v V
Flitsend spel in
Brecht-produktie
Contrasten bij Residentie-Orkest
[/RADIO \Mogramma i
Zijwindniet zo sterk
"Het atelier":
ondoor
dachte keuze
vandaag
1 toegelicht
ft
Bij 'De Appel'
Kamerkoor
homogeen
MAANDAG 15 DECEMBER 1980
Première Werkcentrum Dans
LEIDEN - Vier paren betekenen op
z'n minst even zo vele relaties. En
relaties zijn vandaag de dag ge
compliceerder, dan vroeger toen
alles vrij simpel leek. Relaties
roepen in elk geval spanning op.
Die spanning is, niet steeds even
overtuigend overigens, terug te
vinden in 'Zijwind', het nieuwste
werkstuk van Kathy Gosschalk,
sinds 1975 artistiek leidster van
het in Rotterdam gevestigde
Werkcentrum Dans.
Het is de uitwerking van een im
pressie, die de choreografe op
deed, toen ze geconfronteerd
werd met een ets van Paul de Ko
ning. Deze ets laat een vrouw
zien, die, staande in de wind. haar
jurk uittrekt.
In 'Zijwind' dragen de vier danse
ressen ieder drie (flinterdunne)
jurkjes, waarvan er twee om de
beurt worden uitgetrokken en
één het lichaam blijft omhullen.
Het zich net niet bloot geven
moet waarschijnlijk de spanning
suggereren, waaruit Kathy Gos
schalk haar bewegingscomposi
tie heeft willen opbouwen. Dat
deze spanning zaterdagavond tij
dens de première in het vrijwel
geheel gevulde LAK-theater niet
helemaal overkwam, vindt wel
licht z'n oorzaak in het feit, dat
zowel de vier dansers als de vier
danseessen zich nog onvoldoen
de met de choreografie hebben
weten te identificeren.
De meesten van hen gaven er al
thans blijk van de bewegingen,
zoals Kathy Gosschalk die voor
ogen moeten hebben gestaan,
nog niet voor de volle honderd
procent in hun lijf te hebben.
Maar misschien is daar wat meer
tijd voor nodig.
Trouwens, ook aan de te starre ex
pressie mag best nog een beetje
gesleuteld worden. In technisch
opzicht stak Erika Trabi boven de
anderen uit, zodat je je als toe
schouwer onwillekeurig aan haar
bleef vastklampen. Of er verband
bestaat tussen de drie jurken, die
de danseressen aanvankelijk dra
gen, en de drie in elkaar over
vloeiende delen, waaruit het bal
let bestaat, is een vraag, waarop
in de summiere programmatoe
lichting geen antwoord wordt ge
geven.
Hoewel 'Zijwind', waarin gebruik
wordt gemaakt van een aantal
windmachines en een wappe
rend, wit achterdoek, niet tot de
allersterkste stukken van het re
pertoire zal gaan behoren, bevat
het genoeg zeggingskracht en
poëzie om het geruime tijd te la
ten voortbestaan.
Wel tot de sterke stukken van het
Werkcentrum behoort zonder
enige twijfel Hans Tuerlings
'Quaquaraqua', dat na de pauze
werd uitgevoerd. Het is eerder dit
jaar in Rotterdam in première ge
gaan en het Werkcentrum Dans
heeft er veel eer mee ingelegd.
Tuerlings voorliefde voor Italië
klinkt er, evenals dat bij 'Tutto
Liscio' en 'Om los te lopen' het
geval is, overduidelijk in door.
De treurigheid van het leven in het
arme zuiden is het beklemmende
thema vun dit knap geënsceneer
de ballet, waarin verdwaalde zie
len zonder uitzicht op een wat
vrolijker bestaan zich zonder eni-
Fragment uit 'Zijwind'.
ge illusie aan elkaar vastklam
pen. Er gaat van dit in opdracht
van het ministerie van CRM ge
maakte ballet een grote dramati
sche kracht uit, waarbij het zwart
van de zes uitvoerenden de triest
heid van het gegeven extra accen
tueren. Tuerlings heeft zich ge
lukkig verre weten te houden van
pathos en vals sentiment. Inte
gendeel, hij is binnen de grenzen
van het zuiver sentiment geble-
ven en verdient daarvoor veel
waardering. Evenals trouwens de
drie dansparen, van wie met NA
ME Johan Meijer zijn affiniteit
met dit soort gevoeligheid duide
lijk aantoonde. Niet onvermeld
mag blijven de naam van Henk
Alkemade. die dit dramatische
ballet met het door hem samen
gestelde klankdecor nog meer
karakter gaf.
