Het gevaar van een beperkt kernwapen-conflict
Conferentie Madrid
boekt weinig succes
Solidariteit
overweegt weer
stakingsacties
Leider Prima
Linea in Parijs
gearresteerd
Nieuwe beschuldigingen
tegen weduwe van Mao
Conrad .tillers
(58) overleden
ZATERDAG 20 DECEMBER 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
Daniel Ellsberg.
Daniel Ellsberg was eindjaren
zestig defensiespecialist bij de
Rand Corporation. Deze or
ganisatie, die onder be
schermheerschap staat van de
Amerikaanse luchtmacht, is
gespecialiseerd in grote on
derzoeken.
Het was dan ook niet vreemd,
dat de toenmalige minister
van defensie iticNamara bij
deze organisatie aanklopte
om een onderzoek in te stellen
naar het ontstaan van de oor-
log in Vietnam.
Ellsberg was een van de mensen
die met dit onderzoek van de
zogenaamde Pentagon-pa
pers werd belast.
Ellsberg was aanvankelijk
voorstander van de Ameri
kaanse bemoeienissen in Viet
nam. Toen hij van 1965 tot
1967 voor het ministerie van
binnenlandse zaken in Viet
nam werkte, begon zijn me
ning al te veranderen.
Tijdens het onderzoek van de
Pentagon-papers kwam hij
tot de ontdekking dat er grove
fouten waren gemaakt, die de
regeringen trachtten te ver
doezelen.
In 1971 ging hij ertoe over ont
hullingen uit deze zeer gehei
me rapporten door te spelen
naar de pers. Om op die ma
il ier een en ander aan de kaak
te stellen.
Hoewel de regering trachtte pu-
blikatie in de New York Times
tegen te gaan, sprak de rech
ter uit dat censuur in de VS
verboden was en dat de docu
menten wel degelijk mochten
worden gepubliceerd.
Na aanvanKenjK op borgtoch t
te zijn vrijgelaten - nog die
zelfde dag - volgde later een
langdurig proce$. Hij werd
tot vele tientallen jaren ge
vangenisstraf veroordeeld,
maar kwam niettemin al
spoedig vrij.
Op dit moment is hij zonder
functie. Hij houdt zich bezig
met het geven van gastcolleges
over zaken als de nucleaire
strategie van de VS. "Uit be
zorgdheid", zoals hij zelf zegt.
In dit kader hield hij onlangs
voor het juridisch studiecen
trum van de Leidse universi
teit een lezing.
De kans op een beperkt nu
cleair conflict wordt met
de dag groter. En daardoor
groeit het gevaar van een
omvangrijk nucleair con
flict.
Daniel Ellsberg, de Amerikaan die
in 1971 bekendheid kreeg door
zijn onthulling van de zogenaam
de Pen tagon-papers. brach t vori
ge week geen opwekkende berich
ten mee uit de Verenigde Staten.
Tijdens een van zijn lezingen, hier
in Leiden, maakte hij het nog
bonter door in dit verband te
spreken van een 'zelfmoord-stra
tegie' van de NAVO.
Had Ellsberg nu alleen maar som
bere kreten te berde te brengen,
of houdt zijn onheilsprofetie wel
degelijk een realiteit in?
Zijn eerste stelling: een groeiende
kans op een nucleair conflict, kan
niet los worden gezien van zijn
tweede bewering: dat de NAVO
een zelfmoord-strategie voert.
Het uitgangspunt van de NAVO-
partners, toen zij in 1949 het At
lantisch bondgenootschap beze
gelden, was een passend ant
woord te geven op de dreiging
van het Warschaupact. De veilig
heid van het Westen moest koste
wat kost worden gehandhaafd.
En de ideologie van het War
schaupact hield een bedreiging
daarvan in.
De Verenigde Staten hadden in die
tijd een verre voorsprong op de
Sowjet-Unie. Wat conventionele
wapens betreft, maar zeker ook
met hun kernwapens. De gehei
men van de atoombom waren
nog maar net naar het Oostblok
overgesijpeld. Dus konden de At
lantische bondgenoten zo kort na
de Tweede Wereldoorlog nog een
vuist ballen tegenover het Oos
ten.
