"De Lemy-heren hebben op
het verkeerde paard gewed"
'Alle dingen kun
je levend maken
m®L
Officier van justitie: bouwfraude is gewoon diefstal
Jubelclub
Leidse stadsrubriek
Kippebrug joekel
Rokmsbirger
weg
DENSDAG 26 NOVEMBER 1980
(Vervolg van pagina 1)
LEIDEN/DEN HAAG - Hoofdverdachte iri de Leidse
bouwfraudezaak, Hans van L., liep rood aan toen officier
van justitie, mr. H.J. den Os, gistermiddag de eisen uit
sprak. Het lachen, dat hij daarvoor nog zo nadrukkelijk
had gedaan, verging hem op slag.
Als de aanklager zijn zin krijgt, gaat de 39-jange directeur
van de Lemy, Hans van L., voor zes jaar achter slot en
grendel. Zijn compagnon Frits R. moet volgens mr. Den
Os vijfjaar worden opgeborgen. Voor de derde verdachte,
taxichauffeur Wally van den B., was de aanklager milder
Tegen hem eiste de officier 'maar' tweeënhalf jaar
r Toos Kop: "Mijn voeten moeten de grond van Leiden voelen
Dichteres/telefoniste Toos Kop:
LEIDEN - "Ik ben elke avond wel
bezig of ik moet een feestje heb
ben. Ik hoef niet direct te wach-
ten op inspiratie, altijd komt er
;b j wel wat. Toen ik 19 jaar was, ben
1 ik begonnen met het schrijven.
De jaren voor de oorlog, de crisis
tijd eigenlijk, beleefde ik erg
emotioneel. Op een gegeven
moment voelde ik dat ik daar ui
ting aan moest geven.
De eerste gedichten zijn in feite op
de lei tot stand gekomen. Liet ik
aan iedereen lezen en wiste ze
daarna weer uit voor een nieuwe.
Enkele jaren later ben ik ze met
kroontjespen en inkt in een
schrift gaan schrijven. Dat heb ik
allemaal nog. Dit is het eerste
bundeltje wat ik uitgeef'.
Achter de ramen van de later aan
gebouwde serre ligt een
roestkleurige tuin, die uitloopt op
de Rijn. Als je hier zit heb je geen
idee dat de voordeur grenst aan
de drukke Lage Rijndijk. Voor
I Toos Kop is dit de plek, waar ze
j haar pen aan papier toever
trouwd. Ze heeft deze kamer er
eigenlijk speciaal voor laten
bouwen. Het gedicht wordt 'ge-
drukt' in een tot 'typekamer' om
getoverde kast, waar ze een bu-
reau en benodigde attributen, in
I heeft staan.
"Leiden mijn stad, duizend herin
neringen vanuit mijn jeugd ko
men weer op mij af'....of "stad
huis, ik zal u doorverbinden". Bij
Toos Kop kun je kiezen. Beide
zinnen heeft ze al vele malen uit
gesproken. De één kent haar als
telefoniste op het stadhuis, ter-
j wijl de ander niet beter weet dan
dat ze dichteres is.
Thema
Als alles volgens schema ver
loopt, rolt één dezer dagen het
7360ste gedicht uit de machine.
Met een nauwgezette precisie te
kent ze dat allemaal aan. "Alle
zielloze dingen kun je levend
maken", zegt ze en staat gebogen
voor een kast. Ruim vijftig ge
kleurde multomappen schitteren
in het schemerlicht. De plakker-
tjes geven aan wat de inhoud is.
"Ik heb ze gerangschikt op the
ma". In de map 'moeder' zit alles
wat ze heeft gewijd aan haar in
middels overleden moeder. De
eerste dateert uit 1949 en de laat
ste uit 1977. "Sonnetten heb ik
ook gemaakt. Leg je jezelf een
bepaalde dwang op hè? Ik heb
ook nog eens geprobeerd niet-
rijmende gedichten te maken,
maar die vond ik toch niet zo
mooi. Zelf is ze erg te spreken
over de map sprookjes. In maart
1952 maakte ze dat voor kinderen
van de kleuterschool. Zo schreef
ze ook toneelstukken voor lagere
scholen "Peter de Vogelver
schrikker" is opgevoerd door de
kinderen van het Zijlkwartier.
