Lijden en toch lachen
Verrassend romantisch
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
Ongewone Kerstverhalen:
een echte uitschieter
Lévi Weemoedt biedt topamusement
Nederlandse
kastelen smaakvol
behandeld
Poortvliet: razendknap tekenwerk
Nieuw boek van Simone Schell:
NIEUW
OP DE
BOEKEN
PLANK
DONDERDAG 11 DECEMBER 1980
PAGINA 21
Als de wolken gevaarlijk dicht
langs de bieke maan scheren
en 't, waagt men zich overdag
éventjes buiten om kruide-
ter in te slaan, steevast begint
te regenen, sneeuwen of ijze-
len. dan kunnen we spreken
van de winter. Een jaargetij
vol treurigheid, melancholie
ke ijspret en triest neerhan
gende feestneuzen.
Een beroerd seizoen, dat maar
zelden opgefleurd wordt door
geestig gezelschap of komi
sche literatuur. Toch is 't me
dezer dagen overkomen dat
ik in bad en bed heb liggen
schateren: uitingen van emo
tie waarvoor ik me normaliter
grif schaam. In deze donkere
dagen, geef ik toe. heb ik me
een aantal uren geamuseerd!
Erger nog: met een heus
boek. Van een Nederlands au
teur.
Geen heerlijker vermaak dan
leedvermaak, want 't betreft
hier een nieuw uitgaafje van
de schrijver van onsterfelijke
verzen als:
"De week begint pas Het is
maandag kwart voor negen J
en ik roer nu al zo neerslachtig
in m'n thee../Maar ik zal sterk
zijn: kijk! daarbuiten schijnt
de regen!/En aan het venster
piept de vleermuis vrolijk
(het gedicht "Morgenrood" uit
het bundeltje "Geduldig lij
den", 1977) Of uit datzelfde
boeket "Pasfoto", een rijmpje
voor bijziende klagers:
"Mijn linkeroog heeft het al op
gegeven/en houdt de droeve
wereld voor gezien./In 't rech-,
ter piepert af en toe nog leven/
achter verduisterd matglas
van min tien."
De ongelukkige bedrijver van
deze moderne Piet Paaltjcns-
poëzie heet natuurlijk Lévi
Weemoedt. meer naam dan
schuilnaam, een studentikoze
tobber van wie ik zojuist tra
nend een recente prozabun
del, terecht "Bedroefd maar
dankbaar" getiteld, heb dicht
geklapt.
Als veel onzer allergrootste lite
raire klagers komt Weemoedt
uit een somber gebied bezui
den Leiden. Daar wordt on
der de rock - afkomstig uit on
telbare illegale jeneverstoke
rijen - van Schiedam en Vlaar-
dingen met overgave gebe
den, geleden en dus ook let
terkunde bedreven. Wie uit
die regio stamt zit goed. al
thans wat de edele letteren en
daaropvolgend klaterend ap
plaus aangaat. (Zelfben ik ge
boren in Geldrop en getogen
in Almelo - een akelig, naar
geestig en kansarm verleden).
Komen succesvolle Leidenaars
als Maarten 't Hart (Maassluis,
wat zijn humorloosheid ver
klaart) en Biesheuvel (onge
neeslijk lijdend aan Mensen
vrees) niet uit die, door de
Heere zo drukbezochte
streek? En niet te vergeten il
lustere studentenvriendcn ais
Paul M. (thans smartelijk
knippend en plakkend voor
deNROenCasdeS. (in magi
strale wanhoop een Hotel ex
ploiterend op 1 van de hoog
ste Himalayatoppen in Ne
pal)?
Zo ook Lévi Weemoedt die ook
in zijn nieuwe boek tal van
vreselijke ervaringen boek
staaft. die de lezer 't water uit
de ogen perst van 't huilen en
lachen.
