Vetzucht
en
alcohol
Schrik van alle
schoolartsen:
©in) (nfödfc
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1980
Tekst:
Jan Westerlaken
KATWIJK - Vetzucht en
alcohol: de schrik van
iedere schoolarts. Veel
kinderen zijn, op jonge
leeftijd al, vaak te dik
Ze eten verkeerd. Ou
ders voelen er weinig
voor om daar een stokje
voor te steken: het is nu
eenmaal zo gegroeid.
Vader heeft een 'buikje'
en de rest van de familie
mag ook worden ge
zien
Het drinken van bier, wijn en
zelfs gedistilleerd neemt bij
het voortgezet onderwijs
hand over hand toe. Feestjes
bij schoolvrienden thuis ont
aarden in drinkpartijen. Ze
ker als de ouders hun kinde
ren de vrije teugel geven en
zelf ergens anders plezier
gaan zoeken. Is de drank op,
dan stapt men rustig naar een
café in de buurt en gaat daar
verder. Of, en dat gebeurt niet
zelden, men neemt zélf, bij
voorbaat, al vast 'iets' mee.
Verstopt in een binnenzak of
brede laars
Mevrouw Krans, schoolarts in
het district Katwijk, stipt in
het jaarverslag van de school-
artsendienst onder meer deze
zaken aan.
Té dik
Het milieu waarin het kind leeft
lijkt een rol te spelen of het té
dik of normaal is. De school
artsen constateerden dat in
het ene dorp sprake is van
vetzucht onder de jeugd en in
het plaatsje ernaast alles piek
fijn in orde is.
Dokter Krans: "Ja, we hebben
inderdaad de indruk dat het
een statuskwestie is. Bij men
sen die hoger op de sociale
ladder staan is het 'in' om
slank te zijn. Die ouders luis
teren ook als je over eetge
woonten met ze praat. Kijk,
als iedereen in één en dezelf
de familie te zwaar is, accep
teert een kind dat ook ge
makkelijker. Maar als dik ie
mand voel je je niet thuis tus
sen allemaal dunne r
Moeders van dikkerds zijn dik
wijls helemaal niette benade
ren als de schoolarts daarover
met hen wil praten. Dokter
Krans: "Ze zeggen dan, de
hele familie is dik. Dat is nu
eenmaal zo gegroeid. Nou,
dan ben je gauw uitgepraat
als dat standpunt wordt inge
nomen. Die mensen weigeren
iets van je aai
Eerlijk
Zijn kinderen té mollig, dan laat
mevrouw Krans ze zelf. ant
woord geven op de vraag wat
ze nu allemaal eten. "Het kind
is eerlijk", lacht ze. "Nooit de
moeder het woordje laten
doen. Want dan krijg je geen
goed beeld. Natuurlijk probe
ren we zowel moeder als kind
over te halen anders te gaan
eten als dat nodig is. Ik werk
met een lijstje waarop is aan
gegeven hoeveel calorieën er
in het voedsel zitten. Een
dieet voorschrijven? Nee, dat
doe ik niet. Dat mag ik niet.
We kunnen alleen maar advi
seren om de eetgewoonte
drastisch te veranderen."
Een poosje zal dit misschien
wel helpen. Maar later ver
vallen ze vermoedelijk toch
weer in dezelfde fout. Gevolg,
het 'oude' gewicht is in een
ir bereikt
ouderen geven vaak niét het goede voorbeeld.
KATWIJK - Eén flinke,
bruine boterham, wei
nig boter, dun beleg en
een glas (halfvolle of
karne-) melk.
Met dit ontbijt in de maag
kunnen ouders hun kin
deren, tot een jaar of
tien, 's morgens met een
gerust hart naar school
sturen. Dit eten is vol
doende om het tot het
speelkwartier uit te zin
gen. Dan kunnen de kin
deren wél schoolmelk
drinken en een appel of
een sinaasappel opklui-
ven. Koek of liga als tus
sendoortje raadt me
vrouw Krans, school
arts in het district Kat
wijk, beslist af.
Komt het kind tussen de
middag thuis en er
wordt brood gegeten,
dan is opnieuw één
bruine boterham vol
doende. Als beleg, bij
voorbeeld, appelstroop
of honing. Hagelslag,
chocoladepasta of pin
dakaas hoeft voor haar
niet. Het vetgehalte
hierin is té hoog. Een
glas melk (halfvolle of
karne) mag ook nu weer
niet ontbreken. Boter
hoeft echt geen dure
halvarine te zijn. Dokter
Krans omschrijft het als
een 'duur betaald wa
ter'.
Na schooltijd mag het
kind best een kop thee,
met een schepje suiker
en een biscuit je, hebben.
Of een sinaasappel of
een appel als het daar
trek in heeft. Zoete li
monade (prik) hoeft niet
zonodig voor schoolarts
Krans. Het is ongezond
om te drinken.
Een ruime hoeveelheid
vers gekookte groente,
één ferme aardappel,
een beetje jus, een kop
soep en als toetje yog
hurt of vla is genoeg
voor het avondeten.