"Ik zie dat nog helemaal voor
Leiden
Als haar vinger op de map liefdes
gedichten strandt, aarzelt ze
even. Een spottend lachje gaat
vooraf aan haar verhaal. "Ik ben
niet getrouwd en woon alleen,
maar je hebt zo je vrienden die je
ook liefde kunnen geven. In
vroegere jaren heb ik mijn verlo
ving verbroken en daarna is er
niets meer van terecht gekomen
eigenlijk. Toch kan ik wel zeggen
dat ik gelukkig ben in mijn een
tje. Ik moet wel contact met de
aarde houden. In een flat moeten
ze mij niet stoppen. De grond van
Leiden, moeten mijn voeten
voelen".
Ze drukt haar gelaarsde voet wat
dieper het tapijt in. De band met
Leiden is innig. Het spreekt haast
vanzelf, voor een geboren en ge
togen Leidse, dat in de kast met
mappen ook het thema Leiden
voorkomt. Sterker zelfs, haar eer
ste bundeltje gaat daar over.
Op aandrang van vrienden staan nu
zestien van de ruim zevendui
zend geschreven verzen van Toos
Kop in een boekje; uitgegeven bij
Verhagen in Rijnsburg. Elk ge
dicht is geïllustreerd met een
Leidse foto van Carla van Kas
teel.
De eerste reacties heeft ze ook a.
binnen. "Als ik u gedichten lees,
hoor ik de bladeren vallen", met
deze mededeling belde een on
bekende fan mij op. Ik vind het
leuk als mensen reageren. Lei
den, mijn stad ligt (nog) niet in de
boekhandel. De verkoop regelt ze
zelf. "Regelen, regelenach de
vragen er zelf om"
SASKIA STOELINGA
Boekhouder Frits K. zat er overi
gens maar net naast. Toen mr
Den Os bezig was met het uit
spreken van zijn eis, toonde hij
nog hoopvol vier van zijn vingers
aan de publieke tribune. Dat
dleek een paar seconden later één
inger te weinig.
Misgegokt dus. In de ogen van de
officier is het gokvermogen van
oeide hoofdverdachten toch be-
nedenmaats. "De heren van de
Lemy", zo betoogde hij, "zijn er
Kennelijk van overtuigd dat er in
nun inderdaad bijna waterdichte
systeem door mij geen gaten te
schieten zijn. Vandaar dat zij vol-
nouden dat ze onschuldig zijn"
Maar volgens mr. Den Os zijn er
wel degelijk gaten te schieten in
de Lemy-afweer. Dat ontlokte bij
de aanklager de opmerking dat
'De Lemy-heren op het verkeer-
ADVERTENTIE)
Klokken-—.
IN ALLE UITVOERINGEN
Grote keuze in het betere
genre
INTERESSANTE PRIJZEN
Uw vakspecialist
V. D. WATER
Haarlemmerstraat 181
leiden
Eigen ateliers.
de paard hebben gewed. Nu ver
wijt ik hen naast de gepleegde fei
ten onvoldoende inzicht te heb-
oen getoond in hun strafwaardig
gedrag", aldus mr. Den Os die
daarna met zijn eisen een pijnlij
ke stilte in de rechtszaal veroor
zaakte
Kogels
Zo'n vijf uur had mr. Den Os giste
ren nodig om al zijn kogels af te
vuren op het Lemy-bastillon.
Kogels die als voornaamste doel
hadden om de belangrijkste
'stelling" van de verdediging te
raken. Die stelling luidt: "Wij
hebben gewerkt met echte on
deraannemers die eigen perso
neel in dienst hadden. De reke
ningen van de onderaannemers
aan de Lemy zijn niet vals. Voor
al die rekeningen is gewerkt"
Mr. den Os probeerde deze stelling
aan flarden te schieten. Hij deed
dat door zich te verplaatsen in de
rol van een onderaannemer die
werkt voor de Lemy. "Onderaan
nemer" Den Os zei het aan hem
uitbestede werk altijd zelf te zul
len controleren. Zijn eigen per
soneel zelf te zullen uitbetalen.
Nooit blanco, al door hem gete
kende, rekeningen bij de Lemy te
zullen indienen waarop dan later
de door hem verrichtte werk
zaamheden worden ingevuld.
Kortom, "bonafide onderaanne
mer" Den Os, zou zelf de touwtjes
in handen houden.
