Union sluit: 155 man weg
Philips stelt geschiedenis te boek
FNV verscherpt
acties bij Avebe
kort zakelijk
Spaarpandbrief 1980/85
Pandbrief 1980 per1982/88
Methanol in de tank
is ook nog niet alles
MAANDAG 1 DECEMBER 1980
ECONOMIE
PAGINA 23
Spoorwegen
Vertegenwoordigers van de Ne
derlandse Spoorwegen hebben
een bezoek gebracht aan VMF-
Stork om te bekijken of het mo
gelijk is, dat VMF draaistellen
voor NS-treinen gaat maken. De
spoorwegen hebben de komende
jaren honderden miljoenen gul
dens te besteden aan nieuw ma-
teriaal.
Een woordvoerder van NS zei dat
er uit het bezoek nog geen enkele
conclusie valt te trekken. "Er
moet nog een lange reeks vragen
worden beantwoord". Hij voegde
hieraan toe. dat NS bi.j nieuwe
aankopen altijd bekijkt of het
mogelijk is de orders geheel of
gedeeltelijk bij Nederlandse be
drijven te plaatsen.
Stroombesparing
De Vereniging van Exploitanten
van Electriciteitsbedrijven in
Nederland (VEEN) waarschuwt
de consument voor een apparaat
dat onlangs op de markt werd ge
bracht, waarvan de fabrikant be
weert dat het in huis veel stroom
zou kunnen besparen. Het gaat
om de zogenaamde "power
chopper". Wanneer het apparaat
wordt aangesloten op motoren,
die voorkomen in koelkasten,
wasmachines, pompen van cen
trale verwarming enz. zou het
stroomverbruik beperkt kunnen
worden.
Metingen door de Kema hebben
aangetoond dat de "power chop
per" in de praktijk nauwelijks tot
energiebesparing leidt. Er kun
nen volgens de VEEN hooguit
enkele guldens per jaar worden
uitgespaard. Het loont niet de
moeite een dergelijk apparaat,
dat ongeveer honderd gulden
kost, aan te schaffen.
ri extra kw.: f 6.30; v
e kalvi
Ue
;abiel.
LEIDEN - GROENTEVEILING: An
dijvie 1,75-2,85. Boerenkool 1,06-1.34,
Spits kool 1.10-1.19. Prei 1.45-1.50. Spi
nazie 1,65-2,10. Spruiten A 95-1.04.
Spruiten B 96-1,03. Spruiten C 58. Sprui
ten D 41-69, Uien 16-56, Winterpeen
44-45. Witlof 1.70-2,70. Knolselderij
25-92, Sla 21-50, Peterselie 33-37. Paprika
st. 85-1,65.
GROENTEVEILING KATWIJK AAN
DEN RIJN: 1-12-1980
Andijvie per kg. 0,30-0,93. Boerekool per
kg. 89-1,30, Groene kool 90, Waspeen AI
per kist 17.50-24.70 Waspeen All per kg.
6,- - 17.40. Waspeen BI 17,50-26,20. Was
peen BII 3,20-10.90. Waspeen Cl per kist
7,80-9.-, Waspeen CII per kist 4.50-6,80.
Aanvoer: 150 ton. Breekpeen AI per kist
3,60-11,50. Prei A per kg 1.06. Peterselie
(krul) 47-50, Knolselderij 59-61. Bloem
kool 8 I per bale I 1.41-2,19. Bloemkool 8
II per bak 185-09, Bloemkool 101 per bak
77-78, Bloemkool 10 II per bak I 58-74,
Bloemkool 12 I per bak 70-89, Bloem
kool 12 II per bak 50-62, Bloemkool 15II
per bak 38, Aanvoer 3400 stuks.
DEN HAAG (GPD)-,De gloeilamp
was de innovatie van de jaren
tachtig der vorige eeuw". Dit
stelde schrijver A. Heerding bij
de presentatie van het eerste
deel der geschiedenis van het
Philipsconcern. Met deze ge
schiedschrijving is Heerding al
vele jaren bezig. In deel één be
licht hij de totstandkoming van
een nieuwe bedrijfstak: de gloei
lampenindustrie.