Die 'bevoorrechte' positie kon het
Westen tot de beginjaren zestig
Om een voorbeeld te noemen: nog
in 1961 stonden tegenover vier
kernraketten van de Sowjet-
Unie honderden van het Westen;
de VS hadden 3000 bommenwer
pers, de Sowjet-Unie een paar
honderd.
Deze situatie was op zich al gevaar
lijk genoeg. Want hoewel de Sow
jet-Unie beperkte middelen had,
zou één atoomaanval van het
Westen, direct een tegenaanval
van het Oostblok tot gevolg heb
ben gehad.
Cuba-crisis
Maar al heel snel begon ook het
Oostblok zijn tanden te laten
zien. Dit bleek tijdens de zoge
naamde Cuba-crisis in 1962. Mos
kou had - in het geheim - raket
bases op Cuba gestationeerd en
was bezig deze met kernkoppen
te bewapenen. De 'harde' politiek
die Kennedy toen voerde, voor
kwam een Derde Wereldoorlog.
Maar toen pas bleek dat de Sow
jet-Unie hard bezig was het Wes
ten op kernwapengebied in te ha
len. Nu, in de jaren tachtig, zijn de
rollen min of meer omgedraaid.
Het Westen kan nauwelijks meer
een vuist maken tegenover het
Warschaupact.
Reden voor de havikken onder de
Westelijke militaire strategen om
de bondgenoten te manen meer
aan hun defensie te spenderen.
Nu heeft de Russische president en
partijleider Leonid Brezjnjev het
Westen dit jaar schijnbaar de hel
pende hand geboden.
Tijdens een bezoek aan Oost-
Duitsland stelde hij voor 1000
tanks uit dat land terug te trek
ken, alsmede 20.000 man troepen
en een aantal - verouderde -
kernwapens. Bovendien stelde
hij voor dat het Oostblok zou be
loven niet als eerste de vinger op
de atoomknop te drukken, wan
neer het Westen diezelfde belofte
zou doen. Ook wilde hij dat de
NAVO-landen van West-Europa
dan niet de nieuwe Amerikaanse
kernwapens op hun grondgebied
zouden stationeren.
Zo op het oog een aanbod om even
langer over na te denken. Toch
deed het Westen dat niet, omdat
het in wezen een lachertje is.
Het Warschaupact heeft namelijk
altijd nog de SS-20 raketten ach
ter de hand. Reden waarom Ame
rika erop aandringt hier in het
Westen nieuwe kernwapens te|
stationeren, die een antwoord
moeten vormen op die SS-20 die
Moskou op het Westen gericht
heeft staan.
Uitgangspunt
Toch zou het Westen er goed aan
doen, aldus Ellsberg, om met het
Warschaupact rond de tafel te
gaan zitten. Het 'aanbod' van
Brezjnjev zou dan als uitgangs
punt kunnen dienen voor verder
gaand overleg. Waarbij het Oos
ten misschien een stap terug zou
kunnen doen, waarop het Westen
ook iets van zijn bewapenings
drift zou kunnen inslikken.
Zoals de feiten nu liggen, blijven
beide partijen wantrouwend te
genover elkaar staan. Men doet
zogenaamd een stap terug, terwijl
dat in feite niets inhoudt. Maar zo
langzamerhand is men in een si
tuatie terechtgekomen, waarin
een uiterst klein vonkje de we
reld in een vuurzee van kernex
plosies kan "doen veranderen.
Want naast die tegenstellingen tus
sen Oost en West, is er nog een
reden temeer om bevreesd te zijn
voor een nucleair conflict. En dat
is een conflict, waarbij het tot een
nucleair treffen op kleine schaal
komt. De barrière tussen het ge
bruik van conventionele wapens
en kernwapens is bijna geslecht,
aldus Ellsberg. Het gevaar schuilt
voornamelijk in de kleinere sta
ten die toch over het gebruik van
kernwapens beschikken. Zo'n
oorlog tussen Iran en Irak bij
voorbeeld kan gemakkelijk ont
aarden in een conflict, waarbij
beide partijen kernwapentuig ter
hand zullen nemen.
