onderzoek bouwfraude
V
STEEDS
Normen versoepeld voor
woningzoekenden in regio
Vrijspraak gevraagd in
kwestie-Van Hekken
Leidse stadsrubriek
'T
WOENSDAG 12 NOVEMBER 1980
LEIDEN
(Vervolg van pagina 1)
DEN HAAG/LEIDEN - Volop "vuurwerk" gistermiddag in
het Haagse Paleis van Justitie waar de rechtbank zich
wederom verdiepte in de Leidse koppelbazenaffaire. Of
ficier van justitie mr. Den Os verdacht de twee als getui
gen a décharge opgeroepen Lemy-uitvoerders André van
der A. en Izaak G. van het opzettelijk afleggen van een
valse verklaring. Van der A. werd op bevel van mr. Den Os
onmiddellijk in de rechtszaal aangehouden. Nadat hij
door de politie was verhoord, werd de van meineed ver
dachte uitvoerder weer vrijgelaten. Izaak G. werd in te
genstelling tot zijn collega niet aangehouden.
r LEIDEN - 'De Hutspotten" heeft gisteravond het carnavalsseizoen geopend. Prins Theo Den Eersten
plaatste op het beeld van Joppensz aan het Kamerlingh Onnesplein bij station Lammenschans) een
muts en verrichtte daarmee zijn laatste officiële daad (zie foto). De opvolger van Theo Den Eersten wordt
zaterdagavond om tien over elf gekozen. Dat zal gebeuren tijdens het traditionele Prinsenbal.dat in het
Anthonius Clubhuis aan de Lange Mare wordt gehouden. Net als gisteravond zal boerenkapel De
Bierkouwers daaraan muzikale medewerking verlenen; verder komt ook o.ahet dansorkest The Arrows.
Het Prinsenbal begint om negen uur. Evenals gisteravond zullen bestuursleden van De Hutspotten
zaterdagavond collecteren ten bate van het Nationaal Fonds Sport Gehandicapten.
LEIDEN - In sommige gevallen moeten mensen, die hier
werken, maar in de nabije omgeving van Leiden wonen,
in de gelegenheid worden gesteld om zich in Leiden als
woningzoekende te laten inschrijven.
Absolute voorwaarde daarvoor is
wel dat zij doorgaans teveel tijd
kwijt zijn met het op en neer rei
zen naar het werk. Een uitzonde
ringsregeling, opgesteld door bu
reau huisvesting, wordt binnen
kort aan de gemeenteraad voor
gelegd.
In de nabije omgeving wil zeggen:
mensen, die binnen de denk
beeldige lijn Katwijk, Noordwijk,
Noordwijkerhout, Lisse, Nieuw-
Vennep, Leimuiden, Boskoop,.
Zoetermeer, Rijswijk en Den
Haag wonen. (Mensen, die buiten
de lijn wonen en in Leiden wer
ken, kunnen hier al sinds jaar en
dag worden ingeschreven).
Zonder meer zal iemand die binnen
die cirkel woont, overigens niet
worden ingeschreven. Zo geldt
de versoepeling van de regels bij
voorbeeld niet voor iemand uit
Leiderdorp of Zoeterwoude. "Te
dichtbij", oordeelt de tijdelijk
chef van bureau huisvesting. Jan
Duivesteijn. "Die mensen kun
nen met de fiets als het moet".
Bus
"Een handjevol mensen komt
slechts in aanmerking", gaat
Duivesteijn verder. "Een voor
beeld. Stel je voor dat je in Den
Haag of Zoetermeer woont, niet
in het bezit bent van een auto en
in Leiden in continu-dienst
werkt, 's Nachts om twee uur kun
je geen bus meer pakken en met
de brommer op en neer is ook
geen lolletje. Zo iemand moet
zich dus kunnen laten inschrij-
"Want het gaat in die gevallen na
tuurlijk nooit op om te zeggen:
schaf dan maar een auto aan. Dat
mag geen uitgangspunt voor een
beleid zijn. De zogenaamde
hardheidsclausule zal moeten
worden verzacht. Je zult moeten
zeggen: "Oké, dan kom je in Lei
den in aanmerking voor een
huis".
"Laat het vooral duidelijk zijn dat
we niet zomaar tot registratie
overgaan", betoogt Duivesteijn.
