PvdA houdt een
kater over van
politieke truc
TACHTIG JAAR NVV
"Gewoon een
vergunning gevraagd"
Tijdens begrotingsbehandeling
Rijk geeft geld voor
busbaan Stationsplein
WOENSDAG 26 NOVEMBER 1980
LEIDEN - Op 6 april 1900 werd door SDAP-secretaris An
ton Pannekoek de LeidscheBestuurders Bond (LBB) op
gericht. De LBB was de voorloper van het NVV, dat nu
dus tachtig jaar bestaat. Vanavond wordt dat gevierd en
daarbij wordt ook het boek van Wortel en Kranenburg
over de geschiedenis van de Leidse vakbeweging gepre
senteerd. Het boek geeft een goed beeld van de beginjaren
van de arbeidersbeweging tot aan de recentere gebeurte
nissen zoals de sluiting van de Grofsmederij en uiteinde
lijk de fusie van NVV en NKV, waarmee het tachtigjarig
bestaan wordt afgesloten.
Volgens de schrijvers was Leiden
een stad waar duidelijker dan el
ders de tegenstellingen zichtbaar
waren en waar de strijd voor ver
beteringen harder en verbetener
werd gevoerd. Het is niet de be
doeling geweest van FNV-afde-
lingssecretaris Wortel en de jour
nalist Kranenburg om een we
tenschappelijk verantwoorde so
ciale geschiedenis van Leiden te
schrijven. Het ging hen meer om
de gewone mensen die in de vak
beweging een leidende rol heb
ben gespeeld. Het accent van het
boek ligt op de vooroorlogse pe
riode.
Een periode waarin de positie van
de Leidse arbeiders zeer beroerd
was. Een fragment: De Vries
Robbé schreef in 1850 aan de mi
nister dat de Leidse werknemers
."zowel naar ziel als naar lichaam
slecht ontwikkelde mensen zijn,
welke zelden de ouderdom van 50
jaar bereiken". Een Staatscom
missie constateerde in 1860 dat er
van de honderd mannen er 67 le
zen en schrijven konden, van de
vrouwen waren er slechts 37 de
lees- en schrijfkunst machtig.
Schoolonderwijs was voor de
Leidse arbeider niet weggelegd.
Zeven procent van de arbeiders
zei tegen de Staatscommissie dat
ze al voor hun achtste jaar aan het
werk waren.
Kinderarbeid
In diezelfde periode speelde zich de
Boek geeft
beeld van
H geschiedenis
Leidse
vakbond
Het pand van de Coöperatie
Vooruit aan de Korevaarstraat in
1951. (foto rechts). Mei-viering in de
vijftiger jaren. Op de voorgrond dr
W. Drees (3e van links) en secretaris
CJ.Plena (4e van links(foto
links)
discussie rond de kinderarbeia
af. Een discussie die de schrijvers
als onsmakelijk bestempelen en
beschrijven: In 1941 schreef de
Kamer van Koophandel en Fa-
orieken aan B en W van Leiden,
dat het met het probleem van de
kinderarbeid wel meevalt. 'De
Kamer meent dat van de meeste
hier te stede bestaande grote fa
brieken, dat zij zelf alle mogelijke
zorg dragen voor de kinderen en
jongelieden die in hun etablisse
menten werkzaam zijn, zowel
door hen geen te zware taak op te
leggen, als door alles aan te wen
den wat voor hun gezondheid be-
vordelijk kan zijn en ook hen te
verplichten dagelijks naar school
te gaan"
Dat de dagelijkse praktijk volstreict
anders was laten de schrijvers
niet onvermeld. Uit een rapport
aan de toenmalige minister Van
Heemstra citeren zij "het gevolg
daarvan is dat zij dikwijls door
het winstbejag der ouders op een
zeer jeugdige leeftijd van 8, 9 en
10 jaren op de fabrieken worden
aangenomen, waarvan vele lezen,
schrijven noch rekenen kunnen
en soms een ziekelijke lichaams
gesteldheid hebben. De kinderen
worden dan verplicht om dik
wijls 14 of 15 uur, mestijds in be
dompte lokalen en veeltijds zon
der voldoende voedsel te werken.
