Amerika oefent
zware druk uit
op bondgenoten
Naleving mensenrechten
ter discussie in Madrid
Carter: "Missie
Algerije succes'
Socialisten
ook in
Madrid bijeen
Defensie-uitgaven hoger
Foot
breekt
enkel
Nederland met vraag
levering oorlogstuig
Vonnis in
Suriname
GESPREK SURINAAMSE VAKBONDEN - REGERING
DONDERDAG 13 NOVEMBER 1
MADRID (GPD/Reuter) -
Met een ondertoon van
ernstige ongerustheid is
gisteren in Madrid de eer
ste werkdag van de Euro
pese conferentie over Vei
ligheid en Samenwerking
begonnen. Na de officiële
opening in de nacht van
dinsdag op woensdag zijn
de delegaties aan de ope
ningstoespraken begon
nen, maar een agenda en
tijdsduur voor de confe
rentie is niet vastgesteld.
Zoals gemeld bestaat tussen Oost
en West onenigheid over de tijd
die moet worden uitgetrokken
voor discussies over naleving
van de akkoorden van Helsinki
door de 35 deelnemende lan
den.
De westerse landen hebben de
conditie gesteld dat voor zater
dag een beslissing over de agen
da, de organisatie, het tijdschema
en over een vervolgbijeenkomst
moet worden genomen. Gebeurt
dat niet, dan is in de westerse vi
sie voortzetting van deze Veilig
heidsconferentie zinloos gewor
den.
De Nederlandse delegatieleider dr.
F. van Dongen legde in zijn ope
ningstoespraak het accent op
naleving van de mensenrechten.
Hij noemde de toetsing van de
bepalingen uit de slotacte van
Helsinki de hoeksteen van het
gehele CVSE-proces. In dat ver
band beschreef hij de Russische
militaire interventie in Afghanis
tan als „dramatisch". Daden zijn
belangrijker dan woorden, aldus
dr. Van Dongen, en het ontspan
ningsproces hangt niet af van de
manier waarop de landen met el
kaar omgaan, maar hoe de landen
zich tegenover hun burgers en
hun buren gedragen.
De Spaanse premier Suarez hield
een pleidooi voor het beleggen
van een veiligheidsconferentie
van Middellandse-Zeelanden
(een voorstel ingediend door Mal
ta), die naar zijn mening de stabi
liteit in geheel Europa zou kun
nen verhogen. De Spaanse minis
ter-president waarschuwde er
voor dat men in het ontspan
ningsproces er niet op uit moest
zijn om eigen of groepsvoordelen
te behalen. Suarez schuwde uit
drukkingen zoals „koude oorlog"
en „rechten van de mens" niet en
nodigde de 35 deelnemende lan
den aan de conferentie uit om
gemeenschappelijk samen te
werken in de terreurbestrij
ding.
Onder de westerse landen heerst
intussen grote twijfel of de confe
rentie van Madrid een echte toet
singsconferentie zal worden. Van
Dongen toonde zich gisteravond
zeer ontstemd over de procedure,
waarmee de Europese veilig
heidsconferentie op gang is ge
komen. Hij vond de manier
waarop de conferentie tot nu toe
werd „gered" beneden de waar
digheid van het ontspannings
proces dat uit deze bijeenkomst
moet voortvloeien en achtte de
mogelijkheid om nog tot een
overeenkomst overeen agenda te
komen na de openingstoespra
ken van de eerste vier landen ge
ring.
President Leonid Brezjnjev heeft
gisteren het Westen ervan be
schuldigd dat het de conferentie
in Madrid wil maken tot een "fo
rum voor goedkope propaganda
en demagogische toespraken."
In een toespraak aan een diner ter
ere van de Finse president Urho
Kekkonen, die Moskou bezoekt,
zei hij dat er in de hele wereld
gevaarlijke conflicten waren ont
staan en dat "bepaalde kringen"
uit waren op het aanwakkeren
van de bewapeningswedloop.
Brezjnjev zei dat de Sowjet-Unie
"vastbesloten een koers zal vol
gen voor het bereiken van over
eenkomsten die de belangen van
ontspanning, veiligheid en een
vreedzame toekomst voor alle
volken zullen dienen."
