van der
Het experiment van de proefpolder
WIEL
Synodelid dr. Meijers (Leiden) na kernwapenuitspraak:
]^Wilt u alstublieft met ons meepraten
LEZERS SCHRIJVEN
TOENSDAG 26 NOVEMBER 1980
AimillllJIMIJH.
Met haar uitspraak van afgelopen za
terdag over de kernbewapening heeft
de synode van de Nederlandse Her
vormde Kerk niet alleen haar 'neen'
van 1962 - tegen mogelijk gebruik -
herhaald, maar ook het bezit van deze
wapens afgewezen. Nederland zou
dus 'kernwapenvrij' moeten worden.
Naar veler gevoel zit de synode nu op
één lijn met het Interkerkelijk Vre
desberaad (IKV) - actiecentrum van
een aantal kerken dat de laatste ja
ren heeft getracht, kerk en volk ver
trouwd te maken met de leuze 'De
kernwapens de wereld uit, om te be
ginnen uit Nederland'.
Het was te verwachten, dat het synoda
le woord onmiddellijk zou worden
weersproken.
Minister De Geus, zelf hervormd, noem
de het stuk waarin de synode haar ge
voelens onder woorden brengt fout.
vooringenomen, onrechtvaardig en
een staaltje van schone-handen-poli-
tiek. Als christen is hij ook wel verle
gen met de kernbewapening, maar ook
vandaag moeten wij bereid zijn ons te
verdedigen tegen bedreiging. "In de
concrete situatie %-an iedere dag kun
nen wij de boodschap van het evange
lie niet waar maken".
Daarom luistert minister De Geus maar
liever naar Groen van Prinsterer -
staatsman en historicus in de vorige
eeuw die eens gezegd moet hebben:
"Looft den Heer en houdt uw kruit
droog".
Het CDA-kamerlid Frinking, woord
voerder van zijn partij over deze kwes
tie in de Tweede Kamer, bestempelde
de uitspraak van de synode als "een
sprong in het duister" en "eenzijdig".
"Er is veel meer aan de orde bij een
besluit over de kernwapens dan alleen
de houding van Nederland". Hij heeft
geen enkele hoop dat zo'n stap van Ne
derland door andere landen zal worden
gevolgd. Totale afwijzing van atoom-
taken zou ook verwijdering van de
bondgenoten betekenen, die juist deze
wapens moeten verminderen. Frin
king heeft de indruk dat de Hervormde
Kerk op de stoel van de politieke par
tijen wil gaan zitten, en dat wijst de
politicus ronduit af.
Oppositieleider Den Uyl heeft ook zijn
twijfels. Volgens hem heeft de synode
te weinig rekening gehouden met de
internationale effecten van haar
zienswijze.
Vie de synode-uitspraak in kwestie zuiver wil beoordelen, moet wel weten, hoe ze is
ontstaan, welke betekenis eraan gehecht moet worden en wat de synode er nu zelf verder
mee wil gaan doen. Met alleen afgaan op wat anderen er aan kritiek over uitstorten doe je
het document geen recht.
o zou je op het eerste gezicht kunnen zeggen, dat de synode zonder meer de lijn van het
Interkerkelijk Vredesberaad - in en buiten de kerk zowel toegejuicht als bevochten -
heeft overgenomen. Die conclusie werd ook getrokken in perspublikaties na het besluit.
Gespannen
Sen man ais de L.eidse predikant
dr. S. Meijers ontkent dat. Hij
heeft als lid van de synode niet
alleen aan het urenlange debat
van vorige week deelgenomen,
maar is ook intens bij het voorbe
reidende werk betrokken ge
weest. "Wat de kerk hier uit
spreekt, is iets anders dan een re
delijk alternatief. De synode pro
pageert geen ontwapening, maar
kiest hier voor het experiment
var de proefpolder door tegen
over het oude 'meer vrede door
méér bewapening' het 'meer vre
de door minder bewapening' te
stellen. Er is een impasse, poli
tiek, moreel, theologisch, en de
kerk moet nu vanuit haar ge
loofsgehoorzaamheid proberen,
die te helpen doorbreken".