De mooiste verhaaltjes, want
meest "levensechte", vinden
we voorin, waar Weemoedt
smartelijke jeugdherinnerin
gen ophaalt. Over de ellende
van een kampeervakantie in
een tent met opdruk: BING
HAM CO. Over de militair-
romantische verzinsels van
Ome Jan, kleermaker, of over
enige stichtende tochtjes met
een neefje op een Solex,
nostalgisch rijwiel-met-
hulpmotor. Over schoolgaan,
familieleden. God gods
dienst, verhuizingen, schei
dingen. al dan niet letterkun
dige vrienden, studententij
den - alles verborgen onder
een typisch laaghollands wol
kendek van Lijden en La
chen.
Vele rijke, hemeltergende en
handenwringende passages
had ik voor u aangestreept,
hier willen citeren. Maar in de
beperking toont zich de mees
ter. wat in 't omgekeerde gé
val overigens voor Weemoedt
geldt; bij hem is het de over
drijving:
"Uit een vaag maar in ieder ge
val langdurig vrijgezellenbe
staan dat zich voornamelijk
had afgespeeld in een twee-
voetsjol op de vlieten en de
Vaart bij Vlaardingen had
mijn vader een passie overge
houden voor knopen leggen.
De veters in mijn schoenen,
eenmaal door hem gestrikt,
zaten voorliet leven rast: zelfs
als ze knapten hield ik altijd
nog die gave strik in mijn
hand. Mijn zusje heeft eens
een hele middag huilend in de
bloedhete zon gelopen met
haar capuchon op. waarvan
mijn vader 's morgens, toen er
een buitje dreigde, de koord
jes stevig onder haar kin had
vastgesnoerd. En ik herinner
me ineens dat ik een keer, toen
ik een boodschap voor hem
moest wegbrengen, in dolle
drift mijn fietsje in elkaar heb
getrapt, omdat daarop het
pakje zó geraffineerd was
vastgebonden dat het nergens
kon worden losgemaakt.
Want mijn vader had altijd
een hekel aan endjes touw die
er zo maar los bij hingen: dat
gaat klapperen en slaan, zei hij,
en dus knipte hij die stukjes
vlak boven de knoop af."
(p.12-13)
Zulke vaders maken ze niet
meer tegenwoordig. Twee
maal heb ik deze passage (en
't vervolg) gelezen, tweemaal
gehuild van het lachen. Want,
ik zei het al, geen mooier ver
maak dan leedvermaak. Alle
reden dus om de nieuwe Wee
moedt in dolle draf te pakken
te krijgen, voor wie 't Leven in
het Algemeen (en een christe
lijke jeugd in 't bijzonder)
loodzwaar op de smalle
schouders voelt drukken.
Lévi Weemoedt, "Bedroefd maar
dankbaar". Uitg. Erven Tho
mas Rap, B^arn 1980, 16,50.
Over kastelen hebben de laatste
jaren heel wat publikaties het
licht gezien, maar slechts
weinigen kunnen bogen op
zo'n fraaie uitvoering en op
zo'n evenwichtige behande
ling van het onderwerp als
deze "atlas".
In Nederland zijn nog 342
kastelen of toonbare ruïnes
van kastelen. Daarvan wor
den de zestig meest represen
tatieve uitvoerig in dit werk
besproken, voorzien van vaak
sfeervolle illustraties. De rest
krijgt, kort aangeduid, een
plaats achter in het boek.
Uit Leidens omgeving worden
Teylingen, Warmont en De-
ver van een ruime beschrij
ving voorzien. Endegeest,
Leidse Burcht, Oud Poel
geest, Ter Wadding, Duiven
voorde, Hof van Hillegom,
Keukenhof en Huis te
Nieuwkoop komen in kort
bestek aan de orde.