"Aan de hand van een werkne
mersverklaring zal iemand in de
toekomst moeten aantonen dat
hij bijvoorbeeld dagelijks meer
dan twee uur kwijt is met op en
neer reizen naar zijn werk".
"Tussen wal en schip"
Geheel buiten de boot vallen de
economisch gebondenen aan
Leiden, die in randgemeenten
(dus vlakbij) wonen, overigens
niet. Als zij precies tussen wal en
schip vallen zal de gemeente Lei
den in de toekomst proberen de
helpende hand uit te steken.
Duivesteijn: "Soms komen mensen
m de gemeente waar ze wonen
niet in aanmerking voor een huis.
In Katwijk bijvoorbeeld is het
vreselijk moeilijk om als kamer
bewoner een huis te krijgen. Het
duurt jaren voordat ze daar aan je
denken".
"Welnu, als zo iemand economisch
is gebonden aan Leiden, kunnen
wij bekijken of we kunnen hel
pen. Het is tenslotte niet leuk als
je niet aan bod komt. Dit zal ove
rigens geen nieuw beleid worden.
Daartegen heeft de huisvestings
commissie zich als uitgesproken.
We zien wel per geval wat we
kunnen doen".
Mr. Van Zalingen en mr. De Witte,
de advocaten van de beide
hoofdverdachten (Hans van L. en
Frits R.) toonden zich geschokt
door het optreden van de officier
van justitie. Zij vroegen hem om
ook ambtenaren van de stichting
Sociaal Fonds Bouwnijverheid
(SFB) te vervolgen wegens mei
need en het vervalsen van getui
genverklaringen. Mr. Den Os
zegde toe dat er een onderzoek zal
worden ingesteld naar de activi
teiten van de SFB-opsporings-
ambtenaren in deze affaire. De of
ficier deed nog een tweede toe
zegging. Hij zei vrijspraak te zul
len vragen op de onderdelen die
betrekking hebben op de band
tussen de Lemy en het onderaan
nemingsbedrijf Van Hekken bv.
Dit wegens de grove fouten die de
SFB-opsporingsambtenaren
hebben gemaakt in de getuigen
verklaringen over de "kwestie
Van Hekken". "Die verklaringen
zijn slecht. Dat is foute boel.
Maar", zo voegde mr. Den Os er
aan toe, "ik ben er niet van over
tuigd dat hier van opzet sprake
Lopende band
Dé kardinale vraag tijdens de ver
horen van de uitvoerders André
van der A. en Izaak G. was: waren
de werknemers van de onder
aannemers werkelijk in dienst
van die onderaannemers of wa
ren zij alleen op papier in dienst
van de onderaannemers en dus in
feite werknemers van de Lemy?
De vraag is daarom zo belangrijk
omdat officier mr. Den Os wil
bewijzen dat de Lemy personeel
onderbracht bij "nep-bv's". Deze
"papieren bedrijfjes" gingen aan
de lopende band failliet. Steeds
op het moment dat men er bij het
SFB achter kwam dat de bv's
geen sociale premies hadden af
gedragen. Het personeel werd
vervolgens doorgeschoven naar
een nieuwe bv en dan begon het
spel weer van voren af aan. Op
deze manier zouden hoofver-
dachten Hans van L. en Frits R.
de staat voor ettelijke miljoenen
hebben opgelicht.
De derde verdachte Wally van den
B. trad meestal op als directeur,
dan wel bedrijfsleider, van de
aannemingsbedrijfjes die stuk
voor stuk failliet gingen. Zo
voerde hij het bewind over bij
voorbeeld Van Sundert bv, Berva
bv, EMVE bv en De Ridder nv.
Bedrijfjes die werkzaamheden
verrichtten voor de Lemy. Vol
gens Mr. den Os alleen op papier
bestaande bv's, maar volgens de
verdedigende partij wel degelijk
echte bedrijven met eigen perso
neel indienst.
Meineed
Rechtbankpresident mr. Kootte
wilde aan het eind van beide ge
tuigenverhoren een duidelijk
antwoord horen op de vraag:
"Was het personeel dat op naam
stond van de onderaannemer
werkelijk in dienst van die on
deraannemer?", en voegde daar
aan toe: "U moet goed beseffen
dat u onder ede staat? U weet
waarschijnlijk dat op meineed
een maximumstraf van zes jaar
staat?" De rechtbankpresident
kreeg van zowel André Van der
A. als Izaak G. het duidelijke
antwoord waar hij om vroeg.