(Van onze correspondenten)
BRUSSEL, WASHINGTON - Amerika gaat de Europese NAVO-landen onder zware
druk zetten om de defensie-uitgaven op te voeren. Dit bleek gisteren uit de toespraak
van de Amerikaanse staatssecretaris van defensie, Robert Komer, tot de permanente
raad van NAVO-ambassadeurs.
Functionarissen van het ministerie
van defensie in Washington zei
den gisteravond dat de NAVO
een catastrofe moet vrezen, wan
neer de Europese landen niet
aanmerkelijk meer geld aan hun
defensie willen besteden. Was
hington wil dat de NAVO-landen
hun verplichting naleven de .de
fensie-uitgaven jaarlijks met 3
procent te laten stijgen. De Pen-
tagon-woordvoerders lieten er
geen twijfel over bestaan dat deze
3 procent niet als „plafond" maar
als de „vloer" van stijging van de
defensielasten wordt be
schouwd.
Komer's boodschap zou vandaag in
Brussel herhaald worden door de
Amerikaanse minister van de
fensie, Harold Brown. Dan begint
in het Brusselse NAVO-hoofd-
kwartier de halfjaarlijkse minis
tersbijeenkomst van de Nuclear
Planning Group, waarin de ont
wikkelingen rond de kernbewa
pening bij NAVO en de Sowjet-
Unie besproken worden.
De Europese NAVO-landen moe
ten hun defensie-uitgaven ver
hogen in verband met de gespan
nen internationale situatie (de
Russische invasie in Afghanis
tan) en vooral omdat Amerika
veel werk maakt van de voorbe
reiding van eventueel militair in
grijpen in het gebied van de Per
zische Golf om de olieaanvoer uit
dit gebied voor het Westen veilig
te stellen.
Perzische Golf
De Amerikaanse plannen met be
trekking tot de Perzische Golf
gaan veel verder dan we een half
jaar geleden dachten, aldus een
van de deelnemers aan het over
leg met staatssecretaris Komer.
Een hooggeplaatste Amerikaan
se regeringsfunctionaris zei hier-'
oven „Als we verscheidene Ame
rikaanse divisies naar de Perzi
sche Golf sturen, kunnen we ze
niet meer naar Europa zen
den".
„We staan voor e_
dracht. Minder Amerikaanse
troepen in Europa is maar één gat
dat gevuld moet worden. Een an
der probleem is dat in de Perzi
sche Golf geen infrastructuur be
staat om troepen aan te voeren
zodat een veel hoger peil van lo
gistieke ondersteuning (vlieg
velden, kunstmatige havens etc.)
nodig is. Dat vergt grote uitga
ven", aldus de Amerikaanse
zegsman.
Nederland en Duitsland behoren
tot de Europese NAVO-landen
die de 3-procentsnorm niet halen
wat betreft hun defensiebegro
ting voor 1981. De Nederlandse
minister van defensie. De Geus,
zei gisteren in een toelichting
voorde pers in Brussel: „Eris 180
miljoen gulden bezuinigd, maar
daarvan doet maar 130 miljoen
echt pijn. Maar over een periode
van vier jaar gerekend - 1970 tot
en met 1980 - voldoen we prak
tisch toch aan de 3-procent
seis".
De waarschuwingen van de Ame.
rikaanse staatssecretaris Komer,
dat Washington een grotere in
spanning eist van de Europese
bondgenoten worden in NAVO-
kringen ernstig opgenomen. Dit
is niet de laatste stuiptrekking
van de Carter-regering die nu
even wil laten zien dat ze de de-
fensieproblematiek even ernstig
neemt als de nieuwe Amerikaan
se president Reaganzo werd ge
zegd. Ook als Carter als president
terug zou komen, zou Washing
ton op een grotere inspanning
van Europa hebben aangedron
gen. Zoals bekend heeft Reagan
al herhaaldelijk verklaard dat
Europa meer geld voor defensie
moet uittrekken.
WASHINGTON - De Israëlische premier Begin is gisteravond, in Washington aangekomen v
met de Amerikaanse president en leden van het Congres.
Op het vliegveld werd hij afgehaald door minister van buitenlandse zaken Edmund Muskie.
LONDEN (AFP) - De nieuwe
leider van de Britse Labour-
part ij. de 67-jarige Michael
Foot, heeft zijn rechterenkel
gebroken toen hij het Lager
huis verliet.