Hiervoor is al gewag gemaakt
van de evenwichtige behan
deling die het onderwerp
heeft gekregen. Schellart
neemt de termen in de kaste-
lenkunde door aan de hand
van een opengewerkte teke
ning, dr. Kalkwiek staat stil
bij het begrip feodaliteit, om
dat de Nederlandse kastelen
bijna alle dateren uit de mid
deleeuwen toen het feodale
(leen) stelsel het gangbare so
ciaal-politieke systeem was.
De politieke geschiedenis van
Nederland in de periode 900 -
1500 wordt geschetst door
prof. dr. H. Jansen. Een
nieuwtje is de grote aandacht
die in dit verband aan de top
ografie is besteed. Via topo
grafische (plaatsbeschrijven
de) kaarten worden de kaste
len in hun omgeving ge
plaatst.
Het geheel is smaakvol gepre
senteerd, maar dat mag dan
ook wel voor deze prijs.
De enige aanmerking die je op
het werk kunt hebben is dat
alle foto's louter de buiten
kant van de kastelen tonen.
Er is geen enkele interieur-
plaat bij. En er zijn zeker
kastelen aan te wijzen waarbij
het interieur nog van bijzon
dere waarde is.
De "atlas" is overigens nog niet
het laatste woord op kaste-
lengebied. Onder de paar
honderd kastelen die het nu
moeten doen met een zeer
korte aanduiding zijn er tallo
ze die een veel ruimere be
handeling verdienen.
"Atlas van de Nederlandse
kastelen", onder redactie
van dr. K.A. Kalkwiek en A.
Schellart. Uitgegeven door
A.W. Sijthoff, Alphen aan
den Rijn. Prijs 79.50.
RUUD PAAUW
AtlaS van de
Nederlandse
Kastelen
O* V m
VK A KéU K
M -II
C
V. - i -
ll
Met de kerstdagen in het voor
uitzicht liggen de winkels
weer vol met de nodige zaken
rond de geboorte van Chris
tus en het commerciële ge
beuren erom heen. Twee
kerstdagen lang heeft men de
mond vol van vrede, saamho
righeid en naastenliefde om
vervolgens samen met de
Kerstballen ook alle goede ge
dachten weer in de dozen op
te bergen en over te gaan tot
de orde van de dag.
Veel boeken haken met "kerst
verhalen" in op het opgeklop
te sfeertje rond deze lijd. Het
Elseviers Nieuw Kerst ver halen-
boek bijvoorbeeld (f26,50).
Veertig kerstverhalen, oude
en nieuwe, waarvan er dertien
zijn bestemd voor kinderen
en achtentwintig voor oude
ren. Tevens is een verhaal in
het Fries opgenomen. In
drukwekkende namen sieren
de omslag van het boek:
J.M.A. Bièsheuvcl, Mies Bou-
huys, Cor Bruyn, Henri Knap,
Ab Visser e.a.
Maar ach, wat een fantasieloos,
clichématig geheel. De verha
len bestemd voor kinderen
zijn werkelijk om te huilen, zo
zoetsappig en vol valse senti
menten. De volwassenen ko
men er al niet veel beter af.
Er worden weer heel wat vaste
stokpaardjes bereden: de rij
ke gierigaard die (1 keer per
jaar) tot inkeer komt; de ar
moedige zielepieten die,
dankzij een wonder, toch nog
een fijne kerst beleven; het
oude, eepzame moedertje dat
heel alleen op kerstavond in
haar huisje zit (en klop. klop.
wie is daar? De verloren
zoon!); de rijk versierde
kerstdis, de kerstbomen,
-ballen en -cadeaus enz. enz.
Veel auteurs bewandelen uitge
sleten paden, er is weinig dat
echt boeit of verrast.
Alleen bij de verhalen van Mies
Bouhuys. Maurice Roelants
en Piet van Aken krijg je het
gevoel dat deze schrijvers de
moeite hebben genomen er
iets bijzonders van te maken.
