Officier: bewijs
bouwfraudezaak rond
in
'Kantoren nodig
om woningen te
kunnen bouwen'
Stadsverwarming leidt tot
besparing van 72,5 miljoen
Eis van enkele jaren celstraf
Leidse stadsrubriek
DINSDAG 18 NOVEMBER 198ü
LEIDEN
De centrale aan de Langegracht, die bij bouw van kleinere centrales niet hoeft worden omgebouwd.
LEIDEN - Stadsverwarming in
de Stevenshof, het acade
misch ziekenhuis, de univer
siteit en de psychiatrische in
richting Endegeest levert in
een periode van 25 jaar een
besparing op van ruim 72,5
miljoen gulden. Dat is de uit
komst van een onderzoek van
het Centrum voor Energiebe
sparing in Rotterdam.
Het onderzoek toont aan dat
een dergelijke besparing kan
worden verkregen wanneer
in de Stevenshof een vijftal
betrekkelijk kleine installa
ties van dieselmotoren de
elektriciteit en de warmte
voor de hele woonwijk zou
den produceren. Ook bij het
ziekenhuis en bij Endegeest
zouden zulke kleine elektrici
teitscentrales moeten komen.
Het onderzoek maakt een ver
gelijking met een onderzoek
van het KEMA-instituut
waarbij uitgegaan is van de
renovatie van de bestaande
centrale aan de Langegracht
ten behoeve van stadsver
warming. De KEMA berekent
daarin dat in 25 jaar een be
drag van bijna zestig miljoen
gulden bespaard kan worden.
Dat de bouw van één grote
centrale minder oplevert dan
enkele kleine komt doordat er
minder leidingkosten worden
gemaakt en de kleine centra
les één voor één kunnen wor
den gebouwd.
Daarbij noemt het Centrum
voor Energiebesparing als
voordeel van de kleinschalige
aanpak, dat er minder over
last ontstaat door het ingra
ven van leidingen in de bin
nenstad, dat de aparte (ver
liesgevende) stoomleiding
van de Langegracht naar het
ziekenhuis kan vervallen en
dat de kosten (drie miljoen
gulden) van een noodstroom-
voorziening in het ziekenhuis
eveneens vrijwel vervallen.
Het rapport wijst erop dat bij
het ziekenhuis en bij Ende
geest nieuwe gebouwen en
ketelhuizen zullen worden
gebouwd. Ook de Stevenshof
moet nog worden bebouwd.
Hierdoor - aldus het rapport -
moet nu een keuze gemaakt
worden tussen de beide mo
gelijkheden van stadsver
warming.
Een moeilijk punt in de voor
stellen voor dieselgestookte
centrales temidden van een
woonwijk is de uitstoot van
zwaveldioxide in de lucht.
Hierdoor is het noodzakelijk
dat de centrales een schoor
steen krijgen van dertig tot
tachtig meter hoogte. Om dit
bezwaar te ondervangen op
peren de samenstellers van
het rapport de mogelijkheid
om de diesel te vervangen
door gas. De uitworp van
zwavel is daarbij beduidend
minder en de schoorsteen
hoeft dan niet zo hoog te zijn.
De kosten van een dergelijke
installatie zijn echter hoger en
het elektrisch rendement la
ger.
Het Centrum voor Energieb-
sparing heeft uitgerekend dat
de investering in het elektrici-
teits- en verwarmingsysteem
op een kleinschalige manier
al in 1988 is terugverdiend.
Die aanloop- en renteverlie
zen zijn bij de bouw van een,
grote centrale veel groter.
LEIDEN - Volgend jaar juni moet
er een definitieve schets op tafel
liggen over de invulling van het
Schuttersveld. Aan het bestem
mingsplan voor het gebied kan
dan ook worden begonnen. Gis
termiddag werd in elk geval de
zoveelste stap gezet om de bouw
plannen (kantoren en 385 tot 650
woningen) te kunnen verwezen
lijken: het stedebouwkundig
ontwerp, dat het Duitse architec
tenbureau Latta en Hölscher in
ruim drie maanden in opdracht
van B en W heeft gemaakt, werd
gepresenteerd.