PIETER C. ROSIER
LEIDEN - Het is een pub.iek ge
heim, dat Josée Ruiter zonder
enige onenigheid het Publiek-
stheater heeft verlaten om dit,
soms wat plechtstatige, gezel
schap in te ruilen voor het
Zuidelijk Toneel Globe. Daarom
was ze zaterdagavond in de Leid-
se Schouwburg te bewonderen in
de rol van de vuilbekkende Mimi,
daags na de première van het
stuk in de Tilburgse Stads
schouwburg.
Het ware beter geweest, als zij zich
niet had laten overhalen de toch
wel dragende rol van Mimi in 'Het
Atelier' van de 1939 in Parijs ge
boren toneelauteur/acteur Jean
Claude Grumberg te spelen.
Grumberg heeft het bestaan het
hele oorlogsleed te comprimeren
tot vijf giechelende, vrouwen die
eerder een sfeer oproepen van
een verlaat Huishoudschool-
feestje dan van een atelier in de
naoorlogse jaren '45-'52.
Het ergerlijke van 'Het Atelier' is
wel, dat zowel Jean-Claude
Grumberg als Zuidelijk Toneel
Globe pretenderen, dat nauwe
lijks over de oorlog wordt gespro
ken, terwijl eerder het tegendeel
het geval is.
Leon, de baas van het atelier (Theu
Boermans), die Parijs niet heeft
verlaten en is ondergedoken,
praat vrijwel over niets anders.
Ook het verblijf van Hélène, zijn
vrouw (Rose Thesing) tijdens de
oorlog in de 'vrije zone' komt
meermalen ter sprake. En wat te
denken van Simone, één van de
naaisters (Nettie Blanken) die
vrijwel het hele stuk door bezig is
met de thuiskomst van haar gede
porteerde man uit Duitsland. Of
haar gevecht om de fel begeerde,
op eeh staatspensioen rechtge-
vende overlijdensactie, waarop
Hélène, als Simone het papier na
talloze bezoeken aan evenzovele
instanties uiteindelijk heeft ge
kregen, woedend reageert. Zeker
als je suggereert het oorlogsleed
tussen de regels door te laten
klinken, moet je als de beheer
sing kunnen opbrengen niet in
concreto te spreken van Joodse
onderduikers, gevangenomen
SS-ers en niet teruggekeerde ge
deporteerden.
Toegegeven, het is een hachelijke
zaak, wanneer iemand, die drie
jaar na de beëindiging van de oor
log is geboren een oordcel velt
over een werkstuk, dit onder
werp betreffende, van iemand,
die één jaar voor het uitbreken
ervan is geboren.
Maar de stelling in het Globe-pro
gramma, 'dat nauwelijks over de
oorlog wordt gesproken' is voor
iedere toeschouwer al snel te on
dergraven. Vóór Grumberg heb
ben talloze auteurs deze droeve
episode uit de wereldgeschiede
nis veel evenwichtiger behan
deld. De conclusie is derhalve,
dat Globe wat doorwrochter aan
repertoirekeuze moet gaan doen.
BERT KOEKEBAKKER
Aus Greidanus en Catherine ten
Bruggencate(voorgrond) in 'Maha-
gony'.
SCHEVENINGEN - Onder de titel
"Opkomst en ondergang" heeft
de toneelgroep De Appel twee
stukken van Brecht samenge
bracht, die beide met het beken
de Brechtiaanse absurdisme de.
niets en niemand ontziende on
menselijkheid van de mens aan
de kaak te stellen. In een verkorte
versie van "Mahagonny" gebeurt
dat door de opkomst en onder
gang te schilderen van een Ame
rikaans goudzoekersstadje waar
dollarbiljetten de wet uitmaken
en dat uiteindelijk aan ongebrei
delde genotzucht ten onder gaat.
