'Geef aarde eens wat terug'
LEVENSSTIJL
O
O
weg
Haar sjieke grijsfluwelen over
gordijnen voor de bovenra
men heeft Hanneke van Veen
-37 jaar, moeder van twee
kinderen - weggehaald bij
een overbuurvrouw. Die had,
ze, ter afdekking van een hoop
afval op de stoep, voor de
'grootvuildienst'-zoals dat in
Den Haag heet - bestemd.
"Zó'n kwaliteit", verzekert
Hanneke, de duim omhoog.
"Mooi, zwaar en warm"
De duizend smetteloos-witte
enveloppen in haar postbe-
scheiden - waarmee zij jaren
vooruit kan - dankt ze aan
een drogist in de buurt, die ze
in een doos naast de vuilnis
bak had gezet. Op zijn naam
en adres plakt ze een strookje,
en daarop schrijft ze dan
haar eigen naam en adres.
Door voor haar huisverwar
ming van gas op afvalhout uit
timmerwinkels over te stap
pen, bespaarde zij in de pe
riode van juli '79 tot en met
juni 180 voor ten minste f. 250
op energie.
Van schillen, bloemen, tuinaf
val, mest en stro uit het kip
penhok en de inhoud van de
stofzuigerzak - om maar niet
alles te noemen - maakt ze zelf
compost voor het achtertuin
tje, en het resultaat daarvan
is niet alleen een gezond en
weelderig perk, maar ook dat
ze maar één keer in de veer
tien dagen haar ene vuilnis
bak buiten hoeft te zetten
"Wat ik achter houd voor m'n
eigen compost schat ik op zo'n
beetje de helft van m'n afval"
De flessen gaan terug naar de
winkel - voor het statiegeld -
of in de glasbak, het papier
wordt opgehaald of ze brengt
net weg - laatst nog een dub
beltje per kilo -, met speel
goed, huisraad en kleren weet
'Emmaus' goed raad - een ac
tiegroep die onze welvaarts-
resten verkoopt voor steun in
de derde wereld - en al het
verpakkingsmateriaal dat zij
en haar partner van post
pakketjes over houden deelt ze
uit aan kinderen, want die
kunnen er zo fantastisch mee
knutselen.
Hanneke heeft ook geen auto
meer. Dat is misschien wel de
opvallendste verandering in
haar levenspatroon. De auto
heeft ze bewust weggedaan.
In het begin miste ze hem wel
erg, maar nu is het, zoals ze
zelf zegt, een 'opluchting'
WOENSDAG 24 DECEMBER 1980
-^2^-
Wie Hanneke van Veen
is, is gauw gezegd.
In elk geval geen door
drammerige, knalrode
activiste die iedereen
en alles naar haar hand
probeert te zetten.
Veeleer een vriendelij
ke, bewuste, prakti
sche, ondernemende
vrouw, die gewoon -
heel menselijk - bang is
dat onze samenleving
vastloopt als we niet be
reid zijn onze op 'krij
gen, hebben en houden'
ingestelde levenswijze
te herzien.
"Er wordt je zo ontzettend veel
aangepraat. Ik heb ontdekt
dat ik buiten veel dingen kan.
In plaats van me door de
commercie in een bepaalde
richting te laten sturen, vraag
ik mezelf nu af, wat ik nodig
heb en wat goed voor mezelf
en anderen is".
Hanneke woont in de Obrecht-
straat in Den Haag. Een lange,
vrij smalle zijstraat van de
royale Groothertoginnen-
laan, met alleen maar hoge
beneden- en bovenwonin
gen, die allemaal rechttoe by
elkaar naar binnen kijken. De
volksbouw uit het begin van
deze eeuw heeft niets leuks.
De bewoners moeten het
hebben van wat ze er binnen
zelf nog van maken.
Zij komt uit Den Helder, waar
haar vader een bloemenwin
kel had, maar ging al op haar
vijftiende de deur uit. Er wa
ren wat moeilijkheden thuis.
Twee jaar later trouwde ze.
Haar oudste dochter is al 19.
Zij heeft ook nog een dochter
tje van 11. Het huwelijk hield
geen stand. Enkele jaren
woonde zij in een commune.
