De fouten
Terugblik op
WOENSDAG 31 DECEMBER
EXTRA
PAGINA 29
De vorstelijke witte Macon-wijn Pouilly-Fuissé is
volgens kenners bij tijd en wijle "van een mondvul-
lende zachtheid met een wat nerveuzige afdronk"
(wijnschrijver Hubrecht Duijker). Hoewel een
beetje prijzig, wil men er bij een feestelijke gelegen
heid wel een flesje van opentrekken. Maar wat vorig
jaar rond deze tijd in menig Amerikaans gezin onder
dit etiket op tafel kwam, was van een geheel andere
allure. Na zorgvuldige koeling en voorzichtig ont
kurken bleek het een leuk landwijntje te zijn, des
noods goed voor in de uiensoep of om er vis in te
marineren. Maar een Macon? Nee, die smaakte toch
anders.
Er was dus mee gerommeld.
Genoemde wijn maakte deel
uit van een partij van naar
schatting een half miljoen
flessen, die onder vals etiket
naar de Verenigde Staten wa
ren verscheept. Nu is de ge
middelde wijnkennis daar
niet om over naar huis te
schrijven. Een Beaujolais
wordt er bij voorkeur nog met
ijsblokjes opgediend ("Bojol-
lish on the rocks", heet dat),
en als zodanig bleek deze
markt dan ook geruime tijd
een willig slachtoffer van han-
dige zakenlieden, die het met
de wet niet zo nauw namen.
Maar naarmate de wijnzwen-
del bruter vormen begon aan
te nemen, kwam het einde er
van inzicht.
Nadat in New York en Los An
gelos de eerste nepflessen
door de douane waren onder
schept, kwam de zaak in
maart van dit jaar aan het
licht. En hoewel al gauw dui
delijk werd dat er sprake was
van een internationaal ge
coördineerde fraude, bleken
de hoofdpersonen zich op te
houden binnen de as Leiden-
Alkmaar, met Lisse als actief
middelpunt.
Schakels
Even een geheugensteuntje.
Vanuit Leiden en Alkmaar
opereerden twee groepen
fraudeurs. Weliswaar onaf
hankelijk van elkaar, maar
volgens eenzelfde simpele
werkwijze. Vanuit Frankrijk
werden vaten en containers
witte landwijn naar Neder
land gehaald, teneinde ze in
het Lissese loonbedrijf De Bot
telkoning b.v. (inmiddels fail
liet) in flessen te doen. Vervol
gens werden herkomstdocu-
menten vervalst de flessen
werden van etiketten voor
zien met daarop in sierlijke
letters "Pouilly-Fuissé",
waarna ze via Antwerpen en
Liverpool naar de Verenigde
Staten werden verscheept.
Niet altijd rechtstreeks, maar
meestal via een bedrijf in Pa
nama en de New Yorkse vesti
ging van Baccardi, die als tus
senschakels fungeerden.
Wie speelden er allemaal mee?
Volgens uitlatingen van de al
gemene inspectiedienst
(AID) van het ministerie van
landbouw die de zaak boven
water bracht, was er in Neder
land sprake van drie hoofd
personen. Te beginnen met
Leidenaar Anton de G., des
tijds eigenaar van een aantal
drankzaken waaronder Vego
in Lisse, Pengro in Voorscho
ten en enkele winkels onder
de naam Run-In in Leiden.
De bedrijven in Lisse en
Voorschoten zijn inmiddels
failliet en wat van de Run-
In's overbleef ging later in bo
nafide handen over. De Alk-
maarse evenknie van De G.
was de vroegere textielhande
laar Bernard K, die sinds en
kele jaren onder de firma
naam Omniwine in dranken
doet. De schakel tussen bei
den was volgens de AID de
Amstelvener Willem de K.,
destijds directeur van De Bot
telkoning b.v. in Lisse. Nadat
de fiscus beslag op dit bedrijf
had laten leggen, ontdekte
men er een groot aantal kur
ken inet daarop de aandui
ding "Chateauneuf du Pape
1974", alsmede stapels etiket
ten met de vermelding
"Pouilly-Fuissé".
Verder liepen er volgens de in
specteurs verbindingen naar
bedrijven in Rotterdam,
Schiedam en zelfs naar het
belastingparadijs Liechten
stein. Aan de andere kant van
de oceaan - in Panama - was
een Zwitser actief, een zekere
Jean Cottet. die de partijen in
Nederland bestelde en ze ver
volgens doorverkocht naar
Amerikaanse bedrijven.