De oprichting van de LBB, de lang
zame en zwaar bevochten verbe
teringen, de strijd voor de achtu-
rendag en het algemeen kies
recht, de worgwetten van Kuy-
per, dat alles wordt in dit boek
belicht. Uitvoerig komen de
mannen van het eerste uur voor
net voetlicht. Voorzitter Hein
Marks, secretaris Piet Bomli en
penningmeester Segaar, het zijn
maar de eerste namen uit een
lange rij bestuurders. Het boek
toont een aantal unieke foto's die
afkomstig zijn uit de privé-ver-
zamelingen van oud-bestuur
ders. Zo zijn er afbeeldingen van
het Volksgebouw rond 19U0, van
het SDAP-bestuur in 1912, maar
ook van de SDAP, afdeling Lei
den tijdens een vergadering met
de Stem des Volks in de Burcht
(ook 1912). van het bestuur van de
Coöperatie Vooruit in 1926, van
de viering van het 25-jarig be
staan van de LBB, van Morgen
rood, dat in 1917 werd opgeheven
en van een 1 meiviering in de vijf
tiger jaren, waar de bekende
voorman Kees Piena werd
geflankeerd door dr. Willem
Drees.
Loffelijk
Het zou te ver gaan om alle gebeur
tenissen en facetten van het boek
te noemen, maar hier volgt een -
willekeurig-fragment over het
crisis-comité en de LBB: De di
rectie van Luxor-bioscoop werk
te op loffelijke wijze mee aan het
geven van ontspanning, door ge
durende het gehele jaar elke dag
een aantal werklozen toegang tot
haar theater te geven.
In januari 1932 had de directie een
aanbod gedaan aan het crisisco-
mite om tweemaal per week een
gratis middagvoorstelling voor
de werklozen te geven. Het cri-
siscomite stelde echter enige
voorwaarden onder meer dat het
te geven programma vooraf door
het comité moest worden ge
keurd. Daar de directie weigerde
zich aan deze censuur te onder
werpen, trok zij haar aanbod in.
Zij bood nu de LBB aan de voor
stellingen voor de leden te geven,
waarvan met graagte gebruik
werd gemaakt. Het crisiscomité
kon dit blijkbaar niet goed zetten
en wist te bereiken dat in februari
toch weer de voorstellingen vn
het comité uitgingen. Het had
echter de eis van programmakeu
ring laten vallen, wat dus een
succes voor de LBB was.
AMSTELVEEN (GPD) - Aan
de Ziekenfondsraad wordt
voorgesteld het erfelijk-
heidsonderzoek van de Stich
ting Klinische Genetica in
Leiden voor 1980 met in totaal
f619.000 te subsidiëren. In
het verleden ging de Zieken
fondsraad al akkoord met
subsidies voor dergelijke on
derzoekingen bij andere insti
tuten in ons land.
Subsidie voor
onderzoek
erfelijkheid
Erfelijkheidsonderzoek is erop
gericht meer inzicht te krij
gen in de mogelijkheden om
aangeboren afwijkingen bij
kinderen tijdig te ontdekken.
Het werk van het Leidse insti
tuut valt uiteen in erfelijk-
heidsadvisering en enzym-
onderzoek na de geboorte
Hiervoor wil de commissie
verstrekkingen van de Zie
kenfondsraad voor dit jaar
achtereenvolgens f 507.000 en
f 112.000 beschikbaar stellen.
Over dit voorstel wordt mor
gen beslist.
Supermarkt Garenmarkt niet verboden
LEIDEN - De eigenaren van de Al-
di-supermarkten hebben zo'n
vijf maanden geleden al interesse
getoond in een vestiging aan de
Garenmarkt, in het pand van de
Korevaargarage. Al die tijd bleef
de op handen zijnde vestiging -
afgelopen maandaggingen in
eens de deuren van de super
markt open - een hardnekkig ge
rucht. Aldi heeft het pand ge
huurd van eigenaar Verberg. Dat
sommige winkeliers in de omge
ving en de gemeente niet zo ge
lukkig zijn met de vestiging deert
de Aldi-markt volgens de be
middelaar, makelaar M. Smits-
loo, niet in het minst. Bang voor
maatregelen van de gemeente is
hij niet.