Kinderen die ouder dan
tien jaar zijn mogen best
wat meer brood hebben.
Twee of drie sneden.
Voor de rest wijkt de
voeding voor hen weinig
af van die van de klein
tjes. Veel verse groente
noemt dokter Krans óók
voor deze groep erg be
langrijk. Het eten van
appelmoes wijst zij van
de hand. "Dit is een
toetje met suiker", zegt
ze, "geen eten."
Tenslotte de jeugd van
vijftien jaar en wat ou
der. Zij kan 's morgens
evenals de anderen, met
één, flinke, hruine bo
terham volstaan voor zij
de deur uitgaat. Voor de
twee pauzes moet wél
iets te eten worden mee
gegeven: twee boter
hammen voor de eerste
en twee voor de tweede
'stop'. Het liefst in twee
pakjes verpakt.
Als zij uit school komen,
aldus schoolarts Krans,
hebben ze honger. Een
(rogge) boterham en een
appel zal het 'geknor' in
de maag stillen.
Twee of drie aardappelen
met een behoorlijke
hoeveelheid verse ge
kookte groente en een
stukje vlees (niet meer
dan tachtig gram) is
voor het avondeten vol
doende. 's Avonds mo
gen zij best een kop kof
fie meedrinken. Bier of
andere sterke drank
moet niét op tafel komen
als de kinderen nog op
zijn, adviseert mevrouw
Krans.
Per sé raadt de arts af het
gebruik van suiker,
koek, gebak, frisdran
ken, chips en het eten uit
de muur (frikadellen,
patat met mayonaise,
kroketten enz.). Trak
teert een moeder haar
kinderen een enkele
keer op een portie frie
ten, dan kan dat geen
kwaad.
Van belang voor de jeugd
noemt dokter Krans li
chaamsbeweging.
"Ja", reageert dokter Krans,
"maar we spreken wél met
moeder en kind af dat ze over
een jaartje nog eens terugko
men. Dan kunnen we kijken
of het inderdaad heeft gehol
pen die andere eetwijze. We
pakken het zeker niet bestraf
fend aan. Want als de kinde
ren nog wat té dik zijn, durven
ze een volgende keer niet
meer terug te komen. Het ge
volg is dat je ze de eerste jaren
helemaal niet meer bereikt."
Prullenmand
We praten nu over leerlingen
van lagere scholen en kleu
ters. Hoe is het met de vet
zucht bij het voortgezet on
derwijs gesteld?
"Juist daar hebben ouders wei
nig grip op hun kinderen. Van
m'n eigen zoon hoor ik wel
eens dat zakjes met brood,
zonder open te zijn geweèst,
in de prullenmand verdwij
nen. Pakketjes met eten slin
geren op de gangen. Ja, door
heel de school
Dokter Krans heeft het in Kat-
wijk meegemaakt, dat uitge
rekend de twee dikste kinde
ren uit een klas uit de muur
stonden te eten. "Een moeder
kan dan wel eens denken dat
ze er alles aan doet om haar
kroost zo goed mogelijk te
eten te geven. En dan gebeurt
dit. Dat kun je haar niet kwa
lijk nemen. Van lucht worden
ze heus niet dik hoor. Ik ge
loof best dat er jeugd is die
verschrikkelijk haar best doet
om af te slanken. Maar daar de
grootste moeite mee heeft.
Zeker, ik heb er bewondering
voor als ze toch weten door te
zetten."
Suikerziekte
Vetzucht kan op latere leeftijd
tot allerlei kwalen leiden zo
als suikerziekte en hartafwij-
- kingen. Met name in Katwijk
lijden veel mensen aan sui
kerziekte. De situatie is in de
badplaats is ernstiger dan in
welke gemeente in de omge
ving. Hoe dit kan, hebben de
schoolartsen niét onderzocht.
Erfelijkheid kan hierin een
rol spelen.
Schoolarts Krans zegt de in
druk te hebben en haar colle
ga's ook, dat het gebruik van
alcohol stijgt als de jeugd naar
de volwassen leeftijd groeit.
"Voor ons gevoel gaat dit sa
men", zegt ze. "Er wordt, dat
is mijn ervaring, behoorlijk
wat gedronken. Heb je het
niet in huis, dan halen ze het
gewoon zelf. Ja, zo gaat dat.
Ze zijn heel gewiekst."
"Ik heb de ervaring", zegt dok
ter Krans, "datalsjeeen kind
bijvoorbeeld, geld belooft als
het voor een bepaalde leeftijd
niet rookt of drinkt, dat dit
goed werkt. Roken of drinken
de ouders niet, dan zullen hun
kinderen gauwer bereid te
zijn hier ook niet aan te be
ginnen. De jeugd neemt
slechte gewoonten snel over."
De schoolarts kent ouders die
zonder blozen hun (kleine)
kinderen een flesje shandy
geven. "Maar daar zit wél al
cohol in", zegt ze met stem
verheffing. "Ik wecthet, het is
maar een vleugje, één pro
cent, geloof ik. Voor de lever
van die kindertjes" is dat bij
zonder slecht. I Iet weefsel dat
nog in ontwikkeling is, is zeer
kwetsbaar."
