Expositie van
schilderingen
in Taffeh-zaal
irr>
DINSDAG 16 DECEMBER 1980
VARIA
°AGINA 25
Ts'ai Lun
Ik tik dit op schrijfmachinepa
pier, u leest het op krantenpa
pier, wij staan dus via papier
draadloos met elkaar in ver
binding, maar hoewel mijn
bestaan dus ten nauwste met
papier verbonden is, had ik
tot de vorige week nooit een
papierfabriek bezocht. Toen
was ik in de gelegenheid de
gloednieuwe papierfabriek
Renkum III van Van Gelder
Courantenpapier in werking
te zien. Over ruim vijfjaar, in
1986zal het vierhonderd jaar
geleden zijn dat de eerste Hol
landse papiermolens werden
gesticht: twee stuks, waaron
der ook de eerste windpapier-
molen ter wereld. Ik lees dat in
Twintig eeuwen papier" van
H. Voorn in het boekje „Pa
pier Scheppen", dat bij de
opening van Renkum III uit
kwam. Jan Jacobsz. du Bois
mocht dan, in 1586, de eerste
windpapiermolen stichten,
we liepen toen toch al 1481
jaar achter op China, waar
Ts'ai Lun, een hooggeplaatst
ambtenaar, al in 105 na
Christus papier zou hebben
gemaakt uit boomschors, hen
nep, lompen en visnetten.
Ts'ai Lun blijkt min of meer
„officieel" te zijn aangesteld
als de uitvinder van het pa
pier, zoals Laurens Jansz.
Coster min of meer onze offi
ciële uitvinder van de boek
drukkunst is zonder dat we er
nog echt in geloven. Er is im
mers in China allang papier
gevonden dat van minstens
100 jaar vóór 105 na Christus
dateert. Blijkbaar vindt men
het daar overbodig, en in ie
der geval niet sjiek, om Ts'ai
Lun om zo'n triviale reden
zijn uitvinding weer af te
pakken...
Handenarbeid
Het grenen- en vurenhout, dat
door Renkum III verwerkt
wordt, is hoofdzakelijk af
komstig uit Nederland. Dat
had u niet gedacht hè? U
dacht uit Finland en omstre
ken, maar daar komt de fa
briek, zélf vandaan, althans
de hele opzet, en de papierma
chine. Die vurenhouten en
grenenhouten stammen wor
den volautomatisch op een
lengte van 1 meter gezaagd, in
de ontbasttrommel worden ze
van hun schors ontdaan,
waarna de stammetjes twee
wegen kunnen volgen. De
goeie, mooie, rechte stam
metjes volgen de rechter lo
pende band, de minder goeie,
kromme stammetjes de linker
lopende band. En de keus
daartussen gebeurt zowaar
nog via het menselijk oog en
de menselijke hand. want bo
ven in een controlekamer zit
iemand die onder zich al die
stammetjes over een lopende
band ziet rollen, en die met be
hulp van een hendel een schot
onderaan die lopende band
iets naar rechts of iets naar
links kan verwrikken, waar
door bij de directie blijkbaar
de illusie bestaat dat hij op
die manier een malafide
paaltje uit die holderdebolde-
rende stroom van paaltjes
kan isoleren.
Chips
Die
met die hendel en dat
schot heeft iets middeleeuws
over zich vergeleken met
werknemers elders, die met
computers het vermalen van
het hout tot „chips" in de ga
ten houden. De chipperis
een snijbonenmolendie de
stammetjes in stukjes van cir
ca 2 cm x 2 cm x 0,5 cm slaat.