Verdwenen
Hoewel het onderzoek naar de
wijnfraude in het begin van
dit jaar internationaal werd
opgezet, waarbij zelfs Inter
pol werd ingeschakeld, is Cot
tet nog altijd onvindbaar. Lei
denaar Anton de G. werd des
tijds op Schiphol door de
douane aangehouden, maar
zag later toch kans om via Lu-
xemburg naar Amerika te
vertrekken. Dat beweert al
thans een goede kennis van
hem. Volgens deze zegsman
heeft De G. in een stadje in
Florida intussen alweer een
bloeiende handel in tweede
hands auto's uit de grond ge
stampt en denkt hij er niet
over om nog naar Nederland
terug te keren. "Een keiharde
werker", zo voegt hij er aan
toe.
Ex-Bottelkoning-directeur
Willem de K. heeft altijd in al
le toonaarden ontkend iets
met de frauduleuze praktij
ken van doen te hebben ge
had. Volgens uitlatingen in
deze krant heeft hij zich met
niets anders bezig gehouden
dan met de overslag van goe
deren in opdracht van der
den. "En of die partijen nu
zuivere koffie waren of niet,
dat ging ons niet aan", zo
voegde hij er destijds aan toe.
Anders ligt dat weer bij Bernard
K. uit Alkmaar, tegen wie de
politierechter vorig jaar een
gerechtelijk vooronderzoek
gelastte naar aanleiding van
vermeende fraudepraktijken
in Nederland met partijen
sherry, moezelwijn en rosé.
Onlangs nog diende deze zaak
voor de meervoudige econo
mische strafkamer in Alk
maar en volgens de daarbij
betrokken officier van justitie
mr. Van Sloterdijck is het
heel wel mogelijk dat de affai
re K. straks in het licht van de
"Amerikaanse" wijnfraude
opnieuw zal worden behan
deld.
Maar zo ver is het nog niet. Vol
gens een woordvoerder van
de AID hebben de inspec
teurs van het ministerie de
grootschepse zwendel met
Pouilly-Fuissé nog maar zeer
kort geleden opsporingstech
nisch rond gekregen. Die ver
traging is te wijten, zo zegt hij,
aan de moeilijke bewijslast en
de ingewikkeldheid van het
onderzoek. Hoe dan ook, voor
de AID is de zaak nu afgerond
in de vorm van twee lijvige
processen-verbaal van elk
twintig kantjes, die enkele da
gen geleden op het bureau
van de Alkmaarse officier van
justitie mr. Van Sloterdijck
zijn gedropt.
Vijf hoofdpersonen
De AID heeft zich uiteraard be
perkt tot de frauduleuze prak
tijken voor zo ver die in Ne
derland hebben plaatsgevon
den. Wel heeft zij afschriften
gestuurd aan opsporingsin
stanties in Engeland en de
Verenigde Staten, waarvoor
zij onlangs per brief vriende
lijk werd bedankt. "Maar of
het onderzoek daar wordt
voortgezet weten wij natuur
lijk niet", aldus onze zegsman
Volgens de woordvoerder van
de AID komen in de twee pro
cessen-verbaal vijf hoofdper
sonen naar voren. Mr. Van
Sloterdijck, die als een soort
coördinator van de fraude
praktijken optreedt, zal moe
ten bekijken of hij daarin aan
leiding ziet om tot vervolging
over te gaan. Doet hij dat, dan
zal de zaak op z'n vroegst over
enkele maanden gaan dienen.
"Maar daar twijfelen wy niet
aan. Wij hebben na verhoor
van alle verdachten de fraude
naar ons beste weten aange
toond en dus is het vrijwel ze
ker dat de officier de zaak bij
het openbaar ministerie zal
deponeren", zo voegt hij er
aan toe.
De AID vernacht overigens dat
eén zwendel van deze om
vang in de toekomst in Neder
land niet meer zo gemakke
lijk zal kunnen worden opge
zet, omdat er sinds vorig jaar
een nieuwe regeling van
kracht is waar het de her-
komstdocumentcn van party-
en wyn betreft. Vroeger wer
den die blanco aan handela
ren verstrekt, maar sinds het
ontdekken van de fraude is
dat voorrecht alleen nog maar
voor bonafide bedrijven weg
gelegd. Voor alle anderen
geldt dat de documenten per
partij moeten worden aange
vraagd en vervolgens op tafel
moeten komen bij het Hoofd
productschap voor de Akker
bouw. waar ze aan een grondi
ge controle worden onder
worpen."Maar de heren zul
len wel weer andere wegen
vinden", zo wordt er vertwij
feld aan toegevoegd.
