Een saai feest
met Hemingway
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
Waardevollecatalogus
voor prentbriefkaarten
Theaterboek: weinig
voor zo veel geld
mnum
NIEUW
OP DE
BOEKEN
PLANK
Jaarboek'81
WOENSDAG 26 NOVEMBER 1980
PAGINA 21
"Godsdienst R.K.":
Anti-papisme
erg overdreven
De rooms-katholieken, tot op
de dag van vandaag helaas
vereenzelvigd met "Rome",
zijn niet geliefd. Dat is gezien
de houding van paus en curie
niet zo verwonderlijk.
De eeuwenlange arrogantie van
de Kerk ten opzichte van an
dersdenkenden, irriteert ma
teloos. Een Kerk, die het tot
voor kort nog had over "per
fide joden", is bijzonder
kwetsbaar. Als derden zich
dan ook minder gelukkig
over de R.K. en haar gelovi
gen uitlaten is dat heel begrij
pelijk.
Vanuit dit gezichtspunt moeten
de katholieken zich niet ver
bazen over minder vleiende
opmerkingen van anderen.
En dat anti-papisten - ze zijn
er en ze zullen er altijd blijven
- zich negatief blijven uiten is
vanzelfsprekend. In dit licht
moet het VPRO televisiepro
gramma van Netty Rosenfeld
van begin 1979 worden beke
ken.
De rel, overigens niet ontstaan
door de uitzending maar door
het artikel van prof. dr. Walter
Goddijn in "De Tijd" - is dan
ook bijzonder overdreven.
Aan het opbloeien van "een
soort neo-antipapisme" door
Goddijn geuit, moet niet te
veel waarde worden toege
kend. Het haar en de handen
van Van Agt, de stem van
Steenkamp, de mond van
Gij sen en de zachte g zijn niet
typisch katholiek!
Professor Goddijn
De anti's hebben kennelijk
weinig steekhoudends in te
brengen. Dat ene Ron Kaal
over Volkskrant-redacteur
Peter van Bueren schrijft:
"Verder heb ik nog twee din
gen op hem tegen: het is een
draaikont en het is een katho
liek" moet op dezelfde wijze
worden gewogen als de op
merking van Bie tegen Koot:
"Ga mee, het is me hier te ka
tholiek". Jan Blokker die de
tekst schreef wilde "de paap
uit de mouw laten komen".
Met beelden van de bekende
Graalmeisjes van een halve
eeuw geleden het vrijwel ver
zwijgen van Johannes XXIII
en het (pastoraal) concilie, en
het niet vermelden van de
prijzenswaardige woorden
van Joop den Uyl over "onze
kardinaal" (Alfrink) zeg je
helemaal niets over het ka
tholicisme van tegenwoordig.
De VPRO heeft de plank volle
dig misgeslagen. Goddijn had
niet zo driftig moeten reage
ren. Hij heeft zijn woorden
dezer dagen herhaald in een
boekje en een aantal deskun
digen bereid gevonden als
nog te zeggen wat ze van die
uitzending vonden.
Ach natuurlijk wel lezenswaar
dig, maar daar is eigenlijk al
les meegezegd. De uitzending
was geen boekje waard.
Tot slot nog wel een ding: anti
katholicisme (papisme des
noods) is wel iets anders dan
anti-semitisme, zoals wordt
gesuggereerd. Dat gaat mij
echt te ver.
"Godsdienst: R.K. Walter
Goddijn e.a. AMBO 19,50.
THEO KROON.
Het nieuwe Snoecks Literair
Jaarboek is uit. Een van oor
sprong Belgische uitgave, die
dit jaar ook in ons land in een
aanzienlijke oplage wordt
verspreid.
De Snoecks biedt informatie op
literair en cultureel gebied en
omvat onderwerpen als lite
ratuur, beeldende kunst, mu
ziek, foto, film en reizen. Bo
vendien brengt Snoecks elk
jaar enkele prozaprimeurs.
Dit keer zijn dat verhalen van
Maarten 't Hart en de Rus
Joeri Kazakof.
Verder een kennismaking met
de Nobelprijswinnaar voor
Literatuur de Griek Odysseus
Elytis, en een overzicht van
de Engelse, Franse en Duitse
literatuur.
Op filmgebied wordt aandacht
besteed aan regisseur Roman
Polanski. In een apart gedeel
te zijn reisverhalen opgeno
men met beschrijvingen van
o.a. China, Ierland, Berlijn en
Parijs. Veel artikelen zijn
voorzien van kleurenillustra
ties.
Uitg. door Snoeck Nederland
b.v.: prijs 15.75.