De chips gecontroleerd door
de chips dus! De chips wor
den, na zonodig nog een keer
ge-her-chipped te zijn, tot
pidp van vezels vermalen, met
die vezels gebeurt nog van al
lerlei, en dan komt tenslotte de
bladvorminghet verkrij
gen van een goed blad papier
over een breedte van 9 meter
bij een snelheid van circa 60
km per uur. Laat ik volstaan
met te zeggen dat in een hal
van 180 meter lengte een inge
wikkelde „trein" van 80 meter
lengte staat, waarin aan het
begin water met 0,9 pet vezels
wordt gespoten. Aan het eind,
na het passeren van zeefdoek,
gaasdoek, zeven en walsen
(waaronder een granieten
perswals, één brok natuur
steen, diameter 1,60 meter,
lengte 9,1 meter, gewicht
70.000 kg en tot op enkele dui
zenden van een millimeter
zuiver rondgeslepen!43 gie
tijzeren cylinders en nog een
aantal walsen, komt er dan
een rol courantenpapier te
voorschijn! Wij betraden de
hal op het moment dat die ne
gen meter brede baan „papie-
r-in-wor ding", die zich met
een snelheid van 60 kilometer
per uur in alle bochten langs
die walsen en cylinders
wrong, scheurde! De twaalf
man die deze gigantische pa
pierdraak bewaken, komen
dan even heel alert in actie, er
kruipt er eentje net als Char
lie Chaplin in „Modern Ti
mes" tussen de raderen (want
de machine blijft doordraai
en, die kun je niet zomaar stil
zetten), als een vooruitgescho
ven verkenningsgroep in een
guerrillaoorlog staan ze via
intercoms met elkaar in ver
binding, en dan slaat na een
minuut of vijf de pulp weer
aan! Dat gaat met wat klap
pen en papieruitstotingen ge
paard, je ziet de papierpulp
op zo'n cylinder weer van 0 tot
9 meter groeien en dan kan de
papierbaan weer ongebroken
met een snelheid van 60 kilo
meter per uur op de finish af
sneden. Prachtig toch! En dat
allemaal met niet meer dan
twaalf man! Wat zijn de men
sen toch knap in het elimine
ren van mensen!
Muur van Alexandrie, tempera op linnen.
LEIDEN - Gerti Bieren
broodspot exposeert tot 18
januari in de Taf'feh-zaal
van het Rijksmuseum van
Oudheden een aantal van
haar temperasehilderin-
gen. Inspiratiebronnen
voor de vierendertig ten-
at toongestelde schilderin-
gen waren Egypte en de
klassieke wereld.
Getroffen door de architectonische
thematiek en het vakmanschap
van de antieke kunstenaars
schiep de moderne kunstenares
met de series "Pompeii", "Hagia
Triada" en "Labyrinth" haar ei
gen, persoonlijke architectuur en
in de Egyptische reeksen "sakka-
ra",f'Senet-spel" en "Laatste Ko
ningen" hield zij zich bezig met
het thema leven en dood.
Om de eigenschappen van het tres-
co, het belangrijkste medium van
de antieke schilders, op moderne
materialen als zeer fijn portretlin
nen en dik handgemaakt papier
over te brengen, zijn de kleuren
in talrijke dunne lagen volgens de
temperatechniek aangebracht.
Voor dit coloriet stonden ten
voorbeeld: de gele en rode okers
van Lemnos en Sinope, de witten
van Kreta en Egypte, het purper
van Pozzuoli, blauw uit Alexand
rie.
Gerti Bierenbroodspot werkt in
Frankrijk en Amsterdam. Zij ex
poseerde reeds eerder o.a. in Mu
seum Fodor, het Stedelijk Mu
seum te Amsterdam, het Institut
Néerlandais te Parijs en nam deel
aan vele tentoonstellingen in bin
nen- en buitenland.
Deze tentoonstelling is de derde in
een reeks van exposities rond het
thema de doorwerking van de
oudheid in de latere kunst. De ex
positie is gratis toegankelijk.
Openingstijden maandag üm za
terdag van 10.00-17.00 uur. Zon
en feestdagen 13.00-17.00 uur.
Nieuwjaarsdag gesloten.
HET HEFFST-
ETAJ ALbE= B/VSD
(C {/AAI DE
Ha, de opwinding L - -
van het jagenfoorA pan een snefe?
z/drfcig de pa» be> v_ nnnvni
De belevenissen van Jommeke DE ZILVEREN GIRAF
Maar wij niethoor
Wij hebben groot
nieuws ff
Agenda
Leidse bioscopen
LUXOR (121239) - "Blood line". 16 jr.
Dag. 14.30, 19.00 en 21.30 uur. Za. 14.00,
16.30, 19.30 en 21.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Cry for me Billy"
16 jr. Vr. cn za. 23.30 uur.
CAMERA (124919) - "The Shining". 16
jr. Dag. 19.00 en 21.30 uur.