Hij moet enkele weken in het
gips lopen.
Michael Foot steunde altijd al
op zijn onafscheidelijke stok.
Een van zijn medewerkers zei
dat Foot al zijn afspraken wil
nakomen.
WASHINGTON (UPI/AFP/
Reuter) - President Carter
heeft de missie naar Al
giers van zijn onderminis
ter voor buitenlandse za
ken Warren Christopher
vandaag een succes ge
noemd.
Vijf procent
De Carter-regering zal waarschijn
lijk nog in januari voorstellen de
defensiebegroting voor het fis
cale jaar 1982 met 5 of 6 procent
op te trekken ten opzichte van
ADVERTENTIE
EI-.N G KOI M Bi TAAK Hl Ml E EN PK GROKNE BETAALPA
Gegarandeerd tot t UK),- per cheque. Zonder kosten
verkrijgbaar bij alle banken en spaarbanken van Nederland.
1981. Als de Europese landen dan
met reële verhogingen van 1,5
procent (zoals Nederland) uit de
bus komen, dan is er sprake van
politieke verdeeldheid, aldus nog
de Amerikaanse zegsman. Hij
wees erop dat Amerika 5 procent
van zijn Bruto Nationaal Produkt
aan defensie besteedt, terwijl het
Europese gemiddelde 3,6 procent
bedraagt (3,4 procent voor Ne
derland).
Ook functionarissen van het Ame
rikaanse ministerie van defensie
betoogden gisteravond in Was
hington dat in het NAVO-defen-
sieprogramma voor de lange
termijn (opgesteld door de com
missie voor defensieplanning -
DPC) is, aldus deze woordvoer
ders, geen rekening is gehouden
met de Amerikaanse activiteiten
in het gebied van de Perzische
Golf. Tijdens de komende DPC-
vergadering, december in Brus
sel, is één van de plannen waar
mee de Amerikanen voor de dag
zullen komen de stichting van
nieuwe reserve-eenheden van al
afgezwaaide dienstplichtigen. De
militaire reserve in Europa werd
tot nu toe vooral gebracht als
aanvulling voor bestaande een
heden, maar de VS wensen thans
nieuwe brigades, waarvoor dan
ook nieuwe uitrusting en wapens
moeten worden aangeschaft.
Omdat bij het uitbreken van een
conflict de Amerikaanse ver- Tl T "1 "1
worden gebruikt om troepen Irak en Iran bestoken
naar elders te vliegen zou Europa
zijn burgerverkeersvliegtuigen
beschikbaar moeten maken voor
de „airlift" van Amerikanen die
in Europa moeten optreden. Eu
ropa zal, in de woorden van de
zegslieden van het Pentagon, „de
buikriem moeten aanhalen ter-
wille van zijn verdediging", zoals
ook de VS dat blijkbaar nu zullen
gaan doen.
De woordvoerder signaleerde dat
kleine NAVO-landen hun grond
gebied beschikbaar moeten ma
ken voor de opslag van militaire
voorraden en uitrustingsstukken
omdat dan in tijd van nood alleen
nog maar de manschappen moe
ten worden overgevlogen die er
mee moeten vechten. De NAVO,
zo verluidde, moet voor de helft
uit Amerikaanse en voor de ande
re helft uit Europese inspannin
gen bestaan. Amerika zal er ken
nelijk meer en meer vanuit gaan
dat het te maken heeft met „Eu
ropa" zonder zich overdreven
zorgen te maken omtrent het ge
geven dat dat Europa nog weer
onderverdeeld is in onafhanke-
lijke naties.
Het is duidelijk dat de VS zich meer
en meer zullen gaan wenden tot
de grote NAVO-landen in het be
heer van het bondgenootschap
en dat voor de kleine landen nog
maar een geringe rol is wegge
legd. In het vacuum tussen de re
geringen Carter en Reagan wor
den de claims gelegd op meer in
spanning onder druk van het mi
litaire establishment. Ook onder
Carter zouden de defensie-uitga
ven omhoog zijn gegaan, met het
risico van groeiende verwijde
ring binnen de NAVO omdat de
meeste landen hun verplichtin
gen niet hebben kunnen nako
men. Doch onder Reagan wordt
de kans op conflicten met het nog
verder stijgen van het defensie
budget navenant groter.
r besprekingen
"Vrede, vrijheid
en solidariteit"
(Van onze correspondent
Peter Hattink)
MADRID - Onder de leuze:
„Vrede, vrijheid en solida
riteit" begint vandaag te
Madrid de Socialistische
Internationale, die vol
gens de Spaanse opposi
tieleider Felipe Gonzalez
gekenmerkt zal worden
door het begin van een
aanpassingsproces, waar
van Karl Marx in 1864 niet
had kunnen dromen.