Haar tegenwoordige 'partner'
- zo noemt zij hem - heeft ook
kinderen.
Na de lagere school zat Hanne
ke drie jaar op de hbs. Ze wil
nu psycho-therapeut worden
cn is daarvoor in haar derde
jaar. Een paar jaar heeft zij
meegedraaid in de staf van
'De kleine Aarde' in Boxtel,
waar ze 'financiële zaken' be
hartigde.
In de weer
'De kleine Aarde' is een parti
culiere stichting met een uit
gebreid milieu-voorlich
tingscentrum. Daar wore
louter biologisch getuinierd
en in de v. inkel zijn alleen
produkten te koop van kleine
ambachtelijke bedrijfjes. An
ders dan in de reformwinkels
- die, volgens Hanneke, meer
inspelen op kwaaltjes - is
voor 'De kleine Aarde' het
kardinale punt, hoé een pro-
dukt precies tot stand komt
en hoe het zit met de verpak
king.
Rijk-geïllustreerde brochures
vertellen, hoe je compost kan
maken, zuiniger kan omgaan
met energie of lekker kan ko
ken zonder vlees. Scholieren,
studenten en huisvrouwen
volgen er cursussen. Week
ends zijn er voor beginners -
hoe zet je bijvoorbeeld een
biologisch restaurantje op -
en open weken voor groepen,
gezinnen en alleenstaanden.
Afgestudeerde kadercursis
ten trekken, al 'missione
rend', het land in.
Hanneke - regelmatig 'erva
ringsstukjes' schrijvend voor
het blad van 'De kleine Aarde*
- is, hoe kan het anders, over
tuigd van het nut. "Wij leggen
niemand iets op, geven alleen
voorlichting. Wel werken wij
ernaar toe, dat de mensen het
zelf gaan toepassen".
"Neem nou die krankzinnige
hoeveelheid vlees die we ge
bruiken. Met granen en peul
vruchten bereik je hetzelfde
eiwitniveau, en dat is veel ge
zonder. We zeggen niet: doe
dat vlees helemaal weg. Wel:
ga eens oefenen, doe eens een
dag zónder. Want anders ko
ken en eten is veel moeilijker
dan je denkt. Er kunnen als je
daarmee begint zelfs ernstige
spanningen in je gezin van
komen. Het is een ontwikke
ling. En die kan niet zonder
gedegen overleg".
Hanneke van Veen is ook in de
weer geweest voor de anti-
atoombombeweging, de X
min Y-aktie, die één procent
van het jaarinkomen vroeg
voor ontwikkelingssamen
werking, en de overblijfcen-
tra voor schoolkinderen in
Den Haag. Nu werkt ze ge
deeltelijk bij de 'Club van ac
tieve niet-rokers', die het aan
tal rookvrije ruimten dras
tisch wil opvoeren.
Onding
Of ze ver is afgegroeid van het
milieu van haar jeugd?
'Misschien niet eens", ant
woordt ze. Haar grootvader
van vaders kant was dominee,
en dié verkeerde al in pro
gressieve kringen. Hij was
kritisch en zag vooruit.
Zelf leerde Hanneke vooral in
de commune, op haar gevoel
te vertrouwen. "Een heleboel
opvoeding is gericht op rede
lijk en verstandig zijn. In onze
maatschappij wordt het ver
stand overgewaardeerd. Het
gevoel is maar lastig en ver
velend. Veel meer dan vroe
ger heeft mijn verstand nu te
maken met m'n gevot
En in dat gevoel werd de auto
gaandeweg een onding. "Ik
ging zien dat het toch eigen
lijk te gek was, dat iedereen
maar in z'n eigen autootje
rondreed. Raar hoe de omge
ving reageerde toen ik 'm had
weggedaan. Sommigen wa
ren zelfs agressief. Ze voelden
mijn besluit als een persoon
lijke aanval op hun eigen be
zit".
'Wij hebben hier nu allemaal
fietsen. En een OV(openbaar
vervoerskaart. Alle gezinsle
den kunnen er onbeperkt
mee reizen. Een enkele keer
neem ik nog wel een taxi.
