'Veranderen in de kerk kan en mag
jjmu.inuuj.»
"Praten over werk,
levert geen werk op
"Europese Gemeenschap moet meer aan voedselhulp doen
Schillebeeckx haalt de lont uit het kruitvat
gesprek
met synode
Kamer wil praten
over inkomens
vrije beroepen
WOENSDAG 3 DECEMBER 1980
(Van t
i medewerker)
NIJMEGEN (GPD) - Ziin jong
ste publikatie ligt al geruime
tijd in Rome. Daarvan is hij
vast overtuigd. Bewijzen
heeft hij er niet voor, maar
hij kent het milieu daar be
ter dan wie ook in Neder
land. De roomskatholieke
confrontaticeroepen in Eu
ropa, uiterst conservatief en
kind aan huis in het Vati-
caan, hebben, ongetwijfeld
gewetensvol, de Romeinse
theologen attent gemaakt op
de zoveelste pennevrucht
van de 'ketterse' Schille
beeckx.
Het is een boekje over het ker-
keliik ambt. een zaak die te
maken heeft met de kerke
lijke wetten en niet met uit
gesproken geloofszaken.
Schillebeeckx is van mening
dat kerkelijke wetten ver
anderd kunnen worden en
hij vraagt daar dan ook om.
Het antwoord ligt voor de
hand. „Ze zeggen in Rome
'neen', en ik blijf maar hame
ren! Dat is natuurlijk niet
prettig voor de kerkelijke
overheid, maar daarom ben
je natuurlijk nog geen ketter.
Wat ze moeten doen, is te
genover mijn historische ar
gumenten hun historische
tegenargumenten plaatsen.
De hele visie van de kerk op
het ambt is historisch be
paald."
Een nieuw boek van professor
Edward Schillebeeckx:
Kerkelijk Ambt, voorgan
gers in de gemeente van Je
zus Christus. Aan de basis
van deze betrekkelijk korte
publikatie, 175 pagina's
inclusief voetnoten, staat
een viertal artikelen over
het kerkelijk ambt die al
eerder waren verschenen in
vaktijdschriften.
In het eerste deel van het
boekje schetst Schille
beeckx het wezenlijke
beeld van het ambt zo
als dat uit de Schrift
blijkt.
Overigens niet met de bedoe
ling dat beeld tot ideaal te
verklaren en vervolgens over
te zetten in het huidige tijds
gewricht. Schillebeeckx:
„Nee, dat is duidelijk niet de
bedoeling. In de Schrift staan
verschillende structurerin
gen van het ambt. Structure
ringen die in de tijd dat de
Schrift ontstond nodig wa
ren, gezien de gemeentevor
ming in die tijd. Nu zitten we
in totaal andere sociale, poli
tieke en ook kerkelijke situa
ties. Die vragen ook weer om
aangepaste structuren. Maar
waar het mij om gaat, dat is de
verantwoording dat verande
ren mag en kan. De verander
lijkheid van het kerkelijk
ambt zit als het ware in de
Schrift ingebouwd. Je ziet
steeds dat er andere vormen
van het ambt ontstaan, naar
mate de kerk zich uitbreidde
en onderhevig was aan be
paalde veranderingen".
Al speurend in de Schrift komt
Schillebeeckx tot de conclu
sie dat de grondvisie op het
kerkelijk ambt de relatie tus
sen de gemeente en de
ambtsdrager is. „Een ge
meente benoemde de ambts
drager en accepteerde hem
als zodanig. Hij werd door de
gemeente geroepen om voor
te gaan, om voorganger te
zijn. En dus ook om voor te
gaan in alles waar die ge
meente recht op had, ook in
de eucharistieviering. Later,
bij het Concilie van Trente, is
men dat gaan omdraaien.
Daar stelde men vast dat je
priester werd gewijd om voor
te gaan in de eucharistie,
soms zelfs los van een ge
meente. In het boekje noem
ik dit de 'absolute wijding'
Priesters werden gewijd en
kregen daardoor exclusief het
vermogen om voor te gaan in
de eucharistieviering, met of
zonder volk. Je werd dus fei
telijk priester voor jezelf. De
fundamentele band met de
gemeente was niet meer no
dig. En dat is radicaal tegen
de opvattingen van d^oude,
bijbelse kerk."