Dr. Meijers heeft de discussie in de
synode, die tot diep in de nacht
van vrijdag op zaterdag duurde,
als 'ontzaglijk gespannen' erva
ren. "Wie uiteindelijk tegen de
uitspraak stemde, deed dat niet
omdat hij de ernst van de zaak
onvoldoende doorzag. Sommige
tegenstemmers verlieten met ge
bogen hoofd de vergaderruimte,
niet omdat ze het niet gehaald
hadden, maar omdat ze duidelijk
aanvoelden, dat de synode met
deze uitspraak nog lang niet klaar
is. Je moet het zo zien; dat de sy
node met dit standpunt heeft
willen zeggen: mensen, dit ligt
ons zwaar op het hart, wilt u al
stublieft met ons meepraten".
Dr. S. Meijers ..."dit ligt ons zwaar op het hart".
Een synodelid zei tijdens de dis
cussie: "Op het moment dat de
bommen van oost naar west en
van west naar oost vliegen wil ik,
dat mijn kerk zich daar tot het
uiterste tegen heeft verzet". Dr.
Meijers zou dat wellicht anders
zeggen, maar kan zich in deze uit
spraak toch wel vinden. Het is
vooral de versnelde opbouw en
vervolmaking van de kernbewa
pening en de ontwikkeling naar
een strategie van 'beperkte'
kernoorlogen waartegen de sy
node zich teweer stelt.
Overigens moet de synodale uit
spraak niet als een 'decreet' voor
de kerkleden worden opgevat.
Het gaat hier om een 'pastorale
brief aan alle hervormde ge
meenten, die een 'stem' wil zijn in
het gesprek dat in de Hervormde
Kerk over de kernbewapening is
op gang gekomen. In honderden
gemeenten is over deze kwestie
gediscussieerd sinds duidelijk
werd, dat de synode tegenover de
laatste ontwikkelingen op kern-
wapengebied niet kon volstaan
met een herhaling van haar eer
dere uitspraak (1962, over het ge
bruik).
De synode beseft terdege, niet 'na
mens' alle kerkleden te kunnen
spreken. Maar zij wil met deze
brief wel 'tot allen' spreken, en
'daarom ook met u'. Ze hoopt vu
rig, dat het gesprek doorgaat.
Zaterdag heeft de synode het ont
werp voor de brief aan de ge
meenten aanvaard. Deze weken
wordt de definitieve tekst ge
maakt - met opmerkingen uit de
discussie daarin verwerkt -,
maar die zal niet op essentiële
punten van het ontwerp afwij
ken. De gemeenten kunnen de
brief over een enkele weken te-
gemoetzien.
Kerk is
bezorgd, maar
ook verlegen
Campagne
In de toelichting bij de brief - die
ook nog wordt bijgewerkt - staat,
dat de kerk over de huidige ont
wikkelingen niet kan zwijgen,
maar ook niet 'tijdloos' kan spre
ken. Ze is bezorgd maar ook ver
legen over wat haar te doen staat.
"Als Christus onze vrede is, hoe
moeten wij dan gestalte geven
aan de opdracht om zijn kruis en
opstanding te verkondigen en te
leven in de verwachting van zijn
Koninkrijk?"
Al in 1952 (Berlijse crisis en Kore
aanse oorlog) aanvaardde de sy
node een 'herderlijk schrijven'
over oorlog en vrede. Dat nam
stelling tegen het communisme.
Het plaatste niet het zelfbehoud
van de westerse beschaving cen
traal maar de gehoorzaamheid
aan Christus. Amerika had zijn
eerste waterstofbom beproefd.
Ten aanzien van de wapenwed
loop vroeg de swynode - de be
wapening als een noodzakelijk
kwaad aanvaardend -, of de mid
delen niet erger dreigden te wor
den dan de kwaal.
In 1962 kwam er een aanvulling op
dat 'herderlijk schrijven', het be
kende kernwapenrapport met
zijn onvoorwaardelijk 'neen' te
gen het gebruik van dit wapen.
Over het bezit van kernwapens -
dus de dreiging ermee - liet dat
stuk zich niet duidelijk uit, met
het gevolg dat velen aan het
'neen' tegen het gebruik een 'ja'
tegenover het bezit koppelden.