Nee. dan het boekje Ongewone
Kerstverhalen (uitg. Kosmos)
van de Duitse schrijver Josef
Reding. Inderdaad onge
woon, en een verademing om
te lezen.
Géén zoetsappige, sent imentele
verhalen, al spelen ze wel
rond het centrale thema
Kerstmis. Een realistisch,
maar sfeervol cn heel verras
send uitgewerkt geheel, waar
in zo nu en dan de afgesloten
kerstclichés aardig op de hak
worden genomen.
Zoals het thema van de gastar
beider die uiteraard alleen
met Kerstmis te eten wordt
gevraagd en de plotselinge
behoefte om rond kersttijd
langvergeten, eenzame fami
lieleden op te zoeken. Wie van
zulke beelden gebruik maakt,
wordt door Reding genade
loos afgestraft. Een verfris
send boek in het verstikken
de woud van de eenvormige
kerstverhalen.
Ook de pop-up boeken zien in
Kerstmis wel brood. Een bock
voor de Kersttijd (uitg. van
Reemst. f 14,-) van Tasha Tu
dor biedt beweegbare Kerst
voorstellingen en een advent
kalender.
De tekst geeft wat oppervlakki
ge informatie over de ver
schillende feesten die de
maand december kent: sin
terklaas (in een boek over
Kerst?), Kerstmis zelf. en
zelfs het Zweedse Sint Lucia
feest. De genummerde deur
tjes van de adventkalender
zijn zeker voor kinderen niet
altijd even gemakkelijk te
openen.
MARGOT KLOMPMAKER
Rien Poortvliet is bepaald niet
vies van publiciteit. Hij blijkt
altijd bereid het toeval een
handje te helpen als het er om
gaat de schijnwerper van de
belangstelling op zijn eigen
persoon gericht te krijgen.
Vooral tegen de tijd dat er een
nieuw boek van hem gaat ver
schijnen. Dan kan men hem
bij herhaling in de algemene
aandacht tegenkomen. Altijd
bereid om zijn soms wat ei
genzinnig meningen ten bes
te te geven.
Maar welke bijvoeglijke naam
woorden men de mens
Poortvliet ook kan meegeven,
op de tekenaar Poortvliet is er
eigenlijk maar één van toe
passing; grandioos. Wat die
artiest met zijn tekenmate
riaal kan is weergaloos.
Men kan het weer zien in het
nieuwe boek "van de hak op
de tak" dat dezer dagen - ui
teraard weer op groot formaat
- in de boekwinkels is ver
schenen. Voor een niet on
aanzienlijk bedrag kan men
zien hoe Poortvliet de meest
uiteenlopende onderwerpen
met zijn tekenstift heeft ge
construeerd.
In tegenstelling tot vorige keren
heeft Poortvliet ditmaal geen
vast onderwerp gekozen. Als
een echte egotripper heeft hij
een aantal voorvallen en
anekdotes uit zijn eigen leven
getekend. Het aantal keren
dat hij zich zelf in beeld heeft
gebracht is legio.
Het voordeel is dat hij zo talloze
objecten ter beschikking had.
Hij heeft ze gretig aangegre
pen. Prachtige portretten van
mensen en dieren naast schit
terende platen van pittoreske
plaatsjes en verzonken stad
jes.
Het is allemaal neergezet met
een natuurgetrouwheid en
een perfectie dat men bijna
aan een fotografische weer
gave gaat denken. "God heeft
de natuur zo mooi gemaakt
dat ik er niets aan heb toe te
voegen", zegt Poortvliet dan.
JT' Ze zijn stuk voorstuk kolossaal
knap. Maar als men het mij
vraagt ben ik toch enthou-
siaster over de simpele
schetsjes die men te hooi en te
gras ook in het boek tegen
komt.
Met enkele lijnen tekent
Poortvliet dan een figuur, een
silhouet, een indruk. Ze zet
ten de fantasie aan het werk.
j rfy En dat is eigenlijk hetgeen
VVf men node mist bij het zien
van Poortvliets razendknap
tekenwerk: er blijft zo weinig
te fantaseren over.