"Ja".
Voor mr. Den Os was deze bevesti
ging voldoende aanleiding om in
het geval van André van der A. op
te merken: "Dan heb ik nu de eer
om de rechtbank te verzoeken
deze getuige te mogen aanhou
den omdat ik hem ernstig ver
denk van het plegen van mei
need" Na een langdurig beraad
slaging achter gesloten deuren
voldeed de rechtbank aan dit ver
zoek en werd Van der A. via het
'verdachtendeurtje" afgevoerd.
V erontwaardiging
In het geval van uitvoerder G. deed
de officier eenzelfde verzoek. De
advocaten Van Zalingen en De
Witte staken hun verontwaardi
ging over het optreden van offi
cier Den Os niet onder stoelen of
banken. "Wat is dit nu voor een
selectief opsporingsbeleid", nep
mr. Van Zalingen emotioneel uit.
Hij wees erop dat de grote jon
gens in deze zaak, S., Van D. en
Van H., nog altijd vrij rondlopen.
sDeze twee getuigen zijn daaren
tegen tijdens het gerechtelijk
vooronderzoek gewoon in het
land gebleven en voor iedereen te
allen tijde beschikbaar geweest
Moeten déze mensen nu in hech
tenis worden genomen?" "Ik be
gin langzamerhand verhoogde
bloeddruk van deze zaak te krij
gen".
Het betoog van de raadsman miste
zijn uitwerking niet. De recht
bank honoreerde het tweede ver
zoek van mr. Den Os niet. Deze
liet weten in dat geval af te zien
van de arrestatie van Izaak G., die
in tegenstelling tot zijn collega
Van der A. door dezelfde deur
naar buiten kon als waardoor hij
was binnengekomen. Buiten op
de gang kwam hij Van der A. ove
rigens weer tegen. Deze was na
dat hij door de politie was ver
hoord ("Ik heb alleen gezegd dat
ik bij mijn eerder afgelegde ver
klaringen blijf') weer vrijgelaten.
Onbegrip
Rechtbankpresident mr. Kootte
stuitte op een muur van onbegrip
bij de twee getuigen toen hij hen
Klokken
IN ALLE UITVOERINGEN
Grote keuze in het betere
genre
INTERESSANTE PRIJZEN
Uw vakspecialist
V. D. WATER
Haarlemmerstraat 181
leiden
Eigen ateliers.
door René van der Velden Jaap Visser
S pars
Mohikanen (1)
De opmerkelijke gevel van het
pand Haarlemmerstraat 222
valt in het niet door de over
macht van schreeuwende
neon-reclames en opvallende
etalages in de directe omge
ving. De gevel van het pand
Haarlemmerstraat 222 blijft
voor het winkelende publiek
onopgemerkt. Achter de een
voudige en karakteristieke
deur, die vanzelfsprekend
een beetje klemt, lijkt de tijd
vele tientallen jaren geleden
te zijn stilgezet.
Achter die deur doen Jan en
Gerardus van Brussel dag in
dag uit zwijgzaam hun werk.
De gebroeders van Brussel
zijn dan nog wel niet de laat-
sten der Mohikanen maar wel
van een uitstervend ras. Het
ras van de echte looddruk-
kers. Het drukkerijbedrijf
Van Brussel is bijna exact
honderd jaar oud. "Grootva
der Gerardus" stichtte het
bedrijf op 2 november 1880.
Op de bovenverdieping van
Haarlemmerstraat 267, de
feestartikelen- annex speel
goedzaak. In 1980, een eeuw
later dus, is het bedrijf ge
doemd te verdwijnen. Zowel
Jan als Gerardus hebben
geen zonen of dochters die
het bedrijf willen voortzetten.
Dat betekent dat de oude
drukpers over enkele maan
den het zwijgen wordt opge
legd.
Drukkerij Van Brussel is
"groot" geworden door het
zogenaamde famihewerk.
Geboortekaartjes, trouw- en
rouwkaartjes en vooral bid
prentjes. Prentjes met daarop
een herdenkingstekst.
"Vroeger kwamen ze uit de
wijde omtrek naar ons toe om
bidprentjes te laten maken.
De bidders, zoals wij ze
noemden, kwamen vooral uit
de dorpen. Hoogmade, Ter
Aar en Woubrugge bijvoor
beeld", weten Jan en Gerar
dus.
