Herhaling van het
schuilkelderdebat
Johnny doodde onder
invloed van cocaïne
zijn grootmoeder...
EISEVIERS
DONDERDAG 8 JANUARI 1981
door Kees Wiese
GRONINGEN - Het is twintig jaar geleden dat iedere
Nederlander een enveloppe in zijn brievenbus
kreeg met drie dunne boekjes van de Bescherming
Bevolking, de BB. Drie boekjes met raadgevingen
over hoe te handelen bij het uitbreken van een oor
log met kernwapens. Verpakt in een enveloppe met
een gaatje dat het mogelijk moest maken hem op
een vaste plaats in het huis (bijvoorbeeld bij de gas
meter) op te hangen.
Er is dat jaar heel wat afgelachen om de naïviteit die uit de boekjes
sprak. De inhoüd steekt ook wel heel schril af tegen de tekst van 'n
recente, paginagrote advertentie van de Nederlandse medici, die
- in navolging van hun Amerikaanse collega's- waarschuwen dat
tegen de helse verschrikking van zo n oorlog geen bescherming
te bedenken valt.
Metrostations kunnen bij een kernwapenoorlog mogelijk bescherming bieden legen deontploffing van de 'bom',
iaar slechts voor korte tijd. want de radioactieve neerslag zal de geevacueerden ook daar achterhalen.
Voor wie de enveloppe niet
twintig jaar heeft bewaard: de
BB raadde in 1961 aan een
zelfde schuilplaats in huis te
maken ls voldoende werd
geacht tegen een bombarde
ment met de uit de Tweede
Wereldoorlog zo bekende bri
santbommen. „In de naaste
omgeving van het explosie-
punt bestaan geen overle
vingskansen: daar wordt alles
vernietigd", aldus toen de BB
en ja. dat gold voor een bri
santbom natuurlijk ook: te
gen een voltreffer doet men
weinig.
Maar ook bij een atoombom
werd die „naaste omgeving"
niet zo groot geschat (een cir
kelvormig gebied met een
straal van 800 meter als een
„Hirosjima-bom" zou vallen).
„Dan komt een zone waarin
alles onherstelbaar bescha
digd wordt en waar u er alleen
het leven af zou brengen als u
goed gedekt was. Daarop
volgt een gebied waar wel
zware, maar niet onherstelba
re vernielingen zijn aange
richt en de kans op ernstige
persoonlijke ongevallen sterk
is verminderd. Nog verder
weg wordt alleen lichte scha
de en door de hitteflits hier en
daar brand veroorzaakt. Daar
is dè radioactieve straling van
de explosie zelf al ongevaar
lijk", aldus de BB in 1961.
Een aanval op ons land met wa
terstofbommen verwachtte
de BB toen niet, „eenvoudig
niet omdat de tegenstander
hier met A-bommen al meer
dan genoeg kapot kan maken
en A-bommen veel goedko
per en veel talrijker zijn. De
H-bommen zal de tegenstan
der reserveren voor zeer grote
doelen buiten ons land", al
dus het boekje. Het enige ge
vaar dat van H-bommen
dreigde was dus de radioac
tieve neerslag en daartegen
hielpen volgens de BB toen
„de drie A s van afstand, af
scherming en afwachten" (in
de schuilplaats thuis).
„Een kelder", aldus het BB-
boekje. „is natuurlijk het al
lerveiligst. Maar ook als u die
mist, kunt u met betrekkelijk
eenvoudige middelen nog
iets bereiken. De boeken, de
kist met steenkool en de
bloempotten, alles wat u be
denken kunt, kunt u aansle
pen orn u zo goed mogelijk te
verschansen". En in die
schuilplaats moest dan vol
gens deze raadgevingen een
signaalfluit aanwezig zijn (om
redders te waarschuwen als u
er op eigen kracht niet meer
uit kunt komen), voedsel voor
enkele dagen (het toen be
roemd geworden sloopje erw
ten), damesverband. spel
letjes en lectuur, een radio,
rookgerei.cen noodprivaat en
medicijnen.
Een atoomoorlog was dus best
te overleven. En waren er ge
wonden? De enveloppe be-
vatte ook „Wenken voor eer
ste hulp", eindigend met de
oproep als het maar even kan
eerst het eigen gezin, de bu
ren en zichzelf te helpen.
