Iets vlotter dan stijf, toch
netjes maar wel onbetaalbaar
Ingrijpen in Polen: dilemma voor het Kremlin
Inidtf feolOitf V<2)tfï)
ZATERDAG 6 DECEMBER 1980
Het is goed mis met de Nederlandse
confectie-industrie. Vier jaar gele
den opereerden in deze bedrijfstak
900 ondernemingen, die in totaal
65.000 mensen aan het werk hiel
den. Nu zijn dat er nog 350, met een
gezamenlijk personeelsbestand
van minder dan 25.000.
Die 25.000 is een veelbesproken aantal. In de
tijd dat Ruud Lubbers nog zijn boterham
verdiende als minister van economische za
ken, zagen werkgevers en werknemers de
donkere wolken al hangen. Met Lubbers
werd vastgesteld dat een afbrokkeling van
de werkgelegenheid in de Nederlandse con
fectie onvermijdelijk zou zijn, maar dat ten
minste voor 25.000 man werk moest blijven.
Maar Lubbers is zoals gezegd geen minister
meer, maar een CDA-fractieleider met een
slecht geheugen. Zijn partij en ook de VVD
zijn het roerend eens met de opstelling van
de huidige minister van economische za-
ken:"De overheid is geen sinterklaas die pe
pernoten uitdeelt".
Het CDA is het weliswaar niet eens met de
opstelling van Van Aardenne, die de nood
lijdende Groningse confectie elke steun wil
onthouden, maar over de afgesproken
grens van 25.000 werknemers heeft die par
tij het niet meer.
Steun voor de "Stijlgroep Groningen"; de
vlag waaronder de Groningse Union. Levie
en Muller de krachten wilden bundelen en
aan een gezonde toekomst wilden bouwen,
steun voor dat initiatief komt er in elk geval
niet. Ook bij Macintosh in het Limburgse
Stein staan straks duizend man op straat en
bij Van Gils in Oud-Gastel en Roosendaal
worden het er honderdveertig. Een plan
van het personeel van Van Gils om zelf door
te gaan lijkt voorlopig weinig levensvat
baar.
Een spoeddebatje waarin de socialist Hessel
Rienks de minister over zijn beleid aan de
tand wilde voelen, leverde deze week wei
nig op. Alleen krachtige levensvatbare be
drijven komnen in aanmerking voor over
heidssteun, zo redeneerden de regerings
partijen CDA en VVD. Het CDA wil nog wel
uitzoeken in hoeverre er in dit verband voor
Groningen iets in het vat zit, maar wat de
zijn bij het bepalen van de kracht
en toekomst van een bedrijf, maakten de
partijen niet duidelijk. Ook het overheids
beleid inzake steunverlening aan bedrijven,
blijft in nevelen gehuld.
Dat Van Aardenne zich niet gebonden voelde
aan de afspraken van zijn voorganger maak
te hij overigens al vrij snel na zijn aantreden
als minister duidelijk. In het overleg met de
werkgevers in de confectie stelde hij zich
zeer gereserveerd op ten aanzien van het
streefgetal van 25.000 werknemers. Terug
kijkend blijkt ook dat tijdens zijn nu drieja
rige ministersschap de hardste klappen in
de confectie zijn gevallen.
En nog steeds geen sprankje hoop op een be
leid dat de afbraak stopzet. Geen voorstel
len van zijn kant voor vernieuwing en een
doelbewust aansturen op het levensvatbaar
maken van onderdelen van de bedrijfstak.
De Nederlandse Economische Vereniging
voor de Confectie-industrie (Nevec) laat
het er niet bijzitten. De vereniging organi
seerde afgelopen week in Amsterdam een
bijeenkomst "de marktvoorziening van kle
ding" en daar werd de noodklok stevig ge
luid. Secretaris Kusters van de Nevec brak
daar een lans voor het afsluiten van een
nieuw Multi Vezel Akkoord.