Maar dat is dan echt nodig. En
daar zijn ze voor. Geen auto
hebben ervaar ik als een ver
lichting. Je rijdt niet meer
overal aan voorbij. Je reizen is
interessanter en informatie
ver geworden. Je ziet en hoort
veel meer. En er is ook een
stuk verantwoording van me
afgenomen. Het verkeer eist
te grote risico's. Mag ik dat
anderen aandoen?"
Het stoppen met roken heeft
Hanneke veel moeite gekost.
Maar nu is haar huis volledig
rookvrij. "We zijn simpel be
gonnen met één dag. Een
poosje hebben we aan 't eind
van elke dag elkaar gevraagd
of we ermee wilden doorgaan.
Als je plotseling voor altijd
stopt, is het, lijkt me, niet vol
te houden. Telkens deden we
opnieuw een beroep op el
kaar. Af en toe nam ik nog wel
eens een trekje, op een trai
ningsweekend of zo, maar nu
taal ik er niet meer naar. Wer
kelijk, ik ben er blij om. Soms
loop ik mezelf gewoon een
beetje te prijzen. Dat kan jij
dan toch maar, zeg ik dan"
Baarmoeders
Obrechtstraat 283, waar Han
neke dus woont, is ook het
adres van de 'Haagse zelf
hulpgroep', die vrouwen
voorlicht over pillen, voeding
en kleding, én als ze een be
handeling aan de baarmoeder
moeten ondergaan. Over de
risico's daarvan, de gevolgen,
de psychische kant, de in
vloed op hun seksualiteit,
kortom alles wat ermee te
maken kan hebben.
"Baarmoeders worden te ge
makkelijk verwijderd",
meent Hanneke. "Het is
schrikbarend, hoe weinig de
medische argumenten voor
deze operaties sinds de ne
gentiende eeuw zijn gewij
zigd. Veel vrouwen zijn no
deloos geopereerd. Geen in
formatie en een foute kennis
over ons eigen lichaam leve
ren ons uit aan de experts.
Vrouwen moeten als het ware
hun lichaam terugverove-
Gewapend heeft zij zich tegen
de commercie, die van de
vrouw een 'markt' heeft ge
maakt om een overvloed van
dubieuze produkten af te zet
ten. "Al die soorten zeep en
deodorants, vaginale sprays,
geparfumeerde tampons en
pijnstillende middelen, het is
eerder slecht dan goed. We la
ten ons te veel aanpraten".
Hergebruik
Wat Hanneke van Veen zeer ter
harte gaat, is het 'hergebruik'
van de dingen. "We behan
delen onze spullen te gauw als
afval. Met afval moeten we
zuiniger leren omgaan. Bij
alles wat je zomaar weggooit
zou je moeten vragen, of het
nog ergens voor kan dienen.
Als je, zoals wij in Den Haag,
protesteert tegen vuilver
brandingsovens midden in de
stad, moet je wel beseffen dat
iedereen zélf dat afval
maakt".
Om de mensen wat inzicht te
geven in de mogelijkheden
van 'hergebruik' heeft Han
neke een boek met '1001' tips
geschreven. Het is een uitga
ve van 'De kleine Aarde', die
het op 6 januari op de markt
brengt. Dat valt samen met
een tentoonstelling over 'her
gebruik', die van 10 tot 18 ja
nuari wordt gehouden in de
Bartholomeuskerk (naast
Brouwersgracht 26) te Den
Haag. Deze tentoonstelling
zal tal van voorbeelden bevat
ten van 'hergebruik' thuis,
dichtbij huis en in de derde
wereld, van inzamelingsac
ties en gescheiden huis-
vuilophalingen en van instel
lingen waar iedereen z'n over-,
tollige spullen kwijt kan.
Zo is het...
Hanneke van Veen - gemakke
lijk zittend op een opgeknap
te stoel, die ze ook al van de
straat heeft meegepakt - weet
echt wel, dat idealen lang du-
Maar ze voelt zich te jong en te
energiek en vindt zich als
mens ook te goed voor het
'ondergangsgeloof. Een be
grip dat het tegenwoordige
cabaret heeft omgedoopt in
'doemdenken'. De hoop is
"We moeten toe naar een mens
en milieuvriendelijk produ
ceren. Maar daar ben je zelf
wel bij betrokken. Het zijn nu
nog maar ideeën. Ze moeten
je helpen in die richting te
denken. En er komen nu al
steeds meer biologische win
kels, vegetarische restaurants
en kleinschalige bedrijfjes die
er serieus aan tillen hoé ze iets
maken".