Aan deze Socialistische Internatio
nale, die voor het eerst legaal in
Spanje wordt gehouden, nemen
delegaties deel uit 42 landen. De
Nederlandse socialisten worden
onder meer vertegenwoordigd
door oud-premier Joop den Uyl.
oud-minister Van der Stoel, bui-
tenlandsecretaris Maarten van
Traa, en de Tweede-Kamerleden
Relus ter Beek en Klaas de
Vries.
De Socialistische Internationale zal
zich tot zondag bezighouden met
de bewapeningswedloop tussen
Oost en West en de naar verwacht
toenemende polarisatie tussen de
Verenigde Staten en de Sowjet-
Unie, veroorzaakt door de ver
kiezing van Ronald Reagan tot
Amerikaans president. Daar
naast willen de socialisten een
einde maken aan het socialisti
sche „Eurocentrisme"; met an
dere woorden: de Socialistische
Internationale toegankelijker
maken voor partijen uit de Derde
Wereld-landen, met name uit La-
tijns-Amerika.
In dit licht zal het bureau ven de
Socialistische Internationale tij
dens de bijeenkomst te Madrid
de toelating bestuderen van de
MEP (Movimiento Electoral de
Pueblo uit Aruba) onder leiding
van Betico Croes en van de MAN
(Movimiento Antiliano Nacional
uit Curasao) van de Antilliaanse
premier Don Martina. Zowel Be
tico Croes als Don Martina wonen
de Socialistische Internationale
als waarnemers by.
OOSTERBEEK - Het Nederlands bedrijfsleven wordt de laatste dagen
indirect bestookt met aanvragen om leveranties van de meest uiteenlo
pende goederen aan de twee oorlogvoerende partijen in het Midden-
Oosten: Irak en Iran.
Bij het in Oosterbeek gevestigde secretariaat van de Contactgroep Ex
portdeskundigen, waarin de top van het Nederlands exportgebeuren is
verenigd, hebben de Iraanse autoriteiten dringend verzocht om bemid
deling bij de levering van chemicaliën.
Het Iraakse ministerie van defensie klopte op datzelfde adres aan met het
verzoek te bemiddelen bij het leveren van opklapbare veldbedden, sta
len buizen en diverse soorten bewerkte oliën.
Ook wordt in Nederland gezocht naar contacten die mogelijkheden zien in
het vervoeren van enige honderden door Irak gekochte Hercules-trans
portvliegtuigen.
De Kamer van Koophandel en Fabrieken in Midden-Gelderland waar
schuwt ondernemers er in dit verband voor dat in deze handelsaangele
genheden zich vaak internationaal opererende personen aandienen die
op het randje van het acceptabele - ook in financieel opzicht - balance-
„Hoe vager de handelslijnen, hoe meer er kan worden geknoeid",
aldus een yiQOOVdvoerdei
Het ministerie van buitenlandse zaken zegt niet te beschikken over aan
wijzingen dat enig militair materieel via Nederlands grondgebied is
"voerd. Nederland hanteert, aldus een woordvoerder, zeer strenge
strategische goederen.
richtlijnen met betrekking tot de uitvoer v
Christopher en zijn delegatie keer
den terug uit Algerije nadat het
Amerikaanse antwoord op de
Iraanse eisen voor de vrijlating
van de 52 gegijzelden was over
handigd. Dat antwoord heeft Te
heran bereikt, maar een Iraanse
reactie is nog niet gegeven. Carter
noemde de Amerikaanse ant
woorden "afdoende" en zei te
hopen dat de zaak zonder uitstel
zou worden afgewikkeld.