Deze moraliteit, door Brecht en
Weill begonnen als "Songspiel"
en later uitgebouwd tot een com-
(ADVERTENTIE)
'n Zakkenroller herken je
niet aan z'n stropdas.
Loop dus nooit met
teveel geld op zak.
Stop geld altijd goed weg.
Altijd extra aandacht als
't druk is. En bewaar cheques
en betaalpas nooit bij elkaar.
Want je weet 't
maar nooit.
plete "opera", bestaat in de Ap
pel-uitvoering nog meer dan in
de complete versie uit een aantal
louter illustratieve scènes, waar
door de handeling minder bepa
lend is voor de dramatische lijn
dan de door Brecht herhaaldelijk
en keihard geformuleerde ideolo
gie. De "Burgerbruiloft" daaren
tegen is geheel gegoten in de
vorm van het traditionele blijspel
en het genoeglijke begin van het
ten tonele gevoerde bruilofts
maal doet nog even hopen dat het
pessimisme van Brecht hier blijft
ingebed in een mantel van hu
mor. Als de aftakeling van mens
en meubilair eenmaal begonnen
is, blijkt er echter geen houden
meer aan en beuken de persona
ges met botte koppen op elkaar in
tot de mens zichtbaar wordt als
een puinhoop temidden van zijn
eigen puinhopen.
De extreme visie van Brecht vraagt
om een minstens even extreme
vormgeving. Kennelijk uitgaan
de van de meermalen door
Brecht getrokken vergelijking
van de mens met een wild dier
heeft Erik Vos samen met Tom
Schenk (toneel) en Ellen de
Zwart (kostuums) voor "Maha
gonny" het Appeltheater her
schapen in een circus met een
echte piste, waar de acteurs op
bevel van een conférencier
dompteur hun kunsten vertonen.
Een exuberante aankleding, be
weeglijke belichting, plaatsing
van een tien man sterk orkest bo
ven de ppkomstopening en een
varieté-achtige enscenering ver
sterken dit effect, maar het meest
overrompelende element in de
voorstelling was toch wel het
staaltje van perfect ensemble-
werk dat hier te zien werd gege
ven. Door de sterk verdubbelde
bodem wordt het mogelijk eht
grimmige op overrompelende
wijze te combineren met het lu
dieke, maar er is ook een heel
hecht ensemble nodig om dit met
de vereiste betrokkenheid om te
zetten in het flitsende spel dat De
Appel ten toon spreidde. Wel
vroeg het werken met acteurs een
aanpassing van het muzikale aan
deel, maar daardoor werd er niet
alleen een goeds balans berikt
tussen gezongen en gesproken
teksten, maar eveneens tussen de
zang en de zeer dramatisch func
tionerende, met veel gevoel voor
kleuring uitgevoerde muziek.
LEIDEN - Hoewel zij land- en tijd
genoten waren, ligt er een wereld
van verschil tussen de componis
ten van wie het Residentie Orkest
zaterdagavond twee werken op
het programma had staan: de
Symfonie in d.kl.t. van César
Franck, en het tweede pianocon
cert in g.kl.t. van Camille Saint-
Saens. Saint-Saens, briljant pia
nist en vlot schrijvende vakman,
die bewust aanknoopte bij de
franse traditie en de klassieke
vormen hanteerde, en Franck, de
organist, die meer beïnvloed
werd door wat over de grenzen in
Duitsland gebeurde, en een mu
ziek schreef waarin melodie en
harmonie vervlochten worden in
een eigen idioom met een steeds
aanwezige ondertoon van melan
cholie.
Het Residentie Orkest gaf onder lei
ding van Alain Lombard een uit
voering van Francks Symfonie,
waarin de grote lijnen met kracht
getekend werden. Nu is een man
nelijke Franck te verkiezen bo
ven een bleke geëxalteerde,maar
kracht wint aan zeggingskracht
naast mildheid, en dat laatste as
pect was onvoldoende aanwezig.