Heerding begon zijn werk in 1974.
Drie jaar besteedde hij aan zeer
uitgebreid onderzoek, omdat
hem een brede aanpak voor ogen
stond. Veel materiaal werd uit
bronnen buiten het eigenlijke
bedrijf verkregen. Het schrijven
van het eerste deel duurde van
1977 tot eind 1979 Heerding
streefde naar een „alomvattende
historiebeschrijving" en lijkt
daar naar voorlopige indruk in te
zijn geslaagd.
Dit eerste deel reikt van 1880 tot aan
1891. Gepoogd is een beeld te ge
ven van de ondernemers (niet al
leen de familie Philips) die zich
met de gloeilamp bezig hielden
en de stoot gaven tot onze elek
trotechnische industrie. Uitvoe
rig wordt ingegaan op de vraag
wie zij waren en wat hen bewoog.
De toenmalige gloeilampenfa
brieken in Rotterdam, Nijmegen,
Middelburg en Venlo passeren
daarbij ook de revue.
Heerding is op veel leemten gesto
ten, die hij zo nauwgezet moge
lijk opvulde aan de hand van
bronnenstudie. In tegenstelling
tot daarover bekende verhalen -
en aanduiding in andere boeken -
komt Gerard Phil i-is (met broer
Frederik de groi. .egger van het
bedrijf) wat minder als uitvinder
in beeld en wat meer als onder
nemer. De betekenis van de ver
maarde broer Anton kwam vol
gens de geschiedschrijver pas na
1900.
Dr. ir. N. Rodenburg, president-directeur van Philips (midden) ont
vangt het eerste exemplaar van de geschiedenis van zijn bedrijf. Links
schrijver Heerding, rechts uitgever De Groot.
drijf'. Aangetoond wordt dat
Frederik en Gerard Philips ter
dege op de hoogte waren van de
technische, commerciële en be
drijfseconomische vraagstukken
van het projekt dat zij onderna-
Eigen weg
Heerding kon, zoals hij verklaarde,
onafhankelijk te werk gaan. Hem
is niets opgedrongen in zijn taak
nauwkeurig na te gaan waar de
grondslagen feitelijk lagen en
hoe de bedrijfstak in het alge
meen en Philips in het bijzonder
zich hebben ontwikkeld. Prof. dr.
Joh. de Vries uit Tilburg, extern
adviseur voor de geschiedschrij
ving van Philips, stond hem als
raadsman terzijde.
Het boek ontneemt de gronu aan
geuite veronderstellingen dat
gloeilampenfabricage niet meer
zou zijn dan een „montagebe-
Zo wordt Gerard Philips ook ge
volgd in zijn betrokkenheid tot
de politiek in de toen zeer gela
den discussie over het onder
werp: elektricitetsvoorziening
door particuliere ondernemin
gen. Duidelijk wordt ook waarom
een groot deel van de gloeilam
penfabricage zich 100 jaar gele
den van het hoog ontwikkelde
Verdere taak
Met deze geschiedschrijving heeft
Heerding een taak op zich geno
men die enigszins aan het werk
van dr. L. de Jong doet denken.
Op de vraag naar de volgende
delen is zijn antwoord: „Over drie
tot vier jaar komt het deel dat de
periode 1891-1920 zal omvatten.
Even zoveel tijd daarna is het
derde deel te verwachten, dat het
tijdvak 1920-1950 zal beslaan en
waarschijnlijk uit twee banden
zal bestaan".
Voor het vierde deel wordt gedacht
aan 1950-1970. „Maar gevoelsma
tig ben ik daar nu nog niet aan
toe", aldus Heerding. „Het gaat
hier om het zogenaamde elektro
nische tijdvak, dat eindigt met
het overlijden van Anton Philips.
Maar ik kan nu nog niet om
schrijven waar die periode pre
cies moet ophouden. Dat moet
nader worden bekeken".
Heerding (57), die archivaris en be-
drijfshistoricus is, deed onder
andere als hoofdarchivaris van
Hoogovens IJmuiden veel erva
ring op. Hij verrichtte daar histo
risch onderzoek naar onder ande
re de sociale- en technische ont
wikkeling van het bedrijf en naar
de cementindustrie, een zijtak.