Een prentbriefkaart uit 1905 met de paardentram op de Bree-
straat in Leiden, het oude postkantoor en de inmiddels door brand
verwoeste Minervasocièteit.
Een Katalogus voor Prentbriefkaarten Nederland 1980-1981, een
vreemde eend in de boekenbijt. Een handleiding voor de waarde
ring van prentbriefkaarten. Eigenlijk iets dat geheel nieuw is. Er
zijn catalogi voor verzamelaars van postzegels en munten, maar
de prentbriefkaartenverzamelaar moest zichzelf maar zien te
redden.
Deze catalogus is, aldus de samensteller, uitgegeven om iedereen,
ook de niet-verzamelaar zuinig te doen zijn op prentbriefkaarten
en probeert tevens door middel van het noemen van richtprijzen
een gids te zijn voor de verzamelaar die zijn verzameling wil
uitbreiden.
Hoewel het noemen van een richtprijs een gevaarlijke bezigheid is.
Het zal in de handel wel zo zijn dat prentbriefkaarten wel wat
meer zullen moeten kosten, dan de prijzen waarvoor ze in deze
gids staan. Het zal wel zo zijn dat de verzamelaar zal moeten
uitgaan van het principe: "wat de dwaas er voor vraagt en wat de
gek er voor geeft". Maar ook daar wordt door de schrijver op
gewezen.
Kortom, best een aardig bofekje, al is het alleen maar om de mooie
plaatjes die er in staan. De catalogus is samengesteld door G.J.
Kühn en uitgegeven door het NRP, prijs 15,-
KEES VAN KUILENBURG
Het ontbreekt ons land aan
theaterboeken die een over
zicht geven van de Neder
landse toneelgeschiedenis
vanaf het prille begin tot en
met het heden. Henk Suèr
heeft ruim 20 jaar geleden een
•bescheiden geprijsde pocket
laten verschijnen die pro
beerde deze lacune in het
boekenaanbod te vullen.
Nu is Goden van de Engelen
bak opnieuw uitgebracht,
geheel bewerkt, aangevuld en
geactualiseerd. Het boek
opent met de eerste opvoe
ringvan Vondel's Gijsbreng-t
van Amstel (1638) en besluit
met de Actie Tomaat (1970) en
wat daaruit voortvloeide. Nog
in leven zijnde personen wor
den door de schrijver buiten
beschouwing gelaten, der
halve is Ko van Dijk de laatste
gigant die de revue passeert
en zal de lezer tevergeefs zoe
ken naar grote namen als Paul
Steenbergen, Guus Hermus
of Ank van der Moer.
Ook groepen als het Werkteater
en Baal ontbreken, terwijl de
ze met hun Jiechte en-
semblewerk waar geen plaats
meer is voor sterren juist een
groot gedeelte van dat minder
draagkrachtige publiek trek
ken dat vroeger de engelen
bak bezette.
De schrijver heeft de scheids
lijn waarschijnlijk uit kies
heid jegen§ nog levende per
sonen getrokken en dat is te
respecteren. Bovendien is het
niet onverstandig, want over
net huidige toneelaanbod al
leen al zou een heel boek ge
schreven kunnen worden.
Het boek geeft in chronologi
sche volgorde een samenvat
ting van de achter ons liggen
de perioden, waarbij de na
druk ligt op de grote publiek
sfavorieten en de invloed die
zij op het theater hebben uit
geoefend. In zijn poging hen
tot leven te wekken en hun
magische uitstraling te ver-
Klaren schuwt de schrijver de
anecdote niet. Nu is dit geen
bezwaar, aangezien hij
geen enkele wetenschappe
lijke pretentie heeft.
Maar Suèr gaat verder dan dat:
hij vereenzelvigt zich soms zo
met een situatie of een per
soon, dat er een merkwaardi
ge mengelmoes van fictie en
feiten ontstaat die je eerder
zou verwachten bij een histo
rische roman dan bij een
overzicht van theaterge
schiedenis. Opmerkelijk is
ook het veelal ontbreken van
economische en sociale facto
ren, die dikwijls een rol
speelden bij de ontwikkeling
van het toneelgebeuren.
Soms stipt hij ze aan, maar
laat dan na de reactie van de
toneelspelers erop te vermel
den.
De oprichting van de eerste
kunstenaarsvakbond en de
toneelstaking uit 1920 als pro
test tegen een schandelijk
exploitatiebeleid zijn bij
voorbeeld in zijn overzicht
niet terug te vinden.
Het boek is in een wat horterige
stijl geschreven, lange vol
zinnen worden afgewisseld
door notitie-achtige krabbels.