"Er zijn geen trucs uitgehaald. We
hebben destijds gewoon een
bouwvergunning aangevraagd
en die heeft de gemeente gewoon
afgegeven. Nee, niet specifiek
voor de Aldi-markt, maar voor de
garage. Maar er hoeft geen spe
ciale vergunning voor de super
markt te komen. Nergens is een
bestemmingsplan waarin staat
dat een supermarkt op die plek
verboden is. Bovendien, er vond
al detailhandel plaats, zij het dat
het auto's en auto-onderdelen be
trof."
Smitsloo heeft intussen een ander
deel van de garage verhuurd aan
autorijschool Theo Peters. Zo
doende houdt het garagebedrijf
zelf nog maar een beperkt deel
over. "Nee, dat vonden ze niet
leuk, want ze zijn daar al zo'n
veertig jaar bezig. Maar wat moet
je dan als ondernemer, als de za
ken slecht gaan?" zegt Smitsloo,
die oprecht verbaasd lijkt over de
angst van winkeliers voor (te)
grote concurrentie.
"Voor de binnenstad is dit alleen
maar plezierig. De centrumfunc
tie wordt door Aldi versterkt. De
consument kan voor het comple
te pakket boodschappen nu ten
minste in de binnenstad terecht
en kan z'n auto ook nog kwijt.
Zeker als de op de Garenmarkt
geplande parkeergarage er
komt".
Het is vooralsnog niet de bedoeling
dat de Aldi-vestiging aan de
Langegracht verdwijnt. De twee
filialen zouden "elkaar niet bij
ten".
LEIDEN - De Partij van de Arbeid heeft een kater het
begrotingsdebat van vorige week. De meeste raadsleden
waren het daar gisteravond tijdens de nabespreking van
het debat over eens.
Het rammelen met portefeuilles
door wethouders, het inroepen
van de hulp van het bestuur, het
veto van enkele fractieleden over
de ruilhandel met de WD wat de
portefeuille emancipatiezaken
betreft, het verdeelde stemge
drag in de raad en de politieke
truc van fractievoorzitter Peters,
die de zaak uiteindelijk suste, dat
alles bij elkaar zorgde voor een
24-uurscrisis, zoals Henriet van
Dongen het uitdrukte, in de
PvdA-fractie.
LEIDEN - De gemeente Leiden krijgt geld van het rijk voor de aanleg van
een vrije busbaan en fietsvoorzieningen op het Stationsplein. Met deze
reconstructie is een bedrag gemoeid van ruim één miljoen gulden.
Als alles naar wens verloopt, wordt in de eerste helft van het volgend jaar
met de uitvoering van de werkzaamheden een begin gemaakt. De ge
meente wil in die zelfde periode ook beginnen met de vernieuwing van
de riolering van een gedeelte van de Morsweg en met de reconstructie
van de rotonde ter hoogte van het Stationsplein/Plesmanlaan. Het ligt in
de bedoeling dat aansluitend op deze werkzaamheden wordt begonnen
met de aanleg van de vrije busbaan en de fietsvoorzieningen op het
Stationsplein.
De gemeente heeft dezer dagen van het rijk een subsidie gekregen voor de
uitvoering van het plan. Wethouder Waal deelde dit gisteravond mee in
een commissievergadering. De aanleg van een vrije busbaan wordt he
lemaal door het rijk betaald en de aanleg van fietsvoorzieningen op de
kruising Stationsplein/Stationsweg wordt voor de helft door het rijk
betaald. Het karwei zal in de tweede helft van het volgend jaar zijn
voltooit.
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland hebben dezer dagen hun goed
keuring gehecht aan de verbeteringsplannen die, vorig jaar, zijn ge
maakt voor de wijken Groenoord, Transvaal en de Maredijkbuurt. Dit
betekent dat een aantal plannen die voor deze wijken op stapel staan
(waaronder de vernieuwing van de riolering van de Morsweg) kunnen
worden uitgevoerd.
Peters zei zich te hebben voorge
nomen om zich niet nogmaals
voor een dergelijke politieke truc
te lenen (hij diende een motie van
afkeuring in, waar hij het zelf niet
mee eens was, maar die enkel
diende om een PPR/D'66-motie
van oneenoeeen van politieke
ondanks de verklaring van van
Oosten (PPR) dat de motie zo niet
bedoeld was.