In dit kader zijn ook recente uitla
tingen van NAVO-secretaris-ge-
neraal Luns interessant. Deze
wijst bij voortduring op de moge
lijkheid van zo'n beperkt kernwa
pengevecht. Het angstwekkende
van deze redenering is dat hij als
uitweg wordt gezien voor een
kernwapenconflict tussen de gro
te mogendheden. Een soort blik
semafleider dus.
Maar hoe gevaarlijk zo'n bilateraal
conflict alleen al met conventio
nele wapenen kan zijn heeft de
geschiedenis wel bewezen. Nu de
mensheid twee wereldoorlogen
en twee atoomaanvallen verder
is, is duidelijk dat een klein con
flict kan ontaarden in een oorlog
van wereldformaat. Als er dan op
kleine schaal tussen beide partij
en kernwapens worden gebruikt,
is de drempel voor de grote mo
gendheden geslecht. Het nucleai
re conflict krijgt dan een sneeuw
baleffect. waardoor de grote we
reldbrand niet kan uitblijven.
De angst die er voor het gebruik
van kernwapens bestaat, is altijd
gebruikt als argument dat het
zo'n vaart wel niet zal lopen. Maar
dat het wèl zo'n vaart loopt be
wijst de geschiedenis, volgens
Ellsberg.
Dreigement
Een goed bewaard gebleven ge
heim, zei Ellsberg namelijk tij
dens zijn lezing, is dat Eisenho
wer in het Koreaanse conflict wel
degelijk heeft gedreigd met y
gebruik van kernwapens.
"Dat het toen in 1953 niet tot een
dergelijk conflict is gekomen, is
te danken aan de Chinezen, niet
aan de Verenigde Staten. De Chi
nezen, geschrokken door het
dreigement van Eisenhower, gin
gen in op diens eisen. Maar was
dat niet gebeurd, dan was daar in
Azië een kernoorlog ontketend".
Presidenten zijn niet bang om kern
wapens te gebruiken, is Ellsbergs
stelling. Sinds 1953 is er - in het
geheim - te pas en te onpas mee
gedreigd.
Een andere factor waardoor de
atoomdrempel wordt verlaagd is
de neutronenbom. Een 'klein',
nucleair wapen, dat veel gemak
kelijker hanteerbaar is dan de af
standsraketten. Omdat het kan
worden ingezet tegen tankdivi
sies. Bovendien heeft deze 'neu
tronengranaat'. zoals de militai
ren het moordtuig noemen, het
twijfelachtige voordeel dat het
weliswaar mensen doodt, maar
voorde maatschappij belangrijke
gebouwen en installaties intact
laat.
Een conventioneel conflict kan ook
hierdoor bijna van het ene mo
ment op het andere veranderen in
een nucleair conflict, dat op zijn
beurt weer een atomaire confron
tatie tussen de grootmachten kan
teweegbrengen.
Een totale vernietiging dreigt dus
door de nieuwe ontwikkelingen
en door de nog steeds van kracht
zijnde NAVO-strategie. Volgens
Ellsberg was het daarom een goe
de zaak dat de Westeuropese
partners niet zonder meer ingin
gen op het aanbod van Carter om
die neutronenbom te ontwikke
len en in West-Europa te statio
neren.
Evenals het zeer begrijpelijk is. al
weer volgens Ellsberg. dat aan de
eis van Amerika's defensieminis
ter Brown om de defensie-uitga
ven op te voeren, niet zonder slag
of stoot wordt voldaan. "Een goe
de bondgenoot is een kritische
bondgenoot", is Ellsbergs mojto.
In het kader van bovengenoemde
ontwikkelingen is dat een stel
ling die men alleen maar kan on
derschrijven.
Ook al omdat deze week alweer een
geheim rapport van het Pentagon
is uitgelekt, waarin de gevechts
kracht van de Amerikaanse troe
pen in Europa als ontoereikend te
boek staat. Het feit dat er voor de
eerste fase van een eventuele
strijd onvoldoende materieel en
reserves zijn, betekent dat de
Westelijke strijdkrachten al gauw
genoodzaakt zijn kernwapens in
te zetten.
De drempel daarvoor is, in het licht
van bovenstaande, zeker niet al te
hoog.