Dit laatste leidde tot het boek
„Cement in Nederland"
(1971).
Hoewel de Philips-geschieds-
schrijving zonder meer een we
tenschappelijke publikatie is
(spaarzamelijk geïllustreerd,
maar niet saai en redelijk lees
baar) is de belangstelling voor het
boek al levendig. Uit het betrok
ken concern werden al 1500 in
schrijvingen geboekt. De oplaag
is 5000 en de verwachtingen van
uitgever Nijhoff zijn hoogge
spannen. In de winkel gaat het
boek f 65 kosten.
LEIDEN - Veemarkt.
Aanvoer op de markt van maandag:
1888; slachtrunderen: 1263; schapen
oflammeren: 625.
Slachtrunderen: stieren le kwaliteit:
800; stieren 2e kw.: f6.85; vaarzen le
kw. f7.30; vaarzen 2e kw. f6.55;
koeien le kw. f7.85; koeien 2e kw.:
f 5.85; koeien 3e kw. f 6.50; worst
koeien: f 6.40; extra kw. plus dikbil-
len: f7.80; paarden: f 5.70: vette kalve
Minister weigert steun aan herenkledingfabriek
kw,: f5.40; vette kalveren 2e kw
f5.65; vette kalveren 3e kw.: 4.65;
nuchtere slachtkalveren: 5,65;
slachtvarkens extra kw.: f 8,-; slacht-
varkens le kw.: f 14.-. Schapen: van
f 1.60 tot f2,00; lammeren: van f 1.70
tot f2.00; le kw. f2,05 tot f2.60.
Toelichtingen: slachtrunderen: z
DEN HAAG (ANP) - Groningens grootste fabriek van he
renkleding Union heeft vandaag faillissement aange
vraagd en zal eind volgende week gaan sluiten. De 155
man personeel komt op straat te staan. Het besluit is ge
nomen, nadat het ministerie van economische zaken vo
rige week liet weten niet te willen bijspringen.
Union zit met een tekort van "een
paar miljoen", aldus directeur A.
Karsten, die vrijdag het perso
neel heeft ingelicht.
De faillissementsaanvrage heeft
niets te maken met de orderpor
tefeuille van het bedrijf. Er is een
normaal orderbestand. De
problemen zijn ontstaan als ge
volg van een reorganisatie, die
erop was gericht in Groningen
een nieuwe fabriek te bouwen.
Nadat echter bekend werd dat de
herenkledingfabriek van Gebr.
Levie in Groningen de produktie
zou stopzetten, werd ook Union
betrokken bij een plan om Levie,
Union en het derde nog resteren
de herenkleding bedrijf in Gro
ningen, S. Muller, te laten fusio
neren. De gelden die al in pricipe
beschikbaar waren uit de mid
delen van het integraal struc-
ADVERTENTIE)
UO/ Spaarpandbrief, gre>cit in 5 jaar naar f 1,7( X ),-
/O Huidig rentepercentage II' huidige afgifteprijs f995,-
opgelopen rente vanat 3 maart 1980 (effect iet rende-
I ment ca. 11.10". Aan toonden
Tussentijds verhandelbaar op de effektenbeurs. Verkrijgbaar bij de kan
toren van Westland/Utrecht Hypotheekbank, of bij uw bank of com
missionair ineffekten.ii,„
ÖWestland Utrecht Hypotheekbank
Leiden, Botermarkt 28/hoek 't Gangetje, (171-13 26-15
tuurplan Noorden Des Lands en
waarmee de nieuwe fabriek zou
kunnen worden opgezet, bleven
daardoor uit. En het fusieplan
strandde omdat het ministerie
van economische zaken weigerde
daarvoor extra middelen be
schikbaar te stellen.
Volgens directeur Karsten heeft
Union nu in totaal vier miljoen
gulden nodig om weer drie jaar
met het volledige personeelsbe
stand vooruit te kunnen.