Thuisblijven
Ouders moeten thuisblijven is
het advies van de schoolarts
als hun kinderen een feestje
geven. Niet weggaan, maar de
zaak gewoon af en toe eens in
de gaten houden.
"Vaders en moeders oefenen
veel te weinig controle uit. Ik
vind dat ze niet het veld moe
ten ruimen als hun kinderen
vrienden in huis halen. Ze
Nee, ze hoeven er niet bij te
gaan zitten. De ouders mogen
Foto's:
Dirk Ketting
ze welkom zijn. Bespreek met
ze wat en hoeveel er mag
worden gedronken. Een flesje
bier, ach, daar heb ik heus
geen bezwaar tegen. Komen
er twintig 'man', nou, dan haal
je toch een kratje in huis?
Eentje en geen drie. Dan loopt
het uit de hand."
Grote probleemkinderen, voegt
mevrouw Hens, schoolarts in
Katwijk zelf, hieraan toe,
krijg je nauwelijks te pakken.
Eén van die moeilijke groe
pen die zich nauwelijks wil la
ten controleren, moet worden
gezocht op béide huishoud
scholen in de badplaats.
"Daarom is het probleem nog
veel erger dan wij in het jaar
verslag melden", vertelt zij.
"Het zijn juist die leerlingen
die té dik zijn en gewoon lak
aan de hele maatschappij
hebben. Je moet ze als
schoolarts uitnodigen voor
een onderzoek aan de oren en
ogen. Dan komen ze wel.
Door met hen te praten heb je
kans om wat meer over hun
leefwijze aan de weet te ko
men. Roep je ze op voor een
algemeen onderzoek, dan
blijven ze gerust met een
smoesje weg."
Drugs
Opgelucht is mevrouw Krans
over het feit, dat het gebruik
van drugs op middelbare
scholen minder wordt. "Kin
deren", beweert de school
arts, "worden conservatiever.
Kijk maar eens naar de kle
ding. De opgroeiende jeugd
gaat een heel stuk netter ge
kleed dan een jaar of vijf, zes
geleden. Er verandert veel.
Maatschappijleraren die als
maar over de problemen in de
Derde Wereld praten. Ik weet
van heel wat scholieren dat
dit voor hen beslist niet meer
hoeft. Ze zijn overvoerd."
Uit gesprekken met collega's
weet dokter Krans, dat zij
hetzelfde hebben geconsta
teerd. Wat de drugs betreft:
voor de jongere groepen op de
middelbare scholen is dit ab
soluut geen probleem. "Maar
of dit ook geldt voor grote
steden als Amsterdam, Rot
terdam of Leiden, dat kan ik
moeilijk bepalen. Ik ver
moed, dat schoolartsen in de
ze plaatsen tot een heel ande
re conclusie zullen komen."
In Amerika wordt het drugs
probleem al heel vroeg aan
gepakt. "Daar geven ze al
voorlichting aan kinderen die
in de derde klas van de lagere
school zitten. Draaien ze
filmpjes op de televisie
waarin wordt gewezen op de
gevaren als iemand verdo
vende middelen gaat gebrui
ken."
Roken
"Aan de adem kun je ruiken als
ze roken. Veel? Ik weet het
echt niet. We hebben dat niet
geturfd, dus kan ik er geen ge
tallen over geven. Mijn in
druk is dat het wel meevalt.
Bovendien, de kinderen zul
len daar zelf niets over zeg
gen. Hun moeder is er bij
Hier zie ik meer een taak voor
de ouders. Zij moeten hun
kinderen op de gevaren wij-
Niet alleen de ouders, vindt
dokter Krans, maar ook leer
krachten zouden het goede
voorbeeld moeten geven.
"Eigenlijk zou het moeten
worden verboden dat er voor
een klas waarin les wordt ge
geven mag worden gerookt.
Onderwijzers hebben óók een
opvoedende taak."
Kinderen zullen ook veel min
der snel naar een sigaret, of
wat anders dat rookt, grijpen
als zij in de naaste familie een
ernstige ziekte hebben mee
gemaakt. "Als iemand aan
longkanker is overleden gaan
ze echt wel even nadenken
vóór ze een sigaret opsteken",
is de mening van dokter
De Engelse televisie heeft de
stripfiguur 'superman' op do
buis gebracht. Met de op
dracht kinderen (van zeven
tot elf jaar) van het roken af te
houden. Een onderzoek heeft
uitgewezen, dat vier an de
vijf kinderen in deze leef
tijdsgroep later gewoontero
kers worden. Wat vindt me
vrouw Krans van deze werk
wijze?
bes
?nde
Die methode staat mij best
aan", zegt ze. "Die kinderen
mag je best waarschuwen
voor de gevaren die roken
meebrengt. Je moet juist die
groepen benaderen die nog
kunnen worden geholpen. En
ja, dat vind ik best aardig ge
vonden. Zoiets spreekt vooral
de jongere kinderen sterk