Het wekt de suggestie van
plak- en knipwerk, alsof de
schrijver plukjes informatie
haastig aan elkaar heeft ge
lijmd. Op zijn minst opmer
kelijk is daarnaast het ge
bruik van archaische termen
als "vermaagschapt" en
"armhartig" naast moder
nismen als "eruit peuren" of
"een mooie kop". Je gaatje bij
het lezen afvragen of de
schrijver dergelijke taal ook
in het dagelijkse leven bezigt.
In ieder geval heeft hij ver
zuimd zijn stijl zodanig bij te
schaven dat er een vloeiend
geheel ontstaat, en dat is
jammer voor het boek, dat er
verder bijzonder verzorgd
uitziet.
De vele fraaie illustraties ma
ken een hoop goed, maar voor
f34,50 had Suèr zich als
schrijver best iets meer mo
gen inspannen.
Uitg. Unieboek
HANNY VAN DER HARST
Waarop berust in vredesnaam de beslissing van een
recensent om een bepaald boek van zekere auteur in
zijn literaire krantenhoekje te bespreken? Waarom -
in dit geval - een vertaalde Hemingway? Nieuwsgie
righeid naar een Naam, een lokkende Titel?
Lezing van 't tenslotte toch
maar vertaalde A moveable
feast" (uit 1964) van deze be-
i roemde Amerikaanse sport-
prol en letterkundige houw
deeg had ik me best kunnen
besparen.
Maar de omzetting van John
Vandenbergh in "Dag en
nacht feest" klonk verleide
lijk, en de toevoeging "Her
inneringen aan Parijs" was
onweerstaanbaar, dus besteld
èn helemaal gelezen, ook na
het eerste hoofdstuk.
Niet vaak heeft men mij "herin
neringen" zo saai en leven
loos, zo drooggekookt en' vol
met taaie zenen opgedist. On
voorstelbaar dat een, in
handboeken vetgedrukt
schrijver, ooit opstrijker van
de Nobelprijs, zijn jeugderva
ringen in de bruisende licht
stad zo dor heeft geboek
staafd.
'In veel stukjes spreekt He
mingway over kennismaking
en omgang met eigentijdse
grootheden in het Parijs van
1921 tot 1926, maar het kost de
man merkbaar moeite over
anderen te schrijven dan over
zichzelf.
Een niet onaanzienlijk deel
handelt bijvoorbeeld over
zijn contacten met de toen be
roemde Gertrude Stein, maar
geen moment slaagt He
mingway erin het morsdode
verleden tot leven te wekken.
Leren we meer over "Miss
Stein" dan over de auteur? In
tegendeel, getuige het vol
gende kenmerkende frag
ment: "Op die dag gaf Miss
Stein me les in sex. We hadden
onderdehand erg veel met el
kaar op gekregen en ik had
reeds geleerd dat al wat ik
niet begreep, toch wel iets had.
Miss Stein vond dat ik maar
slecht opgevoed in sex was en
ik moet toegeven dat ik be
paalde vooroordelen tegen
homosexualiteit had, aange
zien ik de primitievere kanten
ervan kende. Ik wist dat je
daarom een mes bij je had en
dat ook gebruikte als je je in
het gezelschap van zwervers
bevond toen je nog een jongen
was in de tijd dat 'wolven' nog
geen bargoens was voor man
nen voor wie het vrouwen ja
gen een obsessie was gewor
den."
De bralle praat en bange bluf
van een bejaarde boy scout.
Geen woord dat vaker in deze
verzameling oninteressante
en nutteloze babbels voor
komt dan Hemingways "ik"
(opdringerig gevolgd door het
te onpas gebruikte "en",
"fijn" of "goed").
Dat 't doffe geheel nog éven op
glanst bij de laatste hoofd
stukjes over Scott Fitzgerald
is tenslotte voornamelijk te
danken aan het bijlichtende
nawoordje van Marjolein
Wildschut.
Tragischer kan de mislukking
van deze doelloze uitgave
(daarbij in een barre verta
ling!) niet onder woorden
worden gebracht.
Ernest Hemingway, Dag en
nacht feest. Uitg. Loeb, Am
sterdam 1980, 28.50.
r Ernest Hemingway
Robert Ludlum werkt bijna
verslavend. Eenmaal een be
wonderaar van deze voorma
lige showman, altijd een be
wonderaar.
De man heeft het succes in de
vingers. Eens als acteur zeer
geslaagd op Broadway. Later
als producent ook al een top
per. Daarna als schrijver van
thrillers de maker van het ene
verkoopsucces na het andere.