Resumerend: na een klein jaar
tje gisten is de wijnfraude zo
langzamerhand weer op ka
mertemperatuur gebracht, al
rest er nog één gedupeerde.
Dat is de heer G F. Verhoog,
directeur van de Lissese te-
gelhandel Zwaan b.v., die te
gen Willem de K. uit Amstel
veen nog altijd een vordering
van een kwart miljoen gulden
heeft lopen, zijnde de huur
van de bedrijfsruimte waarin
de bottelaar destijds actief
Fiscus
Die huur ging medio 1976 in,
maar vanwege financiële pro
blemen kreeg De K. van Ver
hoog een paar jaar respijt van
schulden. Toen het faillisse
ment over de Bottelkoning
b.v. viel. trachtte Verhoog als
de weerlicht beslag te laten
leggen op de inboedel. Maar
de fiscus was hem voor en
heeft de 268.000 gulden die
bij de openbare verkoping op
tafel kwamen, geheel gevor
derd.
"Het is voor mij ontzettend
slecht afgelopen", zegt Ver
hoog achteraf "Ik heb er
nachten van wakker gelegen,
maar op een gegeven moment
moetje toch door. Zoals het er
nu naar uitziet kan ik voor
goed naar mijn centen flui
ten".
Het mag dan ook enige verba
zing wekken dat het niet De
K. is, op wie Verhoog zijn
grieven richt, maar de fiscus.
"Ik kan wel horen dat u niet in
zaken doet", oppert hij bijna
verontwaardigd. "De K. is
niet hoofdelijk aansprakelijk.
Dat is zijn bedrijf, en dat is
over de kop. En ik kan u wel
vertellen dat geen enkele di
recteur zijn bedrijf voor de
aardigheid failliet laat gaan.
Daar gaan slapeloze nachten
overheen. En zo lang ik niet
zeker weet dat daar fraudu
leuze praktijken hebben
plaatsgevonden, neem ik de
ze man niets kwalijk. Laten ze
dat eerst maar (jens bewij
zen".
WILLEM SCHRAMA
LEIDEN - Het moment waarop
het Academisch Ziekenhuis
Leiden na lang aandringen
van de krant z'n nek uitstak
was zorgvuldig gekozen. En
de zet had de gewenste tegen
zet tot gevolg. Want het bericht
dat het AZL als eerste zieken
huis in den lande cijfers over
fouten, ongevallen en goed af
gelopen vergissingen open
baar maakt was in september
'hot news'. Het journaal, de
landelijke kranten en week
bladen besteedden er ruim
aandacht aan. Goedgeluimde
commentaren ontbraken
evenmin. In praktisch elk ver
haal over patiënten!rechten
wordt het gegeven nu nóg
aangehaald.
En ineens was het AZL "het bes
tejongetje van de klas", zoals
voorlichter Alle de Jonge het
zo treffend weet te zeggen.
"Want je zegt in feite zelf hoe
goed je wel bent. Dat zullen de
andere ziekenhuizen niet zo
leuk hebben gevonden, nee."
Waar het nu ook alweer precies
om ging? Niet om de speciale
commissie d ie het AZL -al vijf
jaar- heeft en waar klachten
over fouten, ongevallen en
"near accidents" van patiën
Een greep uit de vele berich
ten over de openbaarmaking
van de gevallen die de FONA-
commissie behandelt.
ten, familie of verplegend per
soneel kunnen worden behan
deld. Goed, veel ruchtbaar
heid was er tot dan toe niet
aan die FONA-commissie ge
geven. Maar het Academisch
Ziekenhuis was en is lang niet
het enige ziekenhuis met zo'n
commissie. Een groot aantal
andere ziekenhuizen in Ne
derland gaf destijds ook ge
hoor aan het verzoek van de
Nationale Ziekenhuis Raad,
een dergelijke commissie in
het leven te roepen.
Nieuws was wèl dat het AZL in
september precies meedeelde
hoeveel gevallen er vorig jaar
waren binnengekomen: hon
derd stuks, waarvan vijftien
het predikaat serieus meekre
gen. Van die vijftien werden
zes gevallen doorgegeven aan
de inspecteur voor de volksge
zondheid en de officier van
justitie, voor een eventuele
strafrechtelijke vervolging.