Met losse en sobere gebaren, soms
zelfs nauwelijks dirigerend, weet
Alain Lombard zijn bedoelingen
duidelijk over te brengen op het
orkest, dat zich volledig inzette
voor zijn interpretatie. Lot voor
Bij een werk als Francks Symfonie
steekt Saint-Saens pianovoncert
dan wat magertjes af. Een knap
geschreven, maar oppervlakkig
concert, waar een pianist veel eer
mee kan inleggen, maar bestaan
de uit toch wel erg veel noten, die
erg weinig te zeggen hebben.
Gabriel Tacchino kon er zijn niet
geringe virtuositeit zonder meer
in kwijt; of er nog andere facetten
in zijn spel aanwezig zijn, was
moeilijk vast te stellen. Het eerste
en derde deel zette hij nogal
zwaar aan, maar in het ook com
positorisch meer geslaagde twee
de deel was zijn spel luchtiger, en
met meer esprit. De zaal was
merkbaar geïmponeerd door zijn
prestatie.
Tot slot werden vijf delen uit de
Suites 1 en 2 "Romeo en Julia"
van Sergei Prokowjew gespeeld,
beeldende muziek, waarin Alain
Lombard het Residentie Orkest
aanvuurdde tot een uitstekende
prestatie.
MIES ALBARDA
LEIDEN - In verband mei het grote
aantal recensies verschijnt de we
kelijkse rubriek "Podium" dit
maal wat later in de week.
Voor de "Burgerbruiloft" werd de
zandbak belegd met een sjofel
plankier, dat het navrante con
trast tussen schijn en werkelijk
heid al bij voorbaat accentueer
de. Door bij dit absurde gegeven
geen buitensporigheid uit de weg
te gaan en toch de details alle
kans te geven werd deze eenakter
een keiharde uitsmijter waarin de
overtrokken komische effecten
de toeschouwer geen moment
rust bieden. Dit maakt de voor
stelling wel tot een balancering
op het scherp van de snede, een te
grote mate van overdrijving ligt
immers voortdurend op de loer,
maar met een homogeen collec
tief van detailspecialisten zoals
dat bij de Appel gegroeid is, moet
dit gevaar te ondervangen zijn.
Meer nog dan de geslaagde com
binatie maakt de perfecte uitvoe
ring "Opkomst en ondergang" tot
een voorstelling die geen toneel
liefhebber zou mogen missen.
PAUL KORENHOF
LEIDERDORP - Het Leiderdorps
Kamerkoor voerde zaterdag
avond in de sfeervolle, geheel ge
vulde Dorpskerk een gevarieerd
programma uit onder lieding van
dirigent Wim van Meeuwen. Dit
kamerkoor heeft in zijn 3'/o-jarige
bestaan een homogene klank we
ten op te bouwen.
Opvallend vond ik ook dat de koor
leden zeer beheerst en strak, dat
wil zeggen zonder vibrato, zon
gen. Dit bleek vooral uit de vier
acapella stukjes van Thomas
Morley, Henk Badings, Jurriaan
Andriessen en Herman Strate-
gier.
Het hoogtepunt van deze avond lag
duidelijk bij de Krönungs-Messe
K.V.317. van Wolfgang Amadeus
Mozart. Het koor, uitstekend be
geleid door het Leidse orkest Bel-
litoni, zong heel pittig en beheer
ste dit stuk volkomen. Het solis
ten-kwartet. bestaande uit Marry
Stegenga sopraan, Yvonne Ben
schop alt-mezzo. Dirk Verzaal te
nor en Arjan Leisker bariton
klonk als geheel vrij aardig, maar
werd af en toe wat overheerst
door de sopraan, vooral de tenor
kwam in het gedrang.
Na het héél mooi gezongen Agnus
Dei werd het koor terecht be
loond met een uitbundig applaus.
Het Motet "Beatus Vir" van Anto
nio Vivaldi, waar het concert mee
begon, werd wat mat gezongen.
De alt-mezzo en de sopraan Els
van Onselen voerden het duet
heel subtiel uit De organist Peter
Beijersbergen begeleidde het ge
heel goed, wat ook te horen was
in de Kleine Orgelmesse van Jo
seph Haydn.
In het Benidictus viel de zuivere,
mooie stem van Els van Onselen
op. Op het programma stond ook
nog het motet "Sci Lob und Preis
uit Ehrcn" van Johann Sebas-
tiaan Bach. Het koor had zich dui
delijk vertild aan dit motet, hoe
wel het Koraal heel licht en soe
pel klonk Dit concert als geheel
was een groot succes.