Over de waarde, die aan dit ont
werp moet worden toegekend,
liet wethouder Waal (ruimtelijke
ordening) geen twijfel bestaan.
"Het ontwerp geeft alleen maar
een idee van wat zou kunnen", zei
hij. "De uitkomsten zijn niet ver
rassend, maar misschien is dat
ook wel het kenmerk van een
goed ontwerp. We hebben nu in
elk geval een aantal richtlijnen
waarmee we wat kunnen doen"
Uitgangspunt van het ontwerp is
geweest de grootschalige flats,
hoge flats bij het station en de la
ge woningen rond de Maredijk,
tot elkaar te brengen. Voorge-
Plan voor Schuttersveld:
steld wordt derhalve om de kan
toorbebouwing te laten aflopen
van acht tot vier verdiepingen.
Nabij het Stationsplein zou vol
gens de architecten nog wel ho
ger dan de bestaande flats kun
nen worden gebouwd.
Wat betreft de fasering van de bouw
somt de architect drie mogelijk
heden op in zijn ontwerp. Eén
mogelijkheid valt al direct af: de
zogenaamde vrije keuze, die er op
neer komt dat iedereen die maar
wil bouwen ook direct moet kun
nen beginnen.
Deze mogelijkheid is volgens Latta
niet erg praktisch, omdat het re
sultaat is dat het terrein een per
manente bouwplaats wordt. En
dat is niet de bedoeling. Telkens
moet een gedeelte van het terrein
volgens een bepaald systeem
worden bebouwd. Zodat het geen
ratjetoe wordt en het Schutters
veld niet tien jaar lang een bouw
terrein lijkt.
Blijven twee mogelijkhede- ve\
of van de randen naar het midden
bouwen (eerst de kantoren), of
omgekeerd. Wethouder Waal
sprak zich gistermiddag lichte
lijk uit voor de laatste mogelijk
heid. Waal: "Al in een vroeg sta
dium bebouw je dan het centrale
gedeelte van het terrein. Dat
heeft grote voordelen, want je
krijgt een soort totaalbeeld. Als je
begint met de kantoren krijg je
een soort contrast tussen wonen
en werken".
Wethouder Fase (economische
aangelegenheden) merkte in dit
verband op dat Leiden snel de
markt op moet om kantoren aan
te trekken. Fase: "Doen we dat
niet, dan kunnen we ook de so
ciale woningbouw wel vergeten.
We hebben de kantoren nodig om
de bouwkosten te kunnen dek
ken. Zo simpel zit dat"
'Het is inderdaad de lamme die de
blinde moet helpen", typeerde
wethouder Waal de stand van za
ken met een bijbelspreuk.
DEN HAAG/LEIDEN - De twee hoofdverdachten in de
Leidse koppelbazenaffaire, Hans van L. en Frits R., blij
ven voorlopig nog in voorarrest. Een verzoek van advo
caat Van Zalingen (raadsman van Van L.) om de ver
dachten in vrijheid te stellen nu vrijwel alle getuigen
zijn gehoord werd door de Haagse rechtbank afgewezen.
Vooruitlopend op de zaken zei de officier van
justitie mr. Den Os dat hij meent het bewijs rond
te hebben en dat hij vrijwel zeker een aantal
jaren gevangenisstraf gaat eisen. Het gevaar dat
de beide verdachten op de vlucht slaan nu de
toekomst er steeds somberder uit gaat zien is
volgens hem levensgroot aanwezig.
De belangrijke getuige en mede
verdachte Wolfgang S., die vol
gens de verdediging de grote man
achter de schermen is, kwam gis
teren niet opdagen. Zijn broer
Kurt S. (ook verdachte) was er
wel. Rechtbankpresident mr.
Kootte was zeer geïnteresseerd in
de gezondheidstoestand van
Wolfgang. "Hoe is 't met uw
broertje", zo vroeg hij belang
stellend. "Slecht", antwoordde
Kurt. "Hij wacht op een opname
in een ziekenhuis bij het Feye-
noordstadion".
De president kon dat beamen.