Deze fundamentele relatie tus
sen de gemeente en de voor
ganger hanteert Schille
beeckx als oriëntatiepunt op
zijn 'reis' door de twintig
eeuwen christendom. „Je ziet
in de Schrift dat men dat
beeld voortdurend aanpast,
maar nooit wordt de kern uit
het oog verloren; de ambts
drager is de voorganger van
de gemeente. Niet de eerste
de beste kan dat doen, hij
moet aangeduid zijn en geac
cepteerd worden door de ge
meente als haar leider. In die
zin is het kerkelijk ambt een
leidersfunctie. Op het
ogenblik is dat ook wel een
beetje het geval. Een pastoor
heefteen leidersfunctie, maar
er zijn een hele hoop priesters
die zijn gewijd zonder een lei
dersfunctie te hebben, zonder
ook maar iets met een ge
meente te maken te heb
ben."
Een van de dingen die Schille
beeckx dan ook aanpakt in
zijn boekje, is het feit dat op
het ogenblik niet een ge
meente maar de feitelijke
leider van die gemeente, de
bisschop, diezelfde pastoor
benoemt. „Niet de gemeente
moet dat doen, niet de bis
schop, maar de gemeente en
haar leider, en dat is de bis
schop, moeten dat gezamen
lijk doen. Zij kiezen iemand
uit de gemeente en maken
hem ambtsdrager."
Blokkades
De situatie van dit ogenblik is
dat Rome de nieuwe praktij
ken die gegroeid zijn in het
kerkelijk ambt, niet goed
keurt. Schillebeeckx: „Daar
hebben ze allerlei redenen
voor. Ze denken oprecht dat
je dit soort dingen niet kan
veranderen, dat het allemaal
zo moet blijven zoals het is.
Het gevolg daarvan is dat de
oude praktijk tot 'groot goed'
verheven wordt en de sanc
tionering van die nieuwe ge
bruiken uitblijft. Vandaar dat
de illegaliteit in moeilijkhe
den verkeert. Maar dat was
ook zo ten aanzien van de
vernieuwing van de liturgie
bij het Tweede Vaticaans
Concilie. Daar werden alle il
legale praktijken tenslotte
goedgekeurd. Als er geen il
legaliteit is, dan verandert er
«ooit iets. Die bekrachtigin
gen door concilies kunnen
vaak erg lang op zich laten
wachten. Er zijn voorbeelden
van zaken die een eeuw of
zelfs twee eeuwen op goed
keuring hebben moeten
wachten. De kwestie is dan
ook of nu de tijd gekomen is
om met mijn opmerkingen te
komen. Ik zeg dan ook in het
boekje dat ik niet op de stoel
van de beleidsmaker kan
gaan zitten. Ik beoordeel dat
het nu moet veranderen, maar
de paus zegt dat er gewoon
niets verandert. Dat zijn twee
verschillende oordelen, maar
van mensen met verschillen
de functies."
Voor gewone gelovigen ligt de
waarde van het boekje vol
gens Schillebeeckx in het feit
dat ze leren zien dat het beeld
dat ze hebben van de priester
niet zomaar teruggaat op
Christus, of op het evangelie,
maar gewoon historisch be
paald is. Hij haalt als het ware
de lont uit het kruitvat. Het
kerkelijk ambt is vroeger heel
anders geweest. Het beeld dat
men heeft van de priester is in
feite uit de recente kerkge-
suubuuud, een beeld waar je
best aan mag komen.
„In Duitsland bijvoorbeeld, op
plaatsen waar ze geen priester
hebben, wordt de eucharistie
gelezen door een leek of door
een diaken. Maar op het
ogenblik dat de consecratie
woorden gezegd moeten
worden, komt er vlug van el
ders een priester aanzetten.
Na het uitspreken van die
woorden, gaat hij dan weer
weg, om op een andere plaats
hetzelfde te doen. Ja, op zo'n
manier krijg je een magische
opvatting van het priester
schap. Vanwege dat soort
blokkades en banaliseringen
van kerkelijke zaken als de
eucharistieviering zeg ik het
moet nu al veranderd worden.
De praktijk vraagt er immers
Celibaat
Hoewel professor Schillebeeckx
theoloog is en geen beleidsma
ker, aarzelt hij geen ogenblik
als hem gevraagd wordt om
aan te geven wat er dan con
creet moet gebeuren. „In Zuid-
Amerika. Afrika, maar ook
steeds meer in Duitsland en
Frankrijk treedt er naast de
priesters een hele serie nieuwe
'ambtsdragers' op. Ze mogen
zo niet genoemd worden,
maar ze dragen steeds meer
het parochieleven en ik noem
ze dus gewoon priesters. Het
probleem is dal ze niet mogen
voorgaan in de eucharistie.