Nachtvoorstelling:"The Graduate". 16
jr. Vr. en za. 24.00 uur.
Kindermatinee: "Peter en de vliegende
autobus", a.l. Za. en wo. 14.30. Zo. 13.30
LIDO 1 (124130)- "Brubaker", 16 jr. Dag.
19.00 en 21.15 uur Wo. en za. ook 14.30
uur. Zo. 14.30, 16.45, 19.00 en 21.15 uur.
LIDO 2 (124130) - "The blues brothers",
a.l. Dag. 14.30. 19.00 en 21.15 uur. Zo.
14.30, 16.45, 19.00 en 21.15 uur.
LIDO 3 (124130) - "A nous deux", 12 jr.
Dag. 19.00 en 21.15 uur. Do., vr., ma. en
di. ook 14.30 uur.
Kindermatinee: "Superster Goofy", a.l.
Za. en wo. 14.30 uur. Zo. 14.30 en 16.45
STUDIO (133210) - "When a stranger
calls", 16 jr. Dag. 19.00 en 21.15 uur. Do.,
vr. ma. en di. ook 14.30 uur.
Kindermatinee: "Jungle book", a.l. Za.
en wo. 14.30 uur. Zo. 14.30 en 16.45 uur.
TRIANON (123875) - "De Kannibalen-
Dag. 14.30. 19.00 en 21.15 uur. Zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur.
REX (125414) - "Gloeiende huid", 16 jr.
Dag. 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur.
Nachtvoorstelling: "Jong en gewillig",
Za. 23.""
Bioscopen Alphen a.d. Rijn
(Voor alle bioscopen bespreeknummer
01720-20800)
EURO 1 - "De twee missionarissen". 12
jr.dag. 13.45,18.45en21.15uur. Zo. 13.45,
16.15, 18.45 en 21.15 uur.
Nachtvoorstelling: "De twee missiona
rissen", 16 jr Za. 00.15 uur.
er the cuckoo's
21.15 uur. Do.,
i di. ook: 13.30 uur. Zo. 15.45,
18.30 en 21.15 uur.
Kindermatinee: 'The love-bug", a.l. Za..
zo. en wo. 13.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Shout at the devil",
16 jr. Za. 00.15 uur.
EURO 3 - "Tiroler slippertjes", 18 jr
Dag. 14.00, 19.00 en 21.30 uur. Zo. 14.00,
16.30, 19.00 en 21.30 uur.
Nacht voorstelling: "Rocky I", 16 jr. Za.
00.15 uur.
EURO 4 - "Tom Hom", 12 jr. Dag. 13.30,
18.30 en 21.00 uur. Zo. 13.30,16 00. 18 30
en 21.00 uur.
Nachtvoorstelling: "Een hete familie in
Zweden", 18 jr. Za. 00.15 uur.
Bioscoop Voorschoten
(Bespreken 01717-4354/2566)
Monthy Python: "Life of Brian", 16 jr
Do. 20.30. Vr., en za. 21.15 uur. Wo. 20.30
"Tom Hom", 12 jr. Vr. 19.00. Za. 16.00 en
19.00 uur. Zo. 16.00 en 18.15 uur. Wo
16.00 uur.
Kindermatinee: "Peter en Elliot de
draak", a.l. Za. en wo. 14.00 uur. Wo.
14.15 uur.
-ARKENSCOTELET
MET BEAUJOLAIS
EN SALIE
pel gedroogde salie
Braad /e\n 75 gr boter
langer dan »j minuten
klein klontje boter. Leg
di cotcli tton er Ui
laat <c nog eens 6 m
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Dlaconessenhuls:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur. Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp. 's maandags van 19.30-20.30
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
C.C.U, fhartbewaking), dag.
Aldabi 14 te Rotterdam,
Alphacca 15 te Port Elisabeth,
Amstelburcht 15 150 nw Madeira nr Bei-
Amstelmolen 13 vn Mobile nr Panama,
Amstelwal 14 vn Constanza nr USA.
-Antilla Cape 14 te Lewarre rivier nr
Gibbstown.
Atlantic Crown 14 te La Havre.