"Van de hak op dc tak". Kien
Poortvliet, uitg. Unieboek
f 59,50
KOOS POST
fK
Schrijfster Simone Schell.
Nog maar net had de schrijfster
Simone Schell de Gouden
Griffel voor Zeezicht gekre
gen, of haar nieuwe boek De
Nachtkinderen rolde al van
de pers.
Simone Schell staat bekend om
haar zeer realistische, open
hartige schrijfstijl. Het leven
is volgens de schrijfster im
mers "geen roze bellentent".
Wie net het rauwe Zeezicht
heeft gelezen zal verbaasd en
verrast worden door het
scherpe contrast met De
Nachtkinderen, dat een heel
poëtisch, fantasievol verhaal
De schrijfster schetst het een
zame bestaan van twee oude
mensen, de hoedenmaakster
Anna Serieze, en dokter Pee-
poe Zalinger. Beiden krijgen
bezoek van een soort lilliput
ters: een mannetje in matro
zenpakje en een meisje met
pijpekrullen en rijgschoenen.
Wonderlijke verschijningen die
Anna en de dokter heel sterk
doen denken aan een jeugd
vriendje resp. vriendinnetje,
die ze al lang uit het oog heb
ben verloren.
In de vorm van korte verhaal
tjes (flash-backs) komen al
lerlei herinneringen aan de
kinderjaren van Anna en
Peepee weer boven.
In die verhalen draait het om de
kleine dikke Anna Serieze en
haar klasgenoot Peepee Sa
linger. Samen op school, in de
speeltuin, en in de plensregen
raken ze een beetje op elkaar
verliefd.
Gaandeweg worat de bedoeling
van de schrijfster duidelijk.
Peepee en Anna moeten weer
bij elkaar worden gebracht.
Ik betrapte mezelf erop een
gejaagd lezen om maar te we
ten te komen of dat inderdaad
zou gebeuren. De afloop zal ik
maar in het midden laten.
De meeste boeken van Simone
Schell spelen rond dezelfde
thema's; angst voor de een
zaamheid, het gevoel alleen te
blijven, er niet bij te horen.
Ook in dit verhaal komt de.
vrees voor het geïsoleerd ra
ken sterk naar voren.
De gehanteerde stijl van schrij
ven is niet altijd even fraai:
het verhaal begint erg zwak
met onnodige woordherha
lingen.
Voorts wordt geen enkele varia
tie aangebracht in de aanloop
tot elke flash-back: „Alsof een
onzichtbare hand de kruk van
de tuindeuren oplichtte. Als
of een sterke adem de vitrages
naar buiten zoog. Daar stond
hij (zij)".
Even mooi. maar door de voor
durende herhaling volkomen
ontkracht en doodgeslagen.
Woordkeus en zinsbouw zijn
eenvoudig, todat het boek
gemakkelijk te lezen is voor
de meeste kinderen vanaf 10
jaar.
De nachtkinderen is een verras
send, romantisch verhaal, dat
heel nieuwsgierig maakt naar
het volgende boek van Simo
ne Schell.
Uitg. Van Goor, 14,90.
MARGOT KLOMPMAKER
Predikheren en kerkeheren.
Henk de Jong, f 16,50.
Een tweede verzameling humo
ristische kerkverhalen
waarin dominees, kosters,
collectanten, ouderlingen cn
organisten met een glimlach
worden bekeken.
Uitg. Zomer en Keuning.
Anton Pieck's Sprookjesboek.
Ter gelegenheid van de 75ste
verjaardag van tekenaar An
ton Pieck schreven 18 kin
derboekenauteurs. waaron
der Thea Beekman, Alet
Schouten, Simone Schell en
Marijke van Raephorst, een
verhaal bij een illustratie van
deze tekenaar.
