Deze onzin zie ik
niet meer zitten
"Rechtshulp wordt
voor gewone man
straks te kostbaar
55
Tongeren
loopt
Debat gratis
rechtsbijstand
is uitgesteld
DINSDAG 16 DECEMBER 1980
VARIA
PAGINA 17
door
Sjak
Jansen
Voor acteur Hans
van Tongeren was
de maat écht vol,
toen hij vorige
week middenin een
voorstelling van het
mimestuk „De
Drempel" in het
Amsterdamse thea
ter De Balie van het
toneel stapte, na
eerst het publiek te
hebben medege
deeld dat hij „deze
onzin niet meer zag
zitten."
„Het was zóóó'n ellende", ver
zucht Hans. „Zóóóó belabberd
zelfs, dat het publiek aanvan
kelijk dacht dat mijn opstap
pen ook bij de voorstelling
hoorde."
Hans van Tongeren is duidelijk
opgelucht. We praten aan de
ronde tafel in het Amsterdam
se café Scheltema, waaraan
ook acteur Manfred de Graaf
zijn koffie drinkt. „Tjonge
Hans", zegt deze bewonde
rend, „wel een enorme stap
hoor, om zo uit de voorstel
ling te lopen."
Maar zo'n grote stap is het voor
Van Tongeren niet geweest.
„Een saaie voorstelling, daar
loop je uit weg", luidt zijn pa
rool. „Of je er nu wel of niet in
meespeelt, maakt niet uit",
schreef hij op een stencil, dat
hij aan de betrokkenen uit
deelde.
Hans van Tonge
Klankbord
De voorstelling was een pro-
duktie van de Theaterwerk-
groep Noord-Nederland en
werd geregisseerd door de
ex-televisieregisseur Klaas
Rusticus, uit wiens brein „De
Drempel" mede was ontspro
ten. Diens niet alledaagse op
vattingen over het make'n van
theater leidden ertoe dat Van
Tongeren uiteindelijk het
bijltje er bij neer gooide.
„Nadat ik wekenlang vergeefs
had geprobeerd bij mijn me
despelers, de schrijvers en de
regisseur een klankbord te
vinden, restte mij niks anders
dan opstappen", verklaart
Hans. „Ik wist echt niet hoe ik
anders mijn walging van deze
manier van theater maken
had moeten uiten. Bovendien
had ik ook die avond het ge
voel dat ik het publiek zat te
belazeren met die onzin."
rij speelden, was geen touw vast te
Dus stelde Hans de daad, die hij
tijdens een eerdere voorstel
ling in Winschoten al had wil
len stellen. Toen echter kreeg
hij er de kans niet toe omdat
er geen hond naar het theater
was gekomen. Dat was overi
gens vaker het geval met „De
Drempel". Werd de voorstel
ling al niet afgelast, dan moest
er worden gespeeld voor
slechts anderhalve man en
een paardekop.
Arrogant
Liep het publiek al nauwelijks
warm voor „De Drempel", de
pers deed dat nog minder.
Van Tongeren: „Dat geeft al
lemaal niks. Ik vind het niet
erg om in een slecht stuk te
spelen. Van de stukken, waar
in ik in de toekomst kom te
spelen, zal tachtig procent
rotzooi zijn."
„Maar desondanks moet het
,en". (Foto Peter Seitfeur).
wèl mogelijk zijn om daar
over te praten. En dat kon hier
niet. Het enige wat Rusticus
erover wilde zeggen was 'dat
het publiek er nog niet rijp
voor was'. Om zo je onkunde
weg te moffelen, dat vind ik
arrogant. Daarmee overschat
je jezelf nogal."
Toppunt voor Van Tongeren
was evenwel dat Rusticus tij
dens een voorstelling in Win
schoten een groep scholieren
liet verwijderen. „Die jongens
zaten te joelen en dat was heel
terecht", zegt Hans, „want
heus: aan wat wij speelden
was geen touw vast te kno
pen. In plaats dat Rusticus
dan bij zichzelf te rade gaat,
stuurt hij z'n publiek weg. Dat
kan niét. Op zo'n moment
voel ik mij als acteur bele
digd, want het is voor mij een
theaterwet datje hoe dan ook
je publiek accepteert."
