Mitf (p)®tffe®®tf ®ifü ®1f®®tnn)Io)®(nn)
©P (sltf®lnjT)[p)®D V®(nKsl® W®Dv®®(ftf
Terugblik
Hoe
tevreden
waren we
25jaar
geleden?
De wereld van 1955. Eisenhower is president van
de Verenigde Staten, een land dat in de ogen
van het westen nog de goedheid zelve is.
Chroestsjow en Boelganin delen de lakens uit
in de Sowjet-Unie, Churchill geeft in Groot-
Brittannië het roer over aan Eden, Adenauer
voert de Bondsrepubliek aan, Nasser heerst
over Egypte en in Frankrijk wisselen de pre
miers zo snel dat hun namen er nauwelijks toe
doen. In Argentinië moet Peron haastig de be
nen nemen voor andere generaals.
De Algerijnen staan op tegen Frankrijk, maar
verder is het nog betrekkelijk rustig in de Afri-
Kaanse kolonies van het Westen. De oliesjeiks
doen precies wat we willen, het woord energie
crisis kennen we niet, het milieu wordt nog niet
zichtbaar verontreinigd.
Een kwart eeuw geleden is Nederland één groot
huisgezin met vader Drees aan het hoofd. Tien
jaar zijn we dan bevrijd. "In die periode"
schrijft deze krant in een commentaar, "is een
wonder gewrocht en beleven we een periode
van hoogconjunctuur. Dank zij de Hollandse
energie en de grootmoedige Amerikaanse
Marshall-hulp" Het begin van de welvaart.
Protestanten en katholieken leven nog keurig
verzuild en bekijken elkaar met achterdocht.
De KVP zegt zich te verheugen in een "onge
kende bloei" Aan een CDA wordt door nie
mand gedacht.
De sfeer van 1955: laat je zoon studeren, eerst je
werk en dan het meisje, zondags je goeie
schoenen aan en het nette pak of de mooie jurk;
brillantine in het haar. Luisteren naar Paul
Vlaanderen, de Showboat, Negen heit de Klok.
De tv is er al, maar nog niet erg prominent.
In een fatsoenlijk Nederlands gezin wordt niet
over sex gesproken. Vader en moeder knijpen
er de ogen stijf voor dicht. De kindertjes ko
men nog van de ooievaar. De Nederlandse
jeugd is gehoorzaam, spreekt met twee woor
den en neemt genoegen met een heitje voor
karweitje. Maar er komen wolken aan de hori
zon.
In Amerika lanceert Bill Haley Rock around
the Clock en de jongeren zullen nooit meer zijn
wat ze waren. In 1955 valt voor het eerst het
woord "nozem".
De beroepsbevolking van Nederland telt
i. 119.000 mannen en 972.000 vrouwen. Werk
zat. Er rijden 250.000 personenauto's en 477.000
bromfietsen (nu 4.5 miljoen auto's en een mil
joen bromfietsen). In het verkeer vallen 1385
doden.
Er gebeuren ook mooie dingen in 1955. Fokker
komt met zijn Friendship, het Deltaplan wordt
gepresenteerd en duizenden raken dagelijks in
vervoering op de E-55, de grootste (energie)
tentoonstelling ooit in Nederland gehouden.
Vijfentwintig jaar geleden was Nederland het "goed-
koopte-eiland" van Europa. De inflatie van de af
gelopen decennia heeft er voor gezorgd dat we die
eretitel inmiddels zijn kwijtgeraakt. Maar het was
niet allemaal rozegeur en maneschijn. De lonen wa
ren laag en wat we nu als een vanzelfsprekendheid
in onze woning ervaren gold in 1955 nog als pure
luxe.
Ondanks die betrekkelijke eenvoud waarin we tien jaar na de
oorlog leefden bestond er een grote mate van tevredenheid. De
jaren van de stijgende welvaart lagen nog in het ver schiet. Nu, op
een ogenblik, dat we een stapje terug moeten doen, is het aardig
ons een blik te gunnen in het tevreden Nederland van een kwart
eeuw geleden.