Het enige wat ik zou doen, is
deze mensen bekrachtigen in
hun ambt en een wijding ge
ven. Dat wil zeggen; ze offi
cieel beschouwen als ambts
dragers. Maar vaak zijn die
mensen getroitwd en dat geeft
dan weer problemen met het
celibaat. Dus wat er zal moe
ten gebeuren, is een ontkop
peling van hel ambt en het ce
libaat. Gehuwden en onge-
huwden moeten tot priester
gewijd kunnen worden, zoals
dat ook het geval is in de Oos
terse Katholieke Kerk."
„Een andere zaak is dan na
tuurlijk de vrouw in het ambt.
Voor mij is daaraan geen en
kel theologisch bezwaar ver
bonden. Maar Rome heeft dat
wel. Ze zeggen dan dat Chris
tus toch ook alleen maar
mannen tot apostel heeft ge
kozen. De kerk heeft zich
daarom altijd verzet tegen de
vrouw in het ambt. Maar in de
tijd van Christus kon het niet
anders, gezien de cultuur.
Ook dat is feitelijk historisch
bepaald. Vrouwen hadden
nooit een openbare functie in
die tijden. Maar met het in
troduceren van de vrouw in
het ambt moet je wel voor
zichtig te werk gaan. De men
sen zullen daar stap voor stap
op voorbereid moeten wor
den. Bij kerken waar dat niet
gebeurd is, bijvoorbeeld in
Amerika en de Skandinavi-
sche landen, heeft dat grote
problemen gegeven, tot zelfs
schisma's toe."
"De kerk laat ~öp hetcgéri"-
blik legio kansen liggen.
De ontwikkelingen zijn
niet tegen te houden. Maar de
tegenbeweging is groeiende
en dat vertraagt alles behoor
lijk. Een ander punt is dat al
les wat de theologen vertel
den na het Tweede Vaticaans
Concilie een veel grotere ach
terban had dan op het
ogenblik. Ook bij het gewone
gelovige volk vindt een ver-
rechtsing plaats,
plaatst theologen ir
lement."
Mythe
„Neem nou de uitkomst van de
laatste synode over het
christelijk gezin. Die gaat ook
in tegen alles wat in beweging
is. De paus heeft daar nog een
schepje bovenop gedaan met
zijn zondagse interpretatie
van de synodebesluiten. Hij
brak daarmee de collegialiteit
van de bisschoppen en stelde
zich daardoor op tegenover
hen en de hele kerkgemeente.
Ik denk dat er weer plaats
moet komen voor openbare
meningsverschillen tussen
de paus en een aantal of alle
bisschoppen. De apostel
Paulus had in zijn tijd ook een
conflict met Petrus. Paulus
heeft toen gelijk gekregen en
Petrus (je zou kunnen zeggen:
de eerste paus- red.) moest
zich richten naar het com
promis van Paulus. Vroeger
konden bisschoppen in
conflict gaan met de paus en
dat werd niet als onheus erva
ren. Dat moet weer terugko
men. Als dat niet gebeurt,
maak je een soort mythe van
de paus."
„Maar", voegt Schillebeeckx
daaraan toe, „deze paus is
door zijn optreden onbewust
bezig het hele pausschap te
ontmythologiseren. Zijn in
terpretatie van de synodebe
sluiten heeft veroorzaakt dat
een groot aantal bisschoppen
ontgoocheld naar hun land
zijn teruggekeerd. Die inter
pretatie ging namelijk recht
streeks in tegen de geest van
de synode Dat kun je als
paus èèn keer doen, of mis
schien twee keer, maar dan
nemen de bisschoppen het
niet meer. Dat kan ook niet
meer in deze tijd. Als de bis
schoppen daar gezamenlijk
tegen optreden, zou de paus
kunnen inzien dat het zo
niet gaat. Maar dat ge
beurt niet, dat is gegroeid uit
die pausmythe. De bisschop
pen zwijgen, ze praten er niet
over. Maar als de paus zo
doorgaat, wordt hij op den
duur door niemand meer se
rieus genomen.
Het CDA stelt een gesprek op
korte termijn met de synode van
de Nederlandse Hervormde Kerk
over de problematiek van de
kernbewapening op hoge pnjs.
Ook zou het met andere kerken
hierover van gedachten willen
wisselen.