„Waarschuw daarna uw dok
ter of de Geneeskundige
Dienst. Zij zullen komen om u
te helpen. Maar als er veel
zwaargewonden zijn, die snel
geholpen moeten worden,
kan dit wel enige tijd of zelfs
langer duren", aldus de BB in
1961.
Machteloos
„Vergeet het maar, de dokter
komt niet", zeggen de Neder
landse medici in hun eind vo
rig jaar verschenen adverten
tie hun Amerikaanse colle
ga's na. „De medische weten
schap staat machteloos tegen
over de gevolgen van een
atoomaanval. Een groot deel
van de ziekenhuizen zal zijn
verwoest,'een groot deel van
de artsen en verpleegsters zal
zijn omgekomen of zwaar ge
wond, er zullen geen genees
middelen en verbandmidde
len meer beschikbaar zijn.
(Onder normale omstandig
heden beschikt Nederland
slechts ovei voorzieningen
voor de behandeling var
hooguit honderd patiënten
met ernstige brandwonden)"
„Er zullen miljoenen lijken ach
terblijven. Voedsel, lucht en
water zullen besmet zijn ge
raakt. Overlevenden zullen
sterven van de honger, uitdro
ging, stralingsziekte en infec
ties, mede door de epide
mieën die zullen uitbreken.
Een doeltreffende Bescher
ming Bevolking is onmoge
lijk. Ontploffing, hitte en stra
ling zullen ook diegenen do
den die in een schuilkelder
hun toevlucht hebben kun
nen zoeken; de radioactieve
neerslag zal de mensen die
zijn geëvacueerd achterhalen"
„Herstel van de samenleving na
de atoomoorlog zal onmoge
lijk zijn. Milieu en maatschap
pelijk leven, de gezondheids
zorg inbegrepen, raken in het
grootste deel van de wereld
onherstelbaar ontwricht. Er
zal een andere wereld ont
staan zijn: onherbergzaam en
voor duizenden jaren met
straling besmet", aldus de
medici in Nederland en de
Verenigde Staten. En zij heb
ben gelijk: schuilkelders en
andere BB-maatregelen heb
ben geen zin. Het enige zin
volle is. het voorkomen van
een atoomoorlog.
Discussie
Toch staan de ook uit de vorige
Koude Oorlog daterende BB-
programma's voor schuilkel-
derbouw sinds vorig jaar
weer volop in de belangstel
ling. In de Verenigde Staten
en in Engeland - waar vorig
jaar een BB-brochure werd
verspreid met een even naie-
ve tekst als de Nederlandse
uit de jaren '60. In Wcst-
Duitsland worden weer privè-
schuilkelders geleverd: 's
nachts, opdat de buren het
niet merken, en zij niet ook
komen schuilen; in de VS
werden er in de jaren '60 vuur
wapens bijgeleverd om buren
op afstand te houden. In Ne
derland worden parkeergara
ges onder ziekenhuizen mede
gebouwd als schuilkelder-
noodhospitaal.
De eerste actiegroep, die atoom
schuilkelders in elke stads
wijk wil, is in ons land al ge
signaleerd. De zusjes Ria
Hopman en Hennic Brink uit
Arnhem haalden er vorge
maand de kolommen van de
Arnhemse Courant mee.
Overal schuilkelders „Dan
heeft Jan met de Pet ook een
overlevingskans. De hoge he
ren vinden in tijd van oorlog
wel een veilig heenkomen.
Ook het vorstenhuis heeft een
eigen atoombunker: com
pleet met slaapvertrekken en
speelruimte. Maar wij mogen
in tijd van nood zeker crepe
ren", aldus deze zichzelf huis
vrouw noemenden in een in
terview.
BB-maatregelen en schuilkel
ders zijn echter geen bijdrage
aan het voorkomen van een
atoomoorlog, integendeel. En
het lijkt erop alsof zowel in de
VS, in Engeland als in ons
land de discussie uit de jaren
'60 daarover in de jaren '80
gaat worden herhaald. Ook
dat is dan niets anders dan
een symptoom van de oplo
pende spanningen, die een
wereldoorlog vooraf (kun
nen) gaan
In het begin van de jaren '60
stonden in ons land in die dis
cussie prof. mr. J. A. Diepen
horst en prof. mr. B. V. A. Ro
ling lijnrecht tegenover el
kaar. Prof. Diepenhorst pleit
te in 1962 in zijn boek „In de
schaduw der vernietiging"
voor een zeer intensieve be
scherming van de bevolking.