Wat is het dat Ludlums dikke
pillen (want het zijn stuk voor
stuk lijvige boekwerken) zo
aantrekkelijk maakt?
Het is zeker niet zijn trant van
schrijven. Vaak uiterst inge
wikkelde en lange zinnen.
Moeizame constructies en
vaak wonderlijke gedachten-
sprongetjes. Men moet er ook
het hoofd goed bijhouden,
even de aandacht verslapt en
men is de draad kwijt.
Neen, de proza die kennelijk erg
gemakkelijk uit Ludlums
schrijfmachine glijdt is niet
even gemakkelijk te volgen.
Het is meer de uiterst knappe
intrige die de grootste charme
van zijn verhalen uitmaakt.
Het gemak waarmee hij com
plotten in en uit elkaar draait.
De vele verrassende wendin
gen die hij aan zijn verhalen
weet te geven en de soms
enorm verfrissende ontkno
pingen.
Uiteraard zijn niet al zijn boe
ken even boeiend, maar Het
Bourne bedrog dat hij ons nu
voorschotelt is weer een
Ludlum-op-zijn-best. Zo
verschrikkelijk ingewikkeld,
zo schijnbaar onontwarbaar
dat het lijkt dat de auteur en
dus de bedenker van al die
ellende zelf in de knoop moet
raken.
Zijn "held" spoelt in het begin
van het verhaal ergens op een
strand aan en weet dan zelf
niet wie en wat hij is. In de
loop van de eerste honderd
bladzijden wordt het duide
lijk dat hij alle eigenschappen
bezit van een geheim agent.
Zo koelbloedig, zo kil, ja bijna
onmenselijk reageert hij dat
hij er zelf angstig van wordt.
Hij begint een intensieve speur
tocht naar zijn eigen identi
teit. Maar inmiddels maken
vele onbekenden - onder wie
een wereldberuchte terrorist,
Carlos genaamd - een verbe
ten jacht op hem.
Vraag niet hoe hij zich staande
houdt. Hij gijzelt een vrouw
die hij even later weer het le
ven redt. Van dat moment af
is het opgejaagde en verjaag
de tweetal onafscheidelijk.
Robert Ludlum
Maar de onbekende vijand
loert om elke hoek.
Bij kleine stukjes en beetjes
onthult Ludlum ons de draad
die naar het verleden van on
ze held leidt. Gerafffineerd
gedoceerd krijgen wij de
brokjes van de legpuzzel toe
geschoven. Tevens de bouw
steentjes van een onnavolg
baar stukje sfeer en spanning,
dat pas op de laatste van de
vijfhonderd pagina's heel
nuchter wordt doorgeprikt.
Dan pas weten wij en hij wie
hij is.
"Mijn naam is David", zegt hij.
"Hallo David", antwoordt zij.
We staan weer met beide benen
op de grond. Jammer, want
het was weer prettig toeven in
Ludlums wonderlijke sferen.
"Het Bourne bedrog", door
Robert Ludlum, uitg. L. J.
Veen.
Operatie Hammer"
De voormalige Britse comman
do Walter Winward heeft zich
na wereldwijde reizen tot
schrijven gezet.
Wellicht is hij de eerste auteur
geworden die de Duitse
krijgsgevangenen in Enge
land tijdens de laatste we
reldoorlog tot onderwerp van
een boek maakte. Krijgsge
vangenen in Duitsland heb
ben al vaak genoeg model ge
staan voor literaire vormge
ving.
Maar niemand waagde zich aan
de Duitsers die in Engelse
kampen het einde van de
oorlog moesten afwachten.
De vliegers, die uit zee wer
den opgevist, de gestrande
marinemensen en de verraste
infanteristen.
Ook in de Britse krijgsgevan
genkampen was het leventje
geen lolletje.Mager voedsel,
verbittering bij de bewakers
en vooral het heimwee bij de
Duitsers. Dromen van die
Heimat en Das Madchen,
maar vooral dromen van mo
gelijkheden tot ontspannen.
Maar eenmaal aan prikkeldraad
ontkomen moeten zij ervaren
dat niet alleen het water van
de Noordzee maar ook de haat
onder de burgers schier on
overkomelijke barriers vor
men op de (lijdens)wcg naar
de werkelijke vrijheid. Een
vrijheid die ze alleen in eigen
land zouden kunnen vinden.
Met een door zijn commando-
ervaringen grondige kennis
van zaken (soms zelfs een tik
keltje te gedetailleerd), zijn
gevoel voor verhoudingen en
vooral zijn vermogen om
menselijke verlangens en
dagdromerijen in woorden
om te zetten heeft Winward
een in elk geval interessant,
soms zelfs boeiend boek ge
schreven.