We beginnen met een paar prijzenEeri half pondje Van Nelle-koffie
gaat voor nog geen gulden over de toonbank. Soesjes kosten 70
cent per half pond en Van Houten levert nog vier kloeke chocola
derepen voor één piek. Nederland consumeert er in dat jaar 180
miljoen. Panky heet dan nog gewoon Victoria pennywafel.
We stappen voort op sandalen van Van Harenff 8.75), dames dra
gen nylonkousen met fantasiehielff 3.70) en superline bustehou-
ders(f 1.85); herenoverhemden zijn er vanaf f6 - en de wasechte
bretelbroekjes liggen in de prijsklasse iets boven de drie gulden
door
Ruud Paauw
en
Bram van Leeuwen
WOENSDAG 24 DECEMBER 1980
Het vervoer gaat onder meer
per rijwiel met hulpmotor.
Een Solex voor f 333.- en een
"echte RAP-bromfiets" loopt
tegen de zeshonderd gulden.
Tien autorijlessen gaan in
1955 nog voor een spotprijsje
de deur uit: 45 gulden.
Nog een willekeurige greep uit
de prijzenkast: croquetten 25
cent, aardappelen 14 cent per
kilo, kop en schotel 49 cent,
stofzuiger f 135-, pond var
kensrollade f 1.80, een flinke
werkdweil 45 cent, een reisje
langs de Rijn(7 dgn.) f 139 - en
tien dagen Lourdes in de aan
bieding voor f 248.50.
Allemaal prijzen die niet meer
van deze wereld lijken, maar
we mogen niet vergeten dat
de lonen op dat ogenblik laag
zijn. Een gehuwde agent ver
dient iets meer dan 300 gul
den per maand, en een "dag
meisje" haalt de 100 niet eens.
Een instituut berekent dat
een gezin met twee kinderen
tenminste zeventig gulden
per week nodig heeft om rond
te komen. De grens voor de
inkomstenbelasting wordt
opgetrokken naar f 6000.-.
Bij de Tweede Kamer wordt de
algemene ouderdomswet in
gediend. Voor .gehuwden f
1338 - per jaar en voor onge-
huwden f 804.-. Volgens een
NIPO-onderzoek is maar 9%
van de bevolking ontevreden
over zijn bestaan. Links en
rechts begint het woord
"welvaart" door te sijpelen.
Het achterlaten van hoopjes
kleding in zwembaden door
I kinderen wordt als overtui
gend bewijs daarvoor aange
voerd.
Toch koopt Nederland nog
steeds veel "op de lat". Pols
horloges op afbetaling voor
één gulden per week, tafel
cassettes voor het dubbele.
Ook toen al het "probate
middel" voor brandend
maagzuur neem Rennies".
Knoeien met sociale uitkerin
gen een verschijnsel van de
laatste jaren? Vergeet het
maar. "Bij honderden geval
len van steunfraude is de laat
ste maanden een toenemend
aantal zaken geconstateerd
waarin werkgever en werk
nemer samenspannen en een
knoeipartij op touw zetten",
meldt de krant in maart. "In
enkele bedrijfstakken is het
tekort aan werkkrachten zo
groot dat werkgevers tot vele
concessies bereid zijn om be
paalde vaklieden aan hun be
drijf te binden".
Het arbeidsbureau heeft dat
jaar 56.000 werklozen in de
boeken. Leiden telt er 870.
Woningnood
Is de werkloosheid in 1955 geen
uitzonderlijk groot probleem,
de woningnood is dat heel
duidelijk wel. Er zijn tien jaar
na de oorlog 200.000 wonin
gen te weinig. Becijferd
wordt dat er jaarlijks onge
veer 65.000 worden gebouwd,
waarvan 40.000 voor de toe
name van de bevolking en
8.000 ter vervanging van de
krotten.
Minister Witte zegt zonder al te-
.veel optimisme dat het zeker
nog tien a twaalf jaar zal du
ren voor de woningnood is
opgeheven. Een katholieke
wethouder van volkshuisves
ting in Den Haag is nog som
berder misschien wordt het
wel 1980
De krant stelt in oktober vast
dat het met de woningbouw
in Leiden hopeloos is gesteld.