Prof. Roling schreef in 1963 in
zijn boek „Over oorlog en
Vrede" niet alleen dat men
ook van een intensieve BB
„niet veel moet verwachten",
maar ook dat „de waan van
veiligheid door een intensie
ve BB ook gevaren zal mee
brengen".
„Als de burgerbevolking name
lijk onder de grond beveili
ging meent te kunnen vinden,
zal die burgerbevolking spoe
dig geneigd zijn tot een meer
riskante politiek; de oorlog
wordt voor de bevolking min
der afschuwwekkend, min
der angstaanjagend. Ook een
regering kan spoediger vrij
heid vinden tot „brinkman
schip" - dat is het welbewust
nemen van grote risico's, het
in de internationale politiek
gaan tot de rand van de af
grond. De bevolking zal die
politiek des te gemakkelijker
aanvaarden naar gelang zij in
de waan leeft veiligheid te
vinden in het schuilkelderap
paraat. Zo bevordert de BB
een riskante, onverzoenlijke
politiek", aldus prof. Roling
in 1963
En bovendien: de angst voor de
buren, de plannen ter verde
diging van de eigen schuil
plaats - zij leveren frustraties
op. die gewoonlijk een uitlaat
vinden in verontwaardiging
en haat tegenover de buiten
landse vijand. Hij citeert een
in 1962 verschenen rapport
van Amerikaanse psycholo
gen en sociologen (Peace Re
search Institute): „Het geeste
lijk klimaat van BB is vijan
dig aan dat van algehele ont
wapening. en een ingrijpende
BB is niet alleen een gevaar
voor de vrede, maar ook voor
de vrijheid".
Fatalisme
Gaat de discussie uit de jaren
'60 zich herhalen, dan is daar
in het ..doemdenken" een
nieuw element. Een werk
groep van de Pugwash Bewe
ging (de internationale orga
nisatie van wetenschappers
die zich sinds 1955 voor ont
wapening inzet) besprak dat
nieuwe element in oktober tij
dens een bijeenkomst in Oos
tenrijk.
„Als deskundigen en massame
dia", zo was de probleemstel
ling, „blijven hameren op het
onbetwiste risico van een
kernoorlog en de daarbij be
horende verschrikkingen,
maken zij een kernoorlog dan
niet tot een „gewone" zaak,
veroorzaken zij dan niet een
gevoel van fatalisme bij het
publiek? En als dat zo is, ver
groot dat dan niet het risico
op zo'n oorlog?". Waarbij
werd aangetekend dat. blij
kens opiniepeilingen, een
groeiend deel van.de Westcu-
ropese bevolking het uitbre
ken van een kernoorlog ver
wacht.
De Pugwash-werkgroep con
cludeerde dat daarvoor niet
behoeft te worden gevreesd
als ook voortdurend aandacht
wordt besteed aan praktische
voorstellen ter vermindering
van het risico op een kernoor
log. Het ziet er gelukkig naar
uit dat, althans in ons land, in
de jaren '80 de discussie over
die praktische voorstellen de
herhaling van het schuilkel-
der-debat zal overschaduwen.
DageiijKS oegaan Nederlanders onder invloed van
geestbeperkende middelen strafbare feiten. Het
kan gaan om mensen die in een auto stappen terwijl
ze niet in staat zijn te rijden door het innemen van
bepaalde geneesmiddelen, al dan niet met alcohol
eraan toegevoegd.
Soms gaat het ook echter om heel andere gevallen, zoals dat van de
20-jarige Johnny G. die in juli 1979 onder invloed van cocaïne zijn
grootmoeder doodde. De juridische vraag die daarbij wordt ge
steld, is of de verdachte zijn daad wel toegerekend kan worden.
Het antwoord op deze vraag is van belang voor de keuze die de
rechter moet maken tussen bijvoorbeeld gevangenisstraf of ter
beschikkingstelling van de regering, kortweg tbr geheten
Gevangenisstraf (of een geldboete) kan alleen worden opgelegd als
er bij de verdachte opzet aanwezig is geweest. In het gewone
spraakgebruik gaat het hierbij om iets willens en wetens doen In
de juridische taal worden er echter verschillende graden van
opzet onderscheiden. Dit varieert van het zeker weten dat iets
gebeurt als men een bepaalde handeling verricht, tot het op de
koop toe nemen van bepaalde omstandigheden die door iemand
als een reëel risico worden onderkend.