Kootte: "Ik heb vanmorgen ge
beld met de huisarts van Wolf.
Die bevestigde wat Kurt zei, maar
wilde geen medische verklaring
geven omdat hij dan wel bezig
kon blijven, zoals hij mij vertel
de"
De raadslieden van de hoofdver
dachten namen daar geen genoe
gen mee. "De naam van Wolfgang
S. wordt in bijna alle stukken ge
noemd. Als je gelezen hebt wat
andere getuigen verklaren dan is
het voor de verdediging onmo
gelijk om van deze getuige af
stand te doen", zo betoogde
raadsman Van Zalingen.
De rechtbank besloot de zitting
even te schorsen om de officier
van justitie (die de getuige moet
oproepen) te laten bellen met de
specialist die Wolfgang onder
behandeling heeft. Maar die
bleek tot 1 december op vakantie
in Amerika. Een collega-specia
list wilde de zaak wel nakijken,
maar stond volgens de officier
van justitie vooralsnog niet te
Symposium over
milieu in
Derde Wereld
LEIDEN - "Wat hebben wij te ma
ken met milieu-aantasting in de
Derde Wereld"? Deze vraag stel
len biologiestudenten in Leiden
zich bij het 57-jarig bestaan van
de Leidse Biologen Club (LBC),
de vereniging van studenten van
de subfaculteit biologie van de
Leidse universiteit.
Ter gelegenneid van het jaarfeest
en met de eerder gestelde vraag
in het achterhoofd, houden de
studenten donderdag en vrijdag
een symposium onder het motto
"Milieuaantasting in de Derde
Wereld". Het symposium vindt
plaats in de grote collegezaal van
het Zoölogisch laboratorium aan
de Kaiserstraat.
Tijdens het tweedaagse sympo
sium komen zaken aan de orde
zoals de aantasting van tropische
regenwouden, het beleid van een
ontwikkelingsland met betrek
king tot het tropisch regenwoud
en verwoestijning, ontwikkeling
en ontwikkelingshulp. Vrijdag
middag is er een forumdiscussie.
Die begint om kwart voor drie.
door René van der Velden Jaap Visser
Bokspartij (1)
De behandeling van de Lemy-
affaire door de Haagse recht
bank begint zo langzamer
hand op een bokspartij over
vijftien ronden te lijken. Gis
teren klonk de bel voor de
zesde ronde.
In de ene hoek de uitdager (offi
cier van Justitie mr. Den Os)
en in de andere hoek de twee
man sterke verdedigende
partij (hoofdverdachten Hans
van L. en Frits R.). De verde
digende partij wordt bijge
staan door twee coaches an
nex (geestelijke) verzorgers
(mr. Van Zalingen en mr. De
Witte).
Tussen de af en toe stevig uit
halende partijen mengt zich
zo nu en dan nog een derde
belanghebbende, verdachte
Wally van den B. Hij wordt
bijgestaan door zijn raads
man mr. Huisman die.zich
hoofdzakelijk bezighoudt
met luisteren en het lezen van
de ochtendbladen. Af en toe
richt deze komische baas zich
van zijn krant op om een
plaagstootje uit te delen aan
het adres van uitdager mr.
Den Os.
Achter de cirkelvormige juryta
fel de drie (scheids)rechters
en twee vrouwelijke punten-
tellers (griffiers) die alle uit
gedeelde klappen nauwkeu
rig op schrift en tevens op
geluidsband vastleggen.
In de zaal regionale en landelij
ke pers (met de neus tegen de
touwen) en leden van het op
sporingsteam. Politierecher-
cheurs en belastingmensen.
Twee van hen, ambtenaren
van de Leidse belasting
dienst: "We hebben ons tot nu
toe nog geen moment ver
veeld. Waarom we hier elke
dag zitten? Omdat we dat zelf
willen. We zijn van het begin
af aan bij deze zaak betrokken
geweest en willen nu ook het
vervolg en straks het eind
meemaken. Of onze baas dit
goed vindt? Ja hoor, bij ons is
het normaal dat je een zaak
van het begin tot het eind
volgt".