Kaassie
De onvrede bij Van Tongeren
groeide met de dag en dan te
bedenken dat het er in den be
ginne allemaal zo veelbelo
vend voor hem uitzag. Dit
voorjaar werd immers be
kend gemaakt dat er in
Drachten een groot project op
poten zou worden gezet,
waarbij ook mimespelers wel
kom zouden zijn.
Kaassie dacht Van Tongeren en
hij meldde zich op de auditie.
Maar voor welk stuk hij daar
precies auditie deed, werd
niet duidelijk. Dat kon men
hem ook niet vertellen.
Chaos heerste al evenzeer op de
repetities en Van Tongeren
kreeg zodoende geen flauwe
notie van het avontuur waarin
hij zich had gestort.
Wel begon het hem steeds meer
te dagen dat het niet veel
soeps was, dat voortkwam uit
de half miljoen gulden die
CRM in dit project had gesto
ken. „Wat mij nogal hoog zit,
is dat er uit dit stuk een enor
me minachting spreekt voor
zeg maar Jan de Arbeider, ter
wijl het juist hij is, die de on
gelooflijk hoge kosten van
zo'n voorstelling moet op
brengen. Om nou hem en het
handjevol mensen, dat nog de
weg naar het theater weet te
vinden, te gaan beledigen,
daar voel ik niks voor."
Extreem
Hans was niet de enige binnen
de werkgroep die er zo over
dacht. „Ze gaven me haast al
lemaal gelijk, maar ze zagen
geen oplossing. En weglopen,
zoals ik, vonden zij te ex
treem."
Zo extreem dat ze hem na het
incident niet meer wilden
zien en de toegang tot De Ba
lie hebben ontzegd, 't Benau-
wendste van alles vindt Hans
niettemin dat er in deze hele
kwestie wel aan zijn persoon
wordt getwijfeld, maar niet
aan die van regisseur Rusti
cus. die thans vakantie houdt
op Malta.
Allereerst keerde het publiek zich te-
Rfn yan Tongeren. Dat vond dat
hij zijn rol gewoon had moeten uit
spelen. Vervolgens de werkgroep.
Ook de Theater Unie Kende
twijfels over Van Tongeren.
Hij zou overspannen zijn, al
dus Peter Ultee van deze or
ganisatie, die „De Drempel"
in het kader van de Noordelij
ke Toneelvoorzieningen pro
duceerde en intussen op zoek
is gegaan naar een vervanger
voor de roodharige acteur.
Selfkickers
Vrees dat hij nu zijn glazen
heeft ingegooid, heeft Van
Tongeren („Ik ben allesbehal
ve overspannen") niet. „Thea
ter op zo'n manier is voor mij
niet interessant. Voor het geld
doe ik dit werk niet. daar voel
ik me te veel kunstenaar voor.
Nee, dan ga ik nog liever naar
het uitzendbureau hier op de
hoek."
Volgens Manfred de Graaf was
Van Tongerens daad zo gek
nog niet. ..Ik kan me dat heel
goed voorstellen, 't Ergste in
zo'n geval is, dat je het niet
kunt bepraten. En als je dat
klankbord niet hebt, moet je
opstappen. Anders draai je
dol."
„Wat Hans nu heeft gedaan, is
nog altijd veel beter dan datje
alles zo maar slikt. Meelopers
zijn het ergste wat er is",
meent De Graaf. „En ik geloof
ook", vervolgt hij, „dat wan
neer je een stuk niet kunt be
praten, je als regisseur je doel
voorbij schiet. Je moet je nek
durven uitsteken. En als je
dat niet durft.... Ach wat ook.
Allemaal selfkickers zijn
het."
Abstract
En Hans van Tongeren (hij
speelde een hoofdrol in de
film Spetters, waar ik het niet
mee eens was, maar dat is een
ander verhaal): „Het is niet zo
dat ik in m'n eentje ga bepa
len, wat van goede kwaliteit is
en wat niet. Dat zeker niet."