Cocaïne
De vraag waar het in de bovengenoemde zaak om draaide, was of
Johnny G. zich onder invloed van de cocaïne wel bewust had
kunnen zijn van de gevolgen van zijn daad. Gezien de goede
verhouding die er bestond tussen grootmoeder en kleinkind, zou
deze vraag welhaast ontkennend beantwoord moeten worden.
De advocaat van de verdachte stelde dan ook tijdens de behande
ling van de zaak dat de dood van de grootmoeder niet aan zijn
cliënt kon worden toegerekend.
door mr. Roel Schut
in hoger beroep gat het Amsterdamse hof de advocaat echter onge
lijk. Gesteld werd dat Johnny G. zelf verantwoordelijk was voor
de toestand waarin hij verkeerde „Hij had al eerder last van
achtervolgingswaan gehad en wist dat dit door de cocaïne
kwam", aldus het hof in het arrest. Daarmee volgde dit rechtscol
lege de vaste jurisprudentie van de Hoge Raad met betrekking tot
het zogenaamde voorwaardelijk opzet Een van de eerste uitspra
ken in die reeks is het zogenaamde Hoornse 'taart-arrest' uit 1911
Daarbij ging het om iemand die zijn tegenstander door een vergif
tigde taart wilde uitschakelen, maar juist zijn vrouw om het leven
bracht omdat zij van de taart at en niet haar man.
Verweer
Het verweer van de verdachte in die zaak dat hij niet de vrouw
wilde treffen maar de man, werd verworpen omdat de verdachte
met het aanbieden van de vergiftigde taart het risico had geno
men dat iemand anders ervan zou eten en als gevolg daarvan zou
overlijden. In latere arresten gebruikte de Hoge Raad de term
'zich willens en wetens blootstellen aan de geenszins denkbeeldi
ge kans' als formulering van het begrip voorwaardelijk opzet
Uit de hele jurisprudentie blijkt duidelijk dat voor het aannemen
van zulk voorwaardelijk opzet het niet voldoende is dat er een
reeel risico aanwezig is. Men moet zich daar ook willens en we
tens bloot aan hebben gesteld.
Om op het concrete geval terug te komen waar het hier om gaat. kan
de vraag worden gesteld in hoeverre een verslaafde aan cocaïne
zich ervan bewust is dat hij het risico neemt om in een vlaag van
achtervolgingswaan tot doodslag over te gaan. Er kunnen na
drukkelijk vraagtekens gezet worden bij de aanwezigheid van
een vrije wilsbepaling bij een verslaafde. Als men die twijfel
accepteert, zal de gevolgtrekking ook moeten zijn dat er van
opzet bij zo'n verslaafde, die een misdrijf begaat onder invloed
van een drug, geen sprake kan zijn. Als de rechter dat in het geval
van Johnny G. had aangenomen, dan had hij de sanctie van
terbeschikkingstelling van de regering (tbr) moeten toepassen op
grond van artikel 37 lid 3 van ons Wetboek van Strafrecht. Dit
houdt in dat zo iemand in een inrichting belandt waar hij ver
pleegd kan worden, in plaats van de gevangenis waar G nu in
terecht is gekomen na zijn veroordeling tot twee jaar gevangenis
straf.
Begeleiden
De keuze tussen gevangenis of inrichting is vooral van belang
omdat er in de gevangenis weinig of geen faciliteiten zijn voor het
begeleiden van afkickende verslaafden. Het gevolg is dat deze
verslaafden in veel gevallen zichzelf maar moeten zien te redden.
Een dwangverpleging, wat tbr is, zou zo op het eerste gezicht
meer mogelijkheden bieden om van de verslaving af te komen
Hieraan zijn echter nogal wat problemen verbonden, onder meer
door het ontbreken van voldoende plaatsen in dit soort inrichtin
gen.