Volgens het partijbestuur, dat gis
teravond in Utrecht deze zaak
aan de orde stelde, zouden in dat
gesprek de achtergronden van de
verschillende standpunten be
licht moeten worden. Bovendien
zou duidelijk moeten worden hoe
men eikaars verantwoordelijk
heid ziet. Het partijbestuur wijst
op het program van uitgangspun
ten van het CDA waarin staat dat
de partij een eigen verantwoor
delijkheid heeft maar ook we
zenlijke betekenis hecht aan uit
spraken van de kerken.
De CDA-leiding realiseert zich dat
de pastorale brief van de her
vormde synode aan dc orde zal
komen bij de discussies over het
ontwerp verkiezingsprogram.
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Rijnsburg,
G T. Vollebregt Zwolle, te Stol
wijk K. Schipper Dordrecht, te
Amersfoort, W.E. Steenbeek
'sGravenzande, te Balk (Fr.) kan
didaat W. Oosterhof Zuidlaren;
aangenomen de benoeming tot
pastoraal medewerker te Cil-
laarshoek J. de Ruiter Rotterdam
(godsdienstleraar te Oud-Beijer-
land); bedankt voor Surhuister-
veen H.G. Roozendal Burgwerd
(Fr.), voor Bergambacht J. den
Hoed Sliedrecht, voor Heino J
van Haaften Terkaple (Fr.)
Gereformeerde Kerken: bedankt
voor Buitenpost J.D. Ubels Ame-
rongen.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Vollenhove
P.F. Lamens Spakenburg, te
Leiden en te Alphen aan den
Rijn kandidaat R Heida Zwolle,
te Groningen-Oost M. Shggers
Spakenburg.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Bussum J. Wes
terink Urk.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Sint Annaland L.
Kieboom (Ver. Staten).
Encycliek. Paus Johannes Pau
lus II heeft een tweede encycliek
geschreven. Die handelt over het
"goddelijke erbarmen". Het
hoofdthema van de brief is dat de
kerk met ieder in onze tijd het
brandende verlangen naar een
rechtvaardig leven deelt en dat zij
zich keert tegen misbruik daar
van, zoals haat, wrok, wreedheid
en minachting van de fundamen
tele mensenrechten.
Ter Hart Metaalwerkgevers
99
DEN HAAG (GPD/ANP) -
„Verbetering van de
werkgelegenheid ontstaat
niet door over werkgele
genheid te praten, maar
door te ondernemen. Meer
werk komt er alleen door
meer orders en -meer or
ders alleen door middel
van een herstelde en ge
zonde economie". Dat zei
ir. W. J. ter Hart, de voor
zitter van de metaa1 werk
gevers voor de Nederland
se Maatschappij voor Nij
verheid en Handel in Bre
da.
Ter Hart stelde dat herverdeling
van werk, zoals door deeltijdar
beid, arbeidsaanbod oproept
doordat bijvoorbeeld meer ge
huwde vrouwen aan het arbeids
proces kunnen en willen deel
nemen. „De officiële geregi
streerde werkloosheidscijfers
zullen daarom geen daling, doch
eerder een stijging te zien geven",
zei Ter Hart.
Praten en overleggen over werk
gelegenheid is prachtig, maar het
levert niet meer werk op. „Dit
wordt alleen verkregen door
meer orders en die krijgt men al
leen wanneer de concurrentiekr
acht van de Nederlandse indus
trie wordt versterkt", aldus ter
Hart.
„Het is merkwaardig, dat we het
daar allemaal over eens zijn, maar
er wordt zo weinig aan gedaan.
Wij zijn meer een land van praters
dan van doeners gworden. We
trachten de problemen op te los
sen door de discussiëren en te
overleggen", aldus Ter Hart.
Ter Hart meende, dat verbetering
van de arbeidsproduktiviteit op
korte termijn ook arbeidsplaat
sen zal kosten. „Het is een illusie
te denken, dat meer invstenngen
automatisch meer arbeidsplaat
sen zal opleveren. Ik verwacht,
dat de hoeveelheidwerk door
produktiviteitsverhogende in
grepen zal teruglopen", zei
hij.
Unie BHLP
"Het centraal overleg over het ar
beidsvoorwaardenbeleid heeft
steeds meer het karakter gekre
gen van een circusvoorstelling.
Gedresseerde tijger of apen to
nen hun oude kunstjes. Zelf heb
ben zij nauwelijks nog plezier er
in en het publiek houdt het ver
der wel voor gezien. Op deze ma
nier doorgaan heeft geen enkele
zin." Dat zei Jos van Werkhoven,
algemeen voorzitter van de Unie
BHLP (beambtenbond) gisteren
in Veldhoven op een kaderbij
eenkomst van zijn organisatie.