Bokspartij (2)
Rest nog de publieke tribune.
Dagelijks gevuld met belang-
Krantenkoppen over de bokspartij in de afgelopen weken.
stellenden en trouwe aan
hangers van de verdedigende
partij. Een van de meest
trouwe aanhangers is onge
twijfeld de invalide sportman
Peter Werner. De 40-jarige
Werner heeft nog geen secon
de van de marathonzitting
gemist.
"Ik heb Hans via zyn broer le
ren kennen. Die is namelijk
schermleraar bij de invalide
sportvereniging De Sleutels,
waar ik lid van ben. Toen ik
invalide werd kreeg ik in eer
ste instantie geen rolstoel.
Hans heeft mij zomaar een
sportrolstoel gegeven. Het is
niet overdreven om te zeggen
dat Hans ontzettend veel voor
de Sleutels heeft gedaan.
Daarom vind ik het zo vrese
lijk lullig dat niemand van de
Sleutels meer naar 'm om
kijkt. Je kent het verhaal van
het lege suikerpotje hè? Nou,
in dit geval is Hans het sui
kerpotje. Nu het suikerpotje
leeg is en er niets meer is te
halen kan het ook niet meer
worden gebruikt. Maar bij mij
ligt het anders. Ik heb weinig
verstand van deze zaak. Maar
wat Hans ook gedaan mag
hebben, ik ben hem zeer
dankbaar en die dank toon ik
door elke dag hier te komen.
Je moet het zien als een soort
ziekenbezoek. Als Hans in het
ziekenhuis had gelegen dan
was ik hem elke dag gaan op
zoeken", zo biecht de hond
strouwe fan op.
Bokspartij (3)
De meeste aanhangers van de
beide hoofdverdachten zijn
ex-werknemers van de Lemy
die op straat kwamen te staan
toen hun bazen in het voor
jaar achter slot en grendel
verdwenen. Aan het begin
van elke zittingsronde be
klimmen zij de publieke tri
bune om aandachtig de ver-
ichtingen van hun voormali
ge patroons te volgen. In de
pauzes staan zij druk met el
kaar te filosoferen over de
gang van zaken en hoe het al
lemaal zal aflopen.
Over één ding zij ze het roerend
met elkaar eens. De verdach
ten zullen niet ongeschonden
het strijdperk verlaten. Een
van hen tijdens de schorsing
van gistermiddag: "Ze willen
Hans en Frits pakken. Dat
kun je aan alles merken. Zelfs
de rechter legt de getuigen af
en toe woorden in de mond
die belastend zijn voor de
Lemy. Dat is toch een rare
bedoening. Het enige dat ze
nu hebben bereikt is dat een
heel zootje straatmakers in de
ww loopt. Dat kost nogal wat.
Misschien wel meer dan het
belastinggeld dat ontdoken
zou zyn".
Volgens deze Lemy-aanhanger
heeft de officier van justitie
het bij het verkeerde eind met
zijn veronderstelling dat het
personeel van de onderaan
nemers waarmee de Lemy
werkte in feite in dienst was
van de Lemy. "Wij werkten
voor de Lemy maar we ston
den bij onderaannemers op
de loonlijst. Dat wisten we
allemaal donders goed hoor.
Wanneer we bij een andere
onderaannemer in dienst
kwamen, wisten we dat ook.
We tekenden immers een
werknemersverklaring", al
dus de momenteel werkloze
straatmaker die vervolgens
zyn vaste plekje op de tribune
weer inneemt.
Een verontwaardigd "tsjonge,
jonge", klinkt uit zijn mond
wanneer hy de officier van
justitie hoort zeggen dat hy
van plan is om een straf van
enkele jaren tegen de ver
dachten te eisen. Hij en zijn
mede-supporters druipen
even later teleurgesteld af
wanneer de rechtbankpresi
dent weigert om Hans en Frits
voorlopig op vrije voeten te
stellen.
Het merendeel van het suppor
tersvolk beschouwt dit als
een slag onder de gordel.