„Maar mcl dit materiaal van Rusti
cus kon ik geen kant uit. Het was
allemaal zo abstract, het was zulke
shit, dat toen m'n vriendin een
keer kwam kijken, ze zei: „Ik vond
het echt heel erg om jou daar zo
bezig te moeten zien."
Wat echter niet wegneemt dat
Van Tongeren niet nog eens
„De Drempel" zou willen spe
len. „Maar dan wèl voor een
gratis publiek", bedingt hij.
„En dan verlang ik tevens dat
dat publiek mij na afloop pre
cies komt vertellen, wat het
heeft gezien. Dan wil ik kri
tiek horen ook!"
Mr. Ronald Hees.
LEIDEN - Bureaus voor Rechtshulp, Rechtswinkels en
kantoren van de zogenaamde sociale advocaten zijn onte
vreden over de plannen van minister De Ruiter van justi
tie om de de Wet Rechtsbijstand aan On- en Minvermo
genden (WROM) zodanig te wijzigen dat enkele miljoenen
Nederlanders niet langer in aanmerking komen voor gra
tis rechtshulp.
Zij waren van plan om uit protest
hiertegen vandaag hun poorten
gesloten te houden, maar omdat
de behandeling van het wets-
vooistel van de minister door de
Tweede Kamer is uitgesteld, heb
ben zij daar (voorlopig?) van afge-
De Ruiter heeft zich de woede op de
hals gehaald van met name de
Vereniging voor Rechtshulp. De
ze vereniging verwijt de bewinds
man dat hij zo snel mogelijk zijn
zin wil doordrijven. Zonder in
spraak te dulden en zonder naar
de gevolgen van zijn plannen te
kijken.
Tarief
De Ruiter wil de normen die gelden
voor het in aanmerking komen
van rechtshulp aanzienlijk ver
scherpen. Deze normen worden
bepaald door het inkomen en ver
schillen per arrondisement. Het
landelijk gemiddelde is op dit
moment: gratis rechtshulp bij
een inkomen tot 2750 gulden net
to en procederen tegen een ver
minderd tarief bij een inkomen
tot 3015. Ter vergelijking: in het
'Haagse' arrondissement is gratis
procederen mogelijk tot een in
komen van 2235 gulden netto. Bij
deze getallen wordt uitgegaan
van een twee-persoonshuishou
den (echtpaar zonder kinderen
met een huur van 400 gulden).
Als de wetswijziging wordt aange
nomen dan worden de normen in
het hele land gelijkgeschakeld.
Gratis rechtshulp tot 1900 gulden
netto en verminderd tarief tot
2400 gulden.
De Vereniging voor Rechtshulp
heeft uitgerekend dat dit bete
kent dat in plaats van driekwart
van de Nederlandse bevolking
voortaan slechts de helft in aan
merking komt voor gratis rechts
hulp.
De dupe
Mr. Ronald Hees van het Leidse
Advocatencollectief: "De Ruiter
heeft zijn plannen gebracht on
der het mom van harmonisatie
van de toevoegingsnormen en
onder het mom van bezuinigen.
Die harmonisatie juichen wij toe
Want het is natuurlijk te gek om
los te lopen dat iemand in Gro
ningen wél gratis kan procederen
en iemand in Den Haag. die het
zelfde verdient, niet. Maar nu
blijkt dus dat het aspect van be
zuinigen sterk is gaan overheer
sen. Dat vinden we een kwalijke
zaak want wie worden daar de du
pe van? Juist, de minder draag-
krachtigen".
Ook de manier waarop minister De
Ruiter zijn wetsvoorstel gestalte
wil zien krijgen stuit Ronald Hees
tegen de borst. "Het wetsvoorstel
is op 25 november ingediend en
op 1 januari moeten de nieuwe
normen al gaan gelden. De Ruiter
heeft een commissie (de commis-
sie-Schaafsma red.) ingesteld die
hem moet adviseren over de
hoogte van de normen. Een com
missie met een brede samenstel
ling. Er zitten vertegenwoordi
gers van de Vereniging voor
Rechtshulp en de Bureaus voor
Rechtshulp in. mensen van het
ministerie, rechters en advoca
ten. Maar omdat de minister zo'n
haast heeft wacht hij het advies
van die commissie niet eens af'.