Daardoor ging het AZL, goed
beschouwd, met z'n fouten "te
koop lopen".
Ondoordacht was die stap niet.
De Jonge: "We hebben eerst el
ke afdeling een rondschrijven
gestuurd. Ja, iedereen kon
zich er wel in vinden dat het
openbaar werd gemaakt. Zij
het natuurlijk met de voor
waarde dat de berichtgeving
over de gevallen summier
moest zijn. Je kunt het niet
maken om situaties naar bui
ten te brengen die herkenbaar
zijn."
Vreemd genoeg reageerden de
Nederlandse ziekenhuizen
niet of nauwelijks op de in de
pers breed uitgemeten berich
ten. Slechts een enkeling,
waaronder Haarlem, kwam
met narrig commentaar: bij
hen werd al lang aan open
baarheid van klachten die pa
tiënten, familie of verplegend
personeel te berde brachten
gedaan. Wat het AZL als pri
meur bracht zou geen nieuws
zijn.
De Jonge: "Dat gebeurde inder
daad al, maar alleen bij een
enkel ziekenhuis en in de vorm
van jaarverslagen. In zo'n
verslag wordt wel eens over de
FON A-commissie en de ge
vallen die zij te behandelen
krijgt geschreven. Maar wat
heeft zo'njaamerslag voor be
reik. als er duizend exempla
ren van worden gedrukt? Bo
vendien: het is een passieve
vorm van openbaarheid,
slechts bedoeld voor intern ge
bruik. Nü kwamen de gege
vens actief in het nieuws, in
kranten, bladen, op de tv."
Ondanks de geringe respons
van de ziekenhuizen is het
AZL geenszins teleurgesteld
in de reacties die er binnen
druppelden. "De meeste reac
ties kwamen van de pers. Voor
ons was dat het belangrijkste.
In de commentaren was die
zeer positief. Als je de pers be
schouwt als spreekbuis kun je
stellen dat het publiek óók zeer
gunstig heeft gereageerd. Echt
negatieve opmerkingen van
het publiek hebben weook niet
gehad
Voor zover het AZL bekend heeft
noggeen enkel ander zieken
huis de klachtendossiers open
gegooid Navraag leert dat de
beide andere ziekenhuizen in
de regio, het Elisabeth en Dia-
conessehuis. daar in elk geval
nog niet aan denken. Beide
ziekenhuizen zijn wel in het
bezit van een FONA-commis-
sie. In eerstgenoemd zieken-
huxsis het aantal klachten dat
binnenkomt te verwaarlozen.
Daarom heeft het volgens de
directeur geen zin dat enkele
geval aan de openbaarheid
prijs te geiden.
In zoverre heeft het Academisch
Ziekenhuis dus niet als voor
trekker gefungeerd Wel kreeg
de afdeling voorlichting veel
informatieve vragen te ver
werken. Ziekenhuizen en in
stellingen voor gezinszorg
wilden graag wat meer welen
over (de inhoud van) het regle
ment waarin de klachtenpro
cedure is vastgelegd. En een
aantal patiënten van andere
ziekenhuizen wendde zich tot
het AZL. m de hoop daar ge
hoor voor hun klacht te vin
den. De Jonge vertwijfeld
"Maar daar kun je toch met
aan beginnen1 Je kunt met
onder de duiven van een an
der ziekenhuis gaan schieten.
We hebben die mensen geadvi
seerd bij het betrokken zieken
huis zelf aan de bel te trek
ken."
Voorts is het aantal klachten
dat dit jaar bij de commissie
binnenkwam enorm toegeno
men, waarschijnlijk zelfs met
vijftig procent. Het is nog on
duidelijk in hoeverre die toe
name met de publicaties sa
menhangt. Ze was daarvóór
al zichtbaar. De Jonge heeft er
wel een algemene verklaring
voor: "De mondigheid van de
patient neemt de laatste tijd
sterk toe. Het verschijnsel pa
tiëntenraden bijvoorbeeld.
Maar men praat ook gemak
kelijker. Wij hebben gepro
beerd aan die tendens een bij
drage te leveren door klachten
over fouten en vergissingen
meer bespreekbaar te maken.
En waarom pas na vijf jaar,
tja, je moet eerst vergelij
kingsmateriaal hebben Cij
fers, ovcfxicjtttn Bovendien
had het AZL al een traditie
opgebouwd Daarom Ml kif
voor ons wat makkelijker dan
voor anderen om naar buiten
te komen
MIEP DE GRAAFF