Operatie Hammer, door Wal
ter Winward, uitg. Sijthoff,
24,50.
KOOS POST
Uitgever Zomer en Keuning in
troduceert een nieuwe laag
geprijsde boekenserie onder
de titel Sterromans.
Kenmerken zijn de vaste prijs
van 9,90 en het feit dat de
boeken geschreven zijn door
Nederlandse auteurs.
De vreemde zoon opent de se
rie. Een verhaal over een jong
echtpaar dat lange tijd kin
derloos blijft. Na het aanne
men van een pleegzoon raakt
de vrouw toch nog in ver
wachting.
Op stapel staan sterromans van
o.a. Pieter Terpstra, Mien van
't Sant en Barend de Graaff.
Bij deze uitgever is eveneens
verschenen "Nog ligt de toe
komst open" van Tjits Veen-
stra, prijs 18,90.
"Showproces onder Lenin".
M.C. Jansen, 29,50. Uitg.
Unieboek
"Adrianus VI, de Nederlandse
paus". Dr. J. Bijloos, 24,50
Uitg. Unieboek.
Voor het eerst is een jaarkalen
der voor 1981 verschenen met
tekeningen op sportgebied
van de bekende illustrator
Dik ("Appie Happie") Bruy-
nestein. De kalender is te
koop bij de boekhandel.
Spreekuur Thuis is een medi
sche serie, onder redactie van
Aart Gisolf, met verschillen
de onderwerpen zoals hartin
farct, hoge bloeddruk, slaap
stoornissen, geboortenrege-
ling, stress, spataderen en
astma.
Nieuw is een boekje over sui
kerziekte (diabetes). Een
praktische handleiding voor
suikerzieken in duidelijke
bewoordingen: de verschijn
selen, voeding, spuittechnie-
ken, sport, zwangerschap,
problemen op vakantie enz.
Het boek beoogt een hulpmid
del te zijn voor de diabeet om
zich - ondanks zijn handicap -
zo goed mogelijk aan te pas
sen, en een vrijwel normaal
leven te leiden.
Uitg. Elsevier, prijs 18,90.
"Die goede oude tijd". Door
Anton Pieck en Leonhard
Huizinga. Uitg. Elsevier, prijs
49,50.
Hoogtepunten uit het verleden
worden in de bekende Pieck-
stijl opnieuw tot leven ge
bracht met ondersteunende
tekst van wijlen Leonhard
Huizinga.
Uitg. Elsevier, prijs 49,50.
Vijftig voorbeelden met bor-
duurmotieven voor prakti
sche werkstukken, zoals ta
felkleden, kussenslopen, ser
vetten, lampekappen, dekbe
dovertrekken, placemats, la
kens en geborduurde stille
vens om in te lijsten.
Voorbeelden van verschillende
technieken, eenvoudige en
meer gecompliceerd, zijn
voorzien van een duidelijke
werktekening en beschrij
ving. Kleurenfoto's geven een
indruk van de kant-en-klare
werkstukken.
Uitg. Zomer en Keuning, prijs
19,90.
"Patchwork: Gevarieerd lap-
jeswerk"
Naaien met oude lapjes stof is
een populaire vorm van
handvaardigheid. Dit boek
geeft voorbeelden van de leu
ke, praktische dingen die met
lapjeswerk te maken zijn: de
kens, kussens, placemats, ta
felkleedjes, pannelappen,
theemutsen enz.
De werktekeningen en be
schrijvingen zijn overzichte
lijk, met steeds de mogelijk
heid eigen ideeèn te verwer
ken. Ook hier weer kleurenfo
to's met een indruk van het
resultaat.
Uitg. Zomer en Keuning, prijs
19,90.
"De terreurmachine". Laurent
Dispot.
Uitg. Wereldvenster, prijs
29,90.
"De legende van de Heilige
Drinker". Joseph Roth.
Uitg. Allert de Lange, prijs
18,90
In de Antiek-serie van Mous-
sault zijn drie nieuwe boeken
verschenen: Meubels, Ju
gendstil en Curiosa. Ge
schreven door Albrecht Ban-
gert. Prys per deel 24,50.
In de serie Amstel-klassieken
van L.J. Veen zijn uitge
bracht: "33 beroemde verha
len" Guy de Maupassant.
"Woutertje Pieterse". Multa-
tuli.
Terug in de stad. George Wein-
hofen, f 13,50.
Een Amsterdamse avonturen
roman. Uitg. Sijthoff.