In zo'n overeenkomst wordt vastgelegd wel
ke en hoeveel textielgoederen vanuit onder
meer het Verre Oosten in het Westen geïm
porteerd mogen worden. Het huidige, twee
de akkoord, loopt volgend jaar af.
Met alleen het afsluiten van een nieuwe over
eenkomst kan volgens secretaris Kusters
van de Nevec niet worden volstaan. "Er is
loonkostenmatiging nodig en overheids
steun, anders komen we er niet", zo zei hij
woensdag in Amsterdam. In een toelichting
zegt Kusters desgevraagd zeer ontevreden
te zijn over de houding van het ministerie
van economische zaken. "Het is ons nog
steeds niet duidelijk wat de minister nu pre
cies met de confectie wil. Wel, we zijn niet
van plan langer af te wachten. Elke dag
gaan er banen verloren. Er moet nu wat ge
beuren. Volgende week gaan wij samen met
de bonden om de tafel zitten om tot een
soort actieplan te komen. Dat bieden we de
minister dan aan. Daarbij zullen we zeker
tot een proriteit moeten komen. We moeten
aangeven waar naar ons gevoel een toe
komst ligt".
"Er zijn in het verleden al onderzoeken ver
richt. Bureaus als McKinsey, KSA en Be
renschot hebben een behoorlijk kennis op
het gebied van confectie en textiel. Ik denk
dat zo'n bureau op basis van wat in het
verleden al onderzocht is nu binnen een
maand met een goed overzicht moet kun
nen komen van de knelpunten en de kan
sen. Dan kunnen wij conclusies trekken en
een plaatje maken en dan moeten we maar
eens zin wat de minister en de kamer gaan
doen".
Kusters toont zich strijdlustig, de industrie
bonden ook. Naar aanleiding van de situatie
in Groningen en bij Macintosh en Van Gils
hebben de bonden nog eens duidelijk ge
steld met de houding van de overheid geen
genoegen te nemen en zeker bereid te zijn
met de werkgevers om de tafel te gaan zit
ten.
Twee kantekeningen zijn bij alle narigheid op
zijn plaats. Hoge loonkosten spelen een rol,
maar vormen zeker niet alleen in Nederland
een probleem. Ook in andere Westerse lan
den worden loonkosten als één van de oor
zaken van de teruggang in de confectie aan
gegeven. Massale ontslagen, zo leert onder
staand verhaal over de problemen bij Van
Gils, betekenen nog helemaal niet dat het
bedrijf in kwestie ten dode is opgeschreven.
Zaterdag, een week gele
den, Hilversum 2, 9.30
uur. De VARA is in de
ether, Wim Kayser pre
senteert ZI. Thema: de
stropdas.
Bekende Nederlanders
krijgen de microfoon
onder de neus. De bio
loog Dick Hillenius, on
zichtbaar, maar vast en
zeker met het over
hemd wijd openge
sperd: "Er zijn mensen
aan opgehangen"
FNV-leider Wim Kok: "Ik
droeg altijd van die kleine
dunne. Die maakte mijn
vrouw. Toen kreeg ik een
brief van een directeur van
zo'n fabriek. Die zei: als u daar
mee doorgaat, gaat de hele
Nederlandse textielindustrie
naar de knoppen". De jurist
Abspoel: "De bef mag weg. de
das moet blijven" en VNO-
voorzitter Van Veen: "Ik
maak al jaren een studie van
de stropdas, interessante be:
zigheid".
Ook de Amsterdamse mode
ontwerper Frank Govers
komt met dito stemgeluid aan
het woord: "Die Nederlandse
mannen, met die afschuwlij-
ke Trevira 2000 pakken en die
vreselijk opzichtige dassen.
Nee, dan de Engelsen, altijd
zo prachtig underdressed en
de Italianen natuurlijk. Ach,
ik zeg altijd maar zo: beter
geen smaak, dan slechte,
smaak".