De president hoopte dat de Ameri
kaanse bondgenoten, met name
West-Duitsland, hun afspraken
over een verhoging van drie per
cent van de NAVO-bijdrage zul
len nakomen. Hij liet doorsche
meren daar bij bondskanselier
Helmut Schmidt op aan te drin
gen wanneer deze binnenkort
een bezoek aan het Witte Huis
brengt.
Het Amerikaanse staatshoofd ver
klaarde met de nieuwe president
te willen samenwerken op elk
mogelijk gebied en met Reagan
te willen streven naar een nieuwe
overeenkomst voor kernwapen-
beheersing met de Sowjets.
Hij achtte een duepartijenconfe-
rentie met Israel en Egypte mo
gelijk, maar onwaarschijnlijk,
gezien zijn nederlaag tegen Rea
gan. Carter verklaarde met Rea
gan te zullen overleggen over een
topconferentie wanneer bij over
eengekomen besprekingen later
dit jaar vooruitgang wordt ge
boekt.
Vandaag voert Carter besprekin
gen met de Israëlische premier'
Begin, die gisteren in Washing
ton aankwam. Deze zei na aan
komst dat de vredesbesprekin
gen met Egypte moeten door
gaan. ongeacht het feit dat het
Amerikaanse leiderschap in an
dere handen is overgegaan.
Aan het slot van de lange en zeer
ontspannen persconferentie in
Washington, zei Jimmy Carter
zich na 20 januari te willen terug
trekken in zijn woonplaats Plains
in Georgia om er in alle rust aan
zijn memoires te werken. Hij zei
van plan te zijn "meer dan een
boek" te schrijven.
PARAMARIBO (GPD) - De presi
dent van het bijzonder gerechts
hof in Suriname, mr. Oscar
Abendanon heeft gisteren een
boer die beschuldigd werd van
omkooppraktijken tot twee
maanden gevangenisstraf met af
trek van voorarrest veroordeeld.
Het betekende de eerste uit
spraak in de serie corruptieprc-
cessen die Paramaribo in zyn
greep houdt. Eisen tot schade
vergoeding aan de regering en te
ruggave van de door omkoping in
bezit gekregen grond werden
door de reenter echter afgewe-
Volgende week zal de president
van het bijzondere gerechtshof in
twee soortgelijke omkoopzaken
vonnis wijzen. Vandaag ver
schijnen voor de gewone rechter
de zes verdachten, onder wie
twee ex-parlementsleden, die
worden beschuldigd van mede
werking aan de zgn. Ormskcrk-
coup. De belangstelling voor de
(openbare) rechtszitting is
enorm. De ex-minister van land
bouw, veeteelt en visserij in het
tweede kabinet-Arron. ir. Johar
Kasantaroeno. die sinds de
staatsgreep van 25 februari in
Nederland woont, wordt de gees-
tesvader van de tegen-coup ge
noemd. Hij wordt by verstek ver
oordeeld.
PARAMARIBO (GPD) - De ver
houding tussen de Surinaamse
regering en de vakbonden is van
enige spanning ontdaan door een
gesprek dat president Chin a Sen
heeft gehad met de voorzitters
van de vier vakcentrales. De Su
rinaamse president had de vak
beweging daartoe uitgenodigd,
nadat de bonden begin deze week
felle kritiek hadden geleverd op
het beleid van de regering. De
vakbondsverklaring werd op
„aanbeveling" van de regering
uit de pers gehouden, wat weer
leidde tot woede van journalis
ten. die over „onderdrukking.
dictatuur" spra
ken.
In het gesprek met Chin a Sen heb
ben de vakbondsleiders ge*
vraagd om naleving van de uni
versele mensenrechten in Suri
name. Zij hebben gewezen op de
aanhouding van vakbondsleden
op 13 augustus. Zonder dat tegen
hen op juridische gronden ge
formuleerde aanklachten zun in
gediend. Bovendien werd de re
gering verweten geen begin te
hebben gemaakt met het econo
misch en werkgelegenheidspro
gramma, waardoor niet alleen de
financiering van welzynsplannen
in gevaar komt. maar ook de
dreigende ineenstorting van de
Surinaamse economie wordt
verhaast
Chin a Sen heeft de klachten aan-
gehoord, maar nog geen ant
woord gegeven Het gesprek tus
sen vakbeweging en regering zal
volgende week worden voortge
zet