Eind 1966 kwam het Interkerkelijk
Vredesberaad tot stand. Een aan
tal kerken, aangesloten bij de
Raad van Kerken, is daarin ver
tegenwoordigd. Dit IKV lanceer
de in 1977 zijn campagne 'Help de
kernwapens de wereld uit, om te
beginnen uit Nederland'. Een
eenzijdige stap - dus een terug
trekken van de nucleaire af
schrikking - zou in West en Oost
een proces van ontwapening op
gang moeten brengen. Het IKV
baseerde zich daarbij ook op de
synode-uitspraak van 1962.
De IKV-campagne was voor de sy
node aanleiding de draad van '62
weer op fe pakken. De plaatselij
ke gemeenten kregen in septem
ber vorig jaar een handreiking
voor gesprekken in eigen kring,
en dat resulteerde in een stroom
van reacties. Bij de synode kwa
men zo'n 700 brieven binnen over
deze beraadslagingen in gemeen
ten en regio's.
Intussen had de synode zich begin
1978 al gesteld achter een verkla
ring van de Raad van Kerken te
gen de neutronenbom en tegen
'iedere verdergaande ontwikke
ling en uitbouw van de kernbe
wapening'. Ook sprak de synode
zich eind vorig jaar uit tegen een
modernisering van het kernwa
penarsenaal met onder andere
kruisraketten
Geduld
De toelichting bij het recente sy
nodebesluit noemt zes punten
die de laatste ontwikkelingen in
de wapenwedloop markeren:
1 de aantallen kernwapens in de
wereld nemen in dramatisch
tempo toe (nu al minstens 50.000
met een totaal explosief vermo
gen van meer dan 1 miljoen Hi-
roshima-bommen);
2 het kernwapen krijgt naast zijn
afschrikkings- ook een gevechts
functie, met name in het kader
van zogeheten 'beperkte' kern
oorlogen, waardoor men gaat
geloven, dat kernoorlogen win
baar en overleefbaar worden;
3 de methode van tegelijk bewape
nen en onderhandelen over wa
penbeheersing heeft alleen maar
meer wapens opgeleverd;
4 het beleid om de verdere ver
spreiding van kernwapens tegen
te gaan is mislukt;
5 terwijl de tegenstellingen in de
wereld toenemen (energievraag
stuk, grondstoffenschaarste),
dreigt de bewapening dé priori
teit van de jaren '80 te worden;
6 de kernwapens krijgen naast hun
afschrikkings- en gevechtsrol
ook nog een machtspolitieke
functie, ter bevestiging van be
staande posities en afdwinging
van concessies.
Het zal duidelijk zijn, dat de her
vormde synode, getuige deze
Minister De Geus
...."Looft den Heer en houdt
kruit droog"....
punten, het optimisme van mi
nister De Geus niet deelt. De mi
nister ziet juist 'hoopgevende
ontwikkelingen tot beperking
van de rol van de kernwapens'.
En eenzijdige stappen zouden die
afbreken.
Daartegenover voert de synode
aan, dat de wedloop in de jaren
'60 en '70 zo is toegenomen, dat
een vergelijking met 1962 (syno
de-uitspraak tegen het gebruik)
nauwelijks nog mogelijk is. En
nieuwe technologische ontwik
kelingen dienen zich alweer aan.
"Het geduld van God", zo getuigt
de synode, "is in deze achttien
jaar misbruikt voor het tegendeel
van wat wij hoopten". Wat de sy
node hoopte, was: een doorbre
king van het wantrouwen, ver
sterking van de internationale
rechtsorde en een mentaliteitsve
randering om tot betere verhou
dingen te komen.
Zij koppelt nu dat geloof in 'Gods
geduld' aan een duidelijk 'neen'
zowel tegen het gebruik van
kernwapens als tegen de voor
bereiding van dat gebruik (bezit
dus). Daarmee heeft de synode
zich geschaard aan de kant van
hen die daadwerkelijk streven
naar afschaffing, en dat langs de
kortst mogelijke weg. Ze pleit
voor een weg waarop het onder
handelen gepaard gaat met vol
strekt ondubbelzinnige daden
van ontwapening. Ontnucleari-
sering van eigen land zal zo'n
daad zijn. Een eerste stap als een
teken van hoop.