CAECILE HOUTMAN
NEDERLAND I -
18.25 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Straatje om (NOS)
18.50 - Staatsloterij (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Heidi (AVRO)
19.25 - Hier Parijs, hier Jan Brusse (AVRO)
19.40 - Wie van de drie (AVRO)
20.15 - Tell me my name (AVRO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Een kijkje in de studio (AVRO)
22.02 - Music Gallery (AVRO)
23.05 - Journaal (NOS)
23.10 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
NEDERLAND II -
18.25 - Sociale Verzekering (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - De TROS top 50 (TROS)
19.27 - Angie, serie (TROS)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Gekke mensen (TROS)
22.50 - Aktua TV (TROS)
23.30 - Journaal (NOS)
23.35 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
tv-buitenland
DUITSE TV
MAANDAG 15 DECEMBER
DUITSLAND I
Regionaal progr. NDR: 18 00 Sport.
18.33 Aktualiteiten 18.45 Kleuterse-
rie. 18.55 Achtung Zoll. 19.25 Cultu-
rt.pl mapa7inc 19 S 9 Pro.
Rrammaoverz. WDR 18.00 St. Paul.
Landungsbrucken. 18.30 Des Mar-
chens neue Klcider. 18.40 Achtung
Zoll. 19.15 Aktuahteiten. 19 45 Licht
progr.i. 20.00 Journaal 20 15 Liebe
ist doof. 20.45 Cultureel magazine.
21.30 Berlin Alcxanderplatz. 22 30
Aktualiteiten. 23.00 Die Unbefridig-
ten. 0.30 Journaal.
DUITSLAND II
18.20 SOKO 5113. 19.00 Journaal.
19 30 Popmuz. 20.15Opvoedingsma
gazine 21.00 Aktualiteiten 21 20 Die
Faust in der Tasche. 23.00 Journaal-
DUITSLAND III WDR
Journal 3 20.00 Journaal 20.15 Ge
varieerd progr. 21 45 Antonio
Gramsci. 23.35 Journaal.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.00 Poppenfilmscne. 18 05 Teken
filmserie. 18.30 Informatief progr.
19 oo Informatief progr. 19 39 Mede
delingen en Morgen 19.45 Journaal.
20.10 Weerbericht. 20.15 Informatief
progr. 21.05 De Mallens. 21 55 Infor
matief progr. 22.35 Journaal.
De AVRO zendt vanavond de Amerikaanse televisie-film 'Teil
me my Name' uit, met in de hoofdrollen Arthur Hill en Barbara
Barrie. Laatstgenoemde is in deze produktie Emily McPhail, 18
jaar getrouwd en moeder van twee zoontjes. Tijdens haar studente
n-tijd heeft zij trouwplannen gehad met een mede-sludenl van wie
zij in verwachting was. Haar vriend verongelukte en Emily besloot
de baby te houden ondanks aandringen van anderen een abortus te
ondergaan.
Na de geboorte van haar dochter brak er een dermate moeilijke tijd
voor haar aan dat ze, tot haar grote verdriet, haar dochtertje ter
adoptie moest aanbieden. Ze heeft dit feit nooit aan haar man
Porter McPhail durven vertellen. Tijdens een feestje van het gezin
McPhail stelt een zekere Alexandra zich aan hen voor. Zij blijkt de
dochter van Emily te zijn. Dit weerzien is de oorzaak van een reeks
emotionele ontwikkelingen, die in het gezin veel spanntngen veroor
zaken. (Nederland 1,20.15 uur).
Gelijktijdig via radio (Hilversum 3) en televisie (Nederland 1)
zendt de AVRO vanavond de eerste 'Music Gallery' van dit seizoen
uit.
Deze uitzerlding staat geheel in het teken ran "de roos". Medewer
kenden zijn de Engelse zangeres Lee Gibson, de Engelse zanger
Danny Street, de Amerikaanse gitarist Barney Kessel en Rita Reys
met het trio Pim Jacobs. Speciale gaste is Amalia Rodriques.
Het Metropole Orkest staat, zoals altijd, o.l.v. Rogier van Otterloo.