"Ach, het ligt toch allemaal al
vast. Dit is gewoon vechten
tegen de bierkaai", zo klinkt
het. Toch beloven de trouwe
supporters volgende week te
rug te zullen keren om getui
ge te kunnen zijn van een
eventuele genadeslag. Het
beste vermaak is immers
leedvermaak. Of is hier spra
ke van supporterstrouw door
dik en dun....?
Meineed
Kurt S. werd overigens ook nog als
getuige in deze zaak gehoord. Hy
verklaarde onder meer een lege
bv aan de derde verdachte Wally
van den B. te hebben verkocht.
Zyn verklaring verschilde (zoals
zo vele) van door andere getuigen
voor de rechtbank afgelegde ver
klaringen. Hy loopt ook de kans
een vervolging wegens meineed
aan zijn broek te krygen. Datzelf
de geldt voor de eerder op de dag
gehoorde boekhouder André M.
"Het personeel was in dienst van
de onderaannemer en niet van de
Lemy", zo verklaarde hij. Officier
van justitie mr. Den Os trok ook
deze verklaring in twijfel. "Maar
ik heb nu geen zin om hetzelfde te
doen als vorige week. Ik slik uw
verklaring echter niet en als ik
merk dat u onwaarheid hebt ge
sproken, zal ik u alsnog wegens
meineed verbolgen", aldus de
aanklager.
Deze opmerking was voor raads
man Van Zalingen aanleiding om
opnieuw mr. Den Os te verwijten
dat hij een selectief opsporings
beleid heeft gevoerd. Van Zalin-
gen is daarom zelf maar op on
derzoek uitgegaan en heeft nu al
zo'n 17 namen van straatmakers
die willen verklaren dat ze niet by
de Lemy in dienst waren, maar
by een onderaannnemer. Vol
gens Van Zalingen zijn er in to
taal bijna honderd straatmakers
die hetzelfde kunnen verklaren.
"We zouden een hele parade van
werknemers hier kunnen opvoe
ren", zo betoogde advocaat Van
Zalingen, "maar ik dacht niet dat
de zitting zich daarvoor zou le
nen"
De verdediging beraadt zich er nog
over of ze de lijst met namen wel
aan de officier van justitie zal
overhandigen. Dat zou namelyk
betekenen dat het onderzoeks
team van het SFB (Sociaal Fonds
Bouwnijverheid, over wiens
werkwyze de verdediging ernsti
ge twijfels heeft, aan de slag moet
gaan met deze gegevens. Naar de
werkwijze van het SFB-team laat
de officier van justitie op dit mo
ment een onderzoek verrichten
door de rijksrecherche.
Tegenvaller
De verdediging kreeg gisteren ove
rigens een tegenvaller te verwer
ken. De als getuige-deskundige
opgeroepen aannemer Splinter
moest de zo broodnodige duide
lijkheid in de bouwwereld ver
schaffen. De getuige gaf echter
een verklaring die geheel in strijd
met het belang van de verdedi
ging. Hy noemde de werkwyze
van de Lemy "onbegrijpelijk en
ongebruikelijk". De verdediging
had Splinter als getuige opgeroe
pen om aan te tonen dat de me
thoden van de Lemy in de bouw
wereld vaak voorkomen....
Als laatste kwam verdachte Van
den B. in het getuigebankje.
Wally, die al heeft bekend, schil
derde zijn loopbaan als directeur
dan wel bedrijfsleider van de vele
ter ziele gegane bv's. Het verhaal
was elke keer hetzelfde. Wally
ging meestal met Wolfgang S.
naar de notaris en werd directeur
dan wel bedrijfsleider van een of
andere bv. Hy tekende een stapel
blanco facturen en het einde van
het liedje was een failliete bv. So
ciale premies of loonbelasting
werden niet afgedragen. Al deze
bv's werkten voor de Lemy.
Wolfgang was volgens Wally van
den B de grote man. "Hy ver
kocht de blanco facturen aan Van
L. Van elk factuurbedrag kreeg
hij zo'n 7 procent", aldus Wally
Volgens hem hadden al de bv\
waar hy een rol in had gespeeld
geen personeel in dienst
HENNY VAN EGMOND