Mohikanen (2)
Het bedrijf van "grootvader Ge
rardus" groeide uit toen zijn
beide zonen, Johannes en
De opmerkelijke gevel van
drukkerij Van Brussel valt in
het niet bij de schreeuwende
neon-reclame in de
Haarlemmerstraat.
Gerard (links) en Jan
Brussel. Twee mensen va
uitstervend ras. Het ras
de looddrukkers.
oom Harne" in de zaak
kwamen. Rond de Eerste We
reldoorlog waren er zelfs zes
zetters en drukkers in dienst.
Met de crisisjaren kwam de
klad erin.
"Er moest toen noodgedwon
gen halve dagen worden ge
werkt. De concurrentie in
Leiden was moordend. Nie
mand gunde elkaar een order.
Wat je pikken kon, pikte je
mee", kan Jan zich herinne
ren. Toen "oom Harrie" in
1934 overleed kwam Jan in
dienst van zijn vader. "Ik had
het vak geleerd bij het beken
de drukkerijbedrijf Roepers
in Den Haag. Elke dag, weer
of geen weer, met het fietsje
op en neer. Dikwijls fietste ik
voor niets naar Den Haag.
Dan was er niet voldoende
werk. Als je dan hijgend en
zwetend aankwam kreeg je te
horen: "Nee Van Brussel.
Vandaag niet. Ga maar weer
naar huis". Als er veel te doen
was moest je overwerken
zonder dat je extra kreeg be
taald. Dat werd als de ge
woonste zaak van de wereld
beschouwd....".
Broer Gerardus kwam m het
begin van de Tweede Wereld
oorlog in de zaak. Recht
streeks van de Mulo. "In die
tijd waren niet meer de bid
prentjes onze specialiteit
maar de raambiljetten. We
hadden de grootste letter van
Leiden", vertelt Gerard niet
zonder trots. En hij toont een
vergeelde brochure met
daarin alle letters waaruit de
"klant van weleer" keuze kon
maken. Fraaie sierletters die
de opmerking ontlokken dat
goede loodzetters eigenlijk
regelrechte kunstenaars zijn.
Jan en Gerard knikken in
stemmend en merken op dat
"ze vandaag de dag zulke let
ters niet meer kunnen ma
ken".
Mohikanen (3)
Na de oorlog begon de opmars
van de "offset". Toch heeft
deze moderne vorm van
drukken het looddrukken
(nog) niet geheel uitgeban
nen. De gebroeders Van
Brussel "Het is natuurlek
niet meer zoals vroeger maar
wij hebben het altijd behoor
lijk druk gehad. Eigenlijk tot
op de dag van vandaag. Voor
al familiewerk en klein han-
dclswcrk. Dat blijft doorgaan
hè".
Desalniettemin is het drukke-
rijbedrijQe Van Brussel over
enkele maanden voltooid
verleden tijd. Gerard van
Brussel (56): "Jan wordt 65 en
ik heb hem gezegd dat hij er
mee uit moet scheiden. Het
wordt hoog tijd dat hij nog
wat van het leven gaat genie
ten. Alleen kan ik het bedrijf
niet runnen. Bovendien kan
ik met uitzondering van cho
coladeletters geen letter meer
zien. Je moet niet vergeten
dat we jarenlang een dubbele
dagtaak hebben gehad.
Werkdagen van 's ochtends
acht tot 's nachts een uur wa
ren eerder regel dan uitzon
dering. Wanneer het echt
druk was, bijvoorbeeld als we
programmaboekjes voor de
paardensport in Stompwijk
moesten maken, werkten we
's nachts tot vier uur door. De
dokter heeft me verteld dat ik
het wat rustiger aan moet
doen. Daarom ben ik van plan
om een jaartje helemaal niets
te doen. Daarna zien we wel
weer verder"
"Maar zover is het natuurlijk
nog niet. Voorlopig hebben
we het hier nog druk zat. We
zitten nu wel rustig met u te
praten maar eigenlijk is dat
onverantwoord", zo besluit
Gerard en doet ons vriende
lijk uitgeleide.
Eenmaal buiten en terug m het
"offset-tijdperk" beseffen we
dat wellicht over een paar
maanden ook de opmerkelij
ke gevel van Haarlemmer
straat 222 door het winkelen
de publiek zal worden opge
merkt. Wanneer de gevel is
veranderd in een opvallende
etalage en er een neon radl
meboodschap aan de muur
hangt....
vroeg hoe de werkwijze van de
Lemy was. Mr. Kootte: "U zegt
dat de Lemy veel werk uitbe
steedde omdat het personeel aan
de Lemy te hoge lonen vroeg.