Presentatie: Pim Jacobs (Nederland 1 en Hilversum 2, 3, uur).
De TROS brengt vanavond een blijspel van de Engelse auteur
Alan Ayckbourn, dat onder de titel 'Gekke menseiC in Nederland
als vrije produktie te zien is geweest.
Het gegeven is de kerstviering door drie zeer uiteenlopende echtpa
ren. Alle zes de personages hebben zo hun eigen opvatting over de
viering en belanden in vaak zeer onverwachte situaties.
De zes acteurs en actrices, die gestalte geven aan de personages in
'Gekke mensen?' zijn Gerard Cox en Pleuni Touw (een bankier en
zijn echtgenote die aan de drank is), Ronnie Bierman en Jules
Royaardsfeen drukdoerierige middenstander en zijn zéér huishou
delijk ingestelde echtgenote). Carola Gijsbers van Wijk en Hugo
Metsers (de neurotische architecten-vrouw en haar min of meer
mislukte echtgenoot). (Nederland 2, 20.27 uur).
spel 19 02 TROS
(S) Vc
MAANDAG 15 DECEMBER
HILVERSUM I
18 11 (S) Aktua. 18.25 (S) de verhalen
van Virgulius van Tuil 18.30 (Si De
kmderplantebak 18 45 (S) He
continent, hoi
Country. 20 C. ,w,
breekbaar 20.30 Peekei:
ten. 21.02 (Si Nederlandse artiesten
parade. 22.02 (Sl Aktua-Sportc alè.
NOS 23 00 (S) Met het oog op mor
gen. AVRO 0.02 (Si Pim Jacob s Pia-
tenscala 1 02 (Si In the Still of the
night 2 02 (S) AVRO's Sem
HILVERSUM II
18 00 (S) Muziek in vrije tijd. I' P.
18 50 Uitzending van D S 70 NCRV
19.00 (S) Steen in de vijver. 20.00 <S)
Noordelijk Filharmonisch Orkest.
20.45 (S) Eigentijdse kamermuz.
21 30(S)Literama maandag BOND
ZONDER NAAM 22 25 Praate
NOS 22 30 Nws 22 40 De zon heeft
ons verkocht moeder, dot NCRV
HILVERSUM III
NOS 18 03 (S) De Avondspits met de
Nationale Hitparade AVRO Hl (12
(S) Praatpaal 15 20 02lS« Het Ster
nen Tijdperk 21 02 (S) Blues bal
lads Beat. 22 02 tS) Music gallery.
9 08 (S-M) Arbeidsvitaminen 11 02
<S> Dcsrec 11.30 (Si Uit is In II 45
(S) Rondom twaalf. 13 03 AVRO s
Radiojoiu n 1.J.20 (S) De AVRO Dili
gence 13 55 Beursplein 5 14 02 (Sl
De vergulde middenweg 16 02 13-
speciaal. 16.30 (S) Kom 'n> langs od
Slot Zeist
HILVERSUM II
NOS. 7 00 Nws. KRO 7.10 Ocl
lend-
i Het levende woord. 7.30
Nws 7 36 Echo. (8 00 Nws 8.30
Nws. 8 36 Lichte muz 8.50 Postbus
900 9 00 Gym. voor dc huisvrouw,
9.10 Watei tanden 1 Scheep
spraat. 9.20 De letter M. 10 30 Oud
al lei
al. 11
0 Schoolra-
11.30 Ratel OVERHEID!
VOORL 12 16 Uitzending voor c
landb KRO 12 26 Meded t b
land- en tuinb 12 30 Nws 12
Echo 13 00 Nws 13 11 Goal 13
Schoolradio 14.30 Open Schoei
15 15 God. hoe helt je ook alweer
15.30 Geen verboden toegang 16
Praatprogr. 17.24 Meded. 17 30 Nw
(S)
ndlcl
HILVERSUM III
(NOS Ieder heel u
HILVERSUM IV
TROS 7 00 Nws. 7
vs 1 VARA
|(S) Typisch
DINSDAG 16 DECEMBER
HILVERSUM I
(NOS Ieder heel uur nw - i N'
AVRO's Kadiojourn en .-i\.
to inn - AVRO aan. mu Steu