Wethouder Tesselaar zei erg aange
grepen te zijn door de kwestie.
Hij vroeg zich af of hij nog mee
door wilde gaan. Hij verweet Van
Oosten een farizee-achtige hou
ding. gezien zijn eerder stemge-
waarde te ontdoen). Peters be
treurde de houding van Van
Dongen en Groos, die de emanci-
patieruil hadden tegengehouden,
omdat hij al maandenlang was
beziggewcest om voor die ruil te
pleiten. "Slechts het resultaat telt
in zo'n geval", aldus Peters.
Opnieuw werd er gediscussieerd
over uitleg van het woord onge
noegen. Met name de wethouders
Bordewijk, Van Dam en Waal
bleven er toch afkeuring in zien,
drag bij zaken op het gebied van
emancipatie.
De 'dissidenten' Van Dongen en
Groos vroegen zich af of een
minderheid in de fractie nog wel
de gelegenheid- kreeg om voor
zijn mening uit te komen. Van
Dongen vroeg ook waarom de
wethouders zich zo hard hadden
opgesteld. Zij noemde de uitein
delijke stemming een walgelijke
vertoning. Groos zei erover na te
denken om op te stappen. "We
moeten er vanaf om op deze ma
nier politiek te bedrijven. Dil was
een beschamende vertoning" al
dus Groos.
Volgens Dallinga zat er maar één
goede kant aan de zaak en dat was
dat er in het vervolg geen moties
van ongenoegen, misnoegen en
wat dies meer zij zouden worden
ingediend of gesteund. De
raadsleden waren het erover eens
dat de kwestie de verhoudingen
binnen de fractie aanzienlijk zou
kunnen verslechteren. De nabe
spreking zal daarom volgende
wttngoortgezet!
Éttt C&g- -
WÊÊÊÊÊÊ M
De Korevaargarage: nu ook een supermarkt.
ANC
Het Algemeen Nederlands
Jeugdverbond bestaal 35 jaar
en viert dat met een solidari-
teitscampagne voor het ANC.
de bevrijdingsbeweging van
Zuid-Afrika. Zatedag houdt
de ANVJ -afdeling Leiden een
straatcollecte, waarvan de
opbrengst ten goede komt aan
het ondergrondse blad Mayi-
buye (betekent: geef Afrika te
rug). Collectanten kunnen
zich opgeven bij Cornells
Blankenstein,Floralaan25 in
Oegslgeest, tel. 154428.
Diabetes
De Diabetes Vereniging Ne
derland afdeling Leiden en
omstreken heeft voor van
avond mevrouw B. van
Elte-De Wever uitgenodigd
haar licht te laten schijnen
over het diabelesdieetZij is
dietiste bij het academisch
ziekenhuis in Leiden. De bij
eenkomst begint om acht uur
en wordt gehouden in de me
dische bibliotheek van het
Dienstencentrum
Het Dienstencentrum Leiden
Zuid-West bestaat vijfjaar en
viert dal morgen met een feest
in clubhuis De Klinker aan de
Berlagestraal. Zelfstandig
wonende ouderen in Zuid-
West zijn morgen van tien tot
drie uur welkom. Het pro
gramma is nog een verras
sing.
Kraakfilm
In het LVC, Br eestraat 66 uiordt
morgenavond de film "Een
koninkrijk voor een huis" van
Tilt Meatball gedraaid. De
film gaat over de gebeurtenis
sen van afgelopen Koningin
nedag m Amsterdam, zoals
die door de krakers voorbe
reid en later ervaren is. Dc
film begint om negen uur; na
afloop discussie.
Terreur
De afdeling Leiden en Omstre
ken van de Vereniging Ne
derlandse Protestantenbond
heeft voor morgen een tweede
lezing georganiseerd over het
onderwerp terreur. Drs. J.D.
Buiskool, hoofdambtenaar
van het minister ie van justitie
over terreur als maatschap
pelijk verschijnsel. Hij doet
dat om acht uur in de Ver
meerzaal van de Lokhorst-
kerk aan de Pieterskerk
straat.
Raadslid Groos: "Dit was een be
schamende vertoning" s