Bovendien is tbr nu vaak een 'straf zonder einde' omdat deze maat
regel om de twee jaar oneindig kan worden verlengd. Dit hriWMM
kan overigens worden ondervangen wanneer het parlement ak
koord gaat met de ingrijpende wijziging van de tbr. zoals minister
De Ruiter van justitie die in november vorig jaar heeft voorge
steld. Als dat wetsontwerp wordt aangenomen, zal de tbr worden
verdeeld in 'lichte' en 'zware' gevallen. Die zware tbr kan m dal
ontwerp nog wel steeds worden verlengd. Daarbij gaat het om
delinquenten die zich aan zeer ernstige misdrijven hebben schul
dig gemaakt. In alle andere gevallen komt er een wettelijk maxi
mum voor de behandelingsduur.
Had Joop den Uyl zich nu wél of
juist niét door André van Duin in
een tv-uitzending rond de jaar
wisseling op de schouders mogen
laten slaan, vragen zowel John
Jansen van Galen als Henk Hof
land zich af in de Haagse Post van
deze week.
Nee, is hel antwoord van Henk Hof
land. Holland ziet achter Den
Uyl's optreden een algemene
theorie, die zegt dat het publiek
niet alleen moet weten wat de po
liticus als vakman waard is. maar
dat het recht heeft op "heel de
mens". Hij noemt dit een ethi-
sóhc rechtvaardiging voor een
propagandistische praktijk die
op zijn best inconsequent en op
zijn slechtst schijnheilig is.
John Jansen van Galen laat in zi|n
"weekboek" enkele PvdA-
kopstukken aan het woorü, die
(overigens samen met Den Uyl)
destijds dp beslissing namen dat
Joop maar op Andrés uitnodi
ging in moest gaan. Het PvdA-
kamerlid Van Dam haalt dan
Amerikaanse onderzoeken aan:
"Het is zeker wervend", weet hij,
"dat de kiezer ziet dat de kandi
daat een aardige, betrouwbare,
heel gewone man is". Een betere
illustratie had Hofland zich na
tuurlijk niet kunnen wensen.
Maar voor Den Uyl zei fis het zo wel
genoeg geweest: "Ik heb het op
deze noemer wel gehad". Toch
kan Van Agl zich in de handen
wrijven: zijn aanpak maakt
school.
Het omslagverhaal wijdt HP aan
Johan Cru ij ff, terug van wegge
weest, die nu de jeugdige Ajax-
profs toont hoe er gevoctbalc.
moet worden. "Een enorme erva
ring. dat is buiten kijf', vindt Jo
han. Diep graaft het allemaal niet,
maar Johan is terug, en daar gaat
het maar om.
I locwei enige van zijn boeken sinds
kort in zijn eigen land mogen ver
schijnen. is de Zuid-Afrikaanse
schrijver André Brink toch alles
behalve optimistisch over Zuid-
Afrika's toekomst.
"Het lijkt alsof er iets beduidends
aan het veranderen is. Maar ik blijf
er natuurlijk heel sceptisch over.
Want de regering is meester in het
spel waarin het geeft met de linker
hand en terugneemt met de rechter
hand. hier een deur open, daar een
venster toe".
In de Haagse Post verder onder
meer het (chaotische) verhaal van
Hodding Carter, woordvoerder
van president Carter tot de mis
lukte actie om de gijzelaars uit
Iran te bevrijden, en deel 2 van
Michiel Bcrkcls serie over slacht
offers van overvallen, beroving of
ander geweld.
De Brenninkmeijers (eigenaars van
C en A) halen deze week de voor
pagina van Vrij Nederland. Via
hun relatie's met KVP-politici
zouden zij zich in 1970 zeer grote
bedragen aan belasting hebben
weten te besparen. Dat is althans
wat door VN heel duidelijk ge
suggereerd wordt.
Slechts twee KVP-ministers. aldus
het blad, hebben destijds gewe
ten om welk bedrag het precies
ging.
De Onbevlekte Ontvangenis is in
Nederland nog steeds mogelijk,
maar de wachttijd bedraagt soms
twee jaar. weet Vrij Nederland te
melden. Het gaat hier om kunst
matige inseminatie (bevruchting)
vruchtbaar is. of die zonder een
relatie met een man te willen toch
een kind willen hebben. Er is een
groot tekort aim donors vandaar
de wachttijd.
De donor blijft altijd onbekend,
maar wel kan rekening worden
gehouden met een aantal uiterli j
ke kenmerken van de donor. Een
medewerkster van de Leidse
"Soms vragen mensen of de donor
iemand kan zijn die gestudeerd
heeft of muzikaal is of goed kan
voetballen. Daar gaan we niet op
in. Dan overschrijd je een grens
waarbij het eind zoek is. Dan kom je
in de buurt van de griezels die een
superras willen kweken. Wij hou
den alleen rekening met uiterlijke
kenmerken".