Het zo op het oog succesvolle
offensief van de Brabantse
broeders Alwin, Miel en Ja-
ques van Gils tegen de alom
besproken kleurloze dracht
van de Nederlandse man,
heeft van de week een gevoe
lige klap opgelopen. In het
Belgische Essen, in het
hoofdkwartier van dit van
oorsprong Hollandse fami
liebedrijf, is besloten de pro-
duktie drastisch in te krim
pen. Honderdveertig banen
verdwijnen in Roosendaal en
Oud-Gastel; honderdzestig
Belgische mannen en vrou
wen komen zonder werk.
Leisureware
De verkoop stagneerde, er deed
zich in de magazijnen voor-
raadvorming voor, bij de hui
dige rentestand één van de
belangrijkste vijanden van de
ondernemer. De druk van de
lage-lonen-landen laat zich
op de vaderlandse confectie-
markt dan ook met de dag
sterker voelen. Nederland
hult zich onder druk van ma
tiging en koopkrachtverlies
of, zo men wil, slechte smaak,
weer in populaire en laagge-
prijste "leisureware" uit Tai
t Een ontmantelde fabriekshal; een vertrouwd beeld in de confectieindustrie.Op de inzet: Jacques van Gils( luiksen zijn broer Alw
wan, Hong Kong, Japan en
het Oostblok, om eens een
paar belangrijke concurren
ten te noemen.
Voorde zon-en feestdag bieden
C A en P C het twee- of
driedelig alternatief, betaal
baar en met veelbelovende
etiketten discreet doch zicht
baar aan de binnenzijde van
het acryl. Wat nu couture of
bijzonder heet, hangt volgend
jaar toch ook in alleszins ac
ceptabele versie in de rekken
van het grootwinkelbedrijf.
Wie ongedulig is en nu al meer
en beter wil, kan in de spe
ciaalzaak terecht. Daar ko
men de Britten (Burberry's),
de Fransen (Hechter) en de
Italianen (Pedrini) wel aan de
bak en is er ook altijd nog wel
wat Van Gils te vinden.
Fantastisch
Een Vlaamse telefoniste be
middelt voor een gesprek
("Welke wilt u hebben, we
hebben er hier zoveel") en
Alwin van Gils meldt zich aan
het apparaat. Een paar maan
den geleden mocht zijn broer
Jaques in Veronica's Totaal
nog vertellen dat het allemaal
"fantastisch" ging. Alwin
houdt het nu op "een trieste
zaak".
"We hebben lang geaarzeld", zo
zegt hij, "maar het is niet lan
ger verantwoord. We moeten
terug. Nederland heeft zich
zelf uit de markt geprijsd hé.
We zijn een enorm areidsin-
tensief bedrijf. Met de lonen
die we hier moeten betalen is
het eenvoudigweg niet meer
te doen".
"Het is niet nieuw natuurlijk. U
hebt vroeger op school ook
vast wel geleerd, in Brabant,
in de Langstraat, schoenen
industrie. Ziet u ze nog...?
Nou. dan hoef ik u niets meer
te vertellen hè.
Bij Van Gils is het overigens
niet alleen de herenkleding
waar de klad in zit. Het bedrijf
voert ook een collectie voor
dames, een kopersgroep die
de gebroeders een zekere
"grilligheid" verwijten.
"De ontwikkelingen volgen
zich daar vrij snel op. Dat
maakt het allemaal nog veel
mielijker. Wat wij gaan doen
is produktie inkrimpen. Dat
bekent geen beperking van
het assortiment, maar wel een
minder grote oplage. We wil
len het contact met de markt
niet verliezen, dat geldt ook
voor de dames".
Grote klap
De vestiging in Oud-Gastel,
waar vooral kleding voor
VTOuwen wordt geprodu
ceerd. moet, zo wil het reor
ganisatieplan, wel dicht. Bur
gemeester Berkhout sprak in
dit verband al van een "grote
klap". "Procentueel gaat het
om een geweldig aandeel van
de werkgelegenheid in deze
gemeente", zo liet hij weten.