Hoe konden de onderaannemers
deze hoge lonen dan wél betalen
en toch nog wat verdienen?" Ook
vroeg de president zich af: "Vindt
u het normaal dat onderaanemers
en hun uitvoerders niet op het
werk mochten verschijnen?
Vindt u het normaal dat de lonen
werden klaargemaakt en uitbe
taald door mensen van de Lemy?
Is het soms normaal dat het per
soneel van de onderaannemers
dikwijls in busjes van de Lemy
naar het werk werd gebracht? En
is het ook normaal dat rekenin
gen van de onderaannemers aan
de Lemy op kantoor van de Le
my, door mensen van de Lemy
werden getypt?" De beide uit
voerders verklaarden unaniem
dat dit in de bouwwereld de ge
woonste zaak van de wereld is.
Mr. Huisman (advocaat van Wally
van den B.) viel hen bij met de
opmerking: "Dat is volkomen
juist. Hieruit blijkt wel dat het
een rotzooitje is in de bouwwe
reld". Zijn ambtsgenoot mr. Van
Zalingen vulde aan: "Om dit
soort praktijken tegen te gaan ligt
er bij de Tweede Kamer een
wetsvoorstel". Huisman op zijn
beurt* "Inderdaad. En als dit
wetsvoorstel er door komt dan
wordt er nooit meer wat gebouwd
in Nederland"
Volgens de president van de recht
bank was hier sprake van een
denkfout. Hij wees erop dat wan
neer veel mensen strafbare feiten
begaan dit nog niet betekent dat
het dan ook is geoorloofd. "Als
iedereen in een winkel diefstallen
pleegt dan wil dat toch niet zeg
gen dat het ook mag?", zo voerde
hij als voorbeeld aan. Verdachte
Van L. sprong hierop overeind
om "spitsvondig" op te merken.
"Ja hoor. Winkeldiefstallen tot
een bedrag van vijftig gulden zijn
tegenwoordig niet meer straf
baar"
Knallers
Behalve de aanhouding van André
van der A, de bijna-aanhouding
van Izaak G., de toezegging van
mr. Den Os dat er een onderzoek
zal worden ingesteld naar de
werkwijze van het SFB-opspo-
ringsapparaat en de toezegging
dat hij vrijspraak zal vragen in de
"kwestie Van Hekken" leverde
de zitting van gisteren nog meer
"knallers" op. Rechtbankpresi
dent mr. Kootte liet namelijk we
ten dat de nu nog vrij rondlopen
de Wolfgang S. hoogstwaar
schijnlijk toch in de getuigen
bank zal verschijnen. Mr. Kootte:
"U kunt hem hier krijgen. Dood
dan wel levend"
Wolfgang S. is volgens het advoca-
tentrio een van de "grote jon
gens" in deze affaire. Hy mocht
van zijn dokter in een eerder sta
dium niet als getuige worden ge
hoord omdat hij een zwak hart
zou hebben. Volgens de officier
van justitie zou S. allang zijn op
gepakt als hij geen medische ver
klaring had.
De behandeling van de bouwfrau
de wordt volgende week maan
dag voortgezet.
Man verliest
tanden na
aanrijding
LEIDEN - Een botsing met een au
to op de Breestraat kostte een 42-
jarige voetganger uit Leiden gis
teravond enkele tanden
Het ongeluk ontstond rond acht
uur. Een 26-jarige Leidenaar,
komend van de Steenschuur, let
te niet op en reed met zijn auto
pardoes tegen de voetganger op.
Deze moest na de val enkele tanden
missen.
Man overlijdt
na ongeluk
op Breestraat
LEIDEN - De 60-jange H. van
Schoonderwoerd den Bezemer
uit Leiden is gistermidéig in he*
Dia^onessc. izi« ktnl uir t-le
den aan de verwondingen, die hij
opliep bij een aanrijding met een
.vrachtwagen op de Breestraat.
Het ongeluk ontstond om kwart
over een ter hoogte van boek
handel De Slegte. Volgens getui
gen slingerde de fietser nogal. Op
een gegeven moment raakte hy
de aanhanger van de vrachtwa
gen en raakte onder één van de
wielen.