De kleine advertenties leve
ren dagelijks het bewijs. Een
uit de rij: "Woongelegenheid
gezocht door degelijke jonge
mensen die wensen te trou
wen, bij alleenwonende dame
of heer. Bereid helpende
hand te bieden". Het woord
kraken moet nog uitgevon
den worden. Een huis kopen
is voor weinigen weggelegd.
Ondanks de prijzen: een ver
vallen pandje aan de Waard-
gracht kost f510 - en een hüis
aan de Decimastraat gaat van
de hand voor drie mille.
Gezin
Het gezin is nog de onverbidde
lijke hoeksteen van de sa
menleving. Het Leidse
Volkshuis buigt zich over de
vraag wat "de jonge mens
vernacht van vader en moe
der". Nou dat is heel wat. De
moeder moet zijn: belang
stellend, meelevend en ver
trouwenwekkend, begrip
hebben voor moeilijkheden
en ordelijk zijn. Vaders die
nen oprecht, moedig en door
zettend te zijn. Vooral har
monie tussen vader en moe
der wordt verlangd. "Helaas
is niet ieder gezin zoals de
jongeren zich dat graag zou
den wensen". Een PTT-er
met 30 jaar trouwe dienst
staat bijvoorbeeld terecht
omdat hij een greep uit de kas
heeft gedaan. Uit de recht
bankzitting blijkt dat hij thuis
zeer kort wordt gehouden:
"Verdachte heeft ten ene
male gebrek aan moed en
strijdlust tegenover zijn
vrouw betoond".
De vrouw hoort in 1955 nog ge
woon thuis te zijn, getuige de
jaarvergadering van de Ned.
Ver. v. Huisvrouwen in
Noordwijk. "Alle waarden
zullen nimmer ten volle kun
nen worden benut als de ba
kermat niet deugt en die ligt
zonder meer in het gezin,
waarvan de moeder - de huis
vrouw - de spil is. Fier, omdat
wij bestemd zijn voor een
taak die zo past bij ons wezen
van liefde en toewijding".
Om het huishouden iets te ver
lichten vindt een Leidenaar
de zitstrijkplank met schuif-
en rolconstructie uit.
De verhouding man-vrouw ligt
erg duidelijk. De Zuidhol
landse loonbedrijven vragen
50 meisjes en 3 jongens. De
laatsten om toezicht te hou
den op de meisjes. Toch is er
enige beweging aan het
emancipatiefront merkbaar.
De Classis Leiden van de
Ned. Herv. Kerk mag dan het
voorstel tot openstelling van
het ambt voor vrouwen met
46 tegen 35 stemmen hebben
verworpen, de kamer spreekt
zich uit voor het aanblijven
van de gehuwde ambtenares.
Een kentering in het katho
lieke kamp.
En terwijl de Dolle Mina's hun
eerste kreetjes uit de wieg la
ten opstijgen hult de vrouw
van 1955 zich in can-can-
rokjes volgens Amerikaans
model.'"Deze perkament ny
lon petticoats staan stijf uit en
geven uw lichte zomertoi-
letjes een zwierige wijdte en
een ruisend effect". Al ritse
lend maakt Nederland zich op
voor een nieuwe welvaarts
ronde.
Atoombom
Er wordt in 1955 een grote
atoomconferentie in Geneve
gehouden, waaraan 2000 des
kundigen uit 72 landen deel
nemen. Eisenhower zendt
een boodschap: "Het atoom
heeft geen nationaliteit en
kent geen grenzen. Het is mo
reel noch immoreel. Slechts
de mens kan het ten goede of
ten kwade richten".
Maar diezelfde Eisenhower
verklaart in eigen land dood
leuk: "Ik zie geen reden om
bij een mogelijk militair
conflict niet over te gaan tot
het gebruik van atoomwa
pens". De KVP-er Ruys de
Bcerenbrouck stelt in de Eer
ste Kamer een vraag die 25
jaar later nog volop actueel is:
"Heeft Nederland in het ka
der van de NAVO zijn mede
zeggenschap over het gebruik
van de A-wapens opgegeven?