ANNEMIEK RUYGROK
REGEN VAN KRITIEK OP RUSLAND
MADRID (Reuter) - In Ma
drid is gisteren de confe
rentie over veiligheid en
samenwerking in Europa
(CVSE) volgens plan ver
daagd tot eind januari. De
afgevaardigden uit de 35
Hector Campora
Oud-president
Argentinië
overleden
MEXICOSTAD (AP)-Hector Cam
pora, de voormalige president
van Argentinië is gisteren op 71-
jarige leeftijd in Mexicostad na
een langdurige ziekte overleden.
Campora, die al zeker een jaar in
Mexico werd behandeld aan keel
kanker, werd in 1973 tot presi
dent gekozen als een soort ver
vanger van de verbannen Peron.
Na 49 dagen in functie te zijn ge
weest, nam Campora ontslag
voor de nieuwe verkiezingen die
Peron en zijn vrouw Isabel als
president en vice-president aan
de macht brachten.
Peron overleed in 1974 en de mili
taire leiding, die twee jaar later de
regering van Isabel aan de kant
zette, gaf bevel tot de arrestatie
van Campora.
Deze zocht evenwel zijn toevlucht
tot de woning van de Mexicaanse
ambassadeur in Buenos Aires
waar hij 42 maanden zou blijven.
Na herhaalde oproepen van de Me
xicaanse regering om Campora in
ballingschap te laten gaan, gaven
de militairen hem in november
1979 toestemming het land te ver
laten.
Sindsdien woonde Campora in Me
xico.
deelnemende landen vin
den dat er sinds de proble
matische opening van de
conferentie op 11 novem
ber maar weinig vooruit
gang is geboekt.
Amerikaanse diplomaten en gede
legeerden van de andere NAVO-
landen menen wel dat de eerste
fase van de conferentie die ge
wijd was aan de toetsing van de
naleving van de in 1975 gesloten
akkoorden van Helsinki, voldaan
heeft aan de westerse wensen
door de constante en zware druk
die is uitgeoefend op de Sowjet-
Unie inzake de mensenrechten
en Afghanistan. Zes weken lang
hebben de westerse delegaties
een regen van kritiek doen neer
dalen op de Sowjet-afgevaardi-
ging, waarbij het Kremlin ervan
werd beschuldigd de ontspan
ning tussen Oost en West te on
dermijnen door de mensenrech
ten te beperken en te weigeren
zijn troepen uit Afghanistan te
rug te trekken. NAVO-functiona-
rissen zeiden dat er niet gedacht
kan worden aan een verdere uit
bouw van de Helsinki-akkoor-
den, een hoogtepunt van de dé
tente tussen Oost en West. als de
Russen in Afghanistan blijven en
zolang de kans bestaat dat zij in
Polen zullen ingrijpen.
Wanneer 27 januari de conferentie
weer bijeenkomt, zal er achter ge
sloten deuren druk onderhan
deld gaan worden over westerse
en oosterse voorstellen voor een
ontwapeningsconferentie. Tot nu
toe hebben de diplomaten van
beide partijen zich weinig hoop
vol getoond ten
vooruitzichten op een mogelijk
akkoord op dit punt. Maar zij me
nen dat dit kan veranderen als de
spanning rond Polen wegebt en
als Moskou snel initiatieven
neemt tot wapenonderhandelin
gen met de nieuwe Reagan-rege-
ring.
Westerse gedelegeerden hebben in
de afgelopen weken trouwens
Polen niet genoemd in de debat
ten om een aanvaring met de
Sowjet-delegatie, die de Poolse
afvaardiging danig in verlegen
heid had kunnen brengen, te ver
mijden. Maar zij lieten wel duide
lijke waarschuwingen horen dat
een militair optreden van de Sow
jet-Unie in Midden-Europa de
doodklap zou betekenen voor de
conferentie en de ontspanning.
De onderhandelingen over een ont
wapeningsconferentie zullen
zich concentreren op een door de
NAVO gesteund Frans voorstel
om de risico's van een verras
singsaanval in Europa te vermin
deren en op voorstellen van oost-
bloklanden voor een algemene
ontwapeningsconferentie. Het
Westen heeft deze voorstellen
reeds min of meer afgewezen.