Risico's
Daar zitten risico's aan vast. "Maar',
zegt de toelichting, "het zou een
illusie zijn, te menen dat uit het
huidige veiligheidssysteem van
torenhoog opgestapelde massa
vernietigingswapens een uitweg
mogelijk is zónder risico's. Het ri
sico van doorgaan met die waan
zin is zo groot, dat de risico's van
eenzijdige stappen terug zijn te
verkiezen". Bovendien is deze
nieuwe benadering nog niet eer
der geprobeerd.
De toelichting wil de dreiging van
de Sovjet-Unie en het commu
nisme zeker niet vergoelijken.
Maar er is nog iets anders dan 'de
vijand'. "De westerse samenle
ving moet beseffen, dat ook wij
een kettingreactie van vijand
schap in stand houden. Wij heb
ben niet alleen vijanden, maar
worden zelf ook door velen in de
ze wereld als vijanden ervaren.
De tegenstelling West-Oost valt
niet samen met die tussen goed
en kwaad"
Het standpunt van de synode
beoogt nadrukkelijk communi
catie en dialoog. Communicatie
met politici en mensen met speci
fieke verantwoordelijkheden in
het uitvoerende vlak (krijgs
macht, ambtenaren, wetenschap,
bedrijfsleven). Uiteraard met an
dere kerken in eigen land en
daarbuiten (met name de beide
Duitslanden). "De dialoog met
hen die het met onze keuze niet
eens zijn zal op alle niveaus in de
kerk moeten worden geïntensi
veerd". Er komen ook weer ge
sprekken van het synodebestuur
met het IKV over de lopende
campagne.
De toelichting bij de synodale brief
besluit, een kerk waardig, heel
geestelijk.
"In het geloof in de gekruisigde en
opgestane Heer vinden wij de
moed en de kracht om ons te ver
zetten tegen de uitzichtloze fei
ten"
Dienst
"De kerk op de stoel van de poli
tiek", meent het CDA-kamerlid
Frinking.
"Betreurenswaardig", toornt het
SGP-gerichte Reformatorisch
Dagblad van gisteren in een
hoofdartikel. Eén 'heldere' op
merking daaruit "We kunnen uit
Gods Woord niet rechtstreeks het
verbod op kernwapens aflezen".
Hé, dat heeft de synode dan toch
maar over het hoofd gezien
"Een dienst aan de overheid", ty
peert de synode zelf haar docu
ment.
De waarde van het synodebesluit
ligt vooral hierindat steeds meer
i gaan beseffen dat ook de
waarop wij ons tegen po
litieke en ideologische dreiging
verdedigen ons een zorg moet
zijn.
Daarom is het goed, dat de synode
naast het applaus ook weerstai\d
ontmoet. Alleen in die spanning
blijft haar pastorale briefeen ac
tueel punt van discussie en be
raad.
S. J. DE GROOT
Kernbewapening. De Britst
Raad van Kerken wijst de kern
wapens af "als een groter gevaar
dan dat waartegen ze bescher
ming bieden". Dat verklaart de
raad in een besluit om zich te
scharen achter de wereld-ontwa
peningsbeweging, "die de bevol
king wil mobiliseren inzake het
bewapeningsvraagstuk en aan
dringt op andere vormen van
verdediging dan nucleaire af
schrikking".
Oecumene. Het onvermogen van
de kerken om samen één ge
meenschap te vormen moet niet
alleen een voortdurende zorg
maar ook een uitdaging zijn voor
de plaatselijke c
Het boekje waarin dat is te lezen
heet "Oecumene daar waar je
woont" en is een uitgave van de
sectie "oecumenische aktie" van
de Raad van Kerken in Neder
land. Het geeft een overzicht van
de bevindingen van 118 plaatse
lijke raden van kerken.
De brochure constateert, dat de
plaatselijke raden van kerken
vaak voor dezelfde problemen en
teleurstellingen staan als de lan
delijke raad. De kerken worden
aangespoord, gezamenlijk te
blijven werken aan hun "bevrij
ding tot gemeenschap", niet in de
problemen te blijven steken en
ook geen voorbarige keuzen te
maken.