Doe ik het op een andere manier,
bijvoorbeeld zoals dat bij de Le
my is gegaan, dan is dat in strijd
met de beginselen van het onder
nemerschap en dupeer ik mezelf
Immers, aannemers en onder
aannemers hebben tegenstrijdi
ge belangen. Beiden willen er ten
koste van de ander beter van
worden. Dan is het toch belache
lijk dat de een zich geheel onder
werpt aan de controle van de an
der voor wie hij werk moet uit
voeren. Dat is hetzelfde wanneer
het ene leger al zijn wapens gaat
inleveren bij het andere waarmee
het in oorlog is"
Flinke fooi
Onderaannemers die met de Lemy
in zee gingen, gaven volgens Den
Os stuk voor stuk hun wapens in
handen van de Lemy-directie.
Lemy-mensen namen werk én
personeel aan voor de onderaan
nemers. De onderaannemers
mochten niet op de werken ver
schijnen. Lonen werden uitbe
taald door Lemy-mensen terwijl
de rekeningen vdn de onderaan
nemers aan de Lemy op het kan
toor van de Lemy, door mensen
van de Lemy werden getypt. Na
dat ze, nog oningevuld, waren ge
tekend door de onderaannemers
Mr. Den Os maakte uit deze werx-
wijze op dat er werd gerommeld.
En wel op de volgende manier
De Lemy bracht personeel onder
bij opgekochte bv-tjes. Een
meestal in geldnood verkerende
persoon werd voor een flinke fooi
directeur gemaakt en na enkele
maanden ging het bedrijf failliet.
Belasting was niet betaald. Dat
was gebruikt om het personeel
hoge netto lonen te betalen. Wat
overbleef verdween in de zakken
van de Lemy-heren. Nadat een
nieuwe bv was opgekocht begon
het spel weer van voren af aan.
•Tk beweer dat deze bouwfraude
in feite niets anders is dan een
vorm van diefstal. Diefstal van
U, van mij en iedere Nederlan
der", riep de officier uit.
Telebingo
Als directeur van de bv's die voor
de Lemy werkten trad meestal
taxichauffeur Wally van den B.
op, de derde verdachte. Van den
B. en zijn advocaat mr. Huisman
nebben tijdens de afgelopen acht
zittingsdagen niets anders ge
daan dan betogen dat "zielige
Wally" het allemaal niet door had
Zo sprak mr. Huisman recht
bankpresident mr. Kootte vorige
week bestraffend toe. "U moet
die man niet van die moeilijke
vragen stellen. Hij begrijpt alleen
Mies Bouwman-vragen Van
Telebingo en zo"
In de ogen van mr. Den Os een
Freudiaanse verspreking van de
raadsman. "Van den B. speelde
namelijk een aantal jaren Tele
bingo met de Lemy. Elke Bingo
leverde hem honderden guldens
op zonder dat hij daar iets voor
hoefde te doen. Bij Mies Bouw
man moet je tenminste nog ant
woord geven op een vraag maar
zelfs dat behoefde Van den B
niet te doen"
Over Van den B. zei de aanklager
verden "Deze man loopt als een
rode draad door het hele Lemy-
verhaal. Meneer Van den B. is de
superspecialist in de straat- en
rioleringswerkzaamheden. Zijn
vroegere beroep van taxichauf
feur heeft voor dat specialisme de
gedegen basiskennis gelegd.
Tenslotte heeft meneer Van den
B. toen hij nog op de taxi zat
voortdurend op de straat gere
den, dus wist hij daar alles van.
En ergernis over opengebroken
straten waar de rioleringen moes
ten worden vernieuwd zal hem
ongetwijfeld hebben aangezet tot
een diepgaande studie over de
noodzaak van een goede riolering
in onze Nederlandse steden"
Mr. Den Os vervolgde zijn cynische
betoog met de opmerking dat
Nmeneer Van den B." zelfs hel
vermogen had om in de toekomst
te kijken. Hij zou van te voren aJ
weten wat de Lemy-mensen op
de door hem ingediende reke
ningen zouden invullen. Vandaai
dat hij ze blanco en getekend op
het Lemy-kantoor afleverde. De
officier wilde nog wel aannemen
dat Wally van den B. in het begin
inderdaad van toeten nog blazen
JJ
Kinderen van vier tot en met
zeven jaar (de jaren der on
schuld) kunnen zaterdag hun
hart ophalen ....en hun ouders
nog meer als hel aan de bus-
onderneming NZH en de ju
belclub "Leiden Leeft" ligt.