Koos Zwart's beursberichten over
de prijzen van rode Liba
groene Pakistan en andere soft
drugs, trouw elke zaterdag omge
roepen via de VARA-radio. zijn
ter ziele. Zeer tot verdriet van
Koos zelf.
In een gesprek met Piel Pirijns
spaart hij de Nederlandse hulp-
vcrlenings-instellingen aan ver
slaafden niet:
"Stalen bureau's. TL-lampen en
geouwehoer - dat is hun idee van
hulpverlening. Half Nederland iser
aan verslaafd."
"Walgelijk" noemt Zwart het voor
stel aan de burgemeesters van
Amsterdam. Rotterdam. Utrecht
en Den Haag om verslaafden des
noods tot afkicken te dwingen.
De bijlage van Vrij Nederland gaat
helemaal over wel en wee en ee
schiedenis van de NVSH. Deze
organisatie bevindt zich thans in
wat de sexuoloog Van Ussel de
"derde fase" noemde: zij richt
haar aandacht op dc hervorming
van de maatschappij. De sexucle
hervorming is daarvan onder
deel. maar hoe dit allemaal in de
praktijk moet. daar lopen de me-
r uiteen.
Groot is de verwarring in De Tijd
dez
de
vraag of het Belgisch blad VOX
(een uitgave van het Belgische
minieterie van defensie)heft Rode
Gevaar dichterbij heeft gebracht,
door nu al bijna een maand gele
den te verklaren dat de Canner-
berg bij Maastricht een NAVO-
hool'dkwartier bevat, met specia
le taken in geval van oorlog.
Dc deskundigen spreken elkaar te
gen. het Nederlands ministerie
van defensie is er nog steeds erg
ook de vraag open blijft, of de ge
detailleerde kaart die De Tijd al-
drukt van het interne gangenstel
sel in de Cannerberg. écht nieuws
is of een afgestoft archiefstuk.
Dc psychiater die in opdracht van
de rechter advies over een ver
dachte uitbrengt, gaat maar al te
vaak op dc stoel van de rechter
zitten Aldus is er sprake van
"psychiatrisering van de recht
spraak". Dat zegt decriminoloog-
psycholoog Willem Derks. die na
een ruzie zijn werk in de Psjrchia
trische Observatie Kliniek (POK)
van het Gevangeniswezen in
Utrecht niet meer mocht doen.
Hij heeft nu een boek over de POK-
praktijk geschreven onder de ti
tel "1 let hemd van Vrouwe Justi-
tia" De Tijd heeft een interview
met Derks.
Ook in De Tijd een verhaal over de
sfeer in Maarsscnbroek (bij
Utrecht), een typische nieuw-
bouwstad. en een verhaal met
Johnny Kraaikamp. de komiek
als toncelmaker.
titel van Elseviers omslagver
haal. dat de stelling bevat dat de
pharmaceutische industrie nóg
meer voor onze gezondheid kan
doen. wanneer de overheidsbe
moeienis maar een beetje binnen
de perken blijft Elsevier wijst er
op dat de kosten van geneesmid
delen relatief in de afgelopen zes
jaar nauwelijks zijn toegenomen
Hoewel er geen harde conclusies
worden getrokken, bevat Pierre
Huvskens' artikel toch de voor
zichtige suggestie dat we het on
derzoek van de industrie meer
moeten stimuleren of dat ook be
tekent dat de prijzen van genees-
m id delen niet zo zwaar-
gecontroleerd mogen worden,
mag de lezer zelf uitmaken
De Keuringsdienst voor Waren
staat voor een te zware taak. De
dienst moet teveel winkels en
winkeltjes tegelijk controleren,
heeft te weiniR ambtenaren en
daarnaast is er ook nog eens spra
ke van competentiegeschillen
met de Vleeskeuringsdienst. Al
El-
verslaggever "ongerust" teruggc
komen van interviews met amb
tenaren van de diensten, naar
aanleiding van de niiriet*
vergiftiging van pakken dicp-
volg
het
Een
r leesbaar
hervormd
nederland
HENK VEGTER