Uitg. Elsevier, f24,50.
Het Kabouterboek, f 19,50.
Tekst van Phiny Dick, illustra
ties van Marten Toonder. Een
herdruk van drie, vlak na de
oorlog verschenen kabouter
verhalen.
Uitg. Elsevier.
Psychosomatiek. Reinhart
Stalmann, f24,90.
Psychosomatiek hodt zich be
zig met de samenhang tussen
lichaam en geest. Vaak heb
ben lichamelijke klachten
psychische oorzaken. In dit
boek worden een aantal the
rapieën besproken, op een
voor de leek begrijpelijke wij-
Uitg. Hollandia.
Koken in de jaren 80. Hans Bel
terman.
Een kookboek nieuwe stijl,
waarin rekening wordt ge
houden met de veranderde
voedingsinzichten, zoals het
vermijden van te veel vet, te
zoet en te zout eten. De recep
ten voor 2 of 4 personen zijn
voorzien van veel illustraties.
Uitg. Zomer en Keuning.
Het leven en de dood/De dood
en het leven. Inge Lievaart.
Een gedichtenbundel.
Uitg. Zomer en Keuning,
f 12,50.
Fastnet Windkracht 10. John
Rousmaniere, f34,90.
John Rousmaniere is een van
de vele deelnemers aan de zo
fataal verlopen Fastnetrace
voor zeilboten op 11 augustus
1979.
Vijftien zeilers kwamen om in
een orkaanachtige zomer
storm. Een uitgebreid verslag
van het verloop van de race en
de reddingsactiviteiten van
o.a. dc Nederlandse marine.
Uitg. Hollandia.
Bazen, knuppels, knechten.
Fons Erens, f27,90.
Uiig Corrie Zelen. Zelf je kle
ding maken. Lis Paludan,
f24,90
Een praktisch opgezet hand
boek voor het haken van kle
ding naar eigen ontwerp, met
de basistechnieken achterin
het boek vermeld.
Veel kleurenfoto's en patroon-
tekeningen geven een duide
lijke indruk van de mogelijk
heden, waarbij veel ruimte
wordt geboden aan de vrije
uitwerking van het gegeven
ontwerp.
Uit. Zomer en Keuning.
Zitten op de grond. Jos Brink.
Uitg. Teleboek f 15,-.
Vincent Van Gogh: Een leven
in brieven. Jan Hulsker.
Een ruime keuze uit Van Goghs
brieven, waarbij de spelling
werd aangepast aan de huidi
ge coorkeurspelling en de
Franse brieven werden ver
taald.
Een aantal briefgedeelten zijn
voorzien van toelichtingen cn
verwijzingen naar Van Goghs
tekeningen en schilderijen.
Keuze, toelichting en inlei
ding zijn van de hand van Jan
Hulsker.
Uitg. Meulenhoff, f 65.-.
Prive's gouden huishoudtips.
Mary Ellen Pinkham
Uitg Teleboek i' 15,-
Arts als partizaan. Barbara
Wood en Gareth Wootton.
Een op historische feiten geba
seerd verhaal uit de Tweede
W.O.. In de stad Sofia wordt
een tyfusepidemie in scène
gezet om dc nazi's tot evacua
tie te dwingen.
Uitg. Hollandia f34.50.
Bij uitgever Loeb zijn versche-
Zonder schutkleur. Helen
Knopper f 29,50.
Een Oosterse huivering. Jan-
vHllem van dc Wetering,
f25,-.
Moord in de Ridderzaal. Theo
Jiiekes, f 19,50.
Bjj uitgever Qucrido zijn ver
schenen:
Van dezelfde schrijver als Be
graaf mijn Hart bij Wounded
Knee.
Ook dit keer een op de werke
lijkheid berustend boek,
waarin het wel en wee
vier generaties Amerikaanse
Indianen wordt beschreve
Uitg. Hollandia.