MOSKOU - De ministerraad van de
Sowjet-Unie heeft gisteren twee
nieuwe vice-premiers benoemd.
Het zijn Alexei Antonov, sinds
1965 minister voor de electroni-
sche industrie, en Iwan Bodjoel,
tot dusver partijleider in de Sow-
jetrepubliek Moldavia.
De 73-jarige Wladimir Nowikov is
vanwege zijn hoge leeftijd als vi
ce-premier afgetreden.
PEKING (AFP) - Jiang Qing, dc weduwe van Mao. is er in het proces in
Peking tegen de bende van vier door een medebeklaagde van beschul-
digd, dat zij zich aan het begin van de culturele revolutie (1966 '76)
meester heeft willen maken van het opperbevel van het volksbevrij
dingsleger. Dit meldde het Chinese persbureau Nieuw China.
Chen Boda een van de leiders uit deeerste jaren van de culturele revolutie
vertelde de rechters dat Jiang Qing in een strijd om de macht was
gewikkeld met Lin Biao, toen minister van defensie, die door Mao als
zijn opvolger was aangewezen. Lin kwam in 1971 bij een vliegtuigonge
luk om, nadat een poging tot een militaire coup was mislukt.
De aanklager heeft de speciale rechtbank in Peking gevraagd Yao We-
nyuan, lid van de bende van vier, de doodstraf te geven. Als reden gaf de
aanklager dat hij verantwoordelijk was voor „onnoemelijk veel leed en
schade voor ons land en volk".
De 49-jarige Yao. die in de officiële Chinese pers wordt afgeschilderd als de
schrijver uit wiens pen het bloed droop van de mensen die hij belasterde
en vervolgde, wordt ervan beschuldigd de media in China te hebben
gebruikt „de proletarische dictatuur omver te werpen" In China staat
op opruiing de doodstraf.
k Voor Amerikaanse kinderen op de luchtmachtbasis McGuire
komt de "Santa Claus", de Kerstman, dit jaar op ultra moderne
wijze: een 'omgeschilderde,' C 141 vrachtmachine, voor de gele
genheid voorzien van een gewei Rudolph het rendier), een rode
neus en geschilderd gezicht.
HAMBURG (ANP) - De commissa
ris van het station "Deutsche
Welle", de voormalige regerings
woordvoerder en SPD-
afgevaardigde in Bonn, Conrad
Ahlers, is gisteren onverwacht
overleden aan een hartstilstand.
Leidende politici van alle partij
en prezen de politieke en journa
listieke verdiensten van Ahlers
die 58 jaar oud is geworden.
Willy Brandt, die in het begin van
zijn kanseliersschap "Conny"
Ahler in 1969 naar Bonn haalde
als woordvoerder, noemde de
geëngageerde en hulpvaardige
sociaaldemocraat een "vriend zo
als men er niet vaak meer vindt".
Ahlers heeft in 1962 en kritisch
bericht gemaakt overeen NAVO-
oefening "Fallex 62" in het tijd
schrift Der Spiegel. Dit leidde tot
zijn arrestatie op verdenking van
landverraad. Naar aanleiding van
de Spiegel-affaire moest de toen
malige minister van defensie
Franz-Josef Strauss altreden.
PARIJS - Marco Donat-Cattin, de
vermeende leider van de linkse
extremistische organisatie Prima
Linea in Italië, is door de Franse
politie in Parijs gearresteerd.
De extremist is zoon van de Ita
liaanse christendemocratische
leider Carlo Donat-Cattin. die
door de onthulling van de activi
teit van zijn zoon in grote politie
ke moeilijkheden kwam
De 28-jarige Marco Donat-Cattin
had papieren bij zich op naam
van Renato Palma. Tegen hem
liepen een aantal internationale
arrestatiebevelen, met name van
liet parket van Bergamo, wegens
moord, poging tot moord en vrij
heidsberoving van mensen. Hij is
in Parijs opgesloten in afwach
ting van een verzoek tot uitleve
ring van de Italiaanse autoritei-
WARSCHAU (AP)-Temidden van
nieuwe dreigingen met werkon
derbrekingen door de onafhan
kelijke Poolse vakbond Solidari
teit is het Poolse parlement giste
ren begonnen met de behande
ling van sociaal-economische
hervormingsvoorstellen.