In Roosendaal gaan tien tot vijf
tien mensen weg, in de moe
dervestiging in het Belgische
Essen 75 en in Aarschot,
eveneens in Belgiè, nog eens
100. Met bonden en onder
nemingsraad wordt nog
overlegd over de wijze waar
op het personeel moet af
vloeien. De ondernemings
raad wacht op een antwoord
op het telegram dat aan mi
nister Van Aardenne van
economische zaken is ge
stuurd en waarin op steun
wordt aangedrongen.
Het is overigens niet de eerste
sanering bij Van Gils> Tien
jaar geleden werd in Aarschot
het personeelsbestand van
1100 tot 300 ingekrompen. Nu
verdwijnen er dus nog eens
100.
Alwin van Gils is pessimistisch
over de toekomst van zijn be
drijf in Nederland, maar gaat
er vanuit dat een deel van zijn
collectie hier in produktie
kan blijven.Hij doelt daarbij
op het door hem gefabriceer
de "Hermiel"-merk. Dure
confectie, vanaf zo'n zeshon
derd gulden per kostuum, dat
zich volgens de advertenties
niet van maatwerk onder
scheidt. Het genre iets vlotter
dan stijf, maar toch netjes,
gemaakt uit hoogwaardige
grondstoffen, maar wel onge
schikt voor de modale porte-
Bekend
Het gaat te ver om te suggereren
dat Van Gils ten dode is opge
schreven. Daarvoor is de ge
schiedenis te bekend. Op het
ogenblik heeft het bedrijl
2700 werknemers, waarvan
niet meer dan 750 in de Be
nelux. Al in het begin van de
jaren zeventig werd de pro
duktie voor een belangrijk
deel overgeplaatst naar lan
den, waar werknemers een
lager loon uitbetaald krijgen.
Zo zijn er vestigingen in
Griekenland, op Malta, in Ma
rokko en ook in de Verenigde
Staten. En wat de verkoop be
treft, de lijn Van Gils geniet
waardering in veel landen
rond de Middellandse Zee.
De ontwikkelingen in Polen
hebben de politieke en mili
taire leiders in het Kremlin
in een uiterst moeilijke posi
tie gebracht. Moeten zij deze
ontwikkelingen op hun be
loop laten in de hoop dat de
Poolse partijleiders in staat
zullen zijn om in eigen land
orde en rust te herstellen, of
moeten zij ingrijpen onder
andere met militaire midde
len om de positie van de
Poolse communistische par
tij veilig te stellen?
Dat Rusland zich zorgen
maakt over de situatie in Po
len is begrijpelijk. Die zor
gen houden onder meer ver
band met de belangrijke po
sitie van Polen binnen het
Warschaupact. Polen im
mers beheerst de verbin
dingswegen van Rusland
naar de Warschaupact-een-
heden die in Oost-Duitsland
en Tsjechoslowakije tegen
over de NAVO staan opge
steld (onder meer 46 divisies,
waarvan 25 Russische; een
Oosteuropese divisie is een
eenheid met een sterkte va
riërend van 11.000 tot 14.000
militairen).
Bovendien levert Polen na
Rusland de grootste militai
re bijdrage aan het War
schaupact. De Poolse strijd
krachten bestaan in vredes
tijd uit circa 317.000 militai
ren (Oost-Duitsland:
162.000). De Poolse land
macht telt 13 divisies (Oost-
Duitsland: 8). Die beschik
ken over in totaal 3600 tanks
(Oost-Duitsland: 2650). De
luchtmacht heeft rond 700
gevechtsvliegtuigen (Oost-
Duitsland: 347).
Het militaire materieel van de
Poolse strijdkrachten komt
hoofdzakelijk uit Rusland.
Deze strategisch belangrijke
positie en grote militaire in
breng maken een goede ver
standhouding tussen Polen
en met name Rusland tot een
essentiële voorwaarde voor
het doelmatig functioneren
van het Warschaupact.