Baarn 13 920 w Kaap Verdische Eilan
den nr Walvisbaai,
Begor.ia 15 te Houston,
'Britsum 13 360 zo Newfoundland nr Hol
land,
- Buena Vista 14 te Rotterdam,
Chevron Eindhoven 14
Perthamboy.
Freeport i
Chevron The Hague 15 t
Coral Rubrum 15 240 wnw Havana nr
Puerto Cabello.
Crania 14 vn Stanlow nr Curacao,
Dallia 13 vn Hamburg nr Sullom Voe,
Diloma 14 te Portland,
JDockexpress-lO 14 thv Mururoa nr Mu-
Dockexpress-11 14 vn Marsaelbrega nr
Taranto.
Dockbft-1 13 200 no Mallorca nr Gibral-
Docklift-2 13 vn Port of Spain nr L
Guaira,
Dosina 13 t.a. Off Port Mina al Fahal r
Oman.
Eemhaven 13 750 zw Rio de Janeiro r
Santos,
Eemsborg 14 te Zaandam.
Felania 14 vn Mombasa nr Dar es Si
Felipes 13 vn Laugusta nr La Vera.
Fossarus 15 vn Jebel Ali nr rede Dubai,
Fusus 15 te Bangkok,
Gctafix 13 830 w ten zuiden Monrovia nr
Cabinda,
Gooiland 13 vn Salvador nr Hamburg,
Incotransspeed 14 vn Le Havre nr Ham
burg,
Incotrans spirit 15 vn Oakland nr Van-
Largsbay 14 te Rotterdam,
Lepton 15 vn Europoort nr Forcados,
Meerdrecht 13 91 zo Manzanillo nr Los
Angeles,
Meta 14 vn Fateh nr Ainskokhna,
Mijdrecht 14 930 ozo Halifax nr New Or
leans,
Nedlloyd Albany 14 te Tauranga,
Nedlloyd Baltimore 13 vn Keelung nr
Kobe,
Nedlloyd Delft 14 150 wzw Cverbourg nr
Rotterdam,
Nedlloyd Ebro 13 te Hongkong,
Nedlloyd Franklin 15 te Bluff.
Nedlloyd Freetown 14 vn Kaohsiung nr
Hongkong,
Nedlloyd lësco 15 vn Iquique nr Antola-
gasta.
Nedlloyd Hobart 14 Paranagua nr San
tos,
Nedlloyd Hoorn 14 te Hongkong.
Nedlloyd Hongkong 14 vn La Kata nr
Yokohama,
Nedlloyd Ki....
Port Elizabeth,
Nedlloyd Nagasaki 13 vn Punt Aarenas
nr Balboa.
Nedlloyd Nagaya 14 510 no Hawaii nr
Manzanillo,
Nedlloyd Niger 14 te rede Lagos.
Nedlloyd Rhone 14 te Rotterdam.
Nedlloyd Rockanje 13 750 wzw Azoren
Nedlloyd Rosario 12 vn Rotterdam nr
Atnwerpen,
Nedlloyd Rijn 14 vn Port Harcourt nr
Takoradi.
Nedlloyd Serooskerk 13 11 wzw Malacca
nr Chinnangtao.
Nedlloyd Waalekerk 14 vn Mtwara nr
Dar es Salaam,
Nedlloyd Willemskerk 13 180 nw Cochin
nr Madras.
Nedlloyd Wissekerk 14 te Hamburg.
Nornedthor 14 180 nw Azoren nr" Ro-
Polydorus 14 vn Oporto nr Rotterdam.
Salland 14 vn Amsterdam nr Rio de Ja-
Schelderix 13 t.a. rede Colombo.
Sepia 13 vn Sullom Voe nr New York,
Thameshaven 14 te Rotterdam
Galerie Denise Stephan (Bakkersteeg
18): Schilderijen, tekeningen en etsen
van José Calsina. Zaterdag en zondag
van 14 tot 18 uur (t/m 21 dec
ABN-gebouw (Breestraat) Expositie
abstracte schilderijen Cor Hendriks (t/m
24 december)
Leiden - Galerie Alfart. Rapenburg 62.
Werk van E. Adesera t/m 23 dec, perma-
nente expositie Spaans-e Volks-
Keramiek. Op.: di t/m za. 12,17 u.