Volgens Van Werkhoven moeten
de onderhandelingen gevoerd
worden op de plaats waar ze
thuishoren, namelijk in de be
drijfstakken en ondernemeingen.
Ook werkgelegenheid bouw aan de orde
DEN HAAG (ANP) - Een meerder
heid in de Tweede Kamer wil
volgende week tijdens het debat
over de fiscale en sociale wets
ontwerpen ook de werkgelegen
heid in de bouw en de inkomens
ontwikkeling in de vrije beroe
pen aan de orde gesteld zien.
CDA-woordvoerder Van Houwe-
iingen richtte gisteren een ver
zoek tot de regering om ook de
bewindslieden van volkshuisves
ting naar de Tweede Kamer te
sturen, gezien de ontwikkeling
van de werkgelegenheid in de
bouwsector.
Engwirda (D'66) meent dat het
prijs- en inkomensbeleid in de
vrije beroepen aangesneden
moet worden, gezien de toene
mende verwarring nu de pnjsbe-
schikkingen voor medische spe
cialisten en notarissen geschorst
zijn. Bovendien is er een protocol
tussen kabinet en medische spe
cialisten. In deze mistige situatie
eist Engwirda ophelder1 nrr van
het kabinet over de plannen met
betrekking tot het prijs- en inko
mensbeleid in meer algemene
Als de regering nog deze week een
brief stuurt kan volgende week
erover worden gedebatteerd.
De socialist Kolthoff sloot zich by
Engwirda aan, zij het dat hij lie
ver een apart debat over deze
problematiek zou zien. Het min
ste is wel dat de regering zeer ge
detailleerd en nauwkeurig aan
geeft hoe informeel overleg, on
der elkaar, tot een regeling kan
leiden die niet spoort met het re
geringsbeleid. CDA-woordvoer
der De Vries steunde eveneens
Engwirda's verzoek.
Kamervoorzitter Dolman vond het
een logischs zaak dat de onder
werpen volgende week worden
gecombineerd met de wetsont
werpen die al op de agenda staan.
Hy zal morgen een voorstel over
de behandeling doen.
99
DEN HAAG (ANP) - De regering
vindt, dat de Europese Gemeen
schap meer aan voedselhulp
moet doen. Dit blijkt uit een nota
over het Nederlandse beleid van
ontwikkelingssamenwerking,
gezonden aan de Staten-Gene-
raal.
Tijdens het aanstaande voorzitter
schap van Nederland van de Eu
ropese Gemeenschap zal de Ne
derlandse regering daarover een
aantal voorstellen doen.
De regering wil onder meer krach
tig bevorderen dat de voedsel
hulp van de EEG aanzienlijk
wordt vergroot en dat de ontwik
kelingshulp van de Europese
Gemeenschap zich gaat
treren op de armste landen. Ne
derland wil verder onder meer
dat de invoer uit de armste lan
den wordt verruimd. Ook zal zij
zich in de EG krachtig verzetten
tegen protectionisme ten nadele
van de ontwikkelingslanden.
Nederland vindt het noodzakelijk
dat de landbouw in de Gemeen
schap zich meer gaat richten op
een efficiënte produktie, waarbij
duidelijk rekening wordt gehou
den met de vraag- en aanbodver
houdingen op de wereldmarkt.
Daardoor moet het mogelijk
worden exporten die ontwikke
lingslanden schade doen, te ver
minderen en de ruimte voor im
porten uit ontwikkelingslanden
te vergroten. De Nederlandse re
gering is van oordeel, dat bij de
onvermijdelijk geworden aan
passing van het landbouwbeleid
van de Europese Gemeenschap
rekening moet worden gehouden
met de belangen van de ontwik
kelingslanden. De Europese
Gemeenschap moet als belang
rijke deelnemer aan de wereld
handel in agrarische produkten
een bndrage leveren aan de sta
bilisatie van bedrijfsniveaus Om
dit doel te bevorderen vindt Ne
derland, dat de EG moet toetre
den tot de internationale suiker
overeenkomst en dat dc EG z«ch
moet inspannen voor de u
standkoming van een nieuwe in
ternationale graanovereenkomst.
Ook moet de EG meewerken bij
het realiseren van de doeleinden
van de overeengekomen regelin
gen voor de wereldmarkten voor
rundvlees en zuivelprodukten.