Gratis en voor niks kunnen de
kinderen een half uurtje
rondtouren in een speciale,
stemmig opgetuigde Sin
terklaas-bus.
Sinterklaas zit in de bus die van
twaalf tot vijf uur om het half
uur het kroost door de stad
rijdt. Zwarte Pieten bekoge
len het grut met pepernoten.
De kinderen kunnen telkens
opstappen bij het Stadhuis,
bij de halte van de buslijnen
15 en 16 richting station. Na
een half uur "Leiden
Leeff'-rondrit kunnen de
ouders hun kinders bij de
zelfde halte weer in ontvangst
nemen. Eventueel mag het
kroost de rondrit nogmaals
maken "om nog wat langer
met Sinterklaas te babbelen
of te spelen met de kleuter
leidster", aldus de busonder
neming en het jubelgezel
schap.
Omdat de brug nu toch wordt
opgeknapt grijpt de gemeente
de gelegenheid aan om de
brug meteen in de oorspron
kelijke staat terug te brengen.
Dat wil zeggen dat ook de vier
lantaarnpalen naar
"Haagsch model" weer wor
den aangebracht; teminste als
de lantaarnpalen weer kun
nen worden opgespoord.
Tientallen jaren geleden zijn
de palen verdwenen naar
De buurt is uiteraard zeer te
spreken over de aanstaande
opknapbeurt. "Een hoeraatje
voor openbare werken", ju
belt het actiecomité "Kippe-
brug". Deze loftuiting slaat
vooral op het feit dat de ge
meente zo snel positief heeft
beslist op de actie. Want het is
nog maar enkele maanden
geleden dat de buurt kippevel
kreeg van de alarmerende
persberichten over de afbraak
van het oude bruggetje. Het
actiecomité werd in geen tijd
uit de grond gestampt. Ge
steund door de buurtvereni
gingen Vreewijk en Tuinstad/
Slaalwijk, plus de handteke
ningen van 192 medestanders
stuurde het actiecomité eind
september een verzoek tot res
tauratie van de brug naar het
college van B en W.
door René van der Velden Jaap Visser
derdag op het Stadsbouwhuis
opnieuw in de slag met de
gemeente om hun wensen tot
een woonstraat erdoor te krij
gen. Heet punt is onder ande
re dat de bewoners de stoep
van de Hoge Rijndijk doorge
trokken willen zien.
buurtbewoners
v>an de Tuinstadwijk en
Vreewijk hebben hun zin ge
kregen. De geplande afbraak
van de Jan van Goyenbrug
ook wel Kippebrug genoemd,
gaat niet doorSterker nogin
de loop van het volgend jaar
wordt de brug voor een be
drag van 3J> ton opgeknapt;
als de gemeente tenminste hel
benodigde geld kan "vinden".
Tot hun verbazing en hun blijde
verrassing hebben de bewo
ners van de Rijndijkstraat
plotseling "een joekel" van
een verkeersdrempel in de
straat gekregen. Enkele we
ken geleden braken boze
straatbewoners een pas aan
gelegde verkeersdrempel
open omdat het gevalletje
nauwelijks de naam van
De 'Haagsche lantaarns' zijn voorlopig alleen nog maar te bewonde
ren op één van de schaarse foto's van de Kippebrug uit 1930. Een foto uit
het Leidse gemeentearchief.
drempel mocht hebben. Puur
kwaad waren de straatbewo
ners dat hun wensen bij de
herinrichting van de straat fi
naal in de wind werden gesla
gen.
Dat de straatmakers nu plotse
ling die "joekel" van een
drempel hebben aangelegd
danken de bewoners aan de
actie, menen zij. Met de beste
wil van de wereld kunnen zij
deze drempel namelijk niet
terugvinden op de tekenin
gen van de herbestrating die
de straatmakers moeten han
teren.
De straatcommissie gaat don-
De administrateur van het
tweede "Pan American Con
gress of Andralogy" Gerald
Bagazinski mag dan mis
schien "andralogisch" be
hoorlijk zijn onderlegd, zijn
topografische kennis laat in
elk geval zeer te wensen over.
De goede man denkt namelijk
dat Leiden een Westduitse
universiteitsstad is.