Wat die schilderachtige In
diaanse hoofdman onlangs
zei op het Russell-tribunaal
in Den Haag, heeft haar diep
getroffen.
"Het Westen", zei deze man in
alle ernst, "doét maar. Het
néémt alleen, maar geeft de
aarde niéts terug".
"En zo is hef', beaamt Hanneke
van Veen hartgrondig. "Wie
alleen maar oogst en binnen
haalt, pleegt roofbouw".
Ze is bezorgd, maar niet wan
hopig.
Van haar moet niks.
"Fanatisme geeft alleen maar
boze gezichten. Maar, op z'n
minst, probeer de dingen
eens, en zeg dan m alle eer
lijkheid of je het ook wilt"
"Naar de kerk gaan doen we echt
niet met kerstmis, wat dat betreft
verschillen deze dagen niet van
een normaal weekeinde Ik vind
het zo verschrikkelijk huichelach
tig om dan ineens in de kerk te
gaan zitten. Voor vrede op aarde
hoef ik écht niet te bidden.
Nee, eerste kerstdag blijf ik gezellig
thuis met mijn vrouw. Zij maakt
er een pracht dag van. We hebben
net een baby van vijf weken, die
nog op de gekste tijden gevoed
tnuei worden, dus de deur uit
kunnen we toch niet. Het huis
hebben we wel een beetje versierd.
Een kerstboom, weliswaar kunst
want die ruien niet,maar de piek,
ballen en kaarsen geven toch een
bepaalde sfeer.
Ik denk wel dat mijn vrouw iets lek
kers kookt. Jahet blijft na
tuurlijk afwachten", zegt hij tus
sen het spijkeren 4oor. "En voor
de feestelijkheid wil ik wel een
flesje wijn opentrekken bij het
eten, doen we anders nooit hoor!.
Tweede kerstdag is het met de rust
gedaan. Komen mijn schoonou
ders. Dat meen ik niet serieus,
want ik weet nu al dat dat erg
gezellig wordt. Ik kan erg goed
met ze opschieten. Lekker borrel
tje, een beetje kletsen en tot slot
een kaartje leggen. En het fijnste
gevoel is eigenlijk, dat als je 's
avonds in bed stapt je de volgende
morgen lekker kunt blijven lig
gen. Tot na nieuwjaar is het be
drijf namelijk gesloten. Proost!
Friedaziet Kerstmis als een gezellig
familiefeest dat in huiselijke
kring wordt gevierd. Een diepere
betekenis geeft ze er niet aan.
"Natuurlijk weet ik wel dat van
oorsprong de geboorte van Chris
tus wordt gevierd, maar ik heb
helemaal geen christelijke ach
tergrond". Ook twee dagen den
ken over "vrede op aarde" vindt
ze nutteloos: "Kerstmis of niet. ze
gaan toch wel door met vechten"
is haar nuchtere opstelling.
Frieda brengt de Kerstdagen dus
altijd in huiselijke sferen door. De
ene dag vertoeft ze bij haar eigen
ouders, de andere bij de familie
van haar vriend. De activiteiten
bestaan dan voor een groot deel
uit eten .drinken en kletsen"Mijn
vriend heeft een grote familie. Met
kerstmis is die helemaal bij el
kaar en dan valt er natuurlijk
heel wat af te praten. Ook willen
we met Kerst nog wel eens een
kaartje leggen"
Een echte kersttraditie is bij Frieda
thuis een vroege ochtendwande
ling Als het regent, blijft de fa
milie liever thuis, maar met mooi
sneeuwweer trekt het gezin er
morgens zo rond acht uur op uit
voor een kerstwandelingEen
andere traditie wordt dit jaar
weer in ere hersteld; er zal deze
Kerstdagen een echte kerstboom
in de huiskamer komen te staan.
Frieda"Mijn vader had zo'n
plastic kunstboom gekocht, een
vreselijk ding. Gelukkig komt er
nu weer een echte, want als ik de
kamer binnenkom unl ik die lek
kere dennengeur ruiken"