De plaatselijke raden van kerken
spelen bij die ontwikkeling een
belangrijke rol. Zo'n raad heeft
tot taak de eenheid van kerk en
samenleving plaatselijk gestalte
te geven. Het accent van het
plaatselijke werk moet, volgens
dit boekje, niet liggen op we
reldwijde problemen. Dan gaan
mensen zich onmachtig voelen
en gaan ze voorbij aan wat plaat
selijk mogelijk en nodig is.
Vrouw-bijbel. De Wereldraad
van Kerken houdt van 15 tot 19
december in Amsterdam een in
ternationale studieconferentie
over "het gezag van de bijbel in
het licht van de feministische kri
tiek". Zo'n dertig theologen, pro
testants en rooms-katholiek, voor
het merendeel vrouwen, zullen
zich buigen over de vraag of de
bijbel "als patriarchaal boek" wel
gezaghebbend kan zijn voor
Beroepen
Hervormde Kerk; beroepen te
Huizen (NH) G.S.A. de Knegt
Barneveld, te Westerhaar R.T
Huizinga Nieuwe Pekela, te Sur-
huisterveen-Boelenslaan H.G
Roozendal Burgwerd.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Culemborg D.N. Verschoor
Zeist, te Rotterdam-IJsselmonde
W.A. Jelsma Helmond aangeno
men naar Bennekom W. Blanken
Groningen-West.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Bodegraven J. van Haaren
Amersfoort.
Oud-Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Sint Philipsland
A.P. van der Meer Kinderdijk.
Sassenheim. Bisschop Simonis
heeft de catecheet van het deke
naat Rotterdam J.A. Ammerlaan
benoemd tot pastoor van de Sint
Pancratius-parochie in Sassen
heim. De heer J.C. Koeleman
wordt in deze parochie pastoraal
werker. Mevrouw M.P van der
Zalm-Langezaal kreeg als kerke
lijk medewerkster eervol ontslag,
evenals deservitor (waarnemer)
W.G. Vulto.
Juliana-boek Werken
Ondanks de winst van meer dan
acht miljoen voor het Energiebe
drijf Rijnland wordt de winst op
gas sterk beperkt door de renova
tie van het buizennet in de bin
nenstad, aldus Mevrouw Fase,
voorzitter van het dagelijks be
stuur van het Energiebedrijf (de
ze krant 20 november). Ik mag
aannemen dat hieronder ook
wordt verstaan het vernieuwen
van gasleidingen in de buitenge
bieden. Dat de winst op gas laag
blijft en dat de prijs van het gas
wel weer omhoog moet zal voor
een ieder wel duidelijk zijn als ze
het onderstaande gelezen heb
ben. Zomaar een dag uit het leven
van een groep van plm. tien man
die een gasleiding moeten ver
nieuwen. Het was al in 1979, ik
geloof niet dat het nadien al beter
is geworden. Valt u mij niet aan
op een paar minuten, alle tijden
zijn
"De eerste auto verschijnt op het
werk om 7.20 uur, gevolgd door
nog een paar tot 7.40 uur. In de
schaftkeet wordt vermoedelijk
overleg gepleegd, wat en hoeveel
er die dag gedaan zal worden. Ac
tief beginnen is om 8 uur, men
maakt in elk geval aanstalten om
Het plaatsen van brieven van lezers betekent niet dat de
redactie de daarin weergegeven mening onderschrijft.
Brieven kunnen van redactiewege worden ingekort.
v. 0
(ADVERTENTIE)
Hoe komen de mensen aan de gek
ke gedachte dat een koning of
koningin een gewoon mens zou
zijn. Door alle eeuwen heen zijn
de mensen op de hele wereld
door leiders van kerk en maat
schappij met een zekere hoog
moed geregeerd. Men leent af en
toe een welwillend oor maar trekt
zich dan weer gauw terug in zijn
ivoren toren.
En men kijkt toch altijd met een
zekere minachting op het gewone
volk neer. Ook de twee schrijf
sters van het boek 'Juliana, vor
stin naast de rode loper', laten in
vraaggesprekken duidelijk blij
ken liever van gedachten te wis
selen met een professor dan met
een stratenmaker.