Galerie v.d. Vlist, groepstentoonstelling
"Kunst als geschenk". Di. t/m za. van 10
tot 17 en do. ook van 19 tot 21 uur. T/m
31/12.
LEIDEN - Galerie Rita Meijer, Lange-
brug 32a, Leiden. Japanse penseelteke
ningen. van 29 nov- tol 20 dec.
Museum voor Volkenkunde. Steen
straat 1, tot 4 januari 1981 tentoonstel
ling: Bazaar, Marktsteden in Noord-Af-
ghanistan met diaklankbeeld en diverse
films. Geopend ma t/m za van 10-17 uur
en op zon- en feestdagen van 13-17 uur.
GalericdeOude Rijn- Stille Mare4.Ten
toonstelling Internationale Grafiek: met
o.a. werken van Karei Appel. Corneille,
Jan Cremer, Kees Bohemen, Dali, Bram
van Velde. Beeldhouwwerken van Ula
van Ophijsen. Keramiek van Jettie We-
Geopend: van woe t/m za. 12,30-17.00
uur. Do. 17-19 uur, t/m 31 dei
Werkplaats 'De Bange Duivel' (Rijn-
dijkstraat 4): August Grotegocd
1903—1938): schilderijen en tekeningen,
Lydia Luyten; aquarellen. Voorts gra
fiek van Pol Jong, Burckhardt S611 cn
Günther Wagner Op werkdagen van 13
tot 17 uur. (Tot 24 december).
14.15-14.45 en 19.00-19.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volat
Elke dag-
14 15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
vrijdag
Maandag
18 J0-18.45
Zaterdag en zondag
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag:
14 15-15 00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30
13 30-14.15 en 18 30-19.30 uur 3e kla^
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over .geluidshinder van vlieg
verkeer van cn naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
cdhidcllieuuts
16 december 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- De gemeenteraad van Parijs
heeft besloten in elke wijk der
hoofdstad een algemeente rouw
kapel op te richten, waarin de
lijken der armen tot aan de be
grafenis kunnen worden bijge
zet. Dit om te voorkomen dat de
lichamen dagen lang in de klei
ne woningen der armen moeten
blijven liggen.
- Van de koningin van Zweden,
die dank zij der voortreffelijke
behandeling van dr Mezger na
genoeg hersteld is en vermoede
lijk half januari in volkomen
beterschap Amsterdam zal ver
laten. verhaalt men dat zij ou
der inachtneming van het
strikst incognito zich even vrij
door Amstels straten beweegt
als een particulier. Zaterdag
reed H.M. per tramwagen naar
het Centraalstation.
- (Adv.) Aan de eerlang 'op te
richten Hoogere Burgerschool
voor Meisjes met 5-jarigen Cur
sus te Leiden, wordt verlangd
eene Directrice tevens belast
met het onderwijs in een der mo
derne Talen, op eene jaarwedde
van 2500,-, met genot van vrije
woning of vergoeding voor het
gemis daarvan. Belanghebben
den worden uitgenoodigd zich
bij op zegel geschreven adres
sen, met overlegging van stuk
ken. aan te melden bij het Ge
meentebestuur vóór 1 januari
1881
Vijftig jaar geleden
- In Lotharingen is een massa
graf ontdekt. dat vermoedelijk
afkomstig is uit den 30 -jarigen
oorlog. Bouwvakarbeiders ont
dekten op een diepte van een
halven meter een aantal op ver
schillenden afstand van elkaar
venvijderd liggende menschen-
beenderen. De Fransche autori
teiten zijn van meening dat het
geraamten van soldaten uit den
30-jarigen oorlog zijn. daar de
beenderen werden gevonden in
een streek, waar eertijds bloedi
ge gevechten werden geleverd
- In Oostelijk Polen hebben
sneeuwstormen ernstige rer-
keersstuomissen veroorzaakt
Vele treinen bleven in desnemw
steken, zoodat sneeuwploegen
aan het werk moesten worden
gezet om de inzittenden te be
vrijden. Vele lokaalirt'inen zijn
uitgevallen en op de hoofdlijnen
hadden ook de D-treineu groole
vertragmij Jf| de bunt pan
Warschau ligt de sneeuw op
sommige punten drie meter