FNV
"Ongeorganiseerden, die mogen
aan het gas gaan liggen. Ik word
door FNV-leden betaald, daar zet
men mij voor in". Woorden van
districtsbestuurder Jaap Wol
thers van de Industriebond FNV
in Groningen, tijdens een leden
vergadering bij de kledingfa
briek Union. Een uitspraak die
hem niet in dank is afgenomen
door de werknemers van het be
drijf. Wolthers was door de vak
bondsleden bij Union gevraagd
ook de niet-georganiseerde
werknemers toe te spreken, maar
hij weigerde dit. "Die moeten
hun eigen zaken maar regelen"
was zijn mening.
Voor de directeur van Union die
zich over de uitspraak beklaagde,
wilde Wolthers ook geen goed
woord over hebben. "Laat hij
zorgen dat zijn bedrijf niet failliet
gaat in plaats van zich met mijn
zaken te bemoeien," was het
conimentaar van de districtsbe-
stüurder.
(ADVERTENTIE)
UA i Pandbrief, looptijd maximaal 8 jaar. Huidig
Vy rentepercentage 11%; huidige afgifteprijs f995,-
opgelopen rente vanaf 15 maart 1980 (effectief ren-
m dement ca. 11.12". ).Jaarlijkse rente-uitkering 1110,-
Aan toonder. Tussentijds verhandelbaar op de effektenbeurs.
Verkrijgbaar bij de kantoren van Westland/l trccht Hypotheekbank,
of bij uw bank of commissionair in effekten. i
^Westland Utrecht Hypotheekbank
Ludcn. Boterm.irkt 28/hock 't Gangetje, 071-132615
MUNTENDAM VEENDAM
(ANP) - De FNV heeft verscher
ping van de acties aangekondigd
rond het aardappelzetmeelcon-
cern Avebe. Dat werd zaterdag
tijdens een kadervergadering in
Muntendam besloten.
FN V-districtbestuurder Rein
Kedde verklaarde na afloop van
deze vergadering dat waar
schijnlijk weer wegen bezet zul
len worden. Eerder in de week
gingen in Drenthe Avebe-werk-
bilisten aan nadat een enkele weg
geblokkeerd was.
De FNV is diep teleurgesteld nu
minister Braks zich niet bereid
heeft verklaard de Avebe meer
steun te verlenen dan hij al heeft
toegezegd. Drie Avebe-gebou-
wen in Veendam en Ter Apelka-
naal zijn nog bezet.
Ruim vijfhonderd mensen hebben
zaterdagmiddag in Veendam
deelgenomen aan de demonstra
tieve mars voor het behoud van
de werkgelegenheid bij Avebe.
De demonstratie, die was geor
ganiseerd door de Industriebon
den CNV en FNV, eindigde bij de
twee bezette Avebe-kantoren in
Veendam. Daar spraken ver
schillende vakbondsbestuurders
de demonstranten toe.
Er werd schande van gesproken dat
de regering Avebe in de kou laat
staan. Wel heeft minister Braks
250 miljoen gulden toegezegd
maar daar is de voorwaarde aan
verbonden dat zes van de negen
fabrieken moeten sluiten. De
overheidssteun is niet voldoende
en er zullen 600 vaste en 200 tij
delijke arbeidsplaatsen moeten
verdwijnen. Een gesprek tussen
de bonden en de minister leverde
voor Avebe niets up.
Het apparaatje waarmee auto's op allerlei soorten mengsels van
benzine en methanol (alcohol) kunnen rijden - een Nederlandse
vinding, gepresenteerd door het Instituut voor Wegtransport
middelen TNO - is niet het Ei van Columbus.
Het is een interessante vinding, maar hij houdt niet in dat in ons
land op korte termijn auto's op willekeurige mengsels benzine-
methanol zullen gaan rijden. Het is bovendien nog maar de vraag
of inbouw van dit sigarendoosgrote apparaat in de auto voldoen
de is: methanol tast de metalen van carburator, brandstoftank en
-leidingen sterk aan.
Maarzeker is de Nederlandse uitvinding interessant in het licht van
de experimenten in het buitenland. Het probleem dat mengsels
methanol en benzine ontmengen (de vloeistoffen gaan op elkaar
drijven) als het mengsel meer dan ongeveer 20 procent methanol
bevat, lijkt ermee opgelost.