Idealistisch
Volgens Ronald Hees zullen heel
Minister De Ruiter.
wat Nederlanders in de toekomst
afzien van procederen wanneer
de nieuwe toevoegingsnormen
van kracht zijn. Een beetje
rechtzaak met getuigenverhoor
en hoger beroep komt al gauw op
zo'n 5000 gulden. Ik denk daarbij
aan een ontslag- of uitzettings
procedure. Een advocaat kost te
genwoordig meer dan 200 gulden
per uur. Da's voor de gewone
man toch allemaal niet te beta
len?"
Hees verwacht dat de Rechtswin
kels en Bureaus voor Rechtshulp
straks meer werk zullen krijgen
en de sociale advocaten minder.
Hees zegt er ernstig aan te den
ken om zich niet aan de nieuwe
normen te gaan houden. "Tegen
de mensen die nu opeens buiten
de toevoegingsnormen vallen zeg
ik waarschijnlijk: "U kunt wat
mij betreft tegen de toevoegings-
prijs procederen". Dan hoeven ze
in elk geval niet de volle mep te
betalen. Dat is inderdaad idealis
tisch ja. Maar niet meer idealis
tisch dan de manier waarop ik nu
■verk".
JAAP VISSER
DEN HAAG <GPD> - Het voor vol
gende week genoteerde debat in
de Tweede Kamer over het Wets
ontwerp Rechtsbijstand minder
en onvermogenden gaat niet
door. Dit wetsontwerp moet
nieuwe normen stellen voor de
verstrekking van gratis rechts
hulp. De indiener, minister De
Ruiter (justitie), heeft in een bricl
aan de Kamer laten weten dat hij
niet langer op een snelle afhande
ling zal aandringen, maar dat hij
het op prijs zal stellen als het ont
werp direct na het kerstreces aan
de orde komt.
Minister De Ruiter (Justitie) heeft
steeds op een snelle behandeling
aangedrongen. Volgens hem
moet er snel iets gebeuren omdat
de verdere uitbouw van de hulp
aan minder draagkrachtigen an
ders niet mogelijk is. De grenzen
van de begroting staan volgens
hem een verdere kostenstijging
niet toe.
De regeringsfracties steunen de mi
nister in deze wens. In een vorige
week gehouden vergadering van
de Kamercommissie voor justitie
is afgesproken dat de minister in
het Weekeinde de aanvullende
Algemene Maatregel van Bestuur
aan de leden zou toesturen Hier
in moet nog de grens worden aan
gegeven waarboven geen - ge
deeltelük - door het rijk betaalde
rechtbijstand meer wordt ver
leend. Vooral de PvdA heeft zich
tegen deze haast met een volgens
haar zo belangrijk wetsontwerp
verzet.
Het conflict lijkt nu op een onver
wachte manier bijgelegd. De mi
nister heeft laten weten dat hij af
ziet van de behandeling volgende
week. Hij schrijft begrip te heb
ben voor de overvolle Kamer
agenda en voor het bezwaar van
verschillende leden dat zij te wei
nig voorbereidingstijd hebben
gehad.
Volgens het VVD-kamcrlid Tripels
zijn dat echter slechts formele ar
gumenten. Veel belangrijker is
dat de minister het benodigde ad
vies van de Raad van State nog
niet binnen heeft. Als de minister
geen uitstel had aangekondigd,
dan had de VVD'cr wel om uitstel
gevraagd. Het zou wettelijk on
juist zijn over een maatregel te
discussiëren, voordat het advies
van de staatsraad binnen is.
meent Tripels.
Het uitstel zal ongetwijfeld het mi
nistene geld kosten. Tripels kan
echter niet aangeven hoeveel de
voorgestelde regeling op zal
brengen, en dus hoeveel het uit
stel kost. omdat „geen mens kan
overzien wie zal gaan procederen
en wie dat niet kan betalen". Hij
vindt het ook helemaal niet dra
matisch dat het ministerie een
strop lijdt. „Dan hadden ze maar
eerder op dit goede idee moeten
komen", aldus de WD'er