In welke mate dient een mili
taire ingreep in Polen de be
langen van het Warschau
pact? Rij het zoeken naar een
antwoord op deze vraag
moeten de leiders in Moskou
ervan uitgaan dat (een deel
van) de Poolse strijdkrach
ten zich daadwerkelijk tegen
een dergelijke ingreep (zal)
zullen verzetten. Nu is dat
verzet voor de Russen niet
onoverkomelijk. In West-
Rusland bevinden zich 30 le
gerdivisies die primair zijn
bestemd voor de versterking
van de Warschaupact-een-
heden in Centraal-Europa,
maar die ook tegen de 13
Poolse divisies kunnen wor
den ingezet. Uit sommige be
richten valt af te leiden dat
Rusland bezig is deze 30 di
visies op oorlogssterkte te
brengen.
Aan een militaire operatie te
gen Polen zullen zeker ook
Oostduitse en Tsjechische
militaire eenheden deelne
men. Een aanval uit meerde
re richtingen dwingt de
Poolse militaire leiding tot
een verdeling van de be
schikbare krachten en ver
zwakt het Poolse verdedi
gingsfront. Bovendien zal
Rusland willen onderstre
pen dat het hier gaat om een
militaire ingreep van het
Warschaupact.
Mijns inziens zal het militaire
verzet de Polen weinig ba
ten. Dat betekent niet dat
Rusland als overwinnaar uit
de strijd te voorschijn komt.
De schade die een dergelijke
onderlinge strijd toebrengt
aan de samenhang en de ge
vechtskracht van het War
schaupact lijkt mij niet ge
ring. Op de steun van Polen
valt in elk geval voor lange
tijd niet meer te rekenen.
Bovendien moeten extra
troepen in Oost-Europa
worden gestationeerd om de
verbindingslijnen naar het
Westen te beveiligen.
Een vraag is ook wat de in
vloed van een militaire ope
ratie tegen Polen zal zijn op
de houding van een land als
Roemenie en van de minder
heden in Rusland. In West-
Rusland leven nog altijd 16
miljoen Polen die de gebeur
tenissen in hun oude vader
land met aandacht volgen.
Rusland moet ook rekening
houden met een verslechte
ring van de relatie met West-
Europa en Amerika en met
een stagnatie in de onder
handelingen over de beheer
sing van de wapenwedloop
tussen Oost en West.
De leiders in Moskou zullen
zich van deze nadelige ge
volgen voor het functioneren
van het Warschaupact onge
twijfeld bewust zijn. Zij
moeten die echter afwegen
tegen de gevolgen van het op
hun beloop laten van de
ontwikkelingen in Polen. En
ook deze gevolgen zijn be
dreigend. Vrije vakhonden
die de leiding van de com
munistische partij niet wil
len aanvaarden, zijn een
tijdbom onder het commu
nistisch systeem zoals dat in
Oost-Europa en Rusland ge
stalte heeft gekregen en
daarmee ook een tijdbom
onder het Warschaupact. Die
tijdbom moet onschadelijk
worden gemaakt.
Op dit moment is nog niet be
kend wat het resultaat van
het afwegingsproces in Mos
kou is. Duidelijk is wel dat
Rusland op politiek en mili
tair-strategisch gebied voor
een van de moeilijkste be
slissingen staat sinds 1945.
Tenslotte begint Oost-Euro
pa, bedoeld als een verdedi
gingsgordel tegen aanvallen
van het Westen uit. steeds
meer een blok aan het Russi
sche been te worden; een
blok dat /o iwaar draft t«-
worden, dat Rusland er zich
op den duur misschien wel
van wil bevrijden Het Wis
ten kan Rusland hierbij hel
pen door hel voeren van ver
standig politiek en militair
beleid dat duidelijk maakt
dat een verdedigingsgordel
in Oost-Europa in deze tijd
overbodig is.