Het parlement zal in eerste instan
tie een economisch plan voor
1981 bespreken. Bovendien staat
de voorlopige begroting voor het
eerste kwartaal van 1981 op de
agenda.
Ondertussen uitten journalisten tij
dens een vergadering van de jour-
nalistenbond kritiek op dc voort
durende censuur. Hun klachten
betroffen in het bijzonder een re
geringsverbod betreffende open
bare vertoning van 'arbeiders 80'.
Een documentaire over de Poolse
stakingsgolf van de afgelopen zo-
Leden van Solidariteit onthulden
dat men overweegt om werkon
derbrekingen te organiseren in
drukkerijen, als de vertoning van
'arbeiders 80' in januari verboden
blijft. Een van de bedrijven waar
mogelijk het werk zou worden
stilgelegd is de drukkerij in War
schau. waar het communistische
partijblad Trybuna Ludu wordt
gedrukt.
De prikacties zouden kort zijn en
zich verplaatsen van stad naar
stad. Ze zouden zo worden opge
zet, dat reeds lopende persen niet
worden stopgezet, dit om geen
papier te verspillen.
Schuld
De Poolse vice-premier Henryk Ki-
siel waarschuwde dat 1981 voor
het eerst in de Poolse communis
tische geschiedenis een oneven
ten.
Aardbeving Iran
eist 26 doden
NICOSIA, CYPRUS (AP) - Bij
de aardbeving in centraal-
Iran zijn tot nu toe tenminste
26 mensen om het leven geko
men. De melding van vier
slachtoffers kwam uit het
dorp Chesmeali, by de heilige
stad Qom, 125 kilometer ten
zuiden van Teheran.
Het officiële Iraanse persbu
reau Pars maakte verder mel
ding van schade die is aange
richt in de dorpen Dizijan, Ka-
lanqueshin, Qal e-Cham en
Dastjerd. Over de omvang
van de schade is nog niets be
kend.
wichtige begroting op zou leve
ren. Hij zei dat de Poolse buiten
landse schuld was opgelopen tot
23 miljard dollar.
Kisiel kondigde een verder verso
bering aan door te wijzen op het
feit dat de loonstijgingen die de
stakingsgolf dit jaar heeft veroor
zaakt. al hoger zijn dan het land
zich op het ogenblik kan permit
teren. Dc minister van financiën,
Marian Krzak, zei in het Poolse
parlement dat de bezuinigings
maatregelen van de regering zou
den leiden tot inkrimping van het
overheidsapparaat met 5000 man.
BANGUI - In Bangui is gisteren
het proces begonnen tegen ex-
keizer Bokassa van centraal-
Afrika, die naar Ivoorkust is uit
geweken. Hy wordt o.a. beschul
digd van moord, mishandeling en
verduistering,, gepleegd tussen
1974 en zijn val op 20 september
1979.
85 miljoen
schade bij
grote branden
in Athene
ATHENE (AP) - Brandstichters,
mogelijk linkse extremisten,
hebben gisteren twee grote wa
renhuizen in Athene met Moloto-
v-cocktails bestookt. Beide acht
verdiepingsn tellende gebouwen
brandden volledig uit Volgens
de politie vielen er geen gewon
den. De schade wordt geraamd
op ruim 85 miljoen gulden.
De polit ie deelde mee dat de verant
woordelijkheid voor de branden
is opgeëist door een tot op heden
onbekende groep met de naam:
"oktober 80". Aangenomen
wordt dat het gaat om een linkse
actiegroep.
Niet bekend is op welke wyze de
groepering zich aansprakelijk
heeft gesteld In het verleden
hebben linkse organisaties klei
nere bomaanslagen uitgevoerd in
stadsbussen in Athene.
Een woordvoerder van de brand
weer verklaarde dat de branden
in het centrum van Athene dc
grootste waren in de 50-jarige ge
schiedenis van de Atheense
brandweerorganisatie. Zij vallen
in de piek van de kerstmisperio
de wanneer de goederenvoorra
den groter zijn dan normaal.