In het lijfblad "Centrum" van
het AZL stond onlangs een
briefje afgedrukt van meneer
Bagazinsky aan prof. dr. Jo
nas van het AZL. Bagazinsky
had zijn epistel van het vol
gende adres voorzien
Prof. dr. U. Jonas
Acade, oscj Zoelemjios
Afde; omg Irp; pgoe
Rokmsbirgerweg ;0
2333 AA Leiden
West Germany
"Tante Pos" lost in haar vrije
tijd kennelijk menig cryp
tisch puzzeltje op want zij
slaagde er zowaar in om dit
schrijven keurig netjes op het
AZL aan de Rijnsburgerweg
te bezorgen. Voorwaar, een
hele prestatie. Alhoewel, het
postcodenummer klopte ais
een bus. De invoering van het
postcodesysteem was dus zo
gek nog niet...
wist maar dat hij het fraudespei
bij zijn tweede en volgende direc
teurschappen nog niet door had
wilde er bij mr. Den Os niet in.
Vandaar dat hij Van den B. me
deplichtig vond aan het opzette
lijk plegen van vaslheid in ge
schrifte
Monsterproces
De officier van justitie benadruk
te in zijn requisitoir nogmaals
dat de fouten die de ambtenaren
van het Sociaal Fonds Bouwnij
verheid (SFB) bij het opmaken
van hun rapporten hebben ge
maakt ontoelaatbaar zijn. Hij
had er echter wel een verklaring
voor. "Dit monsterproces heeft
mij, zeker de laatste maanden,
niet onberoerd gelaten. Het is
heus wel eens voorgekomen dat
ik niet alleen geen bomen maar
ook geen bos meer zag. Wat ik
dan altijd nog wel dacht, was
dat voor mij als een paal boven
water stond dat de directie van
de Lemy zich op grote schaal
schuldig had gemaakt aan vals
heid in geschrifte"
'Zou het nu niet zo kunnen zijn"*
ging de officier verder, "dat de
SFB-ambtenaren ook wel eens
door de bomen het bos niet meer
zagen? Dat zij zich zozeer in deze
gigantische zaak hadden vastge
beten dat zij daardoor tot deze
fouten kwamen. Vanuit een over
tuiging dat de Lemy het allemaal
had gedaan", aldus mr. Den Os
die er aan toevoegde niet te gelo
ven in opzet van de kant van de
SFB-ambtenaren.
Losse flodders
Hoe het ook moge zijn, het falen
van de SFB-opsporingsambte-
naren had tot gevolg dat mr. Den
Os de verdediging bestookte met
een aantal losse flodders. Maar de
aanklager vond dat de "stellin
gen" van de verdediging door zijn
"voltreffers" onherstelbaar wa
ren beschadigd. Voltreffers die
bestonden uit verklaringen van
getuigen dat zij inderdaad "pa
pieren directeuren" waren van
"nep bv's", die geen eigen perso
neel in dienst hadden en dat de
Lemy-directie rommelde met
valse rekeningen. Ook de bewe
ring dat er in de bouw wel op ille
gale wijze móet worden gewerkt
omdat de hoofdaannemers lage
prijzen bedingen sneed volgens
de officier geen hout. Hij noemde
een dergelijke bewering "recht
praten wat per definitie krom is"
De drie advocaten, mr. Van Zalin
gen (raadsman van Hans van L.),
mr. De Witte (raadsman van Frits
R.) en mr. Huisman (raadsman
van Wally van den B.) hebben nu
twee weken de tijd om hun wa
pens te laden voor het tegenof
fensief.
Op maandag 8 december mogen zij'
proberen om de rechtbank dui
delijk te maken dat de officier
van justitie gisteren in zijn requi
sitoir inderdaad geen bomen en
geen bos heeft gezien.
JAAP VISSER
HENNY VAN EGMOND
(ADVERTENTIE)
SURPRISE
Op alle Riël-artikelen
30% KORTING
op 27, 28 en 29 november
1980
Sint zelf zegt: „Te veel om op
te noemen, genoeg om
meteen te komen kijken"
Een keuze uit de overvolle
Riel surprisemand: spencers,
vesten, rokken, pantalons,
blouses en japonnen, in vele
malen en alle modekleuren.
Rièl, een begrip voor de
geheimzinnige
surprise-versierders
Breestraat 135 - Lelden
telefoon 071-131041
Geen koopavond