Blijft de vraag, historicus of niet.
wat geeft een mens het recht, je
zou zelfs kunnen zeggen de bru
taliteit, om over een ander mens
een boek te schrijven. Welk mens
kent werkelijk de ander om zoiets
te kunnen. Onwillekeurig be
kruipt me de gedachte dat het
woord kassa ook deze twee da
mes niet onprettig in de oren
klinkt.
L. Spruit-Hilhorst
Westsingel 114
Goes
de schaftkeet te verlaten. Het is
inmiddels 8.15 geworden eer een
ieder actief bezig is, al is het maar
met wat heen en weer lopen, of
weer in de auto stappen. Als de
graafmachine goed en wel aan de
gang is, maakt om 8.50 uur de eer
ste al weer aanstalten om terug te
gaan naar de schaftkeet en om 9
uur ligt het werk weer stil. Om
9.45 uur toog men weer met frisse
moed aan de arbeid, maar dit was
voor enkele onder de werkers van
korte duur, want er werd een
dobbertje uitgegooid om een
visje te verschalken. (De hengel is
trouwens de gehele dag bij de
hand). Voor het vissen bleek al
gauw meer belangstelling te zijn
dan voor het werk waarvoor men
kwam en uiteraard ook betaald
werd.
Het was een uitkomst dat
men daarna door een fout in de
organisatie tot 11.45 moest blij
ven vissen. Toen ging men weer
goed gemutst aan de slag maar
om 12.45 uur moest men toch
weer nodig aan de lunchpauze
beginnen. Deze pauze duurde tot
13.45 uurenwas heteigenlijk niet
veel de moeite meer om er nog
een tijdje hard tegen aan te gaan.
eeh dag van noeste ar
beid af te sluiten. De hekken
werden geplaatst, draden ge
spannen, en om 15,30 uur was het
arbeidsterrein weer stil en verla
ten."
vfan deze dag heeft ook minister
Albeda kennis genomen. In een
brief aan mij maakte hij duidelijk
dat door het ontbreken van vol
doende arbeidsmotivatie de
werkgever zorg moest dragen
voldoende aandacht te hebben
voor de motivatie tot de arbeid
onder zijn werknemers. Nu we
ten we dus dat toch weer de
werkgevers de schuld krijgen als
er in Nederland niet meer ge
werkt wordt.
Misschien wist U ook al lang dat het
er zo aan toe gaat. dat het voor U
ook onmogelijk is om er iets aan
te doen, maar blijft men op de
zelfde voet doorgaan, zal alles tot
in lengte van dagen steeds duur
der worden totdat we ons als
gastarbeider aan kunnen bieden
in landen in het Verre Oosten.
L.G. Nijssen
Prinsenweg 11
Voorhout
Arrogantie
Als voorzitter van de RPF kiesver
eniging Leiden zou ik gaarne in
het kort willen reageren op de
woorden van de nieuwe lijstaan
voerder van het GPV. In het op
treden van de heer Schutte zit een
stuk arrogantie die een GPV'er
niet past. De SGP is ongeschikt
voor de GPV'ers. Maar de
SGP'ers vormen een grote groep
christenen die bijbel en staatsbe
stuur in woord en daad beleven.
Daar heb ik diep respect voor. De
SGP heeft daarentegen respect
voor de RPF en heeft vertrouwen
in haar toekomst. Zij hebben dan
ook aangeboden een lijstverbm-
ding met de RPF aan te gaan.
Wat wil het GPV? Zijn basispro
gramma is dezelfde als die van de
RPF, althans het woord van God
als basis, samengevat in de for
mulieren van de Drieenigheid.
We zouden zo samen verder kun
nen maar, en dat is volgens mij de
arrogantie, je moet eerst lid zijn
van een kleine kerkgroep, geref.
art. 81. Dan pas ben je volwaar
dig. Kijk. dan ga je inderdaad
kerk en staat teveel vereenzelvi
gen.
C.W. Kistemakcr
Amethisthof 28
Leiden
Uw bril onderstreept uw persoonlijkheid
Nadrukkelijk of
subtiel, dat is ook
een kwestie van
persoonlijkheid.
En dat geldt voor
kontaktlenzen
eigenlijk net zo.
Nieuwe Rijn 62 Leiden 071
UVV pci OUUI IIIJtNI ICIU k
124108
met zorg voor uw ogen en oog voor uw uiterlijk.
