesopotamie tot he
den, aan de hand van een zeefdrukpro
ject van de grafisch vormgever Paul Bo
mers uit Eibergen. ma t/m za van 10-17
uur zo van 13 - 17 uur.
14.15-14.45 en 19.00-19.30 i
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalue kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19 30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag:
14:45-15.00 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten: wanner.,
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15 00-15.45 uur
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14 45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
tol (020-175000).
idcl l
teuius
31 januari 1918. Honderd jaar
geleden stond in de krant:
- Te Napels is eene Engelsche
vrouw, Catherine Merritt, te Ro
chester geboren, in den ouder
dom van 106 jaren overleden.
Zij was nog in het genot van al
hare zintuigen.
- Aan het ziekenhuis St.Antoi-ne
te Parijs wordt een vleugel toe
gevoegd, die 100 bedden kan be
vatten, en wel ter voldoening
aan de testamentaire beschik
king van den bankier Moianna,
die vijf jaren geleden tot dat
doeleinde een millioen aan de
stad vermaakte.
Te Parijs is eene ongehuwde
vrouw in hechtenis genomen,
die een hond had afgericht om
uit slagerswinkels kostelijke
stukken vleesch voor haar te ste
len. Een slager, die reeds dik
wijls het slachtoffer was ge
weest, volgde dezer dagen het
dier en betrapte de meesteres op
heeterdaad. De vrouw heeft be
kend, dat zij zich geruimen tijd
op deze wijze van haren hond
had bediend.
Vij/tifl jaar geleden:
De K L M. heeft besloten om ge
leidelijk tot vervoer van reizi
gers op de lijn Amsterdam-
Batavia over te gaan. De tot nu
toe opgedane ervaringen heb
ben bewezen, dat deze lijn, dank
zij de verbeteringen welke in de
organisatie op den grond zijn
aangebracht, voldoende gerief
biedt aan den reiziger. In de
meeste plaatsen is behoorlijk on
derdak en goed voedsel verkrij
gen en het vliegen zelf, zelfs over
deze uitgestrekte trajecten, ver
oorzaakt geen bijzondere ver
moeidheid. Bovendien biedt de
reis per vliegtuig zoo buitenge
woon veel belangwekkends, dat
zij gerekend moet worden als
een ervaring voor het geheele le
ven. Elk dagtraject brengt den
reiziger over nieuwe, schilder
achtige landschappen en in ste
den, welke hij met andere mid
delen van vervoer zelden of
nooit zal bezoeken. De dirvctie
van de K.L.M. stelt zich voor den
vervoerprijs op f 2500 te stellen.