De andere problemen blijven: men heeft voor het afleggen van
dezelfde afstand tweemaal zoveel methanol als benzine nodig en
de uitstoot aan stikstofoxyden in de lucht (die tot vorming van
salpeterzure regen kan leiden) is bij methanol groter dan bij
benzine.
Het Nederlande apparaatje bepaalt de hoeveelheid methanol in het
mengsel door er de elektrische geleidbaarheid van vast te stellen,
juist voor de brandstof de carburator in gaat. Een stelmotortje
stelt dan aan de hand van dat gegeven de naalden in de sproeier
bij. Het verband tussen de hoeveelheid methanol en de elektri
sche geleidbaarheid is overigens minder ideaal dan aanvankelijk
werd verwacht (geen lineaire karakteristiek).
Het probleem van de ontmenging van het mengsel benzine-metha-
nol bij zo'n 20 procent methanol in het mengsel kan uiteraard op
nog twee voor de hand liggende manieren worden opgelost. De
eerste oplossing is: op zuivere methanol rijden. De tweede oplos
sing is: niet meer dan ongeveer 15 procent methanol bijmen
gen.
De eerste oplossing vereist een speciaal voor methanol ontworpen
motor; zo'n motor is al uitvoerig en met succes beproefd in de
autorace-sport. Bij inbouw in personenauto's is een extra be
zwaar, dat benzine-inspuiting nodig zal zijn bij koude start; op
methanol beneden de 18 graden Celsius kan men niet starten.
Dat lijkt niet onoverkomelijk: hetzelfde verschijnsel doet zich, zij
het bij lagere temperaturen, wel voor bij auto's, die op LPG zijn
omgebouwd. In de Verenigde Staten wordt daarom toch in deze
richting geexperimenteerd. Op kleine schaal: men ziet daar meer
in het uit methanol maken van benzine, waarvoor Mobil een
veelbelovend proces heeft ontwikkeld.
De tweede oplossing, autorijden op benzine met 15 procent metha
nol, wordt op grote schaal in West-Duitsland uitgeprobeerd. Deze
oplossing biedt een onverwacht voordeel. Uit het onderzoek is al
gebleken, dat de methanol in dit mengsel 44 procent efficiënter
verbrandt dan de benzine, die het vervangt. Een goede verklaring
heeft men daarvoor nog niet gevonden, maar deze energiewift is
mooi meegenomen: de brandstoftank in de auto hoeft nauwelijks
groter bij dezelfde actie-radius.
riment in West-Duitsland met het mengsel dat M 15 heet, is groot
opgezet door het Bundesministerium fuer Forschung und Tech
nologie, Shell, BASF en Volkswagen. Op 28 november 1978 werd
de eerste van de 50 openbare tankstations voor dit brandstof-
mengsel geopend; er zijn bij de proef ongeveer 1000 auto's (ook
van particulieren) betrokken.
Het experiment, dat tot 1982 duurt, zal nog worden uitgebreid tot
andere alternatieve brandstoffen (kolenbenzine, waterstof)-
Doelstelling is uit te vinden welke alternatieve brandstoffen in de
komende jaren praktisch inzetbaar zullen zijn in West-Duitsland
en hoe de afhankelijkheid van het motorvoertuigverke er van
aardolie kan worden ingeperkt.
Die doelstelling lijkt sprekend op die van het Nederlandse Insti
tuut voor Wegtransportmiddelen TNO. Maar ook met de Neder
landse vinding blijft West-Duitsland door zijn grootschalige ex
periment op methanolgebied duidelijk koploper in West-Euro
pa.
Methanol biedt - zo wordt algemeen aangenomen - in West-Europa
als alternatieve brandstof voor benzine veel meer perspectieven
dan pure ethanol (en ethanol-benzine-mengsels- - alcohol uit
mais, graan, suikerriet, suikerbieten en andere landbouwgewas-
se n. Brazilië richt zich vooral op zuivere ethanol; speciale moto
ren daarvoor worden op grote schaal geproduceerd.
Bijmenging van ethanol bij benzine in een verhouding van een op
tien wint vooral in de Verenigde Staten snel aan populariteit.