Beslissen alleen anderen over
het gebruik?"
Minister Beel, de latere onder
koning. meldt de Kamer,
sprekend over de Bescher
ming Bevolking: "Er moet
thans, in geval van oorlog, re
kening worden gehouden
met de mogelijkheid van A-
bommen op militaire vlieg
velden, op Amsterdam, op het
regeringscentrum, op het ha
vengebied van Rotterdam, op
de oorlogshaven Den Helder.
Ofschoon niet afdoende, zijn
tegen de A-bom maatregelen
mogelijk". Nederland slaapt
rustig verder. Er zijn immers
"maatregelen" mogelijk.
Amusement
De televisie (één net) staat nog
helemaal in de kinderschoe
nen. Dat blijkt ook wel aardig
uit een mededeling van
AVRO-directeur Repko: "Er
is nu 3000 gulden beschikbaar
voor een avondvullend pro
gramma". Het kijkgeld be
draagt f 30 per jaar. De grote
sensatie van de Londense Fi-
rato is een draagbare tv. As
jemenou. Prijs f 600.
De radio is in zijn glorietijd. In
Amsterdam wordt de 50ste
aflevering opgenomen van de
razendpopulaire serie "De
Familie Doorsnee", geschre
ven door Annie M.G.
Schmidt. Het hoorspelteam
wordt gehuldigd door bur
gemeester d'Ailly van Am
sterdam. Sophie Stein (moe
der Doorsnee), Cees Laseur
(vader Doorsnee), Lia Dorana
(Liesbeth), Kees Brusse
(Rob), Hetty Blok (Sjaan) en
Jo Visscher (Willem) mogen
een oranje-rood-groene taart
aansnijden.
De film heeft ook weinig con
currentie van de tv te duch
ten. In het Leidse theater
Casino draait "Gejaagd door
de Wind'. Daarvoor moetje al
drie dagen tevoren kaartjes
halen. In première gaat dat
jaar "Ciske de Rat" met Kees
Brusse in de hoofdrol.
De sexfilm komt heel voorzich
tig de kop opsteken. Het is
nog zeer gematigd wat de kij
kers wordt voorgezet. Nog
geen gejodel onder Tiroler
rokjes, maar kloeke titels als
"Meisjes zonder moraal",
'Liefde als koopwaar', 'Geva
ren ener Wereldstad' en "Zij
had Neen moeten zeggen".
Op de voorgrond tredende film
sterren: Grace Kelly ("Rear
Window"), Danny Kaye, Do
ris Day, Norman Wisdom,
Eddie Constantine, Dean
Martin, Frank Sinatra, Au
drey Hepburn, Lana Turner,
Pier Angeli.
Sport
De KNVB gaat in 1955 over tot
het instellen van betaald
voetbal. Hoe ontroerend zijn
de financiële regelingen. "De
betalingen per semi-prof mo
gen niet beneden de f 5 per
training of per wedstrijd lig
gen. Per jaar dient een semi-
prof, los van de transfersom,
minimaal f 600 te verdienen.
Het maximum dat een semi-
prof per maand mag verdie
nen voor trainingen en wed
strijden bedraagt in de
hoofdklasse f300, in de eerste
klasse f 250 en in de tweede
klasse f 200".
In Alphen vermoedt men dan al
dat het voetbal niet helemaal
het voetbal van weleer meer
is: de vermakelijkheidsbelas
ting bij amateurwedstrijden
wordt er afgeschaft. De rest
van Nederland drukt het
voetballen nog ferm aan het
hart: op grote schaal worden
miniatuurvoetballers op
standaard verzameld in het
kader van 25 jaar Coca Cola.
Nederland-Belgie staat in hoog
aanzien. Voor één der wed
strijden tegen de zuiderburen
Wordt dt grote Abe Lenstra
niet opgesteld. Geen lange,
huilerige verhalen m de
krant De Fries heeft een
commentaar van slechts éen
regel: "Ze moeten het zelf
maar weten"