Deze brandstof, Gasohol, werd daar met name door de oliemaat
schappij Texaco (meer dan duizend verkooppunten) geïntrodu
ceerd, eerst in de agrarische staten, later ook in de geïndustriali
seerde kuststaten.
Er zijn twee problemen. In de eerste plaats gaat de produktie van
gewassen voor de produktie van ethanol ten koste van de voed-
selproduktie. Is dat voor de Verenigde Staten zelf niet zo'n be-
.faar, gezien het wereldvoedselprobleem is het onaanvaard
baar.
In de tweede plaats is er nog steeds discussie over de vraag of er
voor de produktie van watervrije ethanol niet meer energie nodig
is. dan het geproduceerde ethanol zelf oplevert.
Dit laatste probleem wordt versluierd omdat als bijprodukt bruik
baar veevoeder, de energie voorde ethanolproduktie kan worden
verkregen uit laagwaardige energiebronnen en 'afvalwarmte' en
de Verenigde Staten hun afhankelijkheid van buitenlandse
aardolie ook politiek zeer zwaar wegen.
Het Amerikaanse energieministerie (DOE) verwacht dan ook (en
stimuleert door vrijstelling van belasting) de produktie van 8,2
miljard liter ethanol in 1985, waardoor dan 20 procent van alle
auto's op Gasohol zullen rijden en twee procent op het dan
voorziene benzinegebruik wordt bespaard
De landbouwprodukten in West-Europa zijn te hoogwaardig zoor
grootschalige ethanolproduktie. En dat betekent meer perspec-'
tief voor methanol, dat kan worden verkregen uit aardgas, bruin
kool, laagwaardige organische grondstoffen als hout en afval en
bijvoorbeeld uit het gas, dat bij kolcnvergassing ontstaat.
Vooral deze laatste grootschalige produktiemethode kan in princi
pe de grote hoeveelheden methanol gaan leveren, die nodig zijn
voor (gedeeltelijke) vervanging van benzine.
Maar de prijs zal hoog zijn: Shell schat die voorshands op f 2,50 per
liter (inclusief accijns). Dat is duur voor een brandstof, die slechts
half zoveel energie bevat als benzine. Bovendien: ook benzine
kan uit gas van ver gaste kolen worden vervaardigd.
MAANDAG 1 DECEMBER 1980
ACTIEVE
AANDELEN
Fakhofd Mold
Pakhwd H ce
Philips
BINNENLANDSE
AANDELEN
D«li Mij
L>«,spau:
Dikkers
Duiker
KMBA
118,00
118.00
lO.OOf
1050,00
152,50
1 Pap 21,00
-sky 70^50
1350,00 1350.01
95.00 as.zo
BELEGGINGS
INSTITUTEN
Chemie
reyfus F
ManhatU
AMSTERDAM - In de hoek van In-
ternatio-Muller veroorzaakte het
bericht over de winstval en pas
sering van het dividend een grote
schok. De koers is al enige tijd
aan het dalen, maar juist vrijdag
verscheen een uitspraak van het
bestuur in een Financieel
weekblad, dat eerdere gunstige
prognoses konden worden ge
handhaafd. Op de beurs was men
woedend over deze "bedrieglijke
voorlichtingDe eerste advies-
£°wd z,lvcr pnjskwamopf löofbunafSon-
Onbcw 41250 - 41950 Onbew. 1165 1268 der vrndae.
vorige 41400 - 4„i<ju Vorige 11 <2 - 1275 Overigens begon de beurs de wir
BUITENLANDS
28,20
17,20
GOUD EN ZILVEK
GELD
112,00 115.UI
ermaand
rendeels goed prijshoudende
temming Naai enkele fond en
zoals Kon. Olie, ABN en Unilever
bestond uitgesproken vraag en
dit leidde tot een betere tendens
)pschorting van de notering van
Slavenburg in verband meteen te
verwachten bericht leidde tot de
veronderstelling dat een of meer
banken in het kapitaal van Sla
venburg willen .deelnemen
Evenals vorige week bleef het
de markt gonzen van geruchten
waarbij een handvol banken de
revue passeerde, waaronder op
nieuw de NMB
op